Çağlayanlar
Abdülhak Hamid Tarhan - Bir Şairin Hezeyanı
Çarşamba, 07 Kasım 2018
Merhaba ey harap makbereler, Sâfiline küşâde pencereler! Nezdinizde karârı pek severim. Bence hep şi’rdir bu meşcereler, Şu bayırlar, harabeler, dereler. Bu esen rüzgârı pek severim. Bahrdan levhime gelir safvet, Safvet-i lehv o en güzel sanat. Ebrden kalbime iner rikkat, Rikkat-i kalb, o en büyük hikmet. Bu hazan u baharı pek severim. Fikrimi âsmân eder terfi’, Şi’rimi ahterân eder tarsi; Her kim eylerse eylesin teşni’, Bana lâzım değil beyan u bedi! Köydeki çeşmesârı pek severim. Dilemem şeyh u şâbdan irşâd, Encümenden hiç istemem imdâd, Bana üstâd-ı Sun’dur üstad, Bunu cehlimden eyle istişhâd. Cehl ile iftiharı pek severim. Servden istikamet öğrendim, Senge baktım metânet öğrendim, Sâyelerden himâyet öğrendim. Âkıbet bir muhabbet öğrendim. Ben bu nakş u nigârı pek severim. Müteharrik çemen belâgatten, Dem urur tâirân fasâhattan, Gonca bir ders açar letâfetten, Beni âgâh eder selâsetten. Reviş-i cûybârı pek severim. Yetişir âsmân önümde kitab, Bana mekteb gelir şu penbe sehâb. Encümen cânişinidir girdâb, Ne hoş urmuş bu merkade mehtâb. Şu gelen ihtiyarı pek severim. Eder ilka hayalime ziynet, Hande ettikçe her seher Kudret, Görürüm her tarafta bin ibret, Tek ü tenha önünde ey Vahdet, Ettiğim âh ü zârı pek severim. Olmadım sarf u nahve ben âgâh, Gramerden de anlamam billah, Ulemâ benden etsin istikrâh, Hiç vazifemde olamaz, ey hemrâh, Çünkü Perverdigâr’ ı pek severim. Batmasın pâyına sakın bu çiçek, Bir melek geldi söyledi gülerek, Burdan sevdiğim güzâr edecek, Ben onun da esiriyim gerçek, Ben o merdüm-şikârı pek severim. Vechi mir’at-ı hüsn-i sirettir, Zülfü meşşate-i tabiattır, Çeşmi hemreng-i sermediyyettir, O da bir derstir, fazilettir. Severim, yâdgârı pek severim. (Hep yahut Hiç, s. 89-91)
Çarşamba, 07 Kasım 2018
Merhaba ey harap makbereler, Sâfiline küşâde pencereler! Nezdinizde karârı pek severim. Bence hep şi’rdir bu meşcereler, Şu bayırlar, harabeler, dereler. Bu esen rüzgârı pek severim. Bahrdan levhime gelir safvet, Safvet-i lehv o en güzel sanat. Ebrden kalbime iner rikkat, Rikkat-i kalb, o en büyük hikmet. Bu hazan u baharı pek severim. Fikrimi âsmân eder terfi’, Şi’rimi ahterân eder tarsi; Her kim eylerse eylesin teşni’, Bana lâzım değil beyan u bedi! Köydeki çeşmesârı pek severim. Dilemem şeyh u şâbdan irşâd, Encümenden hiç istemem imdâd, Bana üstâd-ı Sun’dur üstad, Bunu cehlimden eyle istişhâd. Cehl ile iftiharı pek severim. Servden istikamet öğrendim, Senge baktım metânet öğrendim, Sâyelerden himâyet öğrendim. Âkıbet bir muhabbet öğrendim. Ben bu nakş u nigârı pek severim. Müteharrik çemen belâgatten, Dem urur tâirân fasâhattan, Gonca bir ders açar letâfetten, Beni âgâh eder selâsetten. Reviş-i cûybârı pek severim. Yetişir âsmân önümde kitab, Bana mekteb gelir şu penbe sehâb. Encümen cânişinidir girdâb, Ne hoş urmuş bu merkade mehtâb. Şu gelen ihtiyarı pek severim. Eder ilka hayalime ziynet, Hande ettikçe her seher Kudret, Görürüm her tarafta bin ibret, Tek ü tenha önünde ey Vahdet, Ettiğim âh ü zârı pek severim. Olmadım sarf u nahve ben âgâh, Gramerden de anlamam billah, Ulemâ benden etsin istikrâh, Hiç vazifemde olamaz, ey hemrâh, Çünkü Perverdigâr’ ı pek severim. Batmasın pâyına sakın bu çiçek, Bir melek geldi söyledi gülerek, Burdan sevdiğim güzâr edecek, Ben onun da esiriyim gerçek, Ben o merdüm-şikârı pek severim. Vechi mir’at-ı hüsn-i sirettir, Zülfü meşşate-i tabiattır, Çeşmi hemreng-i sermediyyettir, O da bir derstir, fazilettir. Severim, yâdgârı pek severim. (Hep yahut Hiç, s. 89-91)
Ali Şîr Nevâî - Gazel (Cânân Kâmeti)
Salı, 30 Ekim 2018
Gülşen içre cilve-i nâz etse cânân kâmetiTufrâğ olgan sâyedek serv-i hırâman kâmetiNâzenîn kadding tiriklik gülşenining nahlidürServ u tubi sendek olmaknıng ne imkân kâmetiServdek uksuni ahzar birle Leylî kaddidür,Tâkdek yüz hem bile Mecnûn-i üryân kâmetiGerçi kâmet çekseler, ilge bolur meyli namâzVah ki din kasdı kılur ul nâmüsülmân kâmetiVasl şâmı ravşan oldı pertev-i ruhsarudınYok aceb, desem erür şem-i şebistân kâmetiDehr elidek egridürler şuhler baştın ayâkTik nazarda tuz ekin ul ahd-i yalğân kâmetiEy Nevâî, hublar kaddide yoktur i'tidâlNege ohşar servdin undurrak insân kâmeti.Özbek Latin alfabesiyle
Salı, 30 Ekim 2018
Gülşen içre cilve-i nâz etse cânân kâmetiTufrâğ olgan sâyedek serv-i hırâman kâmetiNâzenîn kadding tiriklik gülşenining nahlidürServ u tubi sendek olmaknıng ne imkân kâmetiServdek uksuni ahzar birle Leylî kaddidür,Tâkdek yüz hem bile Mecnûn-i üryân kâmetiGerçi kâmet çekseler, ilge bolur meyli namâzVah ki din kasdı kılur ul nâmüsülmân kâmetiVasl şâmı ravşan oldı pertev-i ruhsarudınYok aceb, desem erür şem-i şebistân kâmetiDehr elidek egridürler şuhler baştın ayâkTik nazarda tuz ekin ul ahd-i yalğân kâmetiEy Nevâî, hublar kaddide yoktur i'tidâlNege ohşar servdin undurrak insân kâmeti.Özbek Latin alfabesiyle
Annelere Adanmış Bir Eser: Dünyanın İşleri
Pazartesi, 05 Kasım 2018
Özbek edebiyatının tanınmış yazarlarından Ötkir Haşimov’un kısa ve uzun hikâyelerinden meydana gelen Dünyanın İşleri kitabı, yazarın kendi annesi başta olmak üzere dünyanın bütün annelerine adanmış bir eserdir. Yazar kitabını takdim ederken: “Bu kitap, büyüklü küçüklü hikâyelerden ibaret. Fakat onların hepsinde benim için en aziz insan olan annemin siması var. Bu hikâyelerdeki insanların hepsinin yüzünü kendi gözlerimle gördüm. Yalnız bazılarının isimleri değiştirildi elbette. Bu kişilerin kaderi bir şekilde annemin kaderine bağlanmış. Dünyadaki bütün anneler, evladı ile olan ilişkileri yönünden birbirine benziyor. Aziz anneler! İşte bu sebeple, bu eseri size ithaf ediyorum” demektedir. Ak Aydınlık Geceler hikâyesinde masallar anlatan, masallarla oğlunu eğiten sıradan ama irfan sahibi anne tasviriyle karşılaşıyoruz. Teselli adlı hikâyede ise yazar annesini kaybetmiştir. Mezarlıkta defin işlemi yapılmış, anne toprağa verilmiştir. Herkes gibi mezarcı da onu teselli etmeye çalışmaktadır. Bu maksatla, ölen annesinin iyi bir insan olduğuna ölümünün ardından yağan yağmuru ve kabre konulmasından sonra açan güneşi şahit gösterir. Yazar ise “Yanıp duran yüreğime su serpen kalbin için teşekkür ederim. Yalnız… Her şey yağmurla bitse. Yine, hiç olmazsa, anacığımın ömrü üç gün uzasa da… Sonra yağmur değil devamlı taş yağsa razıydım…” diyerek annesine olan hasretini ve onun kaybından duyduğu acıyı dile getirir. Düş hikâyesinde, sağlığında her gece yolunu beklemesinden üzüntü duyduğu annesini düşünde, karanlıkta yürürken düşmesin diye kendisine ışık tutarken görür. Dünyanın İşleri’nde baba da anlatılmaktadır. Baba bilgili, otoriter ama müşfik, kimseye minnet etmeyen bir adamdır. İlk eşinden olan kızını üvey anne (yazarın öz annesi) bulup güveyle birlikte yıllardır ayak basmadığı baba evine getirir. Babanın gözleri dolar. Kızına şefkatle sarılır. Görücüler hikâyesinde ise baba yine otoritedir. Ne derse olacaktır ama kızını istemediği adamla evlendirmemek için bahane bulma işini anneye bırakır. En küçük bahaneyle görücülere ret cevabı verilmesini buyurur. İman hikâyesinde yazarın babası hasta oğlu üşümesin diye bahçedeki kuru ağacı kesmiştir. Acımasız memurlar ceza tutanağı düzenlerler. Maksatları rüşvet almaktadır. Saf anne onlara kurutulmuş meyve ikram ederek ortamı yumuşatacağını zanneder. Ancak rüşvetçiler yumuşamazlar. Baba gelecek her belayı göze alıp onları kovar. Bir başka hikayede baba, çocuğunun üstüne, başına bir şeyler alabilmek için keçisini pazara satmaya gönderir. Annelerin bedduasını alanın işi er veya geç bozulur. Kuru Yemişçi hikâyesindeki Dalabay da acımasız bir adamdır. Daha önce kesilen ağaç için rüşvet alamayan memur Dalabay artık vergi memuru olmuştur. Acımasız vergiler yazmakta, tahsil edemeyince de evde, bahçede, ahırda ne varsa alıp götürmektedir. Daha önce evleri talan edilen yazarın annesinin çocuklarına süt veren bir keçileri vardır. Onu da alıp götüren Dalabay’ın işleri bozulur. Evlenir de çocuk sahibi olamaz. Kimin ahını aldığını da bilmektedir. Karısı yazarın annesine gelip dert yanar. Anne yüreği dayanamaz, kadına çocuk sahibi olması için dua eder. Dalabay ise masum karısını suçlayıp evden kovar. Başka biriyle evlenen kadın çocuk sahibi olur. Dalabay, ikinci karısına da aynı zulmü yapacaktır ama ikinci hanımı uyanıktır. Devlet katındaki büyüklere olan yakınlığını kullanarak Dalabay’ı memurluktan attırır. Dalabay bir de attan düşer, sakatlanır. Artık sokakta kuru yemiş satacaktır. Bu safhada yazarın da annesi gibi yufka yürekli olduğu, düşmanlarına bile hak vermeye çalıştığı görülür: “Onu her gördüğümde farklı duygularla sıkılıyorum. Bir taraftan acıyorum. Belki o görevini yerine getirmiştir. Belki o zamanlar öyle yapmak gerekiyordu. Ama insanların işi böyle. İyi şeyler akıldan çıkıveriyor. Kötülüğü unutmak çok zor. Özellikle bu çocukluk hatırası ise… Onu her gördüğümde gözümün önünde anneme ettiği hakaretler aklıma geliveriyor. Annemin iri, yaş dolu gözleri zihnimde canlanıveriyor.” Usta adlı hikâyesinde yazarın annesinin dini inançlarıyla merhameti karşı karşıya gelir. Hikâyeye başlarken yazar Özbeklerin hayat tarzı hakkında çarpıcı bir tespitini ortaya koyar: “Özbeklerin tatili ya ev yapmakla geçer ya düğün dernekle.” Evlerine ek bölümler inşa eden usta içkiye düşkündür. Ara sıra votka alacak kadar avans ister. Yazar da verir. Annesi buna çok kızar. Birkaç gün yazar eve uğrayamaz. Ustanın canı içki ister. Anne dinine ters düşen bu işe yanaşmaz ama yalvarmalara dayanamaz. Bir miktar parayı düşürürmüş gibi yapar. Bir müddet sonra vefat eder. Usta borcunu ödemeye geldiğinde bunu öğrenir ve mezarını ziyaret etmek ister. Ancak sarhoş olduğu için gitmeye utanır. Birkaç gün ağzına içkinin damlasını koymaz. Önce oğluna borcunu öder, sonra annenin mezarını temiz ağızla ziyarete gider. Anne mezarı evliya mezarı gibidir. Ona saygı gösterilir. Kertenkelenin Kuyruğu hikâyesinde ise annenin öfkeli yüzünü görüyoruz. Herkesi tatlı dille ve güler yüzle ağırlayan yazarın annesi, parası olmayanları küçük gören satıcı kadını evinin önünden kovar. Lakin hak etmediği bir suçlamayla karşılaştığı zaman yine yüreği dayanmaz. Oğlundan yardım ister. Çünkü o kadının da iki çocuğu vardır. Borç hikâyesindeki annenin tavrı bambaşkadır. Her ay aldığı emekli aylığını ne yaptığını şakayla karışık soran oğullarına: “Borçlarım var. Onlara veriyorum” der. Yazar annesinin borçlarının ne olduğunu uzun müddet sonra öğrenir. Para, çocuklara alınan hediyelere harcanmaktadır: “Ninem, geçen yıl bana doğum günümde yeni ayakkabı alıverdi… Baha’ya üç tekerlekli bisiklet, Bahti’ye de yepyeni bir elbise.” Ninni hikâyesinde ise annelerin ninnileri ile mezarlıkta Kur’ân-ı Kerim tilaveti karşılaştırılıyor. Yazar bu iki sesi de çok sever: “Sabahleyin yağmur yağmıştı. Mezarlık kapısının demir parmaklıklarında su damlaları parlıyordu. Yerde göllenmiş sulardan güneşin parlak ışıkları aksediyordu. Buz gibi kapı kolunu tutup kaldım. Bir tarafta Kur’ân-ı Kerim tilaveti, bir tarafta ninni… Hayret, bunlar birbirine zarar vermiyor, birbirini reddetmiyor, ikisi birleşip bahar havasıyla dolan gökyüzünde, mezarlık içindeki patikaların kenarında püskül çıkaran kavakların üstünde kanat çırpıyorlardı: ‘Rabbenâ, âmennâ…’ ‘Ninni, ninni...’ Tuhaf oldum. Uzun bir müddet demir parmaklıklı kapıya dayanıp kaldım.” Bu hikâyede, dünyanın bütün annelerinin aynı dili (sevgi dilini) kullandığı, bu sebeple her milletten çocuğun anneleri tercümansız anladığı bilhassa vurgulanmaktadır. Ötkir Haşimov’a göre en ağır günah ise anneyi üzmek, kırmak ve ağlatmaktır. Dünyanın İşleri’nde uzun ve kısa hikâyelerden sonra kitabı bitirirken eklediği “İltica” başlıklı yazısında annesinin mezarını ziyaret eden yazarın teessürünü görüyoruz: “Hatırlar mısın anne? Sen bir kere, yalnız bir kere, onu da şaka yaparak; “beni de kitabında yazsan ya oğlum” demiştin. Ben: “Kitabımda sizin neyinizi yazayım” demiştim. Üzülme, ben şaka yapmıştım. İşte o kitap. Hayır, onu ben yazmış değilim. Onu yazan sensin. Ben onu kâğıda geçirip insanlara dağıttım, o kadar. Ben onu dünyadaki bütün annelerin okumasını istiyorum. Biliyorum, dünyadaki bütün anneler iyidir. Öyle olsa da onların hepsinin sana benzemesini istiyorum.” Özbekçe olarak yazılan eser, başka dillere de çevrilmiş ve Türkiye Türkçesine çevrilirken aynı dilin şiveleri olmanın avantajı kullanılarak yazarın üslubu önemli ölçüde korunmuş. Bütün eserlerinde annelerin ne kadar yüce insanlar olduğunu anlatmaya çalışan yazarın Dünyanın İşleri kitabı, onun annesine bağlılığını; bunun yanında dünyanın bütün annelerindeki çocuk ve insan sevgisini anlatan en güzel eserlerden biridir. Eserin adı “Resim” başlıklı hikâyeden alınmış olmalı. Ancak okuyucuya eser hakkında fikir vermiyor. Eserin adı mutlaka annelerle ilgili olmalıydı. Annelerin sevgisi, çilesi, komşularıyla ilişkileri, insanlara ve özellikle hangi milletten olursa olsun çocuklara bakışını yansıtan bir kitap adı kapakta yer almalıydı. Yazıldığı ülkede yazarın tanmış bir kişi olması, hikayelerinin yüksek tirajlı gazetelerde yayımlanması ve yüz binlerce nüsha basılması gibi sebeplerle buna ihtiyaç olmayabilir ise de diğer ülkelerde ihtiyaç var. Eser 2014 yılında Özbekçeden Türkiye Türkçesine çevrilmiş olup 21 cmx13 cm ebatlarında 206 sayfadır. Yayıncı Bilgeoğuz yayınlarından (http://www.bilgeoguz.com) veya internet kitapçıları Kitap Yurdu (http://www.kitapyurdu.com), D&R (http://www.dr.com.tr) ve Idefix (http://www.idefix.com) adreslerinden temin edilebilir. Bilge Oğuz YayınlarAlemdar Mah. Molla Fenari Sok. No: 35/BCağaloğlu / Fatih / İstanbul / Türkiye Telefon : 0 (212) 527 33 66 Faks : 0 (212) 527 33 64
Pazartesi, 05 Kasım 2018
Özbek edebiyatının tanınmış yazarlarından Ötkir Haşimov’un kısa ve uzun hikâyelerinden meydana gelen Dünyanın İşleri kitabı, yazarın kendi annesi başta olmak üzere dünyanın bütün annelerine adanmış bir eserdir. Yazar kitabını takdim ederken: “Bu kitap, büyüklü küçüklü hikâyelerden ibaret. Fakat onların hepsinde benim için en aziz insan olan annemin siması var. Bu hikâyelerdeki insanların hepsinin yüzünü kendi gözlerimle gördüm. Yalnız bazılarının isimleri değiştirildi elbette. Bu kişilerin kaderi bir şekilde annemin kaderine bağlanmış. Dünyadaki bütün anneler, evladı ile olan ilişkileri yönünden birbirine benziyor. Aziz anneler! İşte bu sebeple, bu eseri size ithaf ediyorum” demektedir. Ak Aydınlık Geceler hikâyesinde masallar anlatan, masallarla oğlunu eğiten sıradan ama irfan sahibi anne tasviriyle karşılaşıyoruz. Teselli adlı hikâyede ise yazar annesini kaybetmiştir. Mezarlıkta defin işlemi yapılmış, anne toprağa verilmiştir. Herkes gibi mezarcı da onu teselli etmeye çalışmaktadır. Bu maksatla, ölen annesinin iyi bir insan olduğuna ölümünün ardından yağan yağmuru ve kabre konulmasından sonra açan güneşi şahit gösterir. Yazar ise “Yanıp duran yüreğime su serpen kalbin için teşekkür ederim. Yalnız… Her şey yağmurla bitse. Yine, hiç olmazsa, anacığımın ömrü üç gün uzasa da… Sonra yağmur değil devamlı taş yağsa razıydım…” diyerek annesine olan hasretini ve onun kaybından duyduğu acıyı dile getirir. Düş hikâyesinde, sağlığında her gece yolunu beklemesinden üzüntü duyduğu annesini düşünde, karanlıkta yürürken düşmesin diye kendisine ışık tutarken görür. Dünyanın İşleri’nde baba da anlatılmaktadır. Baba bilgili, otoriter ama müşfik, kimseye minnet etmeyen bir adamdır. İlk eşinden olan kızını üvey anne (yazarın öz annesi) bulup güveyle birlikte yıllardır ayak basmadığı baba evine getirir. Babanın gözleri dolar. Kızına şefkatle sarılır. Görücüler hikâyesinde ise baba yine otoritedir. Ne derse olacaktır ama kızını istemediği adamla evlendirmemek için bahane bulma işini anneye bırakır. En küçük bahaneyle görücülere ret cevabı verilmesini buyurur. İman hikâyesinde yazarın babası hasta oğlu üşümesin diye bahçedeki kuru ağacı kesmiştir. Acımasız memurlar ceza tutanağı düzenlerler. Maksatları rüşvet almaktadır. Saf anne onlara kurutulmuş meyve ikram ederek ortamı yumuşatacağını zanneder. Ancak rüşvetçiler yumuşamazlar. Baba gelecek her belayı göze alıp onları kovar. Bir başka hikayede baba, çocuğunun üstüne, başına bir şeyler alabilmek için keçisini pazara satmaya gönderir. Annelerin bedduasını alanın işi er veya geç bozulur. Kuru Yemişçi hikâyesindeki Dalabay da acımasız bir adamdır. Daha önce kesilen ağaç için rüşvet alamayan memur Dalabay artık vergi memuru olmuştur. Acımasız vergiler yazmakta, tahsil edemeyince de evde, bahçede, ahırda ne varsa alıp götürmektedir. Daha önce evleri talan edilen yazarın annesinin çocuklarına süt veren bir keçileri vardır. Onu da alıp götüren Dalabay’ın işleri bozulur. Evlenir de çocuk sahibi olamaz. Kimin ahını aldığını da bilmektedir. Karısı yazarın annesine gelip dert yanar. Anne yüreği dayanamaz, kadına çocuk sahibi olması için dua eder. Dalabay ise masum karısını suçlayıp evden kovar. Başka biriyle evlenen kadın çocuk sahibi olur. Dalabay, ikinci karısına da aynı zulmü yapacaktır ama ikinci hanımı uyanıktır. Devlet katındaki büyüklere olan yakınlığını kullanarak Dalabay’ı memurluktan attırır. Dalabay bir de attan düşer, sakatlanır. Artık sokakta kuru yemiş satacaktır. Bu safhada yazarın da annesi gibi yufka yürekli olduğu, düşmanlarına bile hak vermeye çalıştığı görülür: “Onu her gördüğümde farklı duygularla sıkılıyorum. Bir taraftan acıyorum. Belki o görevini yerine getirmiştir. Belki o zamanlar öyle yapmak gerekiyordu. Ama insanların işi böyle. İyi şeyler akıldan çıkıveriyor. Kötülüğü unutmak çok zor. Özellikle bu çocukluk hatırası ise… Onu her gördüğümde gözümün önünde anneme ettiği hakaretler aklıma geliveriyor. Annemin iri, yaş dolu gözleri zihnimde canlanıveriyor.” Usta adlı hikâyesinde yazarın annesinin dini inançlarıyla merhameti karşı karşıya gelir. Hikâyeye başlarken yazar Özbeklerin hayat tarzı hakkında çarpıcı bir tespitini ortaya koyar: “Özbeklerin tatili ya ev yapmakla geçer ya düğün dernekle.” Evlerine ek bölümler inşa eden usta içkiye düşkündür. Ara sıra votka alacak kadar avans ister. Yazar da verir. Annesi buna çok kızar. Birkaç gün yazar eve uğrayamaz. Ustanın canı içki ister. Anne dinine ters düşen bu işe yanaşmaz ama yalvarmalara dayanamaz. Bir miktar parayı düşürürmüş gibi yapar. Bir müddet sonra vefat eder. Usta borcunu ödemeye geldiğinde bunu öğrenir ve mezarını ziyaret etmek ister. Ancak sarhoş olduğu için gitmeye utanır. Birkaç gün ağzına içkinin damlasını koymaz. Önce oğluna borcunu öder, sonra annenin mezarını temiz ağızla ziyarete gider. Anne mezarı evliya mezarı gibidir. Ona saygı gösterilir. Kertenkelenin Kuyruğu hikâyesinde ise annenin öfkeli yüzünü görüyoruz. Herkesi tatlı dille ve güler yüzle ağırlayan yazarın annesi, parası olmayanları küçük gören satıcı kadını evinin önünden kovar. Lakin hak etmediği bir suçlamayla karşılaştığı zaman yine yüreği dayanmaz. Oğlundan yardım ister. Çünkü o kadının da iki çocuğu vardır. Borç hikâyesindeki annenin tavrı bambaşkadır. Her ay aldığı emekli aylığını ne yaptığını şakayla karışık soran oğullarına: “Borçlarım var. Onlara veriyorum” der. Yazar annesinin borçlarının ne olduğunu uzun müddet sonra öğrenir. Para, çocuklara alınan hediyelere harcanmaktadır: “Ninem, geçen yıl bana doğum günümde yeni ayakkabı alıverdi… Baha’ya üç tekerlekli bisiklet, Bahti’ye de yepyeni bir elbise.” Ninni hikâyesinde ise annelerin ninnileri ile mezarlıkta Kur’ân-ı Kerim tilaveti karşılaştırılıyor. Yazar bu iki sesi de çok sever: “Sabahleyin yağmur yağmıştı. Mezarlık kapısının demir parmaklıklarında su damlaları parlıyordu. Yerde göllenmiş sulardan güneşin parlak ışıkları aksediyordu. Buz gibi kapı kolunu tutup kaldım. Bir tarafta Kur’ân-ı Kerim tilaveti, bir tarafta ninni… Hayret, bunlar birbirine zarar vermiyor, birbirini reddetmiyor, ikisi birleşip bahar havasıyla dolan gökyüzünde, mezarlık içindeki patikaların kenarında püskül çıkaran kavakların üstünde kanat çırpıyorlardı: ‘Rabbenâ, âmennâ…’ ‘Ninni, ninni...’ Tuhaf oldum. Uzun bir müddet demir parmaklıklı kapıya dayanıp kaldım.” Bu hikâyede, dünyanın bütün annelerinin aynı dili (sevgi dilini) kullandığı, bu sebeple her milletten çocuğun anneleri tercümansız anladığı bilhassa vurgulanmaktadır. Ötkir Haşimov’a göre en ağır günah ise anneyi üzmek, kırmak ve ağlatmaktır. Dünyanın İşleri’nde uzun ve kısa hikâyelerden sonra kitabı bitirirken eklediği “İltica” başlıklı yazısında annesinin mezarını ziyaret eden yazarın teessürünü görüyoruz: “Hatırlar mısın anne? Sen bir kere, yalnız bir kere, onu da şaka yaparak; “beni de kitabında yazsan ya oğlum” demiştin. Ben: “Kitabımda sizin neyinizi yazayım” demiştim. Üzülme, ben şaka yapmıştım. İşte o kitap. Hayır, onu ben yazmış değilim. Onu yazan sensin. Ben onu kâğıda geçirip insanlara dağıttım, o kadar. Ben onu dünyadaki bütün annelerin okumasını istiyorum. Biliyorum, dünyadaki bütün anneler iyidir. Öyle olsa da onların hepsinin sana benzemesini istiyorum.” Özbekçe olarak yazılan eser, başka dillere de çevrilmiş ve Türkiye Türkçesine çevrilirken aynı dilin şiveleri olmanın avantajı kullanılarak yazarın üslubu önemli ölçüde korunmuş. Bütün eserlerinde annelerin ne kadar yüce insanlar olduğunu anlatmaya çalışan yazarın Dünyanın İşleri kitabı, onun annesine bağlılığını; bunun yanında dünyanın bütün annelerindeki çocuk ve insan sevgisini anlatan en güzel eserlerden biridir. Eserin adı “Resim” başlıklı hikâyeden alınmış olmalı. Ancak okuyucuya eser hakkında fikir vermiyor. Eserin adı mutlaka annelerle ilgili olmalıydı. Annelerin sevgisi, çilesi, komşularıyla ilişkileri, insanlara ve özellikle hangi milletten olursa olsun çocuklara bakışını yansıtan bir kitap adı kapakta yer almalıydı. Yazıldığı ülkede yazarın tanmış bir kişi olması, hikayelerinin yüksek tirajlı gazetelerde yayımlanması ve yüz binlerce nüsha basılması gibi sebeplerle buna ihtiyaç olmayabilir ise de diğer ülkelerde ihtiyaç var. Eser 2014 yılında Özbekçeden Türkiye Türkçesine çevrilmiş olup 21 cmx13 cm ebatlarında 206 sayfadır. Yayıncı Bilgeoğuz yayınlarından (http://www.bilgeoguz.com) veya internet kitapçıları Kitap Yurdu (http://www.kitapyurdu.com), D&R (http://www.dr.com.tr) ve Idefix (http://www.idefix.com) adreslerinden temin edilebilir. Bilge Oğuz YayınlarAlemdar Mah. Molla Fenari Sok. No: 35/BCağaloğlu / Fatih / İstanbul / Türkiye Telefon : 0 (212) 527 33 66 Faks : 0 (212) 527 33 64
Anton Çehov - Hayaller (Hikaye)
Cuma, 19 Ekim 2018
░ İki jandarma: Biri siyah sakallı, sağlam yapılı bir adam; bacakları pek kısa, öyle ki, arkadan bakılınca bacaklarının, bütün insanlarda olduğundan daha aşağıda olduğu, daha aşağıda başladığı görülür; öbürü ise uzun boylu, zayıf, dimdik bir sopa gibidir, koyu kızıl renkli seyrek bir sakalı vardır. İkisi de, il merkezine, soyunu sopunu hatırlamayan bir serseriyi götürürler. Birinci jandarma, sallana sallana yürür, her yanına bakınır, kâh bir şeyi, kâh kolunu, kâh bir samanı çeker, uyluklarına vurur, bir şeyler mırıldanır. Umumiyetle kayıtsız, rahat bir hali vardır; öbürü ise zayıf yüzü, dar omuzlarına rağmen çok sağlam, ciddî, önemli görünür. Yüzünün çizgileri ve bütün ifadesiyle eski din kitaplarını kabul eden tarikat papazlarına yahut da eski tasvirlerdeki savaşçılara benzer; "zekâsından dolayı Tanrı ona biraz alın ilâve etmiştir" yani keldir, bu da söylediğim benzerliği daha da çok artırıyor. Birincisinin adı Andrey Ptaha, ikincisinin adı Nikandr Sapojinikov'dur. Beraberlerinde götürdükleri adam, hiç de bir serseri hakkında düşündüğümüze benzemez. Küçük, zayıf, hastalıklı bir adamdır. Yüzünün çizgileri, renksiz, gayet küçük, pek belirsizdir. Kaşları seyrektir, bakışı uysal, itaatlidir; serseri, otuzunu aştığı halde bıyıkları henüz çıkmaktadır. Ellerini, yenleri içine sokarak çekingen çekingen yürüyor. Köylülerin giymediği yünlü kumaştan, yıpranmış paltosunun yakası, kasketinin ta kenarına kadar kaldırılmıştır, öyle ki, yalnız küçük kırmızı bir burun, Allah’ın dünyasına bakmaya cüret eder. Sesi, pes bir tenor sesidir, durmadan zayıf zayıf öksürür. Onu, asıl adını saklamak isteyen bir serseri olarak görmek pek zordur. O, daha çok, yoksul düşmüş, Allah’ın unuttuğu talihsiz bir papazdır; sarhoşluğundan dolayı yerinden kovulmuş bir kâtiptir. Yahut da aktörlük alanında zayıf kuvvetlerini deneyen, şimdi de avare çocuk kıssasının son perdesi için eve dönen bir tüccar oğlu veya yeğenidir; sonbaharın içinden çıkılmaz çamuruyla nasıl savaştığına bakılırsa Rus manastırlarının birine giden, "her yerde rahat, günahsız" bir yaşayış arayıp da bulamayan bir manastır sofusu'dur. Yolcular, çoktan beri yürümektedir. Ama etrafındaki küçük bir toprak parçasından bir türlü kurtulamazlar, önlerinde birkaç metre çamurlu, siyahımsı bir yol vardır, arkalarında da öyle. Daha uzaklarda insan nereye baksa beyaz bir sisin geçilmez duvarlarını görür. Yürürler, hep yürürler. Duvar, biraz olsun yaklaşmaz. Toprak parçası hep aynı kalır. Beyaz köşeli bir kaldırım taşı, sel çukuru yahut geçen bir arabadan düşmüş bir saman parçası bazen göze ilişir, büyük, donuk bir su birikintisi kısa bir zaman için parlar, bir de önde şekli belirsiz bir gölge görünür; yaklaşınca gölge hep küçülür, daha karanlık olur, daha da yaklaşınca yolcular, ellerinde rakamı silinmiş bir yana eğrilmiş bir kilometre direği yahut zavallı küçük bir kayın ağacı, yol kenarlarında dilenen bir dilenci gibi ıslanmış ve çıplak bir ağaç, üzerindeki son sarı yapraklarla bir şeyler mırıldanır, bir yaprağı düşer, yere tembel tembel uçar... Bundan sonra tekrar sis, çamur, yolların kenarında siyahımsı otlar görülür. Otlar üzerinde donuk, bulanık gözyaşları vardır. Bu gözyaşları toprağın yaz güneşini karşıladığı, sonra uğurladığı zaman dökülen o rahat sevincin gözyaşları olmadığı gibi, bıldırcınların, bıldırcın kılavuzlarının susuzluğunu gideren gözyaşları da değildir. Yolcuların ayakları, ağır, yapışkan çamura batar. Her adım bir gayret ister. Andrey Ptaha, biraz heyecanlıdır. Serseriyi bir süzer, bu canlı, içki içmez insanın, nasıl olup da adını hatırlayamadığını anlamaya çalışır: — Sen Hıristiyan mısın? diye sorar. Öbürü uysal uysal: — Hıristiyanım, diye cevap verir. — Hım... Demek seni vaftiz ettiler. — Tabii, ben Müslüman değilim ki. Kiliseye giderim, perhiz tutarım, gerektiği zaman et yemem. Dini bütün bir adamım. — Adın ne? — Nasıl istersen o adı ver. Ptaha, omuzlarını silker, büyük bir şaşkınlık içinde uyluklarına vurur. Nikandr Sapojinikov ciddî ciddî susar. O, Ptaha kadar saf değildir, bir Hıristiyan’ı, adını insanlardan gizlemeye zorlayan sebepleri gayet iyi bildiği bellidir. Manalı yüzü, soğuk ve serttir. Durmadan yürür, arkadaşlarıyla boşuna gevezelik etmeyi kendisine yakıştıramaz. Sanki herkese, hatta sise bile, muvazenesini, zekâsını göstermeye çalışır gibi bir hali vardır. Ptaha devamla: — Allah, Allah, gel de çık işin içinden, der. Müjik desen değil, efendi desen değil. Sanki ikisi ortası bir şey... Geçenlerde havuzda kemerimi yıkıyordum, elime bir hayvan geçti. Parmak kadar bir şey... Kuyruğu da var, galsamaları da var. İlkönce balık dedim, ama baktım... Allah cezasını versin, ayakları var. Hayvan mıdır, balık mıdır, şeytan bilir. İşte sen de öylesin. Mesleğin ne? Serseri: — Ben müjikim, köylü soyundanım, der, içini çeker. Anneciğim köle hizmetçilerdendi. Ben, gerçi ilk bakışta bir köylüye benzemem, doğru. İşte benim talihim böyle çıktı. Anneciğim, beyefendilerin yanında dadı olarak çalışırdı. Onlardan her zevki alırdı. Benim de işte kanım, tenim onundur. Ben de efendinin evinde kalırdım. Annem beni şımartır, hep yetiştirmek, basit halimden kurtarıp iyi insanlar arasına sokmak isterdi. Ben yatakta yatar, her gün gereği gibi yemek yer, küçük beyzade pantolonu, yarım çizme giyiyordum. Annem ne yerse, bana da yedirirdi. Beyefendiler ona elbise verirler, annem de beni giydirirdi, iyi yaşadık. Çocukluğumda yediğim şekerleri, pastaları şimdi satsak iyi bir at alınabilir. Anneciğim, bana okuyup yazma öğretti. Ta çocukken bana Allah korkusunu aşıladı, beni öyle yetiştirdi ki, şimdi hiç kaba, köylüce bir söz söylemiyorum. Votka içmiyorum kardeş, iyi de giyiniyorum, iyi bir sosyetede gerektiği gibi davranıyorum. Annem hayatta ise Allah sağlık versin, öldü ise Allah rahmet eylesin. Serseri, seyrek, kısa saçlı başından şapkasını çıkarır, gözlerini yukarı kaldırır, iki defa istavroz çıkarır. Nihayet erkekten ziyade kocakarı sesine benzer sesiyle kelimeleri uzata uzata: — Allah’ım, ona rahat, güzel bir yer ver, der. Kulun Ksemiye'nın günahlarını bağışla. Anneciğim olmasaydı ben herhalde hiçbir şeyden anlamayan basit bir köylü olarak kalırdım. Şimdi dostum, ne sorarsan sor, her şeyi bilirim. Din kitaplarını, dünya kitaplarını, her türlü duaları, ilmihali bilirim. Zaten Tanrı buyruğuna göre yaşarım. İnsanlara kötülük etmem. Vücudumu temizlik, fazilet içinde tutarım. Zamanında perhiz tutarım, zamanı gelince de bozarım. Bazı insanlar sadece votkadan oburluktan zevk alırlar. Bense boş zamanlarımda bahçeye oturur, yalnız kitap okurum. Hep okurum, sonra ağlar, ağlarım. — Niye ağlarsın? — Dokunaklı yazarlar da... Bir kitaba beş kapik bulur verirsin ama durmadan ağlar, feryat edersin. Ptaha: — Baban öldü mü? diye sorar. — Bilmem kardeş? İşlenen günahı niye saklayayım, babamı tanımıyorum. Bana öyle geliyor ki, ben annemin piç çocuğuyum. Anneciğim, bütün ömrü boyunca hep beyin yanında oturdu, basit bir köylüye varmak istemedi... Ptaha alaylı alaylı gülümseyerek: — Demek beyi ile, dedi. — Evet, doğrusu kendisini koruyamadı. Gerçi temiz, Allah’tan korkan bir kadındı. Ama bakirliğini koruyamadı.Şüphesiz büyük bir günah ama, şimdi belki de damarlarımda asilzade kanı dolaşır. Kibar zatım doğrusu. Bu "asil adam" bütün, hafif, tatlı bir sesle, dar alnını buruşturup kırmızı üşümüş burnundan gıcırtılı sesler çıkarıp anlatır. Ptaha dinler, ona şaşkın şaşkın, yan yan bakar, durmadan omuzlarını silker. Altı verst kadar yürüdükten sonra jandarmalarla serseri bir tümsek üstüne otururlar. Ptaha mırıldanarak: — Köpek bile kendine verilen adı hatırlar, der. Benim adım Andruşka'dır. Onunki Nikandr. Her insanın kutsal bir adı vardır. Başka bir adla çağırılmaz! Serseri, ah çeker, şakağını yumruğuna dayayarak: — Benim adımı bilmek kime gerek? der. Benim de ne işime yarar? İstediğim yere gitmeme izin verselerdi, durum bugünkünden daha kötü olurdu. Arkadaşlar, ben kanunu bilir bir adamım. Şimdi ben adını hatırlayamayan bir serseriyim. Başıma gelebilecek en büyük belâ, Doğu Sibirya'ya gönderilmektir. Otuz kırk kadar da kırbaç yerim. Ama asıl adımı söylersem, tekrar küreğe gönderirler. — Yoksa küreğe mi hüküm giydin? — Çektim. Dört yıl tıraşlı kafa ile dolaştım. Zincir taşıdım. — Niçin? — Adam öldürmeden. Daha çocuktum, on sekiz yaşlarındaydım. Anneciğim, beyin bardağına yanlışlıkla soda, limon tuzu yerine sıçanotu koymuş. Kilerde çeşit çeşit kutular vardı. Birbirine kolaylıkla karıştırılabilirdi. Serseri içini çeker, başını sallar: — O, temiz insandı, der. Ama kim bilir, başkalarının ruhu, kapalı kutudur. Belki dikkatsizlikle, belki de beyin başka bir hizmetçiye yakınlık göstermesini, böylece kendisine ettiği hakareti hazmedemediği içindir. Belki de bile bile yapmıştır. Küçüktüm, o zaman daha her şeyi bilmezdim. Şimdi hatırlıyorum. Bey, gerçekten başka bir odalık almıştı, anneciğim de çok üzülüyordu. Ondan sonra iki sene kadar mahkeme sürdü. Annem yirmi yıl kürek cezası giydi, ben ise yaşım küçük olduğu için yedi yıl. — Senin suçun neydi? — Suç ortaklığı. Bardağı beye veren bendim. Her zaman böyle olurdu. Annem sodayı hazırlar, ben verirdim. Tabii bütün bunları kardeş, Tanrı huzurunda söyler gibi söylüyorum. Kimseye anlatmayın. Ptaha: — Canım kimse bize soracak değil ya, dedi. Demek sen kürekten kaçtın? — Kaçtım dostum, kaçtım. Kaçanlar on dört kişi kadar vardık. Allah razı olsun. Arkadaşlar kaçtılar da beni de yanlarına aldılar. Şimdi siz söyleyin, ne diye adımı söyleyeyim? Söylersem gene küreğe gönderirler. Bense pek kötü bir kürek mahkûmuyum. Hastalıklı, narin bir adamım. Temiz temiz yatmayı, yemek yemeyi, uyumayı severim. Allah’a dua ederken bir kandil, bir mum yakmayı severim. Hiçbir yerde gürültü olmasın isterim. Secde ettiğim zaman döşemede çerçöp, tükürük olmamasını isterim. Ben de anneciğim için sabah akşam kırk defa kadar secde ederim. Serseri, şapkasını indirir, istavroz çıkarır: — Doğu Sibirya'ya göndersinler, korkmam. — Daha mı iyi sanki? — Tabii. Kürekte balık istifi yaşanır. Darlık, itişip kakışma, insan bir yerde dinlenemez. Gerçek bir cehennem. Allah kimseye göstermesin. Haydutsun, haydut gibi yaşayacaksın; köpekten daha kötü. İnsan ne yemek yiyebilir, ne uyuyabilir, ne Allah’a dua edebilir. Sürgünde ise durum bambaşka. Sürgüne gidince ilk defa topluluk içine girerim. İdare bana bir şeyler vermek zorundadır. Orada toprağın ucu bucağı yok, derler, istediğin kadar al. Orada, tarla için, sebze bahçesi için, ev için toprak verirler. Orada herkes gibi çift sürer, buğday ekerim, hayvan beslerim, arılarım, koyunlarım, köpeklerim... Bir Sibirya kedisi beslerim, sıçanlar malımı yemesinler... Ev bark kurarım, dinî tasvirler alırım, Allah kısmet ederse evlenir, çoluğa çocuğa karışırım. Serseri, mırıldanır, dinleyicilerine değil de, başka bir yere bakar. Hayalleri ne kadar saf ise de öyle içten, candan bir eda ile ortaya çıkar ki, inanmamak elden gelmez. Serserinin küçük yüzünde bir gülümseme okunur. Gözlerinde, burnunda, yüzünde, uzak saadetinin tatlı önduyuşu sanki donuklaşmıştır. Jandarmalar dinlerler, ona ciddî ciddî halinden anlayarak bakarlar. Onlar da inanır. Serseri devam eder: — Sibirya'dan korkmam. Sibirya, burası gibi, Rusya'dır. Orasının da aynı Allah’ı, çarı vardır. Orada da seninle nasıl konuşursam öyle konuşurum. Orada daha çok hürriyet vardır. İnsanlar daha iyi yaşarlar. Her şey daha iyidir. Orasının nehirleri buradakilerden daha iyidir. Orada balıklar, hesaplanamayacak kadar çoktur. Benimse kardeşler, en büyük zevkim balık tutmaktır. İstersen bana ekmek verme ama bir olta verip bir yere oturmama izin ver. Olta ile de tutarım, ağ ile de tutarım, sepetle de tutarım. Buzlar çözülünce de kepçe ile tutarım, gücüm yetmediği için beş kapik verip bir köylüye tuttururum. Allah’ım ne zevktir o. İnsan, bir yayın balığı, bir kefal tutarsa sanki kardeşini görmüş gibi sevinir. Her balık için de ayrı usuller lâzım, birisini kurtla tutarsın, birini kurbağa ile başkasını da sivrisinekle. Bütün bunları bilmek lâzım. Meselâ yayın balığını alalım: Yayın balığı kaba bir balıktır. Ne verirsen yer. Turna balığı, sazan balığını sever, kefali sığ yerde tutmaktan büyük bir zevk yoktur. Oltayı yirmi, otuz metre uzağa kor, ucuna ağır bir şey değil de, bir kelebek yahut bir mayısböceği takar, bırakırsın, öyle ki, bunlar suyun üzerinde yüzer. Sen de suda pantolonunu çıkarır, oltayı bırakırsın. Turna ise birdenbire sicimi çeker. Yemi aşırmamasına dikkat etmek lâzım. Kımıldadığını duyar duymaz hiç bekleme, hemen çek. Hayatımda hu hu, ne çok balık tuttum. Kaçtığımız zaman arkadaşlar ormanda yatarken, ben uyumaz, nehre inerdim. Nehir orada geniştir, çabuk akar. Kıyıları sarptır, müthiş doğrusu. Kıyılarda hep bakir ormanlar vardır; ağaçlar da öyle ki, insanın yukarı bakınca başı döner. Buradaki fiyatla orada her çama on ruble verilir. Hayallerin bu darma dağınık baskısı altında, geçmişin sıkıntılı hayalleriyle, saadetinin tatlı önsezisi ile zavallı adam susar, sanki kendi kendine mırıldanıyormuş gibi sadece dudaklarını kımıldatır. Donmuş saadet gülümsemesi yüzünden silinmez. Jandarmalar susar, düşünürler, başlarını önlerine eğmişlerdir. Sonbahar sessizliği içinde soğuk, tatsız bir sis, topraktan üçünün ruhuna işler. Gözleri önünde bir hapishane duvarı gibi gerilip de ona, iradesinin sınırlarını gösterdiği zamanlarda hızlı akan, geniş, sarp kıyılı nehirleri, geçilmez ormanları, uçsuz bucaksız bozkırları düşünmek insana tatlı gelir. Hayal gücü, sabah erken erken gökyüzünde şafağın pembeliği daha inmeden, ıssız, sarp kıyıdan geçen bir insanın küçük bir leke olarak yürüyüp geçtiğini çizer. Sel yatağının iki yanında taraça halinde yükselen direklik ulu çamlar, her insana sert sert bakar, sert sert homurdanır: Kökler, kocaman taşlar, dikenli fidanlar yolunu keserler. Ama o, bedence kuvvetli, ruhça cesurdur. Ne çamlardan, ne taşlardan, ne yalnızlığından, ne de her adımını tekrarlayan o kuvvetli yankıdan korkar. Jandarmalar, hiç yaşamadıkları o serbestlik hayatının hallerini kafalarında canlandırırlar, hatırladıkları, çok eskiden işittikleri belli belirsiz şeyler midir, yoksa o hürriyet hayatının hayalleri onlara eski hür atalarından mı geçmiştir, bilmiyoruz. Şimdiye kadar hiç söz söylememiş olan Nikandr Sapjinikov ilk olarak sessizliğe son verir. Serserinin bu güzel saadetine gıpta mı etmiş, yoksa ruhunda bu saadet hayallerin içinde yüzdükleri kurşuni sisle, siyahımsı çamurla denk düşmediğini mi fark etmiştir, ama serseriye sert sert bakar, der ki: — Evet, öyle! Bütün bunlar güzel, iyi. Ama kardeş, sen o serbest yerlere varamayacaksın ki. Nereye gideceksin, nereye? Üç yüz verst yürür, sonra da ruhunu Allah’a teslim edersin. Altı verst yürüdük, soluğun kesildi, çok zayıfsın sen. Serseri yavaş yavaş Nikandr'a döner, yüzündeki o mesut gülümseme kaybolur. Jandarma ciddi yüzüne korku ile suçlu suçlu bakar. Herhalde bir şeyler hatırlar. Başını önüne eğer. Ortalığa tekrar bir sessizlik çöker. Üçü de bir şey düşünürler. Jandarmalar ancak Allah’ın düşünebileceği şeyi, yani onları o hür memleketten ayıran mesafeyi ölçmek için kafa yorarlar. Serserinin kafasında ise mesafeden daha açık, daha belirli, daha korkunç hayaller birbirini kovalar, önünde canlı olarak uzun mahkeme safhaları, kürek, sürgün zindanları, mahpusların koğuşları, yoldaki yorucu duraklar, sert kışlar, hastalıklar, arkadaşların ölümleri... Serseri, gözlerini suçlu suçlu kırpar, üzerinde küçük ter damlaları görülen alnını kolu ile siler, sanki sıcak bir banyodan yeni çıkmış gibi sık sık solur. Sonra öbür kolu ile alnını siler, korku ile etrafına bakar. Ptaha, öbürüne hak vererek: — Doğru, der, varamazsın. Sen hiç de iyi yol yürümüyorsun. Kendine bak, bir deri bir kemik kalmışsın, ölürsün kardeş. Nikandr: — Tabii ölür, der. Nereye varacak? Onu şimdiden hastaneye yatırırlar. Tabii... Adını unutan adam, katı yürekli yol arkadaşlarının sert, kayıtsız yüzlerine bakar, kasketini çıkarmadan gözlerini fal taşı gibi açarak çabuk çabuk istavroz çıkarır. Tirtir titrer, başını sallar, üzerine basılmış bir tırtıl gibi bütün vücudu kıvranıp büzülür. Nikandr kalkarak: — Eh, gitme zamanı geldi, der. Dinlendik. Bir dakika sonra yolcular, çamurlu yolda gitmeye başlarlar. Serseri, daha da çok büzülerek ellerini, yenlerine daha derin sokmuştur. Ptaha susar.Çeviri: Servet Lünel
Cuma, 19 Ekim 2018
░ İki jandarma: Biri siyah sakallı, sağlam yapılı bir adam; bacakları pek kısa, öyle ki, arkadan bakılınca bacaklarının, bütün insanlarda olduğundan daha aşağıda olduğu, daha aşağıda başladığı görülür; öbürü ise uzun boylu, zayıf, dimdik bir sopa gibidir, koyu kızıl renkli seyrek bir sakalı vardır. İkisi de, il merkezine, soyunu sopunu hatırlamayan bir serseriyi götürürler. Birinci jandarma, sallana sallana yürür, her yanına bakınır, kâh bir şeyi, kâh kolunu, kâh bir samanı çeker, uyluklarına vurur, bir şeyler mırıldanır. Umumiyetle kayıtsız, rahat bir hali vardır; öbürü ise zayıf yüzü, dar omuzlarına rağmen çok sağlam, ciddî, önemli görünür. Yüzünün çizgileri ve bütün ifadesiyle eski din kitaplarını kabul eden tarikat papazlarına yahut da eski tasvirlerdeki savaşçılara benzer; "zekâsından dolayı Tanrı ona biraz alın ilâve etmiştir" yani keldir, bu da söylediğim benzerliği daha da çok artırıyor. Birincisinin adı Andrey Ptaha, ikincisinin adı Nikandr Sapojinikov'dur. Beraberlerinde götürdükleri adam, hiç de bir serseri hakkında düşündüğümüze benzemez. Küçük, zayıf, hastalıklı bir adamdır. Yüzünün çizgileri, renksiz, gayet küçük, pek belirsizdir. Kaşları seyrektir, bakışı uysal, itaatlidir; serseri, otuzunu aştığı halde bıyıkları henüz çıkmaktadır. Ellerini, yenleri içine sokarak çekingen çekingen yürüyor. Köylülerin giymediği yünlü kumaştan, yıpranmış paltosunun yakası, kasketinin ta kenarına kadar kaldırılmıştır, öyle ki, yalnız küçük kırmızı bir burun, Allah’ın dünyasına bakmaya cüret eder. Sesi, pes bir tenor sesidir, durmadan zayıf zayıf öksürür. Onu, asıl adını saklamak isteyen bir serseri olarak görmek pek zordur. O, daha çok, yoksul düşmüş, Allah’ın unuttuğu talihsiz bir papazdır; sarhoşluğundan dolayı yerinden kovulmuş bir kâtiptir. Yahut da aktörlük alanında zayıf kuvvetlerini deneyen, şimdi de avare çocuk kıssasının son perdesi için eve dönen bir tüccar oğlu veya yeğenidir; sonbaharın içinden çıkılmaz çamuruyla nasıl savaştığına bakılırsa Rus manastırlarının birine giden, "her yerde rahat, günahsız" bir yaşayış arayıp da bulamayan bir manastır sofusu'dur. Yolcular, çoktan beri yürümektedir. Ama etrafındaki küçük bir toprak parçasından bir türlü kurtulamazlar, önlerinde birkaç metre çamurlu, siyahımsı bir yol vardır, arkalarında da öyle. Daha uzaklarda insan nereye baksa beyaz bir sisin geçilmez duvarlarını görür. Yürürler, hep yürürler. Duvar, biraz olsun yaklaşmaz. Toprak parçası hep aynı kalır. Beyaz köşeli bir kaldırım taşı, sel çukuru yahut geçen bir arabadan düşmüş bir saman parçası bazen göze ilişir, büyük, donuk bir su birikintisi kısa bir zaman için parlar, bir de önde şekli belirsiz bir gölge görünür; yaklaşınca gölge hep küçülür, daha karanlık olur, daha da yaklaşınca yolcular, ellerinde rakamı silinmiş bir yana eğrilmiş bir kilometre direği yahut zavallı küçük bir kayın ağacı, yol kenarlarında dilenen bir dilenci gibi ıslanmış ve çıplak bir ağaç, üzerindeki son sarı yapraklarla bir şeyler mırıldanır, bir yaprağı düşer, yere tembel tembel uçar... Bundan sonra tekrar sis, çamur, yolların kenarında siyahımsı otlar görülür. Otlar üzerinde donuk, bulanık gözyaşları vardır. Bu gözyaşları toprağın yaz güneşini karşıladığı, sonra uğurladığı zaman dökülen o rahat sevincin gözyaşları olmadığı gibi, bıldırcınların, bıldırcın kılavuzlarının susuzluğunu gideren gözyaşları da değildir. Yolcuların ayakları, ağır, yapışkan çamura batar. Her adım bir gayret ister. Andrey Ptaha, biraz heyecanlıdır. Serseriyi bir süzer, bu canlı, içki içmez insanın, nasıl olup da adını hatırlayamadığını anlamaya çalışır: — Sen Hıristiyan mısın? diye sorar. Öbürü uysal uysal: — Hıristiyanım, diye cevap verir. — Hım... Demek seni vaftiz ettiler. — Tabii, ben Müslüman değilim ki. Kiliseye giderim, perhiz tutarım, gerektiği zaman et yemem. Dini bütün bir adamım. — Adın ne? — Nasıl istersen o adı ver. Ptaha, omuzlarını silker, büyük bir şaşkınlık içinde uyluklarına vurur. Nikandr Sapojinikov ciddî ciddî susar. O, Ptaha kadar saf değildir, bir Hıristiyan’ı, adını insanlardan gizlemeye zorlayan sebepleri gayet iyi bildiği bellidir. Manalı yüzü, soğuk ve serttir. Durmadan yürür, arkadaşlarıyla boşuna gevezelik etmeyi kendisine yakıştıramaz. Sanki herkese, hatta sise bile, muvazenesini, zekâsını göstermeye çalışır gibi bir hali vardır. Ptaha devamla: — Allah, Allah, gel de çık işin içinden, der. Müjik desen değil, efendi desen değil. Sanki ikisi ortası bir şey... Geçenlerde havuzda kemerimi yıkıyordum, elime bir hayvan geçti. Parmak kadar bir şey... Kuyruğu da var, galsamaları da var. İlkönce balık dedim, ama baktım... Allah cezasını versin, ayakları var. Hayvan mıdır, balık mıdır, şeytan bilir. İşte sen de öylesin. Mesleğin ne? Serseri: — Ben müjikim, köylü soyundanım, der, içini çeker. Anneciğim köle hizmetçilerdendi. Ben, gerçi ilk bakışta bir köylüye benzemem, doğru. İşte benim talihim böyle çıktı. Anneciğim, beyefendilerin yanında dadı olarak çalışırdı. Onlardan her zevki alırdı. Benim de işte kanım, tenim onundur. Ben de efendinin evinde kalırdım. Annem beni şımartır, hep yetiştirmek, basit halimden kurtarıp iyi insanlar arasına sokmak isterdi. Ben yatakta yatar, her gün gereği gibi yemek yer, küçük beyzade pantolonu, yarım çizme giyiyordum. Annem ne yerse, bana da yedirirdi. Beyefendiler ona elbise verirler, annem de beni giydirirdi, iyi yaşadık. Çocukluğumda yediğim şekerleri, pastaları şimdi satsak iyi bir at alınabilir. Anneciğim, bana okuyup yazma öğretti. Ta çocukken bana Allah korkusunu aşıladı, beni öyle yetiştirdi ki, şimdi hiç kaba, köylüce bir söz söylemiyorum. Votka içmiyorum kardeş, iyi de giyiniyorum, iyi bir sosyetede gerektiği gibi davranıyorum. Annem hayatta ise Allah sağlık versin, öldü ise Allah rahmet eylesin. Serseri, seyrek, kısa saçlı başından şapkasını çıkarır, gözlerini yukarı kaldırır, iki defa istavroz çıkarır. Nihayet erkekten ziyade kocakarı sesine benzer sesiyle kelimeleri uzata uzata: — Allah’ım, ona rahat, güzel bir yer ver, der. Kulun Ksemiye'nın günahlarını bağışla. Anneciğim olmasaydı ben herhalde hiçbir şeyden anlamayan basit bir köylü olarak kalırdım. Şimdi dostum, ne sorarsan sor, her şeyi bilirim. Din kitaplarını, dünya kitaplarını, her türlü duaları, ilmihali bilirim. Zaten Tanrı buyruğuna göre yaşarım. İnsanlara kötülük etmem. Vücudumu temizlik, fazilet içinde tutarım. Zamanında perhiz tutarım, zamanı gelince de bozarım. Bazı insanlar sadece votkadan oburluktan zevk alırlar. Bense boş zamanlarımda bahçeye oturur, yalnız kitap okurum. Hep okurum, sonra ağlar, ağlarım. — Niye ağlarsın? — Dokunaklı yazarlar da... Bir kitaba beş kapik bulur verirsin ama durmadan ağlar, feryat edersin. Ptaha: — Baban öldü mü? diye sorar. — Bilmem kardeş? İşlenen günahı niye saklayayım, babamı tanımıyorum. Bana öyle geliyor ki, ben annemin piç çocuğuyum. Anneciğim, bütün ömrü boyunca hep beyin yanında oturdu, basit bir köylüye varmak istemedi... Ptaha alaylı alaylı gülümseyerek: — Demek beyi ile, dedi. — Evet, doğrusu kendisini koruyamadı. Gerçi temiz, Allah’tan korkan bir kadındı. Ama bakirliğini koruyamadı.Şüphesiz büyük bir günah ama, şimdi belki de damarlarımda asilzade kanı dolaşır. Kibar zatım doğrusu. Bu "asil adam" bütün, hafif, tatlı bir sesle, dar alnını buruşturup kırmızı üşümüş burnundan gıcırtılı sesler çıkarıp anlatır. Ptaha dinler, ona şaşkın şaşkın, yan yan bakar, durmadan omuzlarını silker. Altı verst kadar yürüdükten sonra jandarmalarla serseri bir tümsek üstüne otururlar. Ptaha mırıldanarak: — Köpek bile kendine verilen adı hatırlar, der. Benim adım Andruşka'dır. Onunki Nikandr. Her insanın kutsal bir adı vardır. Başka bir adla çağırılmaz! Serseri, ah çeker, şakağını yumruğuna dayayarak: — Benim adımı bilmek kime gerek? der. Benim de ne işime yarar? İstediğim yere gitmeme izin verselerdi, durum bugünkünden daha kötü olurdu. Arkadaşlar, ben kanunu bilir bir adamım. Şimdi ben adını hatırlayamayan bir serseriyim. Başıma gelebilecek en büyük belâ, Doğu Sibirya'ya gönderilmektir. Otuz kırk kadar da kırbaç yerim. Ama asıl adımı söylersem, tekrar küreğe gönderirler. — Yoksa küreğe mi hüküm giydin? — Çektim. Dört yıl tıraşlı kafa ile dolaştım. Zincir taşıdım. — Niçin? — Adam öldürmeden. Daha çocuktum, on sekiz yaşlarındaydım. Anneciğim, beyin bardağına yanlışlıkla soda, limon tuzu yerine sıçanotu koymuş. Kilerde çeşit çeşit kutular vardı. Birbirine kolaylıkla karıştırılabilirdi. Serseri içini çeker, başını sallar: — O, temiz insandı, der. Ama kim bilir, başkalarının ruhu, kapalı kutudur. Belki dikkatsizlikle, belki de beyin başka bir hizmetçiye yakınlık göstermesini, böylece kendisine ettiği hakareti hazmedemediği içindir. Belki de bile bile yapmıştır. Küçüktüm, o zaman daha her şeyi bilmezdim. Şimdi hatırlıyorum. Bey, gerçekten başka bir odalık almıştı, anneciğim de çok üzülüyordu. Ondan sonra iki sene kadar mahkeme sürdü. Annem yirmi yıl kürek cezası giydi, ben ise yaşım küçük olduğu için yedi yıl. — Senin suçun neydi? — Suç ortaklığı. Bardağı beye veren bendim. Her zaman böyle olurdu. Annem sodayı hazırlar, ben verirdim. Tabii bütün bunları kardeş, Tanrı huzurunda söyler gibi söylüyorum. Kimseye anlatmayın. Ptaha: — Canım kimse bize soracak değil ya, dedi. Demek sen kürekten kaçtın? — Kaçtım dostum, kaçtım. Kaçanlar on dört kişi kadar vardık. Allah razı olsun. Arkadaşlar kaçtılar da beni de yanlarına aldılar. Şimdi siz söyleyin, ne diye adımı söyleyeyim? Söylersem gene küreğe gönderirler. Bense pek kötü bir kürek mahkûmuyum. Hastalıklı, narin bir adamım. Temiz temiz yatmayı, yemek yemeyi, uyumayı severim. Allah’a dua ederken bir kandil, bir mum yakmayı severim. Hiçbir yerde gürültü olmasın isterim. Secde ettiğim zaman döşemede çerçöp, tükürük olmamasını isterim. Ben de anneciğim için sabah akşam kırk defa kadar secde ederim. Serseri, şapkasını indirir, istavroz çıkarır: — Doğu Sibirya'ya göndersinler, korkmam. — Daha mı iyi sanki? — Tabii. Kürekte balık istifi yaşanır. Darlık, itişip kakışma, insan bir yerde dinlenemez. Gerçek bir cehennem. Allah kimseye göstermesin. Haydutsun, haydut gibi yaşayacaksın; köpekten daha kötü. İnsan ne yemek yiyebilir, ne uyuyabilir, ne Allah’a dua edebilir. Sürgünde ise durum bambaşka. Sürgüne gidince ilk defa topluluk içine girerim. İdare bana bir şeyler vermek zorundadır. Orada toprağın ucu bucağı yok, derler, istediğin kadar al. Orada, tarla için, sebze bahçesi için, ev için toprak verirler. Orada herkes gibi çift sürer, buğday ekerim, hayvan beslerim, arılarım, koyunlarım, köpeklerim... Bir Sibirya kedisi beslerim, sıçanlar malımı yemesinler... Ev bark kurarım, dinî tasvirler alırım, Allah kısmet ederse evlenir, çoluğa çocuğa karışırım. Serseri, mırıldanır, dinleyicilerine değil de, başka bir yere bakar. Hayalleri ne kadar saf ise de öyle içten, candan bir eda ile ortaya çıkar ki, inanmamak elden gelmez. Serserinin küçük yüzünde bir gülümseme okunur. Gözlerinde, burnunda, yüzünde, uzak saadetinin tatlı önduyuşu sanki donuklaşmıştır. Jandarmalar dinlerler, ona ciddî ciddî halinden anlayarak bakarlar. Onlar da inanır. Serseri devam eder: — Sibirya'dan korkmam. Sibirya, burası gibi, Rusya'dır. Orasının da aynı Allah’ı, çarı vardır. Orada da seninle nasıl konuşursam öyle konuşurum. Orada daha çok hürriyet vardır. İnsanlar daha iyi yaşarlar. Her şey daha iyidir. Orasının nehirleri buradakilerden daha iyidir. Orada balıklar, hesaplanamayacak kadar çoktur. Benimse kardeşler, en büyük zevkim balık tutmaktır. İstersen bana ekmek verme ama bir olta verip bir yere oturmama izin ver. Olta ile de tutarım, ağ ile de tutarım, sepetle de tutarım. Buzlar çözülünce de kepçe ile tutarım, gücüm yetmediği için beş kapik verip bir köylüye tuttururum. Allah’ım ne zevktir o. İnsan, bir yayın balığı, bir kefal tutarsa sanki kardeşini görmüş gibi sevinir. Her balık için de ayrı usuller lâzım, birisini kurtla tutarsın, birini kurbağa ile başkasını da sivrisinekle. Bütün bunları bilmek lâzım. Meselâ yayın balığını alalım: Yayın balığı kaba bir balıktır. Ne verirsen yer. Turna balığı, sazan balığını sever, kefali sığ yerde tutmaktan büyük bir zevk yoktur. Oltayı yirmi, otuz metre uzağa kor, ucuna ağır bir şey değil de, bir kelebek yahut bir mayısböceği takar, bırakırsın, öyle ki, bunlar suyun üzerinde yüzer. Sen de suda pantolonunu çıkarır, oltayı bırakırsın. Turna ise birdenbire sicimi çeker. Yemi aşırmamasına dikkat etmek lâzım. Kımıldadığını duyar duymaz hiç bekleme, hemen çek. Hayatımda hu hu, ne çok balık tuttum. Kaçtığımız zaman arkadaşlar ormanda yatarken, ben uyumaz, nehre inerdim. Nehir orada geniştir, çabuk akar. Kıyıları sarptır, müthiş doğrusu. Kıyılarda hep bakir ormanlar vardır; ağaçlar da öyle ki, insanın yukarı bakınca başı döner. Buradaki fiyatla orada her çama on ruble verilir. Hayallerin bu darma dağınık baskısı altında, geçmişin sıkıntılı hayalleriyle, saadetinin tatlı önsezisi ile zavallı adam susar, sanki kendi kendine mırıldanıyormuş gibi sadece dudaklarını kımıldatır. Donmuş saadet gülümsemesi yüzünden silinmez. Jandarmalar susar, düşünürler, başlarını önlerine eğmişlerdir. Sonbahar sessizliği içinde soğuk, tatsız bir sis, topraktan üçünün ruhuna işler. Gözleri önünde bir hapishane duvarı gibi gerilip de ona, iradesinin sınırlarını gösterdiği zamanlarda hızlı akan, geniş, sarp kıyılı nehirleri, geçilmez ormanları, uçsuz bucaksız bozkırları düşünmek insana tatlı gelir. Hayal gücü, sabah erken erken gökyüzünde şafağın pembeliği daha inmeden, ıssız, sarp kıyıdan geçen bir insanın küçük bir leke olarak yürüyüp geçtiğini çizer. Sel yatağının iki yanında taraça halinde yükselen direklik ulu çamlar, her insana sert sert bakar, sert sert homurdanır: Kökler, kocaman taşlar, dikenli fidanlar yolunu keserler. Ama o, bedence kuvvetli, ruhça cesurdur. Ne çamlardan, ne taşlardan, ne yalnızlığından, ne de her adımını tekrarlayan o kuvvetli yankıdan korkar. Jandarmalar, hiç yaşamadıkları o serbestlik hayatının hallerini kafalarında canlandırırlar, hatırladıkları, çok eskiden işittikleri belli belirsiz şeyler midir, yoksa o hürriyet hayatının hayalleri onlara eski hür atalarından mı geçmiştir, bilmiyoruz. Şimdiye kadar hiç söz söylememiş olan Nikandr Sapjinikov ilk olarak sessizliğe son verir. Serserinin bu güzel saadetine gıpta mı etmiş, yoksa ruhunda bu saadet hayallerin içinde yüzdükleri kurşuni sisle, siyahımsı çamurla denk düşmediğini mi fark etmiştir, ama serseriye sert sert bakar, der ki: — Evet, öyle! Bütün bunlar güzel, iyi. Ama kardeş, sen o serbest yerlere varamayacaksın ki. Nereye gideceksin, nereye? Üç yüz verst yürür, sonra da ruhunu Allah’a teslim edersin. Altı verst yürüdük, soluğun kesildi, çok zayıfsın sen. Serseri yavaş yavaş Nikandr'a döner, yüzündeki o mesut gülümseme kaybolur. Jandarma ciddi yüzüne korku ile suçlu suçlu bakar. Herhalde bir şeyler hatırlar. Başını önüne eğer. Ortalığa tekrar bir sessizlik çöker. Üçü de bir şey düşünürler. Jandarmalar ancak Allah’ın düşünebileceği şeyi, yani onları o hür memleketten ayıran mesafeyi ölçmek için kafa yorarlar. Serserinin kafasında ise mesafeden daha açık, daha belirli, daha korkunç hayaller birbirini kovalar, önünde canlı olarak uzun mahkeme safhaları, kürek, sürgün zindanları, mahpusların koğuşları, yoldaki yorucu duraklar, sert kışlar, hastalıklar, arkadaşların ölümleri... Serseri, gözlerini suçlu suçlu kırpar, üzerinde küçük ter damlaları görülen alnını kolu ile siler, sanki sıcak bir banyodan yeni çıkmış gibi sık sık solur. Sonra öbür kolu ile alnını siler, korku ile etrafına bakar. Ptaha, öbürüne hak vererek: — Doğru, der, varamazsın. Sen hiç de iyi yol yürümüyorsun. Kendine bak, bir deri bir kemik kalmışsın, ölürsün kardeş. Nikandr: — Tabii ölür, der. Nereye varacak? Onu şimdiden hastaneye yatırırlar. Tabii... Adını unutan adam, katı yürekli yol arkadaşlarının sert, kayıtsız yüzlerine bakar, kasketini çıkarmadan gözlerini fal taşı gibi açarak çabuk çabuk istavroz çıkarır. Tirtir titrer, başını sallar, üzerine basılmış bir tırtıl gibi bütün vücudu kıvranıp büzülür. Nikandr kalkarak: — Eh, gitme zamanı geldi, der. Dinlendik. Bir dakika sonra yolcular, çamurlu yolda gitmeye başlarlar. Serseri, daha da çok büzülerek ellerini, yenlerine daha derin sokmuştur. Ptaha susar.Çeviri: Servet Lünel
Arzıkul Ergaş - Yolluk (Hikaye)
Pazartesi, 29 Ekim 2018
(“Çocukluğumun Sokaklarında” dizisinden) Ağustosun sonlarıydı. Çok geçmedi, düğün mevsimi başladı. Düğün güzel şey, özellikle evlilik düğünleri… Aynı köyden bir ağabeyimiz mi evlenecek yoksa ablalardan biri mi evlenecek; her neyse önemli değil; düğüne gelenler sokaklarımızdan “yar yar” türküleri söyleyerek gümbür gümbür geçmeye başladılar mı tüylerim diken diken olur, yerimde oturamam. Çabucak büyümek mi istiyordum ne? Tatlı tatlı hayallerim beni tutup geleceğe mi götürüyordu yoksa… Doğrusu, bütün çocuklar böyledir yalnız birbirimize söylemeye çekiniriz. Her seferinde gözlerimin önünde böyle bir manzara canlanır. … Arabalardan inip düğün salonuna doğru ilerliyoruz. Ben sağdıçlarımın arasındayım. Onlardan biri ansızın “Ey sırık! Çok dikilme de biraz eğil” diye böğrüme vurdu. Ona surat asıyorum. Başımı eğerek, dizimi bükerek yürümekten terlemişim. Uzun boylu olursanız bu da işkence. Geniş bahçeyi kaplayan masa sandalyelere oturuyoruz. Öğrenci dostlarım tarlarını tıngırdatarak şarkıya başlıyorlar. Önce içecek bir şeyler sonra pilav veriliyor. Bana ayrı bir tabakta “güvey hakkı” geliyor: Küçük tabakta yarım kilo kavurma. Onu iki yanımda oturan dostlarım Eryiğit’le Saim hallederler. Eti pek sevmiyorum ama onlar çok seviyorlar. Sofra duası okununca yaşlı bir adam elinde bir paketle yanıma geliyor. -Haydi damat! Kalk bakalım. Damatlık elbise giydiriyor. Başıma doppı… Belime atlas belbağı bağlıyor. Sonra bekar yaşıtlarım ve etrafdaki kara kuru çocukların bana imrenen bakışlarını hissediyorum.Biraz kızarıp başımı eğerek gelinin durduğu odaya doğru yürüyorum. Bir yanımda Eryiğit, bir yanımda Saim. Saim kulağıma fısıldıyor: -Yine ayağına bastırıp bizi rezil etme ha. Fırsatını kollayıp sağ ayağını hemen… Saim evli ya biliyor, o ailenin biricik oğlu olduğundan erken evlendirmişler. Gelinin kapısında bizi o köyün gençleri ters ters bakarak karşılıyorlar. Duruyoruz. Yaşlı bir adam elinde bir yollukla çıkıp “Haydi, geln” diyor. İki taraftan iki genç ayrılıp büyükçe bir belbağı kadar ancak gelen yolluğun iki ucundan tutuyorlar. Yolluk, gelinin entari parçalarından kesilip dikilmiş. Benim ona ayağımı basıp atlayarak geçmem gerek. Geçiyorum. İki taraftaki gençler onu telaşla çekiyorlar. Ben onlara aldırmadan içeri giriyorum. Eryiğit’le Saim de iki yanımda. Onlar bana gelinin kapısına kadar yoldaş olacaklar, sonra sıkıcı, parfüm ve ter kokusu yayılan, duvarlarına rengarenk nakışlar işlenmiş odadaki kadınlara teslim edecekler. Sonra eşikte durarak üstüme saçı saçacaklar. Kadınlar parlayarak halıya dökülen madeni paralar için genç kızlar gibi birbirlerini itip kakacaklar. Sonra ise… Bazıları beni koltuğumdan tutup yukarıdaki gerdek odasına götürecekler. Gerdek odasında gelin, altın alınlık takmış, yüzü tülle kapalı, gayet nazik ve heyecanlı bekliyordu. Yüzü görünmüyordu. Dediklerine göre bize büyük bir ayna göstereceklermiş. Ben onu, o beni aynada görecekmişiz… Aslında biz önceden görüştük. Söz vermişim, severek evleniyorum. İşte ağabeyim, yengemle evlendi ya ne zaman biraz içse askerlik zamanında gördüğü bir kızı özleyip ağlar… Ben, gerdekte gelinin parmağına yüzük takarken, parmağından bal yalarken, onu aynada görüp gözlerimi kısıp dalga geçtiğimde… Dışarda dostlarım kan, ter içinde yolluğu çekiştiriyor olacaklar. Yolluğu mutlaka onların almaları lazım. Tembih etmişim, almasınlar da göreyim… Yolluk çekip almada bizim köylülerin dengi yok, olmayacak da. … Genellikle biz çocukların evlilik düğünlerine meraklı olmamızın, onu ilgiyle beklememizin de esas sebeplerinden biri işte bu yolluk çekiş. Başka şeylerle pek de işimiz yok. Bekleriz ki çabuk pilav yense, güvey delikanlıya damatlık giydirilse, yolluktan çabucak atlayıp geçse… Asıl ilginç olan bundan sonra başlar. Yolluğun bir ucunu bizim taraftan mutlaka Batur ağabey tutardı. O güçlü kuvvetli traktörcü delikanlı. Güvendiğimiz adam. Batur ağabeyin olduğu yerde içimiz rahat. Biz, yolluk çekme oyunlarının etrafında fır fır dönerek: “Haydi, Batur ağabey! Haydi, Sadık ağabey, çek! Timur ağabey, yolluğa basma!” diye bağırarak koşarız. Biz de katılmak isteriz ama nerde… Onların arasına katılmanın imkanı var mı? Saim bir sefer girmiş, öylece çıkıp kaçmıştı. Ertesi gün baktık, parmakları parçalanmış, ezilip kararmıştı. Yolluk alma yarışında bazıları bıçak kullanırlar yani çekip almaya güçleri yetmeyince kesip almak isterlerdi. Şimdi bu hem namertlik hem de çok tehlikeli iş. Birinin etine değse ne olacak? Böylelerini Batur ağabey farketse hemencecik kalabalıktan çekip alır, sessizce –o zamanlar sövmezdi- iki üç tokat atıp gönderirdi. Sonra yine öfkeyle kalabalığın arasına katılırdı. Çok geçmeden herkesi perişan edip yolluğu çekip alırdı. Onu dostlarına, biz çocuklara azar azar kesip paylaştırırdı. Biz niyet tutup onu saklarız. Batur ağabey işte böyle delikanlı. Hepimiz ona benzemek isteriz… … Ağustos sona eriyor. Çok geçmeden düğünler başlar. Bizde de düğün telaşı var. Ablamı göçüreceğiz. Yolluk çekme oyunu iyi olsa gerek. Şehirliler de ustaymış diyorlar. … Düğün günü yolluk çeken gençlerin nedense çoğu görünmedi. Hepimiz şaşırmış durumdayız. Bellerine enli kemer bağlamış, şık giyinmiş şehirli sağdıçları görünce içimizi bir korku sarıyor. Bunlarla kim çekişecek? Rezil olacağız… Lakin güveyi kapımıza doğru götürürlerken yolluk çeken ağabeylerimiz toplanıp geldiler. Hepimiz “Yaşasın!” diye bağırdık. Yalnız, Batur ağabey görünmüyordu. Ondan içimiz huzursuz. “Gelir” diye her tarafa bakınıyoruz… Yolluğun bir ucunu hısımların tarafında pehlivan kılıklı, badem bıyıklı bir delikanlı yakaladı. Bizden Sadık ağabey. Onun da eli yatkın. Lakin, Batur ağabeyin kendisi çok iyiydi. Eh, nerelerde kalmıştı? Böyle kritik zamanda gelinmez mi? Anasının rahatsız olduğunu söylüyordu, hastaneye mi gitti? Kendisi mi rahatsız? Kim bilir, herkesin kafasında, her çeşit hayal… Güvey yolluğun üzerinden atladı. — Haydi, hoop! Şehirli pehlivan nara atarak yolluğu tutup çekti. Sadık ağabey uçarak gidip onun göğsüne çarptı. Sonra çöktü. Göz açıp kapayıncaya kadar pehlivan onu sürüklemeye başladı. Hepimizin aklı başından gitmiş, aptallaşmıştık. Hayret, Sadık ağabey bırakmadı. Bu arada iki tarafın gençleri gidip yolluğa yapıştılar. Biraz rahatladık… Şehirlileri usta dedikleri kadar varmış. Onlar hep birlikte “Çek! Haydi, çek!” diyerek bizimkileri epey bir yere kadar sürükleyip gidiyorlar, sonra herhangi bir duvar veya ağacı gözlerine kestirip birden bire arkaya itiyorlardı. Duvara veya ağaca sertçe çarpan gençler sessizce oyundan çıkıp gidiyorlardı. Tekrar girmeye cesaret edemiyorlar, sonra dışarıda durmaya mı utanıyorlar yoksa kızıyorlar mı, yine çekişmeye katılıyorlardı… Nihayet bizimkilerin safı seyrekleşmeye başladı. Kalanlar da her taraftan, her biri kendi kafasına göre çekiyor, bu ise masaldaki turna balığı, kuğu ve yengecin arabayı sürüklemesine benziyordu. Batur ağabey böyle yapmazdı. O, düzensiz çekip duran arkadaşlarını başıyla işaret ederek yanına alırdı. Hepsi bir tarafa geçip gücü bir tarafta toplayınca yavaşça “Başladık!” derdi. O sırada beş altı iri yarı genç nara atarak çekerdi ve rakipler dökülüp kalırdı. Son rakibin de eli çektirilince bizimkiler yolluğu bırakıverirlerdi. Batur ağabey ise onu bayrak gibi havaya kaldırarak kalabalığın arasından fırlayıp çıkardı. Böylece sonunda yolluk çekilip alınmış kabul ediliyordu. Şimdi ise böyle becerikli kimseler yok. Biz çocuklarsa herkesten çok bağırıp çağırıp kalabalığın etrafında koşuşuruz. Sesimiz çıktığı kadar bağırarak bizimkilere moral vermek isteriz. Şimdilik daha fazla işe yaramıyorsak elden ne gelir? Yolluk çekenler su gibi ter içinde kalmışlar. Büyük kazandan çıkmış gibi hepsinin tepesinden buğu yükseliyor. İki tarafın da şevki azalmış, yavaş yavaş, muhtemelen nasıl kolay bir fırsat yakalarız diye bekleyerek yolluğu çekiyorlar. Misafirlerden bir bıçak çıkarmış olmalı, Sabir ağabey onu sürükleyip çıktı, yumruklaştılar. Başkaları karışmadan büyüklerimiz onları ayırdı. Misafir bir kenarda rengi solup kalıverdi. Sabir ağabey yine oyuna girdi… Bütün adet, gelenek sona erince ablamı içerden alıp çıkararak arabaya bindirdiler. Lakin yolluk çekme bir türlü biteceğe benzemiyordu. Arabalar korna çala çala sinyal vermeye başladılar. İki tarafın yaşlıları sabırsızlanarak yolluk çeken gruba yaklaştılar. “Yeter artık! Bırakın. Dağılın, yeter!” diyerek gençleri acele ettirmeye başladılar. Ama kimsenin bir dediğini iki etmeyen bizim gençlerin de şehirlilerin de kendilerini oyuna kaptırdıklarından yaşlıları işitmeyi canları istemiyordu. Birisi bir kova buz gibi su getirip onlara serpmek istedi. Köyümüzün muhtarı onu azarlayarak suyu döktürdü. Sonra yolluk çekenlere yaklaştı: — Çekebiliyorsan gevşemeden, birden çekip al! Yapamıyorsanız hepiniz şu tarafa geçin. Yoksa ben mi oyuna gireyim? Diye bağırdı. Sanki bu sözleri bekliyormuş gibi Sadık ağabeyin hırıltılı sesi işitildi: — Haydi, ha arkadaşlar! Birden ortalık karıştı. Şehirli pehlivan da atıldı: — Çek! Yapış! Diye arkadaşlarına bağırmaya başladı. Biraz sonra baktık ki Sadık ağabey, Sabir ağabey, Turab ağabey, Timur ağabey hepsi bir tarafta. Hep beraber bağırıştık. Ağabeylerimiz de bunu bekliyormuş gibi büyük taşlı yola doğru hısımları sürüklemeye başladılar. Hısımlar kendiliklerinden yolluktan ellerini çektiler. Nihayet şehirli pehlivanın da toz toprak içinde, tek başına sürüklendiğini gördük. “Bırak! Bırak!” der gibi bağrışarak koştuk. Pehlivan bir yere kadar yolluğa asıldı ya sonra utandı mı ne bıraktı. Sadık ağabeyin elinde havaya kaldırılan yolluğu görünce hepimiz bağırıştık. Sonra hevesle onun etrafını sardık. Lakin Sadık ağabey yolluktan bir parça yırtıp hiç birimize vermedi. Aksine koltuğuna alıp öbür tarafa gitti. Üzüldük. Ömründe bir kere kazandı ve kıskandı ha… Hısımlar arabalara binip “yar yar” türküleri söyleyerek yola düştüler. Sadık ağabey arkadaşlarını alıp bir tarafa gitti. Eryiğit, Saim ve yine bir iki çocuk onların peşine takıldı. “Nereye gidiyorsunuz?” dediğimde Saim, “Seni ilgilendirmez!” diye azarladı. Şaşırdım. Bunlara ne oldu ki? Onlara inat gittim. Köyün dışındaki çaya doğru koştuk. Sadık ağabeyler köyün sonundaki eve uğrayıp geçtiler ve çay kenarına indiler. Bu evde Batur ağabey annesi ile oturuyordu. Şimdi de evdeydi. İçeride ışık da görünmüyordu, her yer karanlıktı. — Batur! Şehirlileri de hallettik. İşte alıp getirdik. Bu Sadık ağabeyin sesi idi. Çocukların arkasından koşarak yetişip onların omuzlarından yavaşça baktım. Çay kenarındaki büyük kayanın üstüne oturan Batur ağabey yerinden ağır ağır doğruldu. Sadık ağabeyin yanına geldi. Ondan yolluğu alıp tekrar gitti, kayanın üstüne oturdu. Onu sessizce yüzüne bastırdı. Şaşırdım. Batur ağabey ne yapıyor öyle? Ağlıyor mu? Dağ gibi delikanlı neden ağlıyordu? Yolluğu bizimkiler aldılar ya… Gençler birer birer gidip onun etrafına çöktüler. Biraz sonra Turab ağabey nasihat verir gibi söze başladı. —Batur’ım, sen üzülme… Senin gibi delikanlıyı küçümsediyse sonunda pişman olacak. Çok pişman olacak… Tamam, bırak şimdi dostum. Üzüldüğüne değmez. Diğerleri söze karışmadan başlarını eğmişlerdi. Çocuklar da… Sessizce geriye doğru çekilmeye başladım. Onların beni fark etmesinden, görmesinden çekiniyordum. Çay kenarındaki yola çıktım ve arkamdan bir kovalıyormuş gibi can havliyle koştum… * * * 1980 yılı Özbekçesinden Türkiye Türkçesine çeviren: Muhammed Emin Tuhliyev
Pazartesi, 29 Ekim 2018
(“Çocukluğumun Sokaklarında” dizisinden) Ağustosun sonlarıydı. Çok geçmedi, düğün mevsimi başladı. Düğün güzel şey, özellikle evlilik düğünleri… Aynı köyden bir ağabeyimiz mi evlenecek yoksa ablalardan biri mi evlenecek; her neyse önemli değil; düğüne gelenler sokaklarımızdan “yar yar” türküleri söyleyerek gümbür gümbür geçmeye başladılar mı tüylerim diken diken olur, yerimde oturamam. Çabucak büyümek mi istiyordum ne? Tatlı tatlı hayallerim beni tutup geleceğe mi götürüyordu yoksa… Doğrusu, bütün çocuklar böyledir yalnız birbirimize söylemeye çekiniriz. Her seferinde gözlerimin önünde böyle bir manzara canlanır. … Arabalardan inip düğün salonuna doğru ilerliyoruz. Ben sağdıçlarımın arasındayım. Onlardan biri ansızın “Ey sırık! Çok dikilme de biraz eğil” diye böğrüme vurdu. Ona surat asıyorum. Başımı eğerek, dizimi bükerek yürümekten terlemişim. Uzun boylu olursanız bu da işkence. Geniş bahçeyi kaplayan masa sandalyelere oturuyoruz. Öğrenci dostlarım tarlarını tıngırdatarak şarkıya başlıyorlar. Önce içecek bir şeyler sonra pilav veriliyor. Bana ayrı bir tabakta “güvey hakkı” geliyor: Küçük tabakta yarım kilo kavurma. Onu iki yanımda oturan dostlarım Eryiğit’le Saim hallederler. Eti pek sevmiyorum ama onlar çok seviyorlar. Sofra duası okununca yaşlı bir adam elinde bir paketle yanıma geliyor. -Haydi damat! Kalk bakalım. Damatlık elbise giydiriyor. Başıma doppı… Belime atlas belbağı bağlıyor. Sonra bekar yaşıtlarım ve etrafdaki kara kuru çocukların bana imrenen bakışlarını hissediyorum.Biraz kızarıp başımı eğerek gelinin durduğu odaya doğru yürüyorum. Bir yanımda Eryiğit, bir yanımda Saim. Saim kulağıma fısıldıyor: -Yine ayağına bastırıp bizi rezil etme ha. Fırsatını kollayıp sağ ayağını hemen… Saim evli ya biliyor, o ailenin biricik oğlu olduğundan erken evlendirmişler. Gelinin kapısında bizi o köyün gençleri ters ters bakarak karşılıyorlar. Duruyoruz. Yaşlı bir adam elinde bir yollukla çıkıp “Haydi, geln” diyor. İki taraftan iki genç ayrılıp büyükçe bir belbağı kadar ancak gelen yolluğun iki ucundan tutuyorlar. Yolluk, gelinin entari parçalarından kesilip dikilmiş. Benim ona ayağımı basıp atlayarak geçmem gerek. Geçiyorum. İki taraftaki gençler onu telaşla çekiyorlar. Ben onlara aldırmadan içeri giriyorum. Eryiğit’le Saim de iki yanımda. Onlar bana gelinin kapısına kadar yoldaş olacaklar, sonra sıkıcı, parfüm ve ter kokusu yayılan, duvarlarına rengarenk nakışlar işlenmiş odadaki kadınlara teslim edecekler. Sonra eşikte durarak üstüme saçı saçacaklar. Kadınlar parlayarak halıya dökülen madeni paralar için genç kızlar gibi birbirlerini itip kakacaklar. Sonra ise… Bazıları beni koltuğumdan tutup yukarıdaki gerdek odasına götürecekler. Gerdek odasında gelin, altın alınlık takmış, yüzü tülle kapalı, gayet nazik ve heyecanlı bekliyordu. Yüzü görünmüyordu. Dediklerine göre bize büyük bir ayna göstereceklermiş. Ben onu, o beni aynada görecekmişiz… Aslında biz önceden görüştük. Söz vermişim, severek evleniyorum. İşte ağabeyim, yengemle evlendi ya ne zaman biraz içse askerlik zamanında gördüğü bir kızı özleyip ağlar… Ben, gerdekte gelinin parmağına yüzük takarken, parmağından bal yalarken, onu aynada görüp gözlerimi kısıp dalga geçtiğimde… Dışarda dostlarım kan, ter içinde yolluğu çekiştiriyor olacaklar. Yolluğu mutlaka onların almaları lazım. Tembih etmişim, almasınlar da göreyim… Yolluk çekip almada bizim köylülerin dengi yok, olmayacak da. … Genellikle biz çocukların evlilik düğünlerine meraklı olmamızın, onu ilgiyle beklememizin de esas sebeplerinden biri işte bu yolluk çekiş. Başka şeylerle pek de işimiz yok. Bekleriz ki çabuk pilav yense, güvey delikanlıya damatlık giydirilse, yolluktan çabucak atlayıp geçse… Asıl ilginç olan bundan sonra başlar. Yolluğun bir ucunu bizim taraftan mutlaka Batur ağabey tutardı. O güçlü kuvvetli traktörcü delikanlı. Güvendiğimiz adam. Batur ağabeyin olduğu yerde içimiz rahat. Biz, yolluk çekme oyunlarının etrafında fır fır dönerek: “Haydi, Batur ağabey! Haydi, Sadık ağabey, çek! Timur ağabey, yolluğa basma!” diye bağırarak koşarız. Biz de katılmak isteriz ama nerde… Onların arasına katılmanın imkanı var mı? Saim bir sefer girmiş, öylece çıkıp kaçmıştı. Ertesi gün baktık, parmakları parçalanmış, ezilip kararmıştı. Yolluk alma yarışında bazıları bıçak kullanırlar yani çekip almaya güçleri yetmeyince kesip almak isterlerdi. Şimdi bu hem namertlik hem de çok tehlikeli iş. Birinin etine değse ne olacak? Böylelerini Batur ağabey farketse hemencecik kalabalıktan çekip alır, sessizce –o zamanlar sövmezdi- iki üç tokat atıp gönderirdi. Sonra yine öfkeyle kalabalığın arasına katılırdı. Çok geçmeden herkesi perişan edip yolluğu çekip alırdı. Onu dostlarına, biz çocuklara azar azar kesip paylaştırırdı. Biz niyet tutup onu saklarız. Batur ağabey işte böyle delikanlı. Hepimiz ona benzemek isteriz… … Ağustos sona eriyor. Çok geçmeden düğünler başlar. Bizde de düğün telaşı var. Ablamı göçüreceğiz. Yolluk çekme oyunu iyi olsa gerek. Şehirliler de ustaymış diyorlar. … Düğün günü yolluk çeken gençlerin nedense çoğu görünmedi. Hepimiz şaşırmış durumdayız. Bellerine enli kemer bağlamış, şık giyinmiş şehirli sağdıçları görünce içimizi bir korku sarıyor. Bunlarla kim çekişecek? Rezil olacağız… Lakin güveyi kapımıza doğru götürürlerken yolluk çeken ağabeylerimiz toplanıp geldiler. Hepimiz “Yaşasın!” diye bağırdık. Yalnız, Batur ağabey görünmüyordu. Ondan içimiz huzursuz. “Gelir” diye her tarafa bakınıyoruz… Yolluğun bir ucunu hısımların tarafında pehlivan kılıklı, badem bıyıklı bir delikanlı yakaladı. Bizden Sadık ağabey. Onun da eli yatkın. Lakin, Batur ağabeyin kendisi çok iyiydi. Eh, nerelerde kalmıştı? Böyle kritik zamanda gelinmez mi? Anasının rahatsız olduğunu söylüyordu, hastaneye mi gitti? Kendisi mi rahatsız? Kim bilir, herkesin kafasında, her çeşit hayal… Güvey yolluğun üzerinden atladı. — Haydi, hoop! Şehirli pehlivan nara atarak yolluğu tutup çekti. Sadık ağabey uçarak gidip onun göğsüne çarptı. Sonra çöktü. Göz açıp kapayıncaya kadar pehlivan onu sürüklemeye başladı. Hepimizin aklı başından gitmiş, aptallaşmıştık. Hayret, Sadık ağabey bırakmadı. Bu arada iki tarafın gençleri gidip yolluğa yapıştılar. Biraz rahatladık… Şehirlileri usta dedikleri kadar varmış. Onlar hep birlikte “Çek! Haydi, çek!” diyerek bizimkileri epey bir yere kadar sürükleyip gidiyorlar, sonra herhangi bir duvar veya ağacı gözlerine kestirip birden bire arkaya itiyorlardı. Duvara veya ağaca sertçe çarpan gençler sessizce oyundan çıkıp gidiyorlardı. Tekrar girmeye cesaret edemiyorlar, sonra dışarıda durmaya mı utanıyorlar yoksa kızıyorlar mı, yine çekişmeye katılıyorlardı… Nihayet bizimkilerin safı seyrekleşmeye başladı. Kalanlar da her taraftan, her biri kendi kafasına göre çekiyor, bu ise masaldaki turna balığı, kuğu ve yengecin arabayı sürüklemesine benziyordu. Batur ağabey böyle yapmazdı. O, düzensiz çekip duran arkadaşlarını başıyla işaret ederek yanına alırdı. Hepsi bir tarafa geçip gücü bir tarafta toplayınca yavaşça “Başladık!” derdi. O sırada beş altı iri yarı genç nara atarak çekerdi ve rakipler dökülüp kalırdı. Son rakibin de eli çektirilince bizimkiler yolluğu bırakıverirlerdi. Batur ağabey ise onu bayrak gibi havaya kaldırarak kalabalığın arasından fırlayıp çıkardı. Böylece sonunda yolluk çekilip alınmış kabul ediliyordu. Şimdi ise böyle becerikli kimseler yok. Biz çocuklarsa herkesten çok bağırıp çağırıp kalabalığın etrafında koşuşuruz. Sesimiz çıktığı kadar bağırarak bizimkilere moral vermek isteriz. Şimdilik daha fazla işe yaramıyorsak elden ne gelir? Yolluk çekenler su gibi ter içinde kalmışlar. Büyük kazandan çıkmış gibi hepsinin tepesinden buğu yükseliyor. İki tarafın da şevki azalmış, yavaş yavaş, muhtemelen nasıl kolay bir fırsat yakalarız diye bekleyerek yolluğu çekiyorlar. Misafirlerden bir bıçak çıkarmış olmalı, Sabir ağabey onu sürükleyip çıktı, yumruklaştılar. Başkaları karışmadan büyüklerimiz onları ayırdı. Misafir bir kenarda rengi solup kalıverdi. Sabir ağabey yine oyuna girdi… Bütün adet, gelenek sona erince ablamı içerden alıp çıkararak arabaya bindirdiler. Lakin yolluk çekme bir türlü biteceğe benzemiyordu. Arabalar korna çala çala sinyal vermeye başladılar. İki tarafın yaşlıları sabırsızlanarak yolluk çeken gruba yaklaştılar. “Yeter artık! Bırakın. Dağılın, yeter!” diyerek gençleri acele ettirmeye başladılar. Ama kimsenin bir dediğini iki etmeyen bizim gençlerin de şehirlilerin de kendilerini oyuna kaptırdıklarından yaşlıları işitmeyi canları istemiyordu. Birisi bir kova buz gibi su getirip onlara serpmek istedi. Köyümüzün muhtarı onu azarlayarak suyu döktürdü. Sonra yolluk çekenlere yaklaştı: — Çekebiliyorsan gevşemeden, birden çekip al! Yapamıyorsanız hepiniz şu tarafa geçin. Yoksa ben mi oyuna gireyim? Diye bağırdı. Sanki bu sözleri bekliyormuş gibi Sadık ağabeyin hırıltılı sesi işitildi: — Haydi, ha arkadaşlar! Birden ortalık karıştı. Şehirli pehlivan da atıldı: — Çek! Yapış! Diye arkadaşlarına bağırmaya başladı. Biraz sonra baktık ki Sadık ağabey, Sabir ağabey, Turab ağabey, Timur ağabey hepsi bir tarafta. Hep beraber bağırıştık. Ağabeylerimiz de bunu bekliyormuş gibi büyük taşlı yola doğru hısımları sürüklemeye başladılar. Hısımlar kendiliklerinden yolluktan ellerini çektiler. Nihayet şehirli pehlivanın da toz toprak içinde, tek başına sürüklendiğini gördük. “Bırak! Bırak!” der gibi bağrışarak koştuk. Pehlivan bir yere kadar yolluğa asıldı ya sonra utandı mı ne bıraktı. Sadık ağabeyin elinde havaya kaldırılan yolluğu görünce hepimiz bağırıştık. Sonra hevesle onun etrafını sardık. Lakin Sadık ağabey yolluktan bir parça yırtıp hiç birimize vermedi. Aksine koltuğuna alıp öbür tarafa gitti. Üzüldük. Ömründe bir kere kazandı ve kıskandı ha… Hısımlar arabalara binip “yar yar” türküleri söyleyerek yola düştüler. Sadık ağabey arkadaşlarını alıp bir tarafa gitti. Eryiğit, Saim ve yine bir iki çocuk onların peşine takıldı. “Nereye gidiyorsunuz?” dediğimde Saim, “Seni ilgilendirmez!” diye azarladı. Şaşırdım. Bunlara ne oldu ki? Onlara inat gittim. Köyün dışındaki çaya doğru koştuk. Sadık ağabeyler köyün sonundaki eve uğrayıp geçtiler ve çay kenarına indiler. Bu evde Batur ağabey annesi ile oturuyordu. Şimdi de evdeydi. İçeride ışık da görünmüyordu, her yer karanlıktı. — Batur! Şehirlileri de hallettik. İşte alıp getirdik. Bu Sadık ağabeyin sesi idi. Çocukların arkasından koşarak yetişip onların omuzlarından yavaşça baktım. Çay kenarındaki büyük kayanın üstüne oturan Batur ağabey yerinden ağır ağır doğruldu. Sadık ağabeyin yanına geldi. Ondan yolluğu alıp tekrar gitti, kayanın üstüne oturdu. Onu sessizce yüzüne bastırdı. Şaşırdım. Batur ağabey ne yapıyor öyle? Ağlıyor mu? Dağ gibi delikanlı neden ağlıyordu? Yolluğu bizimkiler aldılar ya… Gençler birer birer gidip onun etrafına çöktüler. Biraz sonra Turab ağabey nasihat verir gibi söze başladı. —Batur’ım, sen üzülme… Senin gibi delikanlıyı küçümsediyse sonunda pişman olacak. Çok pişman olacak… Tamam, bırak şimdi dostum. Üzüldüğüne değmez. Diğerleri söze karışmadan başlarını eğmişlerdi. Çocuklar da… Sessizce geriye doğru çekilmeye başladım. Onların beni fark etmesinden, görmesinden çekiniyordum. Çay kenarındaki yola çıktım ve arkamdan bir kovalıyormuş gibi can havliyle koştum… * * * 1980 yılı Özbekçesinden Türkiye Türkçesine çeviren: Muhammed Emin Tuhliyev
Daniel Defoe - Robinson Crusoe (Roman Özeti)
Salı, 13 Kasım 2018
Eserin Adı: Robinson Crusoe Yazarı: Daniel Defoe Yayınevi: Yapı Kredi Yayınları Basıldığı Yer ve Tarih: İstanbul, 2015 Çeviri: Akşit Göktürk Eser Hakkında Bilgi: Gerçekçi roman türünün en güzel örneklerinden olan Robinson Crusoe yazıldığı zaman yayınevleri bu romanı basmak istemediler. Bu eserin okuyucu bulamayacağından kuşku duyuyorlardı. Eserde karakterlerden çok serüvene önem verilmiştir.Kahramanların karakterleri gerçekçi bir dille anlatılmasına rağmen onların ruhlarından ve iç dünyalarından pek az söz edilmiştir.Robinson bilinmeyen ve işlenmeyen ve işlenmemiş cesaretin simgesi olarak ele alınmıştır.Çünkü Robinson tek başına ıssız bir adada kalmasına rağmen sadece elindekini kullanarak kalmaz,adada kendine özgü birde uygarlık kurar. Eserin Konusu, Açıklaması: Dünya edebiyatının en önemli eserlerindendir. Konusunun ilginçliği ve dilinin akıcılığı romanın çok okunmasını sağlamıştır. Bir adada tek başına yıllarca yaşamak zorunda kalan bir kişiyi anlatır. Roman, kendinden sonraki yazarları derinden etkilemiştir. Roman Kahramanları, Kişileri: Robinson Crusoe: Denizi çok seven, becerikli, zeki, maceraperest bir kişidir. Cuma: Robinson Crusoe'un hizmetçisidir. Önce yamyam bir köle iken Robinson Crusoe onu ehlileştirir ve medeni bir insan hâline gelmesini sağlar. Eserin Özeti: Robinson Crusoe orta halli bir İngiliz ailenin çocuğu idi . Babası Robinsonun iyi bir iş tutup sakin bir hayat sürmesini arzuladığı halde,Robinson denizlere açılıp maceracı bir hayat sürmeye öylsine can atıyorduki, en sonunda evinde daha fazla kaşlamayacağını anladı.Büyüklerin haberi olmadan ilk yolculuğa çıktı.Gemi mütiş bir fırtınaya tutulmuştu.Robinson’u öyle bir deniz tutmuştuki karaya sağsalim kavuşamamaktan korkuyordu.Karaya bir çıksam bir daha denizlerin adını anmıyacağım diye düşünüyordu. Karaya sağsalim çıktıktan sonra arzuları yeniden depreşti.tüccarlığa başlıyarak Avurpaya mal götüren bir gemiye girdi.Bindiği gemiyi birFas korsan esir aldı.Fas kıyılarında bir limana esir olarak götürüldü.Orada hayatı öyle zor şartlar altında geçiyorduki ilk fırsatta küçük bir sanadala atlatıp kaçtı.Bir Portekiz yük gemisi onu buldu ve Birezilya’ya bıraktı. Bir İngiliz çifti ona Afrikaya gidip köle getirmesini önerince Robinson’un denizlere açılma arzusu yeniden uyandı,geçirdiklerini unutarak yeniden yola çıktı.Bu yolculuk Robinson’unun hayatında bir dönüm noktası oldu ve büyük serüven böyle başladı. Gemi Güney Amerika Sahillerinden biraz uzakta bir adanın yakınlarında bir kaya çarpıp parçalandı.Yolcu ve mürettabattan (bilgi yelpazesi.net) yalnız Robinson kurtuldu.Dalgalar onu kıyıya sürükledi.Adada hiç kimse yoktu.Vahşi hayvanların bulunduğunu gösteren bir belirti de göze çarpmıyordu.Robinson batmış gemiden çeşitli araçlar ve yiyecek alarak adaya sandalla taşıdı. Önce küçük bir tepenin eteğine yelken bezinden bir çadır kurdu.Herşeyden önce barutunu dikkatle saklıyordu.Robinson’un ikinci düşüncesi yiyecek stokuydu.İlk günlerde elinden geldiği kadar az yiyecek tüketiyordu.. Çok geçmeden Robinson gemide mürekkep ve kağıt buldu ve günüügnüne son hatıralarını yazmaya başladı.Barınağını uzun müddet oturacak hale soktu.Çadırın arka tarafında bir mağara buldu ve ilkel araçlarla mağarayı genişletti.Mağaraya sandalye,raf ve masa yaptı. Robinson’un bundan sonra adada geçen son yirmidört yılıda ilk günlerden farklı geçmedi.Robinson adanın her tarafını gezdi ve adanın diğer yanına bir yazlık ev yaptı.Mısır,arpa ve pirinç yetiştire biliyordu.Her yıl yeni tohumları dikkatle saklıyordu,en sonunda küçük bir tarla ekecek kadar tohumu oldu.Yaban keçileri yakalayıp onları ehlileştirdi.Papağan yakaladı,onlarla oyalandı.Yeni eşyalar yaptı,mağarayı genişleterek,dışarıdan gelecek tehlikelere karşı muhafazalı hale getidi. Robinson’un adadaki yirmidördüncü yılının ortasında bir olay,sürdüğü hayatın şeklini değiştirdi.Bir buçuk yıl kadar önce adaya vahşilerin geldiğini görmüştü.Bunlar hehalde başka adadan sanadalla gelmişlerdi.Bunlar başka bir kabile ile savaşa başlamışlardı.Robinson bir sabah insan kemikleri ve parçalanmış insan eti bularak korkuya kapılmıştı.Vahşilerin geri dönüp kendisini bulmasından çekiniyordu.En sonunda vahşillerin bir kısmı adaya döndü,kendilerine ziyafet hazırlığı yaparken Robinson üzerlerine ateş açarak onları korkuttu.Vahşilerin yanındaki esirlerden birini alı koymayı başardı.Artık adada yalnız değildi.Adama onu yakaladığı günün adını verdi.Cuma diye çağırmaya başladı.Cuma onun sadık bir kölesi oldu. Bir müddet sonra Robinson,Cuma’ya İngilizce öğretmeyi de başardı.Cuma,ona geldiği adada onyedi beyaz adamın esir olarak tutulduğunu anlattı.Robinson onları kurtararak birlikte uygar dünyaya dönmenin çarelerini araştırmak istiyordu.Robinson'la Cuma büyük bir kayık yaptı ve öbür adaya gitmek üzere hazırlandılar.Bu sırada adaya yeni bir vahşi topluluğu geldi ve yanlarındada bir miktar daha esir getirmişlerdi.Esirlerden birisi beyaz adamdı.Esirlerin arasında Cuma’nın babasıda vardı.Bu iki esiri kurtarmayı başardılar.Robinson onyedi beyaz esirden biri olan İspanyola elinden geldiği kadar iyiy baktı.Cuma’nın adasını bir düşman kabile istila etmişti ve oradaki beyaz esirlerin hayatı tehlikedeydi. Robinson İspanyolu ve Cuma’nın babasını öbür esirleri kurtarmaya gönderdi.Onların dönüşünü beklerken bir İngiliz gemisinin adaya demir attığını gördü.Çok geçmeden kaptanla iki adamının gemide isyan çıkartan mürettebat tarafından atıldıklarını öğrendi.Robinson,Cuma ve üç denizci gemiyi almayı başardılar.Cuma’nın babası gelmeden adadan ayrılmak istemiyordu.Günün birinde gelip onların ne durumda olduklarını öğrenmeyi tasarladı.İsyancı tayfalardan beşi İngiltere’ye gidip asılmaktansa adada kalmatı uygun buldular.Robinsonla Cuma İngiltere’ye dönmüşlerdi.Otuzbeş yıl süren ayrılıktan sonra1687 Haziranın’da ana vatanına geldiği zaman hiç kimsenin tanımadığı bir yabancıydı.Ama Robinson’un maceraları bukadarlada bitmiyordu.Eski evini bulunduğu yere gelince,annesiyle babasının ve yakınlarının çoğu ölmüşlerdi.Yalnız iki kız kardeşiyle bir erkek kardeşinin sağ kaladıklarını öğrenmişti. Artık onu İngiltere’de tutan hiçbirşey kalmadığını gören Robinson Lizbon’a gitti. Arkadaşları mallarını saklamışlardı.Robinson öğrendiklerinden memun şekilde İngiltere’ye döndü.Evlendi ve üç çoçuğu oldu. Karısı öldükten sonra 1695’de yeğenin kaptanlık ettiği bir gemiye binerek Doğu Adalarına ve Çin’e gitmek üzere yola çıktı.Gemi Robinson’un adasına da uğramıştı.İspanyollarla İngiliz gemiciler yerli kabilenin kızları ile evlendiklerini ve adanın nüfusunun günden güne artmakta olduğunu gördü. Küçük koloninin emniyet ve huzur içinde olduğunu anladıktan sonra Cuma ile Robinson yine gemiye binip denize açıldılar. Brezilya’ya giderken gemiye vahşiler saldırdı. Savaş sırasında Cuma öldürüldü. Brezilyadan sonra Robinson Ümit Burnu’nu dolaşır ve Çin'e gelir. Çinden Sibiryaya giden bir kervana katılır. En sonunda İngiltere'ye varır. 54 yıllık ömrünün büyük bölümünü vatanından uzakta macera peşinde geçirmişti. Artık hayatının geri kalan kısmını da vatanında sukunet içinde dönüşü olmayan o büyük yoculuğa yavaş yavaş hazırlanmakla geçirecektir. Eserin Ana Fikri: İnsan ne olursa olsun hayattan kopmamalı, elindeki imkanları değerlendirerek yaşamaya sımsıkı sarılmalıdır. Yazarın Hakkında Bilgiler: İngiliz yazar ve gazeteci Daniel Defoe, 1660 yılında Londra’da doğdu. Çeşitli güçlükler ve tehlikelerle dolu bir yaşam geçirdi. 1685’te İngiltere kralı II. James’e karşı başlatılan ayaklanmaya katıldı. Yaşamının çeşitli dönemlerinde tüccarlık, fabrikatörlük, devlet memurluğu ve hatta casusluk yaptı. 40 yaşında gazetecilikte karar kıldı, bundan birkaç yıl sonra da roman yazmaya başladı. Yayımladığı siyasi dergi kitapçıklarındaki sert tutumu yüzünden birçok kez hapse girdi. 1731 yılında doğduğu yerde, Londra’da öldü. Hayatı boyunca siyasete büyük ilgi duymuştur. Daniel Dafoe'nin aile kökenleri Romanya'ya dayanmaktadır, Romanya'dan göçen ailesinin Osmanlı geleneklerini ona da öğrettiği bazı kaynaklarda geçmektedir. Yine İngiltere'de İngiliz kültürünü yeren mektuplarını Osmanlı Devlet adamlarına bilgi ve öneri amacıyla gönderdiği bilinmektedir. Bunun dışında Aytunç Altındal gibi yazarlar Osmanlı için casusluk yaptığının açık olduğunu söylerler. Eserleri:Robinson CrusoeRobinson Crusoe’nun Yeni SerüvenleriRobinson Crusoe’nun Hayatı ve Olağanüstü Serüvenleri Boyunca Ciddi DüşüncelerA Journal of the Plague Year (Veba Yılı Günlüğü)Colonel Jacque ( Albay Jacque),Moll FlandersRoxanaBir Sipahinin Anıları
Salı, 13 Kasım 2018
Eserin Adı: Robinson Crusoe Yazarı: Daniel Defoe Yayınevi: Yapı Kredi Yayınları Basıldığı Yer ve Tarih: İstanbul, 2015 Çeviri: Akşit Göktürk Eser Hakkında Bilgi: Gerçekçi roman türünün en güzel örneklerinden olan Robinson Crusoe yazıldığı zaman yayınevleri bu romanı basmak istemediler. Bu eserin okuyucu bulamayacağından kuşku duyuyorlardı. Eserde karakterlerden çok serüvene önem verilmiştir.Kahramanların karakterleri gerçekçi bir dille anlatılmasına rağmen onların ruhlarından ve iç dünyalarından pek az söz edilmiştir.Robinson bilinmeyen ve işlenmeyen ve işlenmemiş cesaretin simgesi olarak ele alınmıştır.Çünkü Robinson tek başına ıssız bir adada kalmasına rağmen sadece elindekini kullanarak kalmaz,adada kendine özgü birde uygarlık kurar. Eserin Konusu, Açıklaması: Dünya edebiyatının en önemli eserlerindendir. Konusunun ilginçliği ve dilinin akıcılığı romanın çok okunmasını sağlamıştır. Bir adada tek başına yıllarca yaşamak zorunda kalan bir kişiyi anlatır. Roman, kendinden sonraki yazarları derinden etkilemiştir. Roman Kahramanları, Kişileri: Robinson Crusoe: Denizi çok seven, becerikli, zeki, maceraperest bir kişidir. Cuma: Robinson Crusoe'un hizmetçisidir. Önce yamyam bir köle iken Robinson Crusoe onu ehlileştirir ve medeni bir insan hâline gelmesini sağlar. Eserin Özeti: Robinson Crusoe orta halli bir İngiliz ailenin çocuğu idi . Babası Robinsonun iyi bir iş tutup sakin bir hayat sürmesini arzuladığı halde,Robinson denizlere açılıp maceracı bir hayat sürmeye öylsine can atıyorduki, en sonunda evinde daha fazla kaşlamayacağını anladı.Büyüklerin haberi olmadan ilk yolculuğa çıktı.Gemi mütiş bir fırtınaya tutulmuştu.Robinson’u öyle bir deniz tutmuştuki karaya sağsalim kavuşamamaktan korkuyordu.Karaya bir çıksam bir daha denizlerin adını anmıyacağım diye düşünüyordu. Karaya sağsalim çıktıktan sonra arzuları yeniden depreşti.tüccarlığa başlıyarak Avurpaya mal götüren bir gemiye girdi.Bindiği gemiyi birFas korsan esir aldı.Fas kıyılarında bir limana esir olarak götürüldü.Orada hayatı öyle zor şartlar altında geçiyorduki ilk fırsatta küçük bir sanadala atlatıp kaçtı.Bir Portekiz yük gemisi onu buldu ve Birezilya’ya bıraktı. Bir İngiliz çifti ona Afrikaya gidip köle getirmesini önerince Robinson’un denizlere açılma arzusu yeniden uyandı,geçirdiklerini unutarak yeniden yola çıktı.Bu yolculuk Robinson’unun hayatında bir dönüm noktası oldu ve büyük serüven böyle başladı. Gemi Güney Amerika Sahillerinden biraz uzakta bir adanın yakınlarında bir kaya çarpıp parçalandı.Yolcu ve mürettabattan (bilgi yelpazesi.net) yalnız Robinson kurtuldu.Dalgalar onu kıyıya sürükledi.Adada hiç kimse yoktu.Vahşi hayvanların bulunduğunu gösteren bir belirti de göze çarpmıyordu.Robinson batmış gemiden çeşitli araçlar ve yiyecek alarak adaya sandalla taşıdı. Önce küçük bir tepenin eteğine yelken bezinden bir çadır kurdu.Herşeyden önce barutunu dikkatle saklıyordu.Robinson’un ikinci düşüncesi yiyecek stokuydu.İlk günlerde elinden geldiği kadar az yiyecek tüketiyordu.. Çok geçmeden Robinson gemide mürekkep ve kağıt buldu ve günüügnüne son hatıralarını yazmaya başladı.Barınağını uzun müddet oturacak hale soktu.Çadırın arka tarafında bir mağara buldu ve ilkel araçlarla mağarayı genişletti.Mağaraya sandalye,raf ve masa yaptı. Robinson’un bundan sonra adada geçen son yirmidört yılıda ilk günlerden farklı geçmedi.Robinson adanın her tarafını gezdi ve adanın diğer yanına bir yazlık ev yaptı.Mısır,arpa ve pirinç yetiştire biliyordu.Her yıl yeni tohumları dikkatle saklıyordu,en sonunda küçük bir tarla ekecek kadar tohumu oldu.Yaban keçileri yakalayıp onları ehlileştirdi.Papağan yakaladı,onlarla oyalandı.Yeni eşyalar yaptı,mağarayı genişleterek,dışarıdan gelecek tehlikelere karşı muhafazalı hale getidi. Robinson’un adadaki yirmidördüncü yılının ortasında bir olay,sürdüğü hayatın şeklini değiştirdi.Bir buçuk yıl kadar önce adaya vahşilerin geldiğini görmüştü.Bunlar hehalde başka adadan sanadalla gelmişlerdi.Bunlar başka bir kabile ile savaşa başlamışlardı.Robinson bir sabah insan kemikleri ve parçalanmış insan eti bularak korkuya kapılmıştı.Vahşilerin geri dönüp kendisini bulmasından çekiniyordu.En sonunda vahşillerin bir kısmı adaya döndü,kendilerine ziyafet hazırlığı yaparken Robinson üzerlerine ateş açarak onları korkuttu.Vahşilerin yanındaki esirlerden birini alı koymayı başardı.Artık adada yalnız değildi.Adama onu yakaladığı günün adını verdi.Cuma diye çağırmaya başladı.Cuma onun sadık bir kölesi oldu. Bir müddet sonra Robinson,Cuma’ya İngilizce öğretmeyi de başardı.Cuma,ona geldiği adada onyedi beyaz adamın esir olarak tutulduğunu anlattı.Robinson onları kurtararak birlikte uygar dünyaya dönmenin çarelerini araştırmak istiyordu.Robinson'la Cuma büyük bir kayık yaptı ve öbür adaya gitmek üzere hazırlandılar.Bu sırada adaya yeni bir vahşi topluluğu geldi ve yanlarındada bir miktar daha esir getirmişlerdi.Esirlerden birisi beyaz adamdı.Esirlerin arasında Cuma’nın babasıda vardı.Bu iki esiri kurtarmayı başardılar.Robinson onyedi beyaz esirden biri olan İspanyola elinden geldiği kadar iyiy baktı.Cuma’nın adasını bir düşman kabile istila etmişti ve oradaki beyaz esirlerin hayatı tehlikedeydi. Robinson İspanyolu ve Cuma’nın babasını öbür esirleri kurtarmaya gönderdi.Onların dönüşünü beklerken bir İngiliz gemisinin adaya demir attığını gördü.Çok geçmeden kaptanla iki adamının gemide isyan çıkartan mürettebat tarafından atıldıklarını öğrendi.Robinson,Cuma ve üç denizci gemiyi almayı başardılar.Cuma’nın babası gelmeden adadan ayrılmak istemiyordu.Günün birinde gelip onların ne durumda olduklarını öğrenmeyi tasarladı.İsyancı tayfalardan beşi İngiltere’ye gidip asılmaktansa adada kalmatı uygun buldular.Robinsonla Cuma İngiltere’ye dönmüşlerdi.Otuzbeş yıl süren ayrılıktan sonra1687 Haziranın’da ana vatanına geldiği zaman hiç kimsenin tanımadığı bir yabancıydı.Ama Robinson’un maceraları bukadarlada bitmiyordu.Eski evini bulunduğu yere gelince,annesiyle babasının ve yakınlarının çoğu ölmüşlerdi.Yalnız iki kız kardeşiyle bir erkek kardeşinin sağ kaladıklarını öğrenmişti. Artık onu İngiltere’de tutan hiçbirşey kalmadığını gören Robinson Lizbon’a gitti. Arkadaşları mallarını saklamışlardı.Robinson öğrendiklerinden memun şekilde İngiltere’ye döndü.Evlendi ve üç çoçuğu oldu. Karısı öldükten sonra 1695’de yeğenin kaptanlık ettiği bir gemiye binerek Doğu Adalarına ve Çin’e gitmek üzere yola çıktı.Gemi Robinson’un adasına da uğramıştı.İspanyollarla İngiliz gemiciler yerli kabilenin kızları ile evlendiklerini ve adanın nüfusunun günden güne artmakta olduğunu gördü. Küçük koloninin emniyet ve huzur içinde olduğunu anladıktan sonra Cuma ile Robinson yine gemiye binip denize açıldılar. Brezilya’ya giderken gemiye vahşiler saldırdı. Savaş sırasında Cuma öldürüldü. Brezilyadan sonra Robinson Ümit Burnu’nu dolaşır ve Çin'e gelir. Çinden Sibiryaya giden bir kervana katılır. En sonunda İngiltere'ye varır. 54 yıllık ömrünün büyük bölümünü vatanından uzakta macera peşinde geçirmişti. Artık hayatının geri kalan kısmını da vatanında sukunet içinde dönüşü olmayan o büyük yoculuğa yavaş yavaş hazırlanmakla geçirecektir. Eserin Ana Fikri: İnsan ne olursa olsun hayattan kopmamalı, elindeki imkanları değerlendirerek yaşamaya sımsıkı sarılmalıdır. Yazarın Hakkında Bilgiler: İngiliz yazar ve gazeteci Daniel Defoe, 1660 yılında Londra’da doğdu. Çeşitli güçlükler ve tehlikelerle dolu bir yaşam geçirdi. 1685’te İngiltere kralı II. James’e karşı başlatılan ayaklanmaya katıldı. Yaşamının çeşitli dönemlerinde tüccarlık, fabrikatörlük, devlet memurluğu ve hatta casusluk yaptı. 40 yaşında gazetecilikte karar kıldı, bundan birkaç yıl sonra da roman yazmaya başladı. Yayımladığı siyasi dergi kitapçıklarındaki sert tutumu yüzünden birçok kez hapse girdi. 1731 yılında doğduğu yerde, Londra’da öldü. Hayatı boyunca siyasete büyük ilgi duymuştur. Daniel Dafoe'nin aile kökenleri Romanya'ya dayanmaktadır, Romanya'dan göçen ailesinin Osmanlı geleneklerini ona da öğrettiği bazı kaynaklarda geçmektedir. Yine İngiltere'de İngiliz kültürünü yeren mektuplarını Osmanlı Devlet adamlarına bilgi ve öneri amacıyla gönderdiği bilinmektedir. Bunun dışında Aytunç Altındal gibi yazarlar Osmanlı için casusluk yaptığının açık olduğunu söylerler. Eserleri:Robinson CrusoeRobinson Crusoe’nun Yeni SerüvenleriRobinson Crusoe’nun Hayatı ve Olağanüstü Serüvenleri Boyunca Ciddi DüşüncelerA Journal of the Plague Year (Veba Yılı Günlüğü)Colonel Jacque ( Albay Jacque),Moll FlandersRoxanaBir Sipahinin Anıları
Elif Yavaş - Oğuzhan Saygılı ile Kitap Projelerine Dair Röportaj
Pazartesi, 05 Kasım 2018
Oğuzhan Saygılı ile Kitap Projelerine Dair Röportaj Güneydoğu Anadolu’yu konuk edelim sohbetimize. Akdeniz ikliminin sıcaklığı Güneydoğu halkının sımsıcak insanlarıyla buluşsun. Antep fıstığı ve baklavalarıyla dünyaya meydan okuyan, meşhur ev yemekleriyle Türk mutfağını buluşturan Gaziantep ilimize uzanalım. Gaziantepli bir beyefendiyle uzun zamandır röportaj yapmak istemiştim ve sonunda sağ olsun beni kırmadı. Oğuzhan Saygılı Bey ile tanıştırayım sizleri. Kendisi bir sınıf öğretmeni ve aynı zamanda Türkiye Kamu Çalışanları Vakfı (TÜRKAV) Gaziantep şubesinin “Kitap Hediye Ediyoruz” sloganıyla başlattığı “Kitap Şuuru” etkinliği çerçevesinde her hafta düzenli olarak hediye kitap kampanyasıyla Türkiye’nin tüm illerini okumaya ve yorumlamaya teşvik eden bir eğitimcidir. Bu projeye katılan eğitim gönüllüsü ve kitapsever dostlarla farklı illerde, farklı kurum ve kuruluşlarda düzenledikleri edebî sohbet ve kitaplar üzerine yapılan söyleşilere her ne kadar katılamasam da her hafta bu projedeki kitap çekilişine katılan aktif bir gönüllüyüm. Oğuzhan Öğretmenimiz kitaplar, projeler, okuma etkinlikleri, kitap söyleşileri ve yeni kültürel faaliyetlerine dair detaylarıyla bizleri aydınlatsın. ELİF YAVAŞ: Hoş geldiniz Sevgili Oğuzhan SAYGILI. Öncelikle röportaj teklifimi kabul ettiğiniz için nezaketiniz adına teşekkür etmek istiyorum. Eğitim hayatınıza ve Türkiye’nin her bölgesine ulaşabildiğiniz okuma projelerinize dair konuşalım. Öncelikle sizi tanıyalım. Şahsen sizi yakından tanıyan bir takipçiniz, her hafta “TÜRKAV Gaziantep- Hediye Kitap Kampanyası”na katılan bir gönüllünüz olsam da yine de kitap muhabbetinin sihirli cümleleri sizde olsun. Buyurun… Her hafta farklı illere kitap kargoları paketlerken sizi yoğun ama hâlinden hiç şikâyet etmeyen biri olarak görüyoruz. Eğitim hayatınız ve okuma yolculuğunuzla sizi biraz yakından tanıyalım. Öz geçmişinizden kısaca bahsedip kendinizi tanıtır mısınız? OĞUZHAN SAYGILI: Efendim, 20 yaşında kitap okumanın tadını fark eden, 30 yaşında eline kalem alan, 35 yaşında kitabın anlatılmasına ve yorumlanmasına karar veren, bir ilk mektep öğretmeniyiz. Kitap tanıtım-inceleme yazıları yazmaktayız. Yazılarımız muhtelif ulusal dergilerde yayınlanmaktadır. Halen Haftalık Milli Devlet gazetesinde iki haftadır bir kitap değerlendirme yazısı yazmaktayız. “Kitaplarla Söyleşi 1” isimli yayımlanmış bir kitabımız bulunmaktadır. Anadolu’nun muhtelif onlarca şehrinde yapılan “Okuduğumuz Kitapları Anlatıyoruz” programının kurucu ve koordinatörüyüz. Tarih Kritik dergisinin yayıncısı olup sadece ve sadece kitap eleştiri, tahlil yazıları ve tanıtım yazılarından oluşan www.kitapsuuru.com sitesinin yöneticisiyiz. ELİF YAVAŞ: “Oğuzhan Saygılı Kitapsever”, “TÜRKAV" aktif sayfanız var. Bizler her hafta kitap çekilişine katılıp çocuklar gibi mutlu olurken bu durumda siz neler hissediyorsunuz? OĞUZHAN SAYGILI: Ömrümüz İstanbul, Ankara gibi kültürün atar damarı olmayan bölge ve şehirlerde geçti. Bizlere de ilk gençlik yıllarından itibaren hediye kitap yollayan eşimiz, dostumuz ve büyüklerimiz oldu, hâlâ hediye kitaplar geliyor. Her gelen paketi, paket nerede elimize geçmişse, evimize ulaştır(a)madan, açıp bir an önce dokunmak, koklamak, sayfaları karıştırmak tarif edilemez bir duygudur. Teşbihte hata olmaz, asker yolu bekleyen yârin mektupları geldiğindeki sevince benzeyen mutluluğu yaşıyoruz. Kaliteli, nitelikli eserleri, kadir-kıymet bilen ellere ulaştırmak ve bunlardan geri dönüşler gelmesi (yorumlanması, şerh düşülmesi, değerlendirilmesi, tavsiye edilmesi vs.) çok güzel bir mutluluktur. 17 Yıllık sınıf öğretmenliği yapıyoruz. Bu zamana kadar ulaşabildiğimiz sadece 2 öğrencimize okuma alışkanlığı kazandırmışız. Bizim gibi kitap ile arasında ünsiyeti olan bir öğretmen için sonuç çok acı bir durumdur. Okullarda yapamadığımızı sivil organizasyonlarda yapacak bir iklim doğdu. Yorucu, zahmetli ancak, bir şekilde ulaştırdığımız kitap-dergilerin okunduğunu görmek büyük bahtiyarlıktır. Bir öğretmensiniz ve aynı zamanda eğitimci bir babasınız. Projeler yoğunluğunda, çocuklarınıza ayırabildiğiniz kıymetli zamanınızdan arta kalanında sizin de kitap okumaya vaktiniz kalıyor mu? Sizce bu tarz kitap okuma ve kitap hediyeleşme projeleri okuma hızımızı artırıyor mu? Doğrusunu söylemek gerekirse, birkaç yıl önceye kadar düzenli olarak ortalama haftada bir, ayda dört kitap okuyorduk. Kitap Şuuru faaliyetlerinde inanılmaz, olağanüstü bir performans sergiledik. Okuma hızımız azaldı biraz, ancak, eski günlere ve daha üstüne çıkabileceğimizi düşünüyoruz. Beri yandan, şunu net olarak söyleyebiliriz: “Bu topraklarda kötülük iyilikten daha hızlı yayılmaktadır. Hırsızlardan, vatan hainlerinden, kötü insanlardan daha fazla cesaretli ve çalışkan olmadığımız takdirde bu coğrafyada tutunamayız. Çünkü, onlarca imparatorluğu, yüzlerce devleti yutmuş coğrafyanın üzerinde bilgisiz yaşamanın imkanı yoktur.” Biz en iyimser olarak ayda ortalama 4-5 kitap okurken, bizim okuduğumuzun üç-dört katını okuyan arkadaşlarımızın varlığından haberdar olmak, bu okuduğu kitaplara bizim tavsiye ettiğimiz, bizzat ulaştırdığımız kitapların okuma öncelik sıralamasına koymaları, okunan kitaplar hakkında rafine değerlendirme yapılması, yapılan değerlendirmelerin muhtelif dergi ve sitelerde yayınlanması önemsiyoruz. En çok merak ettiğim konu da sizin bu yeni kitaplarla olan diyalogunuz. Elimize ulaşan kitapların kimileri Türk ve dünya klasikleri, kimileri de Türkiye’nin yeni yazarlarının birikimiyle yayınlanan kitaplar. Projeye katılan biz okurlar her kitabı okuma heyecanıyla yarışırken o esnada sizi merak ettim. Türkav Gaziantep şubesine gelen her yeni kitap paketini açtığınızda kitapları bizden önce okuyabilme fırsatınız oluyor mu? Kitabın içeriği edebî mi değil mi diye öncelikle siz yöneticiler bizden önce bu kitapları inceliyor? Bazı kitapları sizden önce okuduğumuz olmakla birlikte, kitap şuuru ailesinin farklı şehirlerdeki kitap kurdu arkadaşlarımız çoğu bu konuda bizden çok ama çok çalışkan, yetenekli arkadaşlardır. Bizi cebinden çıkaracak onlarca arkadaşımız vardır. Misal Elazığ'da Zafer Saraç isimli cevval bir arkadaşımız var. Pazartesi kitabı yolluyoruz, salı günü alıyor, çarşamba günü kitabı bitiriyor. Cuma günü kitap sohbetinde kitabı anlatıyor, Cumartesi de kitabın değerlendirme yazısını bize yolluyor. Bunu nerede isterseniz orada yayınlatınız hocam diyor. Kitap seçiminde kabaca iki yol izliyoruz. Parayla satın aldığımız kitaplar. Diğeri de yayıncı, yazar ve bağışçı kitapseverlerin bize yolladığı kitaplar. Bağış olarak korsan ve yasak kitap hariç her kitabı bağış olarak kabul ediyoruz. Parayla satın aldığımız kitaplar da bir prensibimiz var. Yüzde yetmiş oranında belli kalitenin üzerinde olan, Türk ve Dünya klasikleri, alanının başucu kitapları, ideolojik olarak bize uysa da uymasa da o alanda yazılmış önemli eserler. Yüzde otuz oranında da yerli, milli, ülkücü yazar-çizer ve entelektüellerin çok kaliteli olmasa da desteklenmesi, teşvik edilmesi gündeme getirilmesi, okunması, düşüncesiyle satın alınan kitaplar oluşturmaktadır. Müdavim ve takipçilerimiz homojen bir gurup değil, ana gövde lisans eğitimi alan, memur, okuma alışkanlığını kazanmış, daha ziyade 20-40 yaş aralığındadır. Müdavim ve takipçilerimizin ilgi alanı doğrultusunda, bütçemiz elverdiği ölçüde kıyıda, köşede kalmış güncelliğini yitirmemiş eserlere öncelik tanıyoruz. Kitap okuma alışkanlığının başında olanlara edebiyat dışı eserleri neredeyse okutmuyoruz. Edebiyat olmazsa olmazımız. Yeni yayımlanan, kamuoyunun bilmediği kitapların önemli bir kısmını da 5 kişilik bir jürimize okutuyoruz. Onların vereceği karara göre, o kitaplara değer biçiyoruz. Yani, kitaba yüz üzerinden 80 not vermiş ise, o kitaptan 20-30 adet satın alıyoruz. Gaziantep başta olmak üzere Elazığ, Ordu, Nevşehir ve daha birçok şehirde bu projenizdeki okunan kitaplar üzerine sohbetler oluyor. Farklı illerde ve uzakta olunca ben sohbet dışı kalıyorum ama hep merak etmişimdir. Edebî ortamdaki o atmosfer nasıl ve gerçekten aranızda güçlü yorumcular bulunuyor mu? Bu konuda öngörümüzün tuttuğunu söyleyebiliriz. Televizyondan dizi filmi, yarışma, futbol maçı izleyicilerin, izledikleri futbol maçı, program hakkında saatlerce kritiğini, geyik muhabbetini yaptığını görüyoruz. Kitap okuyan kitapseverlerin bir araya gelmediğini, okunan kitapların değerlendirmesinin dost sohbetlerinde neredeyse hiç olmadığına şahidiz. Böyle olunca, kitabın kritiği, değerlendirmesi belli bir plan dâhilinde olunca, bir mektep görevi görmektedir. Aynı kitabı birden fazla kişinin okuduğu kitaplarda sohbetler daha verimli geçmektedir. Beri yandan müdavimlerimizin hepsi kitap okuyan insanlar değil ancak, kitabın kudretine inanan, büyüsüne kapılan, dünyayı dönüştüreceğine bel bağlayan insanlardır, diyebiliriz. Kitap okuyamıyoruz, ancak anlatılanları dinleyerek de bir şeyler öğrenebiliriz diyen önemli bir kitle bulunmaktadır. Misal, birkaç hafta üst üste programa katılan bir ilkokul öğrencisi dahi şunu çabucak öğrenebiliyor. Bahse konu olan yazar veyahut eser hakkında bilgim yok ise, konuşmamam gerekir. Anadolu’da yüzlerce yıldır kültür aktarımı ilim meclisleri, köy odaları, dost sohbetlerinde yapılmıştır. İletişim çağıyla birlikte dinlemeyi biz toplum olarak unuttuk. Kimse kimseyi dinlemiyor. Görme engelli bir öğretmene şu soruyu yöneltmiştik: “Görme engelli arkadaşlarımızdaki hafızanın çok güçlü olması şaşırtıcıdır, bu nasıl oluyor ben bunu anlamıyorum?” Hocamızın verdiği cevap hepimizin kulaklarına küpe olması gerekir. “Görme engelli insanların hepsi çok zeki insanlar değil; ancak şurasını siz kesinlikle kaçırıyorsunuz. Bu arkadaşlarımız gözleri görmediği için birinci sınıf bir dinleyicidir. Dinleyen insan çok şey öğrenir.” Kitap sohbetlerimizi bir ilim meclisine çevirdiğimizi söyleyebiliriz. Bir lise talebesi bir dünya klasiği kitabı takdim ederken, müdavim olan 40 yaşındaki bir doktor, 50 yaşındaki bir akademisyen, 60 yaşındaki emekli öğretmenin dinlemesi çok ama çok önemli, Türkiye’de 2018’de pek olmayan bir durumdur. Bilgisi olan, kitap çok okuyanın daha çok itibar gördüğü bir sofradır sohbetlerimiz. Kitap sohbetlerimizde takdim edilen eserin yazarı, mütercimi, yayıncısını da telefon ile bağlanıp kitapla ilgili sorulara cevaplar alıyoruz. Türkiye’nin her tarafında yaşayan yazar-çizer, entelektüel kalem erbaplarımız Gazi şehrimizdeki kültür faaliyetlerimizin destekçisi oluyor. Hediye kitap projenizi birkaç yıl daha devam ettirmeyi düşünüyor musunuz? Başımıza bir kaza, bela gelmez ise, şımarmaz isek, Allah bize ömür verirse, ölene kadar bu işi devam ettirmeyi düşünüyoruz. Çünkü yaptığımız işin özgün ve bakir tarafı bulunmaktadır. Milyonlarca kitaplardan, bazı kitapları seçip okutturuyoruz. Bunun vebali çok büyüktür. Bunun tedirginliğini de zaman zaman yaşıyoruz. Ancak, istişareye çok önem veriyoruz. Projelerimizin daha uzun ömürlü, daha geniş kitlelere, katmanlara ulaşması için eleştiriye, akla ihtiyacımız vardır. Kapımız, gönlümüz ve kulaklarımız açıktır. Genç okurlara, öğretmen adaylarına önerebileceğiniz ortamlar ve gönüllü olduğunuz dernekler, üye olduğunuz kültürel kamu kuruluşları var mı? Bu toprakların en çok adam yetiştirdiği insanlardan birisi de Fethi Gemuhluoğlu Bey’dir. Burs verdiği, Yüksek lisans ve doktora öğrencilerine nasihat ederken en çok şu vecizesini kullanırmış: “Sıradan ve sürüden olmayın gençler.” Ülkemizin her meslek erbabının insan kalitesizliği sıkıntısı bulunmaktadır. Bugün onlarca yıldır kitap okumadığı için neredeyse gurur duyan öğretmenler bulunmaktadır. Bu utanç verici bir durumdur. Merhum babamdan (1919 doğumluydu) dinlemiştik. Köyümüz 30 km Gaziantep’e. Köyümüzde ikamet eden hayatı boyunca Antep’i görmeyip ölen insanların olduğunu söylerdi. Bugün itibariyle aynı şey hepimiz için geçerlidir. Elimizde internet ve bilgisayarın, cebimizde diplomanın olması bizi bilgili, kültürlü, görgülü insanlar yapmıyor. Ortalama Alman, Amerikan, Fransız, İsveç, İsrailli meslektaşlarımızdan daha çalışkan, daha kültürlü, bilgili olursak yarınlar elbette bizim olacaktır. Meslektaşlarımızın kendilerini yenilemesi, güncellemesi elzemdir. Aksi takdirde çok ciddi bir atılım yapamayacağız ülke olarak. Kendisini yenilemek isteyen herkes için onlarca dernek, seçenek bulunmaktadır. Kendimiz İLESAM, Türk Ocakları, Türk-İslam Vakfı, Türk Eğitim Sen ve TÜRKAV üyesiyiz. Özel yaşamınıza girmeden biraz da aile hayatınıza değinelim. Bazen içimden tebessüm ediyorum evinizin her yerini kaplayan kitap görsellerini görünce. Hanımı kesin bu kitap yığınına yorum yapıyordur demiştim, evin sehpaları ve koltuklar bile yeni kitaplarla dolmuş. Bir yanda da çocuklarınız odada onları merak edip içini karıştırıyordur. Malum eviniz bu projeden dolayı “Kütüphane Ev”e dönüşmüş. Eşiniz her hafta yaptığınız bu çekilişlerden, kitap kolilerinden ve kargolardan şikâyet ediyor mu? Kendisi sizi bu tarz kalıcı projelerle destekliyor mu? Üniversitede kitap okumaya başlamıştık. O yıllarda harıl harıl okuduğumuzu görenler, şöyle bir ömür biçmişti: “yarın hayata atılırsanız, kitapları atarsınız, okumayı bırakırsınız.” Öğretmen iken de yaz-kış aynı çizgide okuduk, bu sefer: “Evlenirseniz yarın, bu işler biter.” Evlendik, çocuğunuz olursa, denildi, sonra iki çocuğunuz olursa, denildi. Biz yine bırakmayınca, şimdi 3 çocuğunuz var, siz bu işi bırakırsınız, diyen olmadı. Okuma, yazma, kitap şuuru faaliyetlerimizde evde huzur ortamını başta Allah’a, sonra Sevgi hanım tesis etti. Zaman zaman dağınıklığımız ve bu işi biraz daha sistematiğe bağlayamadığımız için hanım sitem ediyor. Biz de alttan alıyoruz elbette. Bir ilk mektep öğretmeninin yüzlerce katı itibarımız olduğunu hanım görüyor, gurur duyuyor. Bundan çocuklarımıza da damlar diye hayal kuruyor. Kendisine huzurlarınızda teşekkür etmek istiyoruz. Önemli olan bir günde birkaç kitap bitirebilmek mi yahut bir kitabı birkaç güne yayarak, irdeleyip yorumlayarak okumak mı daha kalıcıdır? Aynı anda birçok kitabın okunmasının verimli olduğuna inananlardanız. Burada ölçü çok kitap okumaktansa, okuduğumuz kitapların bize kalanları, hayatımıza bir etkisi olup olmasının önemli olmasıdır. Yazarın anlatmak istediği mesajın tamamını anlayıp anlamamaktan geçtiğini idrak etmemiz gerekir. Kurucu liderimiz Atatürk’ün çok kitap okuyan bir insan olduğu hep es geçilir. Uzmanlar, Anıtkabir’deki kütüphanesinde bulunan kitapların sayısının 5000 civarında olduğunu belirtiyor. Buradaki kitapların tamamının okurken altı çizildiğini, bazı sayfalarda birbirinden farklı 3-4 kalemle çizildiğini vurgular. Ömrü cephelerde geçmiş bir subayın 57 yaşında vefat ettiğini göz önüne bulundurduğumuzda yıllık ortalama 87 kitap okuduğu meydana çıkıyor. Etkili ve verimli okuma için bazı bölümlerin dikkatli okunması, kitaptaki bazı bölümlerin okunmaması veyahut üstün körü okunmasının maksada hasıl olduğunu düşünenlerdeniz. Altını çizerek, notlar alarak okumanın, kitap bittikten sonra da bu bölümlerin tekrar okunup, ihtiyaç hissedildiğinde okunduğunda okunması gerektiğine inanıyoruz. Sizi edebiyata yönlendirenler kimler oldu ve kitaplarla ilk tanışmanız ne zaman başladı? Doğrusunu söylemek gerekirse, neredeyse 20 yaşına kadar pek kitap okumadım denilse yeridir. Ancak, evimize her zaman dergi, gazete ve kitap girmekteydi. Onlarca kitabın olduğu bir evde gözümüzü açmıştık. Çocukken kitap, dergileri çok karıştırırdık. 58 yaşında I. sınıf bir entelektüel E. Albay, Doç. Hasip Saygılı Hocamızın kardeşi olarak dünyaya gelmemiz büyük bir şanstı bizim için, bunun bir şans olduğunu idrak etmemiz epey zaman aldı. Kitap okuma alışkanlığımızın kazanılmasında, okuma, yazma becerilerimizin gelişmesinde, akran ve meslektaşlarımızdan bu alanda epey mesafe açmış isek, (bir türlü burayı düzeltemedim.) Hasip Hocamızın çok ciddi emekleri vardır. Şöyle ki, kütüphanemizin hatırı sayılı bir bölümünü 20 yıldır peyder pey hediye ettiği kitaplar oluşturmaktadır. Beri yandan, bazı kitapların yüzeysel, bazı kitapların sindirilerek, bazı kitapların kendi altını çizdiği satırları okuyarak açığı kapatmaya çalıştığımızı söyleyebiliriz. Hoca İstanbul Harp Akademisi’nde uzun zaman görev yaptı. Yüzlerce yazar, şair, akademisyen, kalem ehli ve kitap ile yolumuzun kesişmesine katkı sundu. Okumaya geç başladığımız için bu alanda sürekli bir açlık hissettiğimizi söyleyebiliriz. Fikir tartışmalarında bilgi sahibi olmak, inandığımız ideolojik görüşlerin doğru savunucusu olmak kaygısıyla fikir kitapları okumaya başladığımızı belirtebiliriz. Okumaya yeni başladığımız ilk yıllarda okuduğumuz eserlerin içerisinde edebi eserlerin cılız olduğunu doğrusunu söylemek gerekirse, elimize kalem alana kadar fark edemedik. Yazı sonrası edebi eserlere de ağırlık vermeye başladık. Bu projeyi destekleyen başka kurum ve kuruluşlar, dernekler, belediye başkanları var mı? Bazı faaliyetlerimizin muhtelif şehirlerde bazı dernek ve sivil toplum örgütlerinde yapıldığını belirtmiştik. Bu illerdeki arkadaşlara ve kurumlara tecrübemizi, kitap desteğimizi sürdürmekteyiz. Kendi ilçemiz Oğuzeli Belediyesi’nden imza günleri, iki yazarımızın bazı kitaplarının satın alınması gibi istisnaları saymaz isek, belediyeler olarak istediğimizi daha doğrusu hak ettiğimiz desteği alamadığımızı belirtebiliriz. Ana sayfanızdan kitap çekilişi sonuçlarını, okunan kitapları anlatma etkinliğinin hangi ilde olacağını, toplamda kaç kitap okunduğunu ve bu projedeki kitap okuyanların sayısını takipteyim. Ağustos 2018 tarihine kadar net bir rakamla projenizde toplam kaç kitap oldu ve okurlarınızın aktif katılımcı sayısı kaç kişiye ulaştı? Kitap Şuuru faaliyetlerimizin en önemli omurgasını kitap hediye kampanyaları oluşturmaktadır. Şimdiye kadar ortalama 150.000 lira değerinde, son bir yılda da 13 bin kitap ve dergi ulaştırmışız müdavim ve takipçilerimize. Ülkemizin hemen hemen her şehrinde hatta bazı önemli ilçelerimizde yaklaşık 1000 civarında takipçilerimiz bulunmaktadır. Elimizdeki verilere göre, hediye ettiğimiz kitapların kitabına göre değişmekle beraber, yüzde 40 ile 80 oranında okunduğunu, gelen yorumlardan anlamaktayız. “Okuduğumuz Kitapları Anlatıyoruz” programlarımız memleketimiz Antep, Elazığ, Düzce, Ordu, Erbaa, Uşak, Nevşehir gibi illerde düzenli yapıldı, yapılıyor. Misal Gaziantep’te 162 haftadır program yapıyoruz. 480 kitap ve makalenin takdimi, değerlendirmesi yapılmış. 25 civarında imza günü tertip etmişiz. 70 civarında yazar telefon ile programımıza bağlanmış. İstikrarla, aksatmadan yürüten arkadaşlarımız ve kurumlarımız bu konuda bir öncü oldular. 40-50 şehirde kitap sohbetleri başladı, ancak devamı getirilemedi. Veyahut düzensiz yapıldı, lokomotif olan arkadaşlarımızın özel durumu nedeniyle sonlandı. Kitap sohbetlerinin ülke çapında yayılması noktasında hediye kitap kampanyamız kadar başarılı olamadığımızı söyleyebiliriz. 1 Ocak 2018 itibariyle yayın hayatına başlayan www.kitapsuuru.com isimli sitemizde yaklaşık 170 kitap tanıtım, değerlendirme ve eleştiri yazısı yayımlandı. Onlarca arkadaşımızı yazı yazmaya teşvik ettik, muhtelif dergilerde yazılarının yayınlanması noktasında rehberlik ettik. Okurlarınızdan aldığınız en güzel yorumlar nelerdir? Bizimle bir anınızı paylaşır mısınız? Kitap şuuru faaliyetlerinin koordinatörü olarak, gözlemlerimizi sizinle paylaşmak anlamında şu hususa değinmeden geçemeyeceğiz. Türkiye’nin ezici bir çoğunluğu kitap, defter, kültür, bilim, kütüphane, bilgi, dergi, yayın denilince önemlidir, gereklidir. Olmazsa olmazdır, diyor. Peki siz bunun neresindesiniz, mevcut durumu bir adım daha öteye götürmek için ne yaparsınız? Sorusuna “kılımı dahi kıpırdatmam” gibi cevap veriyor. Yani ikiyüzlü davranıyor. Öğretmenlik yapıyoruz. Velilerden çocuklarına yetiştirilmesine yapacağı fedakârlığı anlatırken klişe bir söz vardır: “Çocuğumuzun okuması için ceketimi satar, yine okuturuz” Bu söz bazı velilerimiz için doğrudur. Ama, bu sözü 4 yıl boyunca hiçbir veli toplantısına gelmeyen, okula uğramayan bir veli de söyleyebiliyor. Yetenekli, kitap okuyan, yazan, düşünen gençlere bu alanda yardımcı olan hoca, öğretmen, yazar, akademisyen istisna dışında yoktur diyebiliriz. Üniversitedeki akademisyen, çeşitli sivil toplum örgütü yöneticilerinden, kurumsal bazda bir destek görmediklerini beyan edebiliriz. Kitap şuuru faaliyetlerinin kök salması için birebir diyalog, iletişim şarttır. Genç arkadaşlarımızı sıkıştırıyoruz, okudunuz mu?, ne zaman bitiriyorsun kitabı?, o kitaptan bir yazı istiyoruz vs. gibi. Geçenlerde Yazar Adnan Şenel Hocamız halimizi sorup “Kitap okutturma faşizmi ne durumda Oğuzhan?” diye soruyor. Faşizmin her renk ve tonuna karşı olmamıza rağmen, bu tabir gururumuzu okşadı. Bir de genç arkadaşlarımız okuduğu kitapların ismini, künyesini paylaşıyor sosyal medyada. Bu konuda belli bir farkındalık oluşturalım diye çırpınıyoruz. Ayfer Güler isimli bir arkadaşımız kışın 45 günde 16 kitap okumuş, kitapların künyesini belirtmiş, altına da “keramet ben de değil, keramet Oğuzhan Saygılı hocamızdadır” cümlesini yazmış. Doğrusu, bu anekdotu unutmayacağız. Daha farklı etkinliklere imza atacak mısınız? Sırada gerçekleştirmek istediğiniz hangi yeni hayaliniz var? TÜRKAV Gaziantep şubesi olarak “Yazarlık Akademisi”ni önümüzdeki haftalarda başlatacağız. İl dışından da internet üzerinden akademimize öğrenci kabul edeceğiz. Bir sinema projemiz de var. Bunu tam daha olgunlaştırmadık. 3 yıllık süre zarfında onlarca etkinliğimiz oldu, ancak bazısında verim alamadığımızı görünce kısa sürede vaz geçtik. Yeni projelerimiz üzerine hazırlıklarımız olacaktır.Temmuz 2018 tarihinde tam 31 gün boyunca her gün ikişer kitap hediye ettiniz ve cüzi miktardaki 3 TL masrafı olan postane ücretini biz okurlarımız kapıda ödedik. Aslında bir öğrenci bütçesi olarak bakarsak; iki çay ve bir simit fiyatına o 3 Liralık bereketteki kitap paketimizle birkaç kitaba birden kavuştuk. Hele ki bazen çekilişte kazandığımız kitaplardan başka yeni bir kitap ve dergiyi de paketin içine sürpriz yapıp sessizce koymanız bizleri inanın ki çok memnun etti. Hem de her gün ve bıkmadan usanmadan çekiliş oldu, açıkçası tatilde okuma fırsatı adına ben çok memnun oldum. Temmuz ayının her günü bu çekilişlere katıldım. Atladığım bir ya da iki çekiliş günü olmuştur, o da okuduğum kitaplar olduğu için aynı kitabın başka bir arkadaşıma nasip olmasını istemiştim. Okurlarınızın Temmuz 2018’de bir ay boyunca her gün yapılan bu çekilişlere dair müspet ve menfi fikirleri oldu mu? Birbirinden farklı birçok mecrada hediye kitap kampanyası başlattık: Instagram, youtube.com, radyo programı vs. Türkav Gaziantep ve Oğuzhan Saygılı Kitapsever hediye kitap kampanyaları kadar tutmadı. Başarımızda çekirdek kadro, müdavim ve takipçilerimize sürekli yeni yüzler katılmayı hedef belirledik. Hep aynı kişiler okuyup, yazıp yorumlamasın diye düşündük. Temmuz ayındaki kampanyamızı yeni arkadaşlar, dostluklar keşfetmek düşüncesiyle yaptık. Birkaç arkadaş keşfettik. Her gün kampanyanın olmasının çok maksada hasıl olmayacağına kanaat getirdik. Kar Vakti, Unuttun ama Çocuktun, Üç Tarz-ı Siyaset, Zamanın Bittiği Yer, Çolpan Yıldızı, Anadolu Uygarlıkları, Bir Kelik Hikâyesi, Zamana D/okunan Yazılar – 2, Usul Usul Aşk, Öğretmen, İlklerin Paşası Ahmed Vefik Paşa, Ölü Erkek Kuşlar, “Yeni Ufuk” Aylık Eğitim ve Kültür dergileri, Millî Devlet Gazetesinin paketli yeni sayıları ve adını bu kadarıyla anımsadığım birçok güzel kitabı bu çekilişlerde kazandım. Ve yaz ayında katıldığım çekilişlerde biriken birkaç kitabım da şu an şubenizde bekliyor. Ben okuyorum, not alıyorum, köşe yazımda yer veriyorum ve sanal sayfanızdaki arkadaş listenizden bulabilirsem bu kitapların hayatta olan yazarlarıyla iletişime geçip kitaplarına dair röportaj yapma teklifleri sunuyorum. Sizce bu düşüncem mantıklı mıdır, şahsım adına başka hangi fikirleri tavsiye ederdiniz? Doğrusu, sizin bize sorduğunuzu biz de yapıyoruz. Okuduğumuz kitabın yazarıyla temasa geçmek, iletişim kanalı oluşturmak, yorum alışverişinde bulunmak, öğretici oluyor. İletişime açık olan her yazar, şair, akademisyen ile eserleri üzerine diyalogu elbette tavsiye edebiliriz. Her hafta postaneye bir kucak kitapla, farklı ailelere ait ev adresleri listenizle gitmek güzel bir duygudur sanırım. Lâkin sıcak havalarda kitaplarla emek verip yola çıkmak zor olsa gerek. PTT (Posta ve Telgraf Teşkilatı) Görevlileri artık sizi iyi tanıyan biri olarak tebessüm ediyorlardır elbet. Bazen sitem ettiğiniz konular oluyor mu? İlk zamanlarda bizim ve görevini yapan memur arkadaşlarımızın işi zordu. Sıradan müşteri gibiydik. 30 paketi yollamak için birkaç saatimizi veriyorduk. “Yine mi siz geldiniz?” gibi takılmalar vardı. Ama, zamanla arkadaşlar bu etkinliğe dört elle sarıldığımızı fark edince, misal haftanın belli günleri, belli saatleri düzenli olarak geldiğimizi görünce, bunlardan kurtuluş yok, bu bizim işimizdir, size yardımcı olmamız gerekir gibi düşünmeye çalışıyorlar. Sağ olsun, o bölümdeki personelin tamamıyla arkadaş olduk, bize hürmet ediyor, kolaylık sağlıyorlar. Misal bugün 56 paket yollayacağız, PTT’deki işimiz 20 dakikada biter. Günümüz gençlerinin kitap okuma faaliyetlerini nasıl buluyorsunuz? Türkiye gençlerine tavsiyeleriniz nelerdir? Kendi evlâtlarınız da büyüdüğünde, gelecekte onların böyle projelere katılmalarını destekler miydiniz? Ülkemizde kitap okuma alışkanlığını kazandıramadığımız milyonlarca genç bulunmaktadır. 2018 yılında kitap okumadan, bilgi sahibi olmadan, öğrenmeden yaşayabiliriz, söz ve itibar sahibi oluruz düşüncesine sahip olanların dolgu malzemesi olmaktan başka bir seçenekleri olmadığını belirtebiliriz. Kitap okuyan gençlerin önemli bir kesiminin ciddi, kendilerini titreten eserler okumadığını görüyoruz. Gençlerin kendilerini yenilemelerini, güncellemelerini öneriyoruz. Kim 500 Milyar İster Yarışmasını zaman zaman izliyoruz. Bu program bizim kültür seviyemizi net olarak gösteriyor. Bilgi Üniversitesi mezunu bir arkadaşımız “Çin Seddi Hangi ülkededir” sorusunu bilemedi. Aynı üniversitenin Kamu Yönetiminde okuyan bir kızımız TBMM’nin meclisin diğer adının “Parlamento” olduğunu bilemedi. Bilemediği gibi de bu konuda sosyal medyadaki tepkilere verdiği cevaplar eşek olarak kalmak bizim için vazgeçilmez tarzdır gibi. “Ben Atatürkçü olduğum için üzerime geliyorlar. Ne var bunda bilmeyebiliriz.” Az çok tanıdığım kadarıyla, sanırım siyasî görüş olarak ülkücü bir öğretmensiniz. Ülkücü şairlerin kitaplarını, milliyetçi ve cumhuriyetçi görüşlü yazarlarımızın eserlerini de biraz tatmış olduk. Türkiye’ye katkılarınız açısından kendinizi nasıl değerlendiriyorsunuz? Dünya ve ahiret görüşümüz açıktır. Parti ve ideolojik taassubu olan birisi değiliz, fikrimiz ne olursa olsun, bunları belli bir kalite ve marka haline getiremediğimiz noktada felaket bizleri bekliyor. Bugün dünya çapında bir Sosyalist düşünce adamımız, Pakistan-Mısır’dan daha fazla ses getiren bir İslamcı düşünce insanımız çıkmadı. Bazı istisnalar olmak şartıyla elbette Milliyetçi düşünce insanlarının eserleri yabancı dile dahi çevrilmeye layık bulunulmadı. Bu tabloda biz bizi kandırmayalım. Parti, ideolojik, mezhep, cemaat üstü bakabilirsek, çalışabilirsek, yorulabilirsek yarınlar bizim olabilir. Aksi takdirde, bir arpa boyu yol gidemediğimizi görüyoruz. Türkiye’de milliyetçilik-ülkücülük otoritelerinden en önemlisi Tanıl Bora’dır. Bora Marksist bir yazardır. Bora’dan daha büyük ve önemli uzmanlar yetiştirebilirsek, Milliyetçiliği yaşatabiliriz. Kürt kardeşlerimiz ile 1000 yıldır beraber yaşadığımızı ağzımıza sakız yaptık. Kürdologların yüzde 80’ini Ruslar oluşturmaktadır. 500 yıldır komşu olduğumuz, son 250 yılda 8 büyük savaş yaptığımız, çoğunu kaybettiğimiz Rusları tanımaktan çok uzağız. 1936’dan beri Dil Tarih Coğrafya Fakültesinde Rus Dili ve Edebiyatı bulunmasına rağmen, Rus uzmanımız yok denilecek kadar az, Rusça bilen aydınımız bir avuç kadar. Anadolu’da dolgu malzemesi olan insanlarla tutunmamızın mümkünatı yoktur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde Türk yargıcımız galiba yokmuş, burada görev yapmanın ön şartı 3 dil bilmekmiş. 3 dil bilen yargıcımız yoktur. Kaliteyi artırmadığımız müddetçe, ne fark eder. Yani 30 yıl öğretmenlik yapıp bir tek kitap okumadığını övünerek anlatan insan, Atatürkçü, sosyalist, ülkücü, solcu, İslamcı olsa ne fark eder diye düşünüyoruz. Benim de kendime ait yayınevinden çıkan deneme türünde edebî kitaplarım var ama sanal sayfamda hiç tanıtım reklamını yapmadım, teklif sunulsa da bir imza günü bile düzenleyemedim. Kitaplarımı köy okullarına atanan öğretmen arkadaşlarımın okullarına, Türkiye’nin eksik kütüphanelerine bağış yaptım. Bir tek kitabımı bile parayla satmadım, okunsun istedim çünkü hayalim böyleydi. O vakit izleri erken tanısaydım projenize kitaplarımdan hediye ederdim. Kitap projenizden 2017 yılında haberdar oldum ve bir yıldır sizleri takipteyim. Çekilişinize ilk kez 124. Kitap Kampanyasıyla (24 Şubat 2018 - 03 Mart 2018) başladım ve her cumartesi katılıyorum. Okul sezonunda yaz tatilindeki gibi aktif olup çok kitap okumaya vaktim olmayabilir. İyi ki bu projeye katılmışım diyorum ve kitaplarımı öğrencilerime de gösterip bu projeyi tanıttım. Bizim gibi genç eğitimcilerin de sizlerin etkinliklerini desteklemesi projelerinize renk katıyor mu? Peygamberimizin en çok ettiği dualardan ikisi “faydasız ilimden sana sığınırız Allahım”, “İlmiyle salih amel işleyen kullarından eyle yarabbi” gibi dualarda çok bulunurmuş. Kitap Şuuru faaliyetlerinin miladı olabilecek bir örnek vermek verebiliriz. 2013 yılında elimdeki kayda göre bir yılda 245 kitap satın almışız ve hediye gelmiş. O yıl 42 kitap okumuşuz. Bunun da yarısı o yıla ait kitaplar, kalanı da kitaplığımda önceki yıllarda yerini alan eserlerden oluşmaktadır. Elimizdeki kitapların yüzde 10’unu ancak okuyabilmişiz. Bilemediniz yüzde yirmisini okudunuz, daha ötesi yoktur. Ezici bir çoğunluğunu okumadan, ölüp gideceğimizi fark ettik. Bunları kadir kıymet bilen insanlara ulaştırıp okunduğunu görmek büyük mutluluk diye düşünüp yola çıktık. Ortalama ayda 4 kitap okuyan biz fakir. Şimdi ayda 1000 kitap okumuş gibi mutluyuz. Okunmayan, değerlendirmeyen, rafta duran kitabın bize hiç mi hiç hayrı yoktur. Çalışmalarımızın Bigadiç’te duyulmasında, ilçenizde gönüllü temsilcimiz olmanız büyük bahtiyarlıktır. Bugün kitap şuuru ailesinin sayısı binlere ulaştı. Bizi sizinle buluşturan bazı görüşlerimizin örtüşmesi, öğretmen olmamız değildir. Kitabın ve yazının büyüsüdür kuşkusuz. Beri yandan yayımlanan kitapların satılması, yazarın imza gününe çıkması gerekir. Bu konuda sizden farklı düşünüyoruz. Misal bizim kitabımızdan 20 bin liralık sattık. 600 civarında hediye ettik. 20 civarında il-ilçede imza günümüz oldu. İkinci eserimiz için bazı yayıncılarımızdan olumlu cevaplar aldık. Bu dediklerimiz olmaz ise, yayıncı kitabımızı niye bassın. Özellikle belli geliri olan, kitaba değer veren insanların kitaba aylık kitap gideri gibi para verirse, kimseye muhtaç olmadan, kitaplarımıza sponsor bulmadan, belediye kitaplarımızı satın almıyor serzenişinde bulunmadan kitaplarımız basılıp okura ulaşabilir. Güzel bir röportaj oldu, teşekkür ediyorum Oğuzhan Hocam. Sohbet ederken edebî bir keyif aldım. İnşallah sizi yakından tanımak isteyen okurlarımız da mutlu olurlar. Umarım gençlerimiz de farklı kitap projeleri ve okuduklarımızı anlattığımız söyleşilerle tanışma fırsatını tadarlar. Gazianteplileri ve memleketinizin her köşesini sevgiyle selâmlıyorum. Elif Hocam, biz de size çok teşekkür ederiz. Hayallerimizin, dertlerimizin, sancılarımızın, fikirlerimizin karşılık bulması için bize önemli bir fırsat tanıdınız. Sağ olun, var olun. 1 Ağustos 2018 – Çarşamba Röportajı Hazırlayan - Editör: Elif YAVAŞ
Pazartesi, 05 Kasım 2018
Oğuzhan Saygılı ile Kitap Projelerine Dair Röportaj Güneydoğu Anadolu’yu konuk edelim sohbetimize. Akdeniz ikliminin sıcaklığı Güneydoğu halkının sımsıcak insanlarıyla buluşsun. Antep fıstığı ve baklavalarıyla dünyaya meydan okuyan, meşhur ev yemekleriyle Türk mutfağını buluşturan Gaziantep ilimize uzanalım. Gaziantepli bir beyefendiyle uzun zamandır röportaj yapmak istemiştim ve sonunda sağ olsun beni kırmadı. Oğuzhan Saygılı Bey ile tanıştırayım sizleri. Kendisi bir sınıf öğretmeni ve aynı zamanda Türkiye Kamu Çalışanları Vakfı (TÜRKAV) Gaziantep şubesinin “Kitap Hediye Ediyoruz” sloganıyla başlattığı “Kitap Şuuru” etkinliği çerçevesinde her hafta düzenli olarak hediye kitap kampanyasıyla Türkiye’nin tüm illerini okumaya ve yorumlamaya teşvik eden bir eğitimcidir. Bu projeye katılan eğitim gönüllüsü ve kitapsever dostlarla farklı illerde, farklı kurum ve kuruluşlarda düzenledikleri edebî sohbet ve kitaplar üzerine yapılan söyleşilere her ne kadar katılamasam da her hafta bu projedeki kitap çekilişine katılan aktif bir gönüllüyüm. Oğuzhan Öğretmenimiz kitaplar, projeler, okuma etkinlikleri, kitap söyleşileri ve yeni kültürel faaliyetlerine dair detaylarıyla bizleri aydınlatsın. ELİF YAVAŞ: Hoş geldiniz Sevgili Oğuzhan SAYGILI. Öncelikle röportaj teklifimi kabul ettiğiniz için nezaketiniz adına teşekkür etmek istiyorum. Eğitim hayatınıza ve Türkiye’nin her bölgesine ulaşabildiğiniz okuma projelerinize dair konuşalım. Öncelikle sizi tanıyalım. Şahsen sizi yakından tanıyan bir takipçiniz, her hafta “TÜRKAV Gaziantep- Hediye Kitap Kampanyası”na katılan bir gönüllünüz olsam da yine de kitap muhabbetinin sihirli cümleleri sizde olsun. Buyurun… Her hafta farklı illere kitap kargoları paketlerken sizi yoğun ama hâlinden hiç şikâyet etmeyen biri olarak görüyoruz. Eğitim hayatınız ve okuma yolculuğunuzla sizi biraz yakından tanıyalım. Öz geçmişinizden kısaca bahsedip kendinizi tanıtır mısınız? OĞUZHAN SAYGILI: Efendim, 20 yaşında kitap okumanın tadını fark eden, 30 yaşında eline kalem alan, 35 yaşında kitabın anlatılmasına ve yorumlanmasına karar veren, bir ilk mektep öğretmeniyiz. Kitap tanıtım-inceleme yazıları yazmaktayız. Yazılarımız muhtelif ulusal dergilerde yayınlanmaktadır. Halen Haftalık Milli Devlet gazetesinde iki haftadır bir kitap değerlendirme yazısı yazmaktayız. “Kitaplarla Söyleşi 1” isimli yayımlanmış bir kitabımız bulunmaktadır. Anadolu’nun muhtelif onlarca şehrinde yapılan “Okuduğumuz Kitapları Anlatıyoruz” programının kurucu ve koordinatörüyüz. Tarih Kritik dergisinin yayıncısı olup sadece ve sadece kitap eleştiri, tahlil yazıları ve tanıtım yazılarından oluşan www.kitapsuuru.com sitesinin yöneticisiyiz. ELİF YAVAŞ: “Oğuzhan Saygılı Kitapsever”, “TÜRKAV" aktif sayfanız var. Bizler her hafta kitap çekilişine katılıp çocuklar gibi mutlu olurken bu durumda siz neler hissediyorsunuz? OĞUZHAN SAYGILI: Ömrümüz İstanbul, Ankara gibi kültürün atar damarı olmayan bölge ve şehirlerde geçti. Bizlere de ilk gençlik yıllarından itibaren hediye kitap yollayan eşimiz, dostumuz ve büyüklerimiz oldu, hâlâ hediye kitaplar geliyor. Her gelen paketi, paket nerede elimize geçmişse, evimize ulaştır(a)madan, açıp bir an önce dokunmak, koklamak, sayfaları karıştırmak tarif edilemez bir duygudur. Teşbihte hata olmaz, asker yolu bekleyen yârin mektupları geldiğindeki sevince benzeyen mutluluğu yaşıyoruz. Kaliteli, nitelikli eserleri, kadir-kıymet bilen ellere ulaştırmak ve bunlardan geri dönüşler gelmesi (yorumlanması, şerh düşülmesi, değerlendirilmesi, tavsiye edilmesi vs.) çok güzel bir mutluluktur. 17 Yıllık sınıf öğretmenliği yapıyoruz. Bu zamana kadar ulaşabildiğimiz sadece 2 öğrencimize okuma alışkanlığı kazandırmışız. Bizim gibi kitap ile arasında ünsiyeti olan bir öğretmen için sonuç çok acı bir durumdur. Okullarda yapamadığımızı sivil organizasyonlarda yapacak bir iklim doğdu. Yorucu, zahmetli ancak, bir şekilde ulaştırdığımız kitap-dergilerin okunduğunu görmek büyük bahtiyarlıktır. Bir öğretmensiniz ve aynı zamanda eğitimci bir babasınız. Projeler yoğunluğunda, çocuklarınıza ayırabildiğiniz kıymetli zamanınızdan arta kalanında sizin de kitap okumaya vaktiniz kalıyor mu? Sizce bu tarz kitap okuma ve kitap hediyeleşme projeleri okuma hızımızı artırıyor mu? Doğrusunu söylemek gerekirse, birkaç yıl önceye kadar düzenli olarak ortalama haftada bir, ayda dört kitap okuyorduk. Kitap Şuuru faaliyetlerinde inanılmaz, olağanüstü bir performans sergiledik. Okuma hızımız azaldı biraz, ancak, eski günlere ve daha üstüne çıkabileceğimizi düşünüyoruz. Beri yandan, şunu net olarak söyleyebiliriz: “Bu topraklarda kötülük iyilikten daha hızlı yayılmaktadır. Hırsızlardan, vatan hainlerinden, kötü insanlardan daha fazla cesaretli ve çalışkan olmadığımız takdirde bu coğrafyada tutunamayız. Çünkü, onlarca imparatorluğu, yüzlerce devleti yutmuş coğrafyanın üzerinde bilgisiz yaşamanın imkanı yoktur.” Biz en iyimser olarak ayda ortalama 4-5 kitap okurken, bizim okuduğumuzun üç-dört katını okuyan arkadaşlarımızın varlığından haberdar olmak, bu okuduğu kitaplara bizim tavsiye ettiğimiz, bizzat ulaştırdığımız kitapların okuma öncelik sıralamasına koymaları, okunan kitaplar hakkında rafine değerlendirme yapılması, yapılan değerlendirmelerin muhtelif dergi ve sitelerde yayınlanması önemsiyoruz. En çok merak ettiğim konu da sizin bu yeni kitaplarla olan diyalogunuz. Elimize ulaşan kitapların kimileri Türk ve dünya klasikleri, kimileri de Türkiye’nin yeni yazarlarının birikimiyle yayınlanan kitaplar. Projeye katılan biz okurlar her kitabı okuma heyecanıyla yarışırken o esnada sizi merak ettim. Türkav Gaziantep şubesine gelen her yeni kitap paketini açtığınızda kitapları bizden önce okuyabilme fırsatınız oluyor mu? Kitabın içeriği edebî mi değil mi diye öncelikle siz yöneticiler bizden önce bu kitapları inceliyor? Bazı kitapları sizden önce okuduğumuz olmakla birlikte, kitap şuuru ailesinin farklı şehirlerdeki kitap kurdu arkadaşlarımız çoğu bu konuda bizden çok ama çok çalışkan, yetenekli arkadaşlardır. Bizi cebinden çıkaracak onlarca arkadaşımız vardır. Misal Elazığ'da Zafer Saraç isimli cevval bir arkadaşımız var. Pazartesi kitabı yolluyoruz, salı günü alıyor, çarşamba günü kitabı bitiriyor. Cuma günü kitap sohbetinde kitabı anlatıyor, Cumartesi de kitabın değerlendirme yazısını bize yolluyor. Bunu nerede isterseniz orada yayınlatınız hocam diyor. Kitap seçiminde kabaca iki yol izliyoruz. Parayla satın aldığımız kitaplar. Diğeri de yayıncı, yazar ve bağışçı kitapseverlerin bize yolladığı kitaplar. Bağış olarak korsan ve yasak kitap hariç her kitabı bağış olarak kabul ediyoruz. Parayla satın aldığımız kitaplar da bir prensibimiz var. Yüzde yetmiş oranında belli kalitenin üzerinde olan, Türk ve Dünya klasikleri, alanının başucu kitapları, ideolojik olarak bize uysa da uymasa da o alanda yazılmış önemli eserler. Yüzde otuz oranında da yerli, milli, ülkücü yazar-çizer ve entelektüellerin çok kaliteli olmasa da desteklenmesi, teşvik edilmesi gündeme getirilmesi, okunması, düşüncesiyle satın alınan kitaplar oluşturmaktadır. Müdavim ve takipçilerimiz homojen bir gurup değil, ana gövde lisans eğitimi alan, memur, okuma alışkanlığını kazanmış, daha ziyade 20-40 yaş aralığındadır. Müdavim ve takipçilerimizin ilgi alanı doğrultusunda, bütçemiz elverdiği ölçüde kıyıda, köşede kalmış güncelliğini yitirmemiş eserlere öncelik tanıyoruz. Kitap okuma alışkanlığının başında olanlara edebiyat dışı eserleri neredeyse okutmuyoruz. Edebiyat olmazsa olmazımız. Yeni yayımlanan, kamuoyunun bilmediği kitapların önemli bir kısmını da 5 kişilik bir jürimize okutuyoruz. Onların vereceği karara göre, o kitaplara değer biçiyoruz. Yani, kitaba yüz üzerinden 80 not vermiş ise, o kitaptan 20-30 adet satın alıyoruz. Gaziantep başta olmak üzere Elazığ, Ordu, Nevşehir ve daha birçok şehirde bu projenizdeki okunan kitaplar üzerine sohbetler oluyor. Farklı illerde ve uzakta olunca ben sohbet dışı kalıyorum ama hep merak etmişimdir. Edebî ortamdaki o atmosfer nasıl ve gerçekten aranızda güçlü yorumcular bulunuyor mu? Bu konuda öngörümüzün tuttuğunu söyleyebiliriz. Televizyondan dizi filmi, yarışma, futbol maçı izleyicilerin, izledikleri futbol maçı, program hakkında saatlerce kritiğini, geyik muhabbetini yaptığını görüyoruz. Kitap okuyan kitapseverlerin bir araya gelmediğini, okunan kitapların değerlendirmesinin dost sohbetlerinde neredeyse hiç olmadığına şahidiz. Böyle olunca, kitabın kritiği, değerlendirmesi belli bir plan dâhilinde olunca, bir mektep görevi görmektedir. Aynı kitabı birden fazla kişinin okuduğu kitaplarda sohbetler daha verimli geçmektedir. Beri yandan müdavimlerimizin hepsi kitap okuyan insanlar değil ancak, kitabın kudretine inanan, büyüsüne kapılan, dünyayı dönüştüreceğine bel bağlayan insanlardır, diyebiliriz. Kitap okuyamıyoruz, ancak anlatılanları dinleyerek de bir şeyler öğrenebiliriz diyen önemli bir kitle bulunmaktadır. Misal, birkaç hafta üst üste programa katılan bir ilkokul öğrencisi dahi şunu çabucak öğrenebiliyor. Bahse konu olan yazar veyahut eser hakkında bilgim yok ise, konuşmamam gerekir. Anadolu’da yüzlerce yıldır kültür aktarımı ilim meclisleri, köy odaları, dost sohbetlerinde yapılmıştır. İletişim çağıyla birlikte dinlemeyi biz toplum olarak unuttuk. Kimse kimseyi dinlemiyor. Görme engelli bir öğretmene şu soruyu yöneltmiştik: “Görme engelli arkadaşlarımızdaki hafızanın çok güçlü olması şaşırtıcıdır, bu nasıl oluyor ben bunu anlamıyorum?” Hocamızın verdiği cevap hepimizin kulaklarına küpe olması gerekir. “Görme engelli insanların hepsi çok zeki insanlar değil; ancak şurasını siz kesinlikle kaçırıyorsunuz. Bu arkadaşlarımız gözleri görmediği için birinci sınıf bir dinleyicidir. Dinleyen insan çok şey öğrenir.” Kitap sohbetlerimizi bir ilim meclisine çevirdiğimizi söyleyebiliriz. Bir lise talebesi bir dünya klasiği kitabı takdim ederken, müdavim olan 40 yaşındaki bir doktor, 50 yaşındaki bir akademisyen, 60 yaşındaki emekli öğretmenin dinlemesi çok ama çok önemli, Türkiye’de 2018’de pek olmayan bir durumdur. Bilgisi olan, kitap çok okuyanın daha çok itibar gördüğü bir sofradır sohbetlerimiz. Kitap sohbetlerimizde takdim edilen eserin yazarı, mütercimi, yayıncısını da telefon ile bağlanıp kitapla ilgili sorulara cevaplar alıyoruz. Türkiye’nin her tarafında yaşayan yazar-çizer, entelektüel kalem erbaplarımız Gazi şehrimizdeki kültür faaliyetlerimizin destekçisi oluyor. Hediye kitap projenizi birkaç yıl daha devam ettirmeyi düşünüyor musunuz? Başımıza bir kaza, bela gelmez ise, şımarmaz isek, Allah bize ömür verirse, ölene kadar bu işi devam ettirmeyi düşünüyoruz. Çünkü yaptığımız işin özgün ve bakir tarafı bulunmaktadır. Milyonlarca kitaplardan, bazı kitapları seçip okutturuyoruz. Bunun vebali çok büyüktür. Bunun tedirginliğini de zaman zaman yaşıyoruz. Ancak, istişareye çok önem veriyoruz. Projelerimizin daha uzun ömürlü, daha geniş kitlelere, katmanlara ulaşması için eleştiriye, akla ihtiyacımız vardır. Kapımız, gönlümüz ve kulaklarımız açıktır. Genç okurlara, öğretmen adaylarına önerebileceğiniz ortamlar ve gönüllü olduğunuz dernekler, üye olduğunuz kültürel kamu kuruluşları var mı? Bu toprakların en çok adam yetiştirdiği insanlardan birisi de Fethi Gemuhluoğlu Bey’dir. Burs verdiği, Yüksek lisans ve doktora öğrencilerine nasihat ederken en çok şu vecizesini kullanırmış: “Sıradan ve sürüden olmayın gençler.” Ülkemizin her meslek erbabının insan kalitesizliği sıkıntısı bulunmaktadır. Bugün onlarca yıldır kitap okumadığı için neredeyse gurur duyan öğretmenler bulunmaktadır. Bu utanç verici bir durumdur. Merhum babamdan (1919 doğumluydu) dinlemiştik. Köyümüz 30 km Gaziantep’e. Köyümüzde ikamet eden hayatı boyunca Antep’i görmeyip ölen insanların olduğunu söylerdi. Bugün itibariyle aynı şey hepimiz için geçerlidir. Elimizde internet ve bilgisayarın, cebimizde diplomanın olması bizi bilgili, kültürlü, görgülü insanlar yapmıyor. Ortalama Alman, Amerikan, Fransız, İsveç, İsrailli meslektaşlarımızdan daha çalışkan, daha kültürlü, bilgili olursak yarınlar elbette bizim olacaktır. Meslektaşlarımızın kendilerini yenilemesi, güncellemesi elzemdir. Aksi takdirde çok ciddi bir atılım yapamayacağız ülke olarak. Kendisini yenilemek isteyen herkes için onlarca dernek, seçenek bulunmaktadır. Kendimiz İLESAM, Türk Ocakları, Türk-İslam Vakfı, Türk Eğitim Sen ve TÜRKAV üyesiyiz. Özel yaşamınıza girmeden biraz da aile hayatınıza değinelim. Bazen içimden tebessüm ediyorum evinizin her yerini kaplayan kitap görsellerini görünce. Hanımı kesin bu kitap yığınına yorum yapıyordur demiştim, evin sehpaları ve koltuklar bile yeni kitaplarla dolmuş. Bir yanda da çocuklarınız odada onları merak edip içini karıştırıyordur. Malum eviniz bu projeden dolayı “Kütüphane Ev”e dönüşmüş. Eşiniz her hafta yaptığınız bu çekilişlerden, kitap kolilerinden ve kargolardan şikâyet ediyor mu? Kendisi sizi bu tarz kalıcı projelerle destekliyor mu? Üniversitede kitap okumaya başlamıştık. O yıllarda harıl harıl okuduğumuzu görenler, şöyle bir ömür biçmişti: “yarın hayata atılırsanız, kitapları atarsınız, okumayı bırakırsınız.” Öğretmen iken de yaz-kış aynı çizgide okuduk, bu sefer: “Evlenirseniz yarın, bu işler biter.” Evlendik, çocuğunuz olursa, denildi, sonra iki çocuğunuz olursa, denildi. Biz yine bırakmayınca, şimdi 3 çocuğunuz var, siz bu işi bırakırsınız, diyen olmadı. Okuma, yazma, kitap şuuru faaliyetlerimizde evde huzur ortamını başta Allah’a, sonra Sevgi hanım tesis etti. Zaman zaman dağınıklığımız ve bu işi biraz daha sistematiğe bağlayamadığımız için hanım sitem ediyor. Biz de alttan alıyoruz elbette. Bir ilk mektep öğretmeninin yüzlerce katı itibarımız olduğunu hanım görüyor, gurur duyuyor. Bundan çocuklarımıza da damlar diye hayal kuruyor. Kendisine huzurlarınızda teşekkür etmek istiyoruz. Önemli olan bir günde birkaç kitap bitirebilmek mi yahut bir kitabı birkaç güne yayarak, irdeleyip yorumlayarak okumak mı daha kalıcıdır? Aynı anda birçok kitabın okunmasının verimli olduğuna inananlardanız. Burada ölçü çok kitap okumaktansa, okuduğumuz kitapların bize kalanları, hayatımıza bir etkisi olup olmasının önemli olmasıdır. Yazarın anlatmak istediği mesajın tamamını anlayıp anlamamaktan geçtiğini idrak etmemiz gerekir. Kurucu liderimiz Atatürk’ün çok kitap okuyan bir insan olduğu hep es geçilir. Uzmanlar, Anıtkabir’deki kütüphanesinde bulunan kitapların sayısının 5000 civarında olduğunu belirtiyor. Buradaki kitapların tamamının okurken altı çizildiğini, bazı sayfalarda birbirinden farklı 3-4 kalemle çizildiğini vurgular. Ömrü cephelerde geçmiş bir subayın 57 yaşında vefat ettiğini göz önüne bulundurduğumuzda yıllık ortalama 87 kitap okuduğu meydana çıkıyor. Etkili ve verimli okuma için bazı bölümlerin dikkatli okunması, kitaptaki bazı bölümlerin okunmaması veyahut üstün körü okunmasının maksada hasıl olduğunu düşünenlerdeniz. Altını çizerek, notlar alarak okumanın, kitap bittikten sonra da bu bölümlerin tekrar okunup, ihtiyaç hissedildiğinde okunduğunda okunması gerektiğine inanıyoruz. Sizi edebiyata yönlendirenler kimler oldu ve kitaplarla ilk tanışmanız ne zaman başladı? Doğrusunu söylemek gerekirse, neredeyse 20 yaşına kadar pek kitap okumadım denilse yeridir. Ancak, evimize her zaman dergi, gazete ve kitap girmekteydi. Onlarca kitabın olduğu bir evde gözümüzü açmıştık. Çocukken kitap, dergileri çok karıştırırdık. 58 yaşında I. sınıf bir entelektüel E. Albay, Doç. Hasip Saygılı Hocamızın kardeşi olarak dünyaya gelmemiz büyük bir şanstı bizim için, bunun bir şans olduğunu idrak etmemiz epey zaman aldı. Kitap okuma alışkanlığımızın kazanılmasında, okuma, yazma becerilerimizin gelişmesinde, akran ve meslektaşlarımızdan bu alanda epey mesafe açmış isek, (bir türlü burayı düzeltemedim.) Hasip Hocamızın çok ciddi emekleri vardır. Şöyle ki, kütüphanemizin hatırı sayılı bir bölümünü 20 yıldır peyder pey hediye ettiği kitaplar oluşturmaktadır. Beri yandan, bazı kitapların yüzeysel, bazı kitapların sindirilerek, bazı kitapların kendi altını çizdiği satırları okuyarak açığı kapatmaya çalıştığımızı söyleyebiliriz. Hoca İstanbul Harp Akademisi’nde uzun zaman görev yaptı. Yüzlerce yazar, şair, akademisyen, kalem ehli ve kitap ile yolumuzun kesişmesine katkı sundu. Okumaya geç başladığımız için bu alanda sürekli bir açlık hissettiğimizi söyleyebiliriz. Fikir tartışmalarında bilgi sahibi olmak, inandığımız ideolojik görüşlerin doğru savunucusu olmak kaygısıyla fikir kitapları okumaya başladığımızı belirtebiliriz. Okumaya yeni başladığımız ilk yıllarda okuduğumuz eserlerin içerisinde edebi eserlerin cılız olduğunu doğrusunu söylemek gerekirse, elimize kalem alana kadar fark edemedik. Yazı sonrası edebi eserlere de ağırlık vermeye başladık. Bu projeyi destekleyen başka kurum ve kuruluşlar, dernekler, belediye başkanları var mı? Bazı faaliyetlerimizin muhtelif şehirlerde bazı dernek ve sivil toplum örgütlerinde yapıldığını belirtmiştik. Bu illerdeki arkadaşlara ve kurumlara tecrübemizi, kitap desteğimizi sürdürmekteyiz. Kendi ilçemiz Oğuzeli Belediyesi’nden imza günleri, iki yazarımızın bazı kitaplarının satın alınması gibi istisnaları saymaz isek, belediyeler olarak istediğimizi daha doğrusu hak ettiğimiz desteği alamadığımızı belirtebiliriz. Ana sayfanızdan kitap çekilişi sonuçlarını, okunan kitapları anlatma etkinliğinin hangi ilde olacağını, toplamda kaç kitap okunduğunu ve bu projedeki kitap okuyanların sayısını takipteyim. Ağustos 2018 tarihine kadar net bir rakamla projenizde toplam kaç kitap oldu ve okurlarınızın aktif katılımcı sayısı kaç kişiye ulaştı? Kitap Şuuru faaliyetlerimizin en önemli omurgasını kitap hediye kampanyaları oluşturmaktadır. Şimdiye kadar ortalama 150.000 lira değerinde, son bir yılda da 13 bin kitap ve dergi ulaştırmışız müdavim ve takipçilerimize. Ülkemizin hemen hemen her şehrinde hatta bazı önemli ilçelerimizde yaklaşık 1000 civarında takipçilerimiz bulunmaktadır. Elimizdeki verilere göre, hediye ettiğimiz kitapların kitabına göre değişmekle beraber, yüzde 40 ile 80 oranında okunduğunu, gelen yorumlardan anlamaktayız. “Okuduğumuz Kitapları Anlatıyoruz” programlarımız memleketimiz Antep, Elazığ, Düzce, Ordu, Erbaa, Uşak, Nevşehir gibi illerde düzenli yapıldı, yapılıyor. Misal Gaziantep’te 162 haftadır program yapıyoruz. 480 kitap ve makalenin takdimi, değerlendirmesi yapılmış. 25 civarında imza günü tertip etmişiz. 70 civarında yazar telefon ile programımıza bağlanmış. İstikrarla, aksatmadan yürüten arkadaşlarımız ve kurumlarımız bu konuda bir öncü oldular. 40-50 şehirde kitap sohbetleri başladı, ancak devamı getirilemedi. Veyahut düzensiz yapıldı, lokomotif olan arkadaşlarımızın özel durumu nedeniyle sonlandı. Kitap sohbetlerinin ülke çapında yayılması noktasında hediye kitap kampanyamız kadar başarılı olamadığımızı söyleyebiliriz. 1 Ocak 2018 itibariyle yayın hayatına başlayan www.kitapsuuru.com isimli sitemizde yaklaşık 170 kitap tanıtım, değerlendirme ve eleştiri yazısı yayımlandı. Onlarca arkadaşımızı yazı yazmaya teşvik ettik, muhtelif dergilerde yazılarının yayınlanması noktasında rehberlik ettik. Okurlarınızdan aldığınız en güzel yorumlar nelerdir? Bizimle bir anınızı paylaşır mısınız? Kitap şuuru faaliyetlerinin koordinatörü olarak, gözlemlerimizi sizinle paylaşmak anlamında şu hususa değinmeden geçemeyeceğiz. Türkiye’nin ezici bir çoğunluğu kitap, defter, kültür, bilim, kütüphane, bilgi, dergi, yayın denilince önemlidir, gereklidir. Olmazsa olmazdır, diyor. Peki siz bunun neresindesiniz, mevcut durumu bir adım daha öteye götürmek için ne yaparsınız? Sorusuna “kılımı dahi kıpırdatmam” gibi cevap veriyor. Yani ikiyüzlü davranıyor. Öğretmenlik yapıyoruz. Velilerden çocuklarına yetiştirilmesine yapacağı fedakârlığı anlatırken klişe bir söz vardır: “Çocuğumuzun okuması için ceketimi satar, yine okuturuz” Bu söz bazı velilerimiz için doğrudur. Ama, bu sözü 4 yıl boyunca hiçbir veli toplantısına gelmeyen, okula uğramayan bir veli de söyleyebiliyor. Yetenekli, kitap okuyan, yazan, düşünen gençlere bu alanda yardımcı olan hoca, öğretmen, yazar, akademisyen istisna dışında yoktur diyebiliriz. Üniversitedeki akademisyen, çeşitli sivil toplum örgütü yöneticilerinden, kurumsal bazda bir destek görmediklerini beyan edebiliriz. Kitap şuuru faaliyetlerinin kök salması için birebir diyalog, iletişim şarttır. Genç arkadaşlarımızı sıkıştırıyoruz, okudunuz mu?, ne zaman bitiriyorsun kitabı?, o kitaptan bir yazı istiyoruz vs. gibi. Geçenlerde Yazar Adnan Şenel Hocamız halimizi sorup “Kitap okutturma faşizmi ne durumda Oğuzhan?” diye soruyor. Faşizmin her renk ve tonuna karşı olmamıza rağmen, bu tabir gururumuzu okşadı. Bir de genç arkadaşlarımız okuduğu kitapların ismini, künyesini paylaşıyor sosyal medyada. Bu konuda belli bir farkındalık oluşturalım diye çırpınıyoruz. Ayfer Güler isimli bir arkadaşımız kışın 45 günde 16 kitap okumuş, kitapların künyesini belirtmiş, altına da “keramet ben de değil, keramet Oğuzhan Saygılı hocamızdadır” cümlesini yazmış. Doğrusu, bu anekdotu unutmayacağız. Daha farklı etkinliklere imza atacak mısınız? Sırada gerçekleştirmek istediğiniz hangi yeni hayaliniz var? TÜRKAV Gaziantep şubesi olarak “Yazarlık Akademisi”ni önümüzdeki haftalarda başlatacağız. İl dışından da internet üzerinden akademimize öğrenci kabul edeceğiz. Bir sinema projemiz de var. Bunu tam daha olgunlaştırmadık. 3 yıllık süre zarfında onlarca etkinliğimiz oldu, ancak bazısında verim alamadığımızı görünce kısa sürede vaz geçtik. Yeni projelerimiz üzerine hazırlıklarımız olacaktır.Temmuz 2018 tarihinde tam 31 gün boyunca her gün ikişer kitap hediye ettiniz ve cüzi miktardaki 3 TL masrafı olan postane ücretini biz okurlarımız kapıda ödedik. Aslında bir öğrenci bütçesi olarak bakarsak; iki çay ve bir simit fiyatına o 3 Liralık bereketteki kitap paketimizle birkaç kitaba birden kavuştuk. Hele ki bazen çekilişte kazandığımız kitaplardan başka yeni bir kitap ve dergiyi de paketin içine sürpriz yapıp sessizce koymanız bizleri inanın ki çok memnun etti. Hem de her gün ve bıkmadan usanmadan çekiliş oldu, açıkçası tatilde okuma fırsatı adına ben çok memnun oldum. Temmuz ayının her günü bu çekilişlere katıldım. Atladığım bir ya da iki çekiliş günü olmuştur, o da okuduğum kitaplar olduğu için aynı kitabın başka bir arkadaşıma nasip olmasını istemiştim. Okurlarınızın Temmuz 2018’de bir ay boyunca her gün yapılan bu çekilişlere dair müspet ve menfi fikirleri oldu mu? Birbirinden farklı birçok mecrada hediye kitap kampanyası başlattık: Instagram, youtube.com, radyo programı vs. Türkav Gaziantep ve Oğuzhan Saygılı Kitapsever hediye kitap kampanyaları kadar tutmadı. Başarımızda çekirdek kadro, müdavim ve takipçilerimize sürekli yeni yüzler katılmayı hedef belirledik. Hep aynı kişiler okuyup, yazıp yorumlamasın diye düşündük. Temmuz ayındaki kampanyamızı yeni arkadaşlar, dostluklar keşfetmek düşüncesiyle yaptık. Birkaç arkadaş keşfettik. Her gün kampanyanın olmasının çok maksada hasıl olmayacağına kanaat getirdik. Kar Vakti, Unuttun ama Çocuktun, Üç Tarz-ı Siyaset, Zamanın Bittiği Yer, Çolpan Yıldızı, Anadolu Uygarlıkları, Bir Kelik Hikâyesi, Zamana D/okunan Yazılar – 2, Usul Usul Aşk, Öğretmen, İlklerin Paşası Ahmed Vefik Paşa, Ölü Erkek Kuşlar, “Yeni Ufuk” Aylık Eğitim ve Kültür dergileri, Millî Devlet Gazetesinin paketli yeni sayıları ve adını bu kadarıyla anımsadığım birçok güzel kitabı bu çekilişlerde kazandım. Ve yaz ayında katıldığım çekilişlerde biriken birkaç kitabım da şu an şubenizde bekliyor. Ben okuyorum, not alıyorum, köşe yazımda yer veriyorum ve sanal sayfanızdaki arkadaş listenizden bulabilirsem bu kitapların hayatta olan yazarlarıyla iletişime geçip kitaplarına dair röportaj yapma teklifleri sunuyorum. Sizce bu düşüncem mantıklı mıdır, şahsım adına başka hangi fikirleri tavsiye ederdiniz? Doğrusu, sizin bize sorduğunuzu biz de yapıyoruz. Okuduğumuz kitabın yazarıyla temasa geçmek, iletişim kanalı oluşturmak, yorum alışverişinde bulunmak, öğretici oluyor. İletişime açık olan her yazar, şair, akademisyen ile eserleri üzerine diyalogu elbette tavsiye edebiliriz. Her hafta postaneye bir kucak kitapla, farklı ailelere ait ev adresleri listenizle gitmek güzel bir duygudur sanırım. Lâkin sıcak havalarda kitaplarla emek verip yola çıkmak zor olsa gerek. PTT (Posta ve Telgraf Teşkilatı) Görevlileri artık sizi iyi tanıyan biri olarak tebessüm ediyorlardır elbet. Bazen sitem ettiğiniz konular oluyor mu? İlk zamanlarda bizim ve görevini yapan memur arkadaşlarımızın işi zordu. Sıradan müşteri gibiydik. 30 paketi yollamak için birkaç saatimizi veriyorduk. “Yine mi siz geldiniz?” gibi takılmalar vardı. Ama, zamanla arkadaşlar bu etkinliğe dört elle sarıldığımızı fark edince, misal haftanın belli günleri, belli saatleri düzenli olarak geldiğimizi görünce, bunlardan kurtuluş yok, bu bizim işimizdir, size yardımcı olmamız gerekir gibi düşünmeye çalışıyorlar. Sağ olsun, o bölümdeki personelin tamamıyla arkadaş olduk, bize hürmet ediyor, kolaylık sağlıyorlar. Misal bugün 56 paket yollayacağız, PTT’deki işimiz 20 dakikada biter. Günümüz gençlerinin kitap okuma faaliyetlerini nasıl buluyorsunuz? Türkiye gençlerine tavsiyeleriniz nelerdir? Kendi evlâtlarınız da büyüdüğünde, gelecekte onların böyle projelere katılmalarını destekler miydiniz? Ülkemizde kitap okuma alışkanlığını kazandıramadığımız milyonlarca genç bulunmaktadır. 2018 yılında kitap okumadan, bilgi sahibi olmadan, öğrenmeden yaşayabiliriz, söz ve itibar sahibi oluruz düşüncesine sahip olanların dolgu malzemesi olmaktan başka bir seçenekleri olmadığını belirtebiliriz. Kitap okuyan gençlerin önemli bir kesiminin ciddi, kendilerini titreten eserler okumadığını görüyoruz. Gençlerin kendilerini yenilemelerini, güncellemelerini öneriyoruz. Kim 500 Milyar İster Yarışmasını zaman zaman izliyoruz. Bu program bizim kültür seviyemizi net olarak gösteriyor. Bilgi Üniversitesi mezunu bir arkadaşımız “Çin Seddi Hangi ülkededir” sorusunu bilemedi. Aynı üniversitenin Kamu Yönetiminde okuyan bir kızımız TBMM’nin meclisin diğer adının “Parlamento” olduğunu bilemedi. Bilemediği gibi de bu konuda sosyal medyadaki tepkilere verdiği cevaplar eşek olarak kalmak bizim için vazgeçilmez tarzdır gibi. “Ben Atatürkçü olduğum için üzerime geliyorlar. Ne var bunda bilmeyebiliriz.” Az çok tanıdığım kadarıyla, sanırım siyasî görüş olarak ülkücü bir öğretmensiniz. Ülkücü şairlerin kitaplarını, milliyetçi ve cumhuriyetçi görüşlü yazarlarımızın eserlerini de biraz tatmış olduk. Türkiye’ye katkılarınız açısından kendinizi nasıl değerlendiriyorsunuz? Dünya ve ahiret görüşümüz açıktır. Parti ve ideolojik taassubu olan birisi değiliz, fikrimiz ne olursa olsun, bunları belli bir kalite ve marka haline getiremediğimiz noktada felaket bizleri bekliyor. Bugün dünya çapında bir Sosyalist düşünce adamımız, Pakistan-Mısır’dan daha fazla ses getiren bir İslamcı düşünce insanımız çıkmadı. Bazı istisnalar olmak şartıyla elbette Milliyetçi düşünce insanlarının eserleri yabancı dile dahi çevrilmeye layık bulunulmadı. Bu tabloda biz bizi kandırmayalım. Parti, ideolojik, mezhep, cemaat üstü bakabilirsek, çalışabilirsek, yorulabilirsek yarınlar bizim olabilir. Aksi takdirde, bir arpa boyu yol gidemediğimizi görüyoruz. Türkiye’de milliyetçilik-ülkücülük otoritelerinden en önemlisi Tanıl Bora’dır. Bora Marksist bir yazardır. Bora’dan daha büyük ve önemli uzmanlar yetiştirebilirsek, Milliyetçiliği yaşatabiliriz. Kürt kardeşlerimiz ile 1000 yıldır beraber yaşadığımızı ağzımıza sakız yaptık. Kürdologların yüzde 80’ini Ruslar oluşturmaktadır. 500 yıldır komşu olduğumuz, son 250 yılda 8 büyük savaş yaptığımız, çoğunu kaybettiğimiz Rusları tanımaktan çok uzağız. 1936’dan beri Dil Tarih Coğrafya Fakültesinde Rus Dili ve Edebiyatı bulunmasına rağmen, Rus uzmanımız yok denilecek kadar az, Rusça bilen aydınımız bir avuç kadar. Anadolu’da dolgu malzemesi olan insanlarla tutunmamızın mümkünatı yoktur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde Türk yargıcımız galiba yokmuş, burada görev yapmanın ön şartı 3 dil bilmekmiş. 3 dil bilen yargıcımız yoktur. Kaliteyi artırmadığımız müddetçe, ne fark eder. Yani 30 yıl öğretmenlik yapıp bir tek kitap okumadığını övünerek anlatan insan, Atatürkçü, sosyalist, ülkücü, solcu, İslamcı olsa ne fark eder diye düşünüyoruz. Benim de kendime ait yayınevinden çıkan deneme türünde edebî kitaplarım var ama sanal sayfamda hiç tanıtım reklamını yapmadım, teklif sunulsa da bir imza günü bile düzenleyemedim. Kitaplarımı köy okullarına atanan öğretmen arkadaşlarımın okullarına, Türkiye’nin eksik kütüphanelerine bağış yaptım. Bir tek kitabımı bile parayla satmadım, okunsun istedim çünkü hayalim böyleydi. O vakit izleri erken tanısaydım projenize kitaplarımdan hediye ederdim. Kitap projenizden 2017 yılında haberdar oldum ve bir yıldır sizleri takipteyim. Çekilişinize ilk kez 124. Kitap Kampanyasıyla (24 Şubat 2018 - 03 Mart 2018) başladım ve her cumartesi katılıyorum. Okul sezonunda yaz tatilindeki gibi aktif olup çok kitap okumaya vaktim olmayabilir. İyi ki bu projeye katılmışım diyorum ve kitaplarımı öğrencilerime de gösterip bu projeyi tanıttım. Bizim gibi genç eğitimcilerin de sizlerin etkinliklerini desteklemesi projelerinize renk katıyor mu? Peygamberimizin en çok ettiği dualardan ikisi “faydasız ilimden sana sığınırız Allahım”, “İlmiyle salih amel işleyen kullarından eyle yarabbi” gibi dualarda çok bulunurmuş. Kitap Şuuru faaliyetlerinin miladı olabilecek bir örnek vermek verebiliriz. 2013 yılında elimdeki kayda göre bir yılda 245 kitap satın almışız ve hediye gelmiş. O yıl 42 kitap okumuşuz. Bunun da yarısı o yıla ait kitaplar, kalanı da kitaplığımda önceki yıllarda yerini alan eserlerden oluşmaktadır. Elimizdeki kitapların yüzde 10’unu ancak okuyabilmişiz. Bilemediniz yüzde yirmisini okudunuz, daha ötesi yoktur. Ezici bir çoğunluğunu okumadan, ölüp gideceğimizi fark ettik. Bunları kadir kıymet bilen insanlara ulaştırıp okunduğunu görmek büyük mutluluk diye düşünüp yola çıktık. Ortalama ayda 4 kitap okuyan biz fakir. Şimdi ayda 1000 kitap okumuş gibi mutluyuz. Okunmayan, değerlendirmeyen, rafta duran kitabın bize hiç mi hiç hayrı yoktur. Çalışmalarımızın Bigadiç’te duyulmasında, ilçenizde gönüllü temsilcimiz olmanız büyük bahtiyarlıktır. Bugün kitap şuuru ailesinin sayısı binlere ulaştı. Bizi sizinle buluşturan bazı görüşlerimizin örtüşmesi, öğretmen olmamız değildir. Kitabın ve yazının büyüsüdür kuşkusuz. Beri yandan yayımlanan kitapların satılması, yazarın imza gününe çıkması gerekir. Bu konuda sizden farklı düşünüyoruz. Misal bizim kitabımızdan 20 bin liralık sattık. 600 civarında hediye ettik. 20 civarında il-ilçede imza günümüz oldu. İkinci eserimiz için bazı yayıncılarımızdan olumlu cevaplar aldık. Bu dediklerimiz olmaz ise, yayıncı kitabımızı niye bassın. Özellikle belli geliri olan, kitaba değer veren insanların kitaba aylık kitap gideri gibi para verirse, kimseye muhtaç olmadan, kitaplarımıza sponsor bulmadan, belediye kitaplarımızı satın almıyor serzenişinde bulunmadan kitaplarımız basılıp okura ulaşabilir. Güzel bir röportaj oldu, teşekkür ediyorum Oğuzhan Hocam. Sohbet ederken edebî bir keyif aldım. İnşallah sizi yakından tanımak isteyen okurlarımız da mutlu olurlar. Umarım gençlerimiz de farklı kitap projeleri ve okuduklarımızı anlattığımız söyleşilerle tanışma fırsatını tadarlar. Gazianteplileri ve memleketinizin her köşesini sevgiyle selâmlıyorum. Elif Hocam, biz de size çok teşekkür ederiz. Hayallerimizin, dertlerimizin, sancılarımızın, fikirlerimizin karşılık bulması için bize önemli bir fırsat tanıdınız. Sağ olun, var olun. 1 Ağustos 2018 – Çarşamba Röportajı Hazırlayan - Editör: Elif YAVAŞ
Fâruk Nâfiz Çamlıbel - Yolcu
Salı, 13 Kasım 2018
Gülüyordun kayalıklardan inerken bana sen,Ben ki her gölgenin aksettiği bir gamlı suyum;Her gün alnında zehirden acı rüzgârlar esen,Gurbet akşamlarının bağrı yanık yokuşuyumBir hazan akşamı kırlarda unuttum neyimi,Hasta kalbimde bütün matemi bir sisli kışın;Gece, yollarda bıraktım kırılan değneğimi;Rehberim yok, beni döndürme yolumdan, sarışın!Eriyen ruhumu gün bakışın doldursun;Kumlar üstünde deniz neş'eli kız, yok mu yuvanSen ki sahilde gezen kızların en solgunusun,Uhrevî beldene son yolcu dönerken beni an!1917
Salı, 13 Kasım 2018
Gülüyordun kayalıklardan inerken bana sen,Ben ki her gölgenin aksettiği bir gamlı suyum;Her gün alnında zehirden acı rüzgârlar esen,Gurbet akşamlarının bağrı yanık yokuşuyumBir hazan akşamı kırlarda unuttum neyimi,Hasta kalbimde bütün matemi bir sisli kışın;Gece, yollarda bıraktım kırılan değneğimi;Rehberim yok, beni döndürme yolumdan, sarışın!Eriyen ruhumu gün bakışın doldursun;Kumlar üstünde deniz neş'eli kız, yok mu yuvanSen ki sahilde gezen kızların en solgunusun,Uhrevî beldene son yolcu dönerken beni an!1917
Fuzuli - Su Kasidesi
Pazartesi, 05 Kasım 2018
Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su Kim bu denli dutuşan odlara kılmaz çare su Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem Ya muhît olmuş gözümden günbed-i devvâre su Zevk-i tiğından aceb yok olsa gönlüm çâk çâk Kim mürûr ilen bırakır rahneler dîvâre su Vehm ilen söyler dil-i mecrûh peykânun sözin İhtiyât ilen içer her kimde olsa yara su Suya versin bağban gülzarı zahmet çekmesin Bir gül açılmaz yüzün tek verse bin gülzâre su Ohşadabilmez gubârını muharrir hattına Hâme tek bakmaktan inse sözlerine kare su Ârızın yâdiyle nemnâk olsa müjgânım n'ola Zayi olmaz gül temennâsiyle vermek hâre su Gam günü etme dîl-i bîmardan tiğin diriğ Hayrdır vermek karangû gecede bîmâre su İste peykânın gönül hecrinde şevkim sâkin et Susuzum bu sahrede benim içün are su Ben lebin müştâkıyım zühhâd kevser tâlibi Nitekim meste mey içmek hoş gelir huşyâre su Ravza-yı kûyuna her dem durmayıp eyler güzâr Âşık olmuş gâlibâ ol serv-i hoş reftâre su Su yolun ol kûydan toprağ olup tutsam gerek Çün rakîbimdir dahi ol kûya koyman vare su Destbûsi arzûsiyle ger ölsem dostlar Kûze eylen toprağım sunun anınle yâre su Serv ser-keşlük kılur kumrî niyâzından meger Dâmenin duta ayağına düşe yalvara su İçmek ister bülbülün kanın meger bir reng ile Gül budağının mîzacına gire kurtâre su Tînet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme İktidâ kılmış tarîk-i Ahmed-i Muhtâr'e su Seyyid-i nev'i beşer deryâ-yı durr-i istifâ Kim sepiptir mu'cizâtı âteş-i eşrâre su Kılmak için taze gülzâr-ı nübüvvet revnakın Mu'cizinden eylemiş izhar seng-i hâre su Mu'ciz-i bir bahr-i bî-pâyan imiş âlemde kim Yetmiş andan bin bin âteşhâne-i küffâre su Hayret ilen parmağın dişler kim etse istima Parmağında verdiği şiddet günü Ensâr'e su Dostı ger zehr-i mâr içse olur âb-ı hayât Hasmı su içse döner elbette zehr-i mâra su Eylemiş her katrede bin bahr-i rahmet mevchîz El sunup urgaç vuzu için gül-i ruhsâre su Hâk-i pâayine yetem der ömrlerdir muttasıl Başını taştan taşa vurup gezer âvâre su Zerre zerre hâk-i dergâhına ister salar nûr Dönmez ol dergâhtan ger olsa pâre su Zikr-i na'tın virdini derman bilir ehl-i hatâ Eyle kim def-i humar için içer meyhâre su Yâ Habîballah yâ Hayr'el-beşer müştâkınım Eyle kim lebteşneler yanıb diler hemvâre su Sensin ol bahr-i kerâmet kim Şeb-i Mi'rac'da Şeb-nem-i feyzin yitirmiş sâbit ü seyyâre su Çeşm-i hûrşidden her dem zülâl-ı feyz iner Hâcet olsa merkâdin tecdîd eden mi'mâre su Bîm-i dûzah nâr-ı gam salmış dîl-i sûzânıma ebr-i ihsanın sepe ol nâre su Yümn-i na'tınden güher olmuş Fuzûlî sözleri Ebr-i nîsandan dönen tek lü'lü-i şehvâre su Hâb-ı gafletten olan bîdâr olanda rûz-i haşr Hâb-ı hasretten dökende dîde-i bîdâre su Umduğum oldur ki rûz-i haşr mahrûm olmayam Çeşm-i vaslın vere ben teşne-i dîdâre su Açıklaması
Pazartesi, 05 Kasım 2018
Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su Kim bu denli dutuşan odlara kılmaz çare su Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem Ya muhît olmuş gözümden günbed-i devvâre su Zevk-i tiğından aceb yok olsa gönlüm çâk çâk Kim mürûr ilen bırakır rahneler dîvâre su Vehm ilen söyler dil-i mecrûh peykânun sözin İhtiyât ilen içer her kimde olsa yara su Suya versin bağban gülzarı zahmet çekmesin Bir gül açılmaz yüzün tek verse bin gülzâre su Ohşadabilmez gubârını muharrir hattına Hâme tek bakmaktan inse sözlerine kare su Ârızın yâdiyle nemnâk olsa müjgânım n'ola Zayi olmaz gül temennâsiyle vermek hâre su Gam günü etme dîl-i bîmardan tiğin diriğ Hayrdır vermek karangû gecede bîmâre su İste peykânın gönül hecrinde şevkim sâkin et Susuzum bu sahrede benim içün are su Ben lebin müştâkıyım zühhâd kevser tâlibi Nitekim meste mey içmek hoş gelir huşyâre su Ravza-yı kûyuna her dem durmayıp eyler güzâr Âşık olmuş gâlibâ ol serv-i hoş reftâre su Su yolun ol kûydan toprağ olup tutsam gerek Çün rakîbimdir dahi ol kûya koyman vare su Destbûsi arzûsiyle ger ölsem dostlar Kûze eylen toprağım sunun anınle yâre su Serv ser-keşlük kılur kumrî niyâzından meger Dâmenin duta ayağına düşe yalvara su İçmek ister bülbülün kanın meger bir reng ile Gül budağının mîzacına gire kurtâre su Tînet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme İktidâ kılmış tarîk-i Ahmed-i Muhtâr'e su Seyyid-i nev'i beşer deryâ-yı durr-i istifâ Kim sepiptir mu'cizâtı âteş-i eşrâre su Kılmak için taze gülzâr-ı nübüvvet revnakın Mu'cizinden eylemiş izhar seng-i hâre su Mu'ciz-i bir bahr-i bî-pâyan imiş âlemde kim Yetmiş andan bin bin âteşhâne-i küffâre su Hayret ilen parmağın dişler kim etse istima Parmağında verdiği şiddet günü Ensâr'e su Dostı ger zehr-i mâr içse olur âb-ı hayât Hasmı su içse döner elbette zehr-i mâra su Eylemiş her katrede bin bahr-i rahmet mevchîz El sunup urgaç vuzu için gül-i ruhsâre su Hâk-i pâayine yetem der ömrlerdir muttasıl Başını taştan taşa vurup gezer âvâre su Zerre zerre hâk-i dergâhına ister salar nûr Dönmez ol dergâhtan ger olsa pâre su Zikr-i na'tın virdini derman bilir ehl-i hatâ Eyle kim def-i humar için içer meyhâre su Yâ Habîballah yâ Hayr'el-beşer müştâkınım Eyle kim lebteşneler yanıb diler hemvâre su Sensin ol bahr-i kerâmet kim Şeb-i Mi'rac'da Şeb-nem-i feyzin yitirmiş sâbit ü seyyâre su Çeşm-i hûrşidden her dem zülâl-ı feyz iner Hâcet olsa merkâdin tecdîd eden mi'mâre su Bîm-i dûzah nâr-ı gam salmış dîl-i sûzânıma ebr-i ihsanın sepe ol nâre su Yümn-i na'tınden güher olmuş Fuzûlî sözleri Ebr-i nîsandan dönen tek lü'lü-i şehvâre su Hâb-ı gafletten olan bîdâr olanda rûz-i haşr Hâb-ı hasretten dökende dîde-i bîdâre su Umduğum oldur ki rûz-i haşr mahrûm olmayam Çeşm-i vaslın vere ben teşne-i dîdâre su Açıklaması
Kanuni'nin Oğlu Şehzade Bayezid Babası Kanuni'ye Kendisini Affetmesi İçin Şiir Şeklinde Bir Mektup Yazar.
Pazartesi, 12 Kasım 2018
Kanuni Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’ın hayatta iki oğlu kalmıştı. Bunlar Şehzade Selim ve Bayezid idi. Kardeşlerin rekabeti savaşa dönüşünce Kanuni şehzade Selim'den yana ağırlığını koydu. Bayezid İran'a sığınmak zorunda kaldı. Oradan babasına mektuplar yazdı. Affedilmesini istedi. O mektuplardan bir manzume:Ey serâser âleme sultân Süleymânum baba,Tende cânum cânımın içinde cânanum baba, Bâyezidine kıyar mısın benüm cânum baba? Bîgünâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Enbiyâ ser-defteri ya’nî ki Âdem hakki-çün, Hem dahî Mûsâ ile İsâ vü Meryem hakkı-çün, Kâinâtun serveri ol rûh-i a'zam hakki-çün,Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Sanki Mecnûnam bana dağlar başı oldu durak, Ayrılup bi‘l-cümle mâl ü mülkden düşdüm ırak Dökerüm gözyaşunu "Vâ-hasretâ dad el-firâk" Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Kim sana arzeyleye hâlim eya Şâh-ı Kerîm Anadan, kardaşlarumdan ayrılup kaldum yetîm,Yok benüm bir zerre isyânum, sana Hakdur ’alîm, Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Bir nice ma'sûmum oldugun şehâ bilmez misin, Anlarun kanuna girmekden hazer kıilmaz mısınYoksa ben kulunla Hak dergâhına varmaz mısın Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Hak Teâla kim cihânun şâhı itmüşdür seni, Öldürüp ben kulunu, güldürme şâhım düşmeni, Gözlerüm nûru oğullarumdan ayırma beni Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Tutalum, iki elüm başdan başa kanda ola, Bu meseldür söylenür kim "Kul günâh itse n'ola Bâyezidün suçunu bağışla kıyma bu kula,Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba.----------------------------------------------------Babasından da aynı şekilde karşılık alır.
Pazartesi, 12 Kasım 2018
Kanuni Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’ın hayatta iki oğlu kalmıştı. Bunlar Şehzade Selim ve Bayezid idi. Kardeşlerin rekabeti savaşa dönüşünce Kanuni şehzade Selim'den yana ağırlığını koydu. Bayezid İran'a sığınmak zorunda kaldı. Oradan babasına mektuplar yazdı. Affedilmesini istedi. O mektuplardan bir manzume:Ey serâser âleme sultân Süleymânum baba,Tende cânum cânımın içinde cânanum baba, Bâyezidine kıyar mısın benüm cânum baba? Bîgünâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Enbiyâ ser-defteri ya’nî ki Âdem hakki-çün, Hem dahî Mûsâ ile İsâ vü Meryem hakkı-çün, Kâinâtun serveri ol rûh-i a'zam hakki-çün,Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Sanki Mecnûnam bana dağlar başı oldu durak, Ayrılup bi‘l-cümle mâl ü mülkden düşdüm ırak Dökerüm gözyaşunu "Vâ-hasretâ dad el-firâk" Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Kim sana arzeyleye hâlim eya Şâh-ı Kerîm Anadan, kardaşlarumdan ayrılup kaldum yetîm,Yok benüm bir zerre isyânum, sana Hakdur ’alîm, Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Bir nice ma'sûmum oldugun şehâ bilmez misin, Anlarun kanuna girmekden hazer kıilmaz mısınYoksa ben kulunla Hak dergâhına varmaz mısın Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Hak Teâla kim cihânun şâhı itmüşdür seni, Öldürüp ben kulunu, güldürme şâhım düşmeni, Gözlerüm nûru oğullarumdan ayırma beni Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba. Tutalum, iki elüm başdan başa kanda ola, Bu meseldür söylenür kim "Kul günâh itse n'ola Bâyezidün suçunu bağışla kıyma bu kula,Bî-günâhım, Hak bilür, devletlü sultânum baba.----------------------------------------------------Babasından da aynı şekilde karşılık alır.
Karacaoğlan - Dermanım mı Var?
Pazar, 11 Kasım 2018
Üryan geldim gene üryan giderimÖlmemeye elde fermanım mı varAzrail gelmiş de can talep ederBenim can vermeye dermanım mı var Dirilirler dirilirler gelirlerHuzur-u mahşerde divan dururlarHarami var diye korku verirlerBenim ipek yüklü kervanım mı var Er isen erliğin meydana getirKadir Mevlam noksanımı sen yetirBana derler gam yükünü sen götürBenim yük götürür dermanım mı var Karac'oğlan der ki, ismim öğerlerAğı oldu yediğimiz şekerlerGüzel sever diye isnad ederlerBenim Hakk'tan özge sevdiğim mi var
Pazar, 11 Kasım 2018
Üryan geldim gene üryan giderimÖlmemeye elde fermanım mı varAzrail gelmiş de can talep ederBenim can vermeye dermanım mı var Dirilirler dirilirler gelirlerHuzur-u mahşerde divan dururlarHarami var diye korku verirlerBenim ipek yüklü kervanım mı var Er isen erliğin meydana getirKadir Mevlam noksanımı sen yetirBana derler gam yükünü sen götürBenim yük götürür dermanım mı var Karac'oğlan der ki, ismim öğerlerAğı oldu yediğimiz şekerlerGüzel sever diye isnad ederlerBenim Hakk'tan özge sevdiğim mi var
Mehmed Akif Ersoy - Bülbül
Pazartesi, 29 Ekim 2018
Bütün dünyâya küskündüm, dün akşam pek bunalmıştım;Nihayet, bir zaman kırlarda gezmiş, köyde kalmıştım.Şehirden kaçmak isterken sular zaten kararmıştı,Pek ıssız bir karanlık sonradan vâdiyi sarmıştı.Işık yok, yolcu yok, ses yok, bütün hılkat kesilmiş lâl...Bu istiğrâkı tek bir nefha olsun etmiyor ihlâlMuhîtin hâli "insâniyyet"in timsâlidir, sandım;Dönüp mâzîye tırmandım, ne hicranlar, neler andım!Taşarken haşrolup beynimden artık bin müselsel yâd,Zalâmın sinesinden fışkıran memdûd bir feryâd,0 müstağrak, o durgun vecdi nâgâh öyle coşturduKi vâdiden bütün, yer yer, enînler çağlayıp durdu.Ne muhrik nağmeler, yâ Rab, ne mevcâmevc demlerdi;Ağaçlar, taşlar ürpermişti, gûya Sûr-i Mahşerdi! -Eşin var, âşiyanın var, baharın var, ki beklerdin;Kıyâmetler koparmak neydi, ey bülbül, nedir derdin ?0 zümrüd tahta kondun, bir semâvî saltanat kurdun;Cihânın yurdu hep çiğnense, çiğnenmez senin yurdun,Bugün bir yemyeşil vâdi, yarın bir kıpkızıl gülşen,Gezersin, hânmânın şen, için şen, kâinatın şen.Hazansız bir zemin isterse, şâyed rûh-i ser-bâzın,Ufuklar, bu'd-i mutlaklar bütün mahkûm-i pervâzın.Değil bir kayda, sığmazsın - kanadlandım mı - eb'âda;Hayâtın en muhayyel gayedir ahrâra dünyâda,Neden öyleyse mâtemlerle eyyâmın perîşandır?Niçin bir damlacık göğsünde bir umman hurûşandır?Hayır, mâtem senin hakkın değil... Mâtem benim hakkım:Asırlar var ki, aydınlık nedir, hiç bilmez âfâkım!Tesellîden nasîbim yok, hazân ağlar bahârımda;Bugün bir hânmansız serseriyim öz diyârımda!Ne husrandır ki: Şark'ın ben vefâsız, kansız evlâdı,Serâpâ Garba çiğnettim de çıktım hâk-i ecdâdı!Hayâlimden geçerken şimdi, fikrim herc ü merc oldu,Selahaddin-i Eyyubilerin, Fatih'lerin yurdu.Ne zillettir ki: nâkûs inlesin beyninde Osman'ın;Ezan sussun, fezâlardan silinsin yâdı Mevlâ'nın!Ne hicrandır ki: en şevketli bir mâzi serâp olsun;O kudretler, o satvetler harâb olsun, türâb olsun!Çökük bir kubbe kalsın ma'bedinden Yıldırım Hân'ın;Şenâatlerle çiğnensin muazzam Kabri Orhan'ın!Ne heybettir ki: vahdet-gâhı dînin devrilip, taş taş,Sürünsün şimdi milyonlarca me'vâsız kalan dindaş!Yıkılmış hânmânlar yerde işkenceyle kıvransın;Serilmiş gövdeler, binlerce, yüz binlerce doğransın!Dolaşsın, sonra, İslâm'ın harem-gâhında nâ-mahrem...Benim hakkım, sus ey bülbül, senin hakkın değil mâtem!
Pazartesi, 29 Ekim 2018
Bütün dünyâya küskündüm, dün akşam pek bunalmıştım;Nihayet, bir zaman kırlarda gezmiş, köyde kalmıştım.Şehirden kaçmak isterken sular zaten kararmıştı,Pek ıssız bir karanlık sonradan vâdiyi sarmıştı.Işık yok, yolcu yok, ses yok, bütün hılkat kesilmiş lâl...Bu istiğrâkı tek bir nefha olsun etmiyor ihlâlMuhîtin hâli "insâniyyet"in timsâlidir, sandım;Dönüp mâzîye tırmandım, ne hicranlar, neler andım!Taşarken haşrolup beynimden artık bin müselsel yâd,Zalâmın sinesinden fışkıran memdûd bir feryâd,0 müstağrak, o durgun vecdi nâgâh öyle coşturduKi vâdiden bütün, yer yer, enînler çağlayıp durdu.Ne muhrik nağmeler, yâ Rab, ne mevcâmevc demlerdi;Ağaçlar, taşlar ürpermişti, gûya Sûr-i Mahşerdi! -Eşin var, âşiyanın var, baharın var, ki beklerdin;Kıyâmetler koparmak neydi, ey bülbül, nedir derdin ?0 zümrüd tahta kondun, bir semâvî saltanat kurdun;Cihânın yurdu hep çiğnense, çiğnenmez senin yurdun,Bugün bir yemyeşil vâdi, yarın bir kıpkızıl gülşen,Gezersin, hânmânın şen, için şen, kâinatın şen.Hazansız bir zemin isterse, şâyed rûh-i ser-bâzın,Ufuklar, bu'd-i mutlaklar bütün mahkûm-i pervâzın.Değil bir kayda, sığmazsın - kanadlandım mı - eb'âda;Hayâtın en muhayyel gayedir ahrâra dünyâda,Neden öyleyse mâtemlerle eyyâmın perîşandır?Niçin bir damlacık göğsünde bir umman hurûşandır?Hayır, mâtem senin hakkın değil... Mâtem benim hakkım:Asırlar var ki, aydınlık nedir, hiç bilmez âfâkım!Tesellîden nasîbim yok, hazân ağlar bahârımda;Bugün bir hânmansız serseriyim öz diyârımda!Ne husrandır ki: Şark'ın ben vefâsız, kansız evlâdı,Serâpâ Garba çiğnettim de çıktım hâk-i ecdâdı!Hayâlimden geçerken şimdi, fikrim herc ü merc oldu,Selahaddin-i Eyyubilerin, Fatih'lerin yurdu.Ne zillettir ki: nâkûs inlesin beyninde Osman'ın;Ezan sussun, fezâlardan silinsin yâdı Mevlâ'nın!Ne hicrandır ki: en şevketli bir mâzi serâp olsun;O kudretler, o satvetler harâb olsun, türâb olsun!Çökük bir kubbe kalsın ma'bedinden Yıldırım Hân'ın;Şenâatlerle çiğnensin muazzam Kabri Orhan'ın!Ne heybettir ki: vahdet-gâhı dînin devrilip, taş taş,Sürünsün şimdi milyonlarca me'vâsız kalan dindaş!Yıkılmış hânmânlar yerde işkenceyle kıvransın;Serilmiş gövdeler, binlerce, yüz binlerce doğransın!Dolaşsın, sonra, İslâm'ın harem-gâhında nâ-mahrem...Benim hakkım, sus ey bülbül, senin hakkın değil mâtem!
Niyazi Mısrî - Can Yine Bülbül Oldu
Pazar, 11 Kasım 2018
Can yine bülbül oldu Hâr açılıp gül oldu, Göz kulak oldu her yer Her ne ki vâr olundu.Gönül ol bahre daldı Dilim tutuldu kaldı,Girdim anın zikrine Azâlarım dil oldu.Ferhad bugün ben oldum Varlık dağını deldim,Şirin’ime varmaya Her canibim yol oldu.Geç ak ile karadan Halkı çıkar aradan,Niyâzî dön buradan Durma sana gel oldu.
Pazar, 11 Kasım 2018
Can yine bülbül oldu Hâr açılıp gül oldu, Göz kulak oldu her yer Her ne ki vâr olundu.Gönül ol bahre daldı Dilim tutuldu kaldı,Girdim anın zikrine Azâlarım dil oldu.Ferhad bugün ben oldum Varlık dağını deldim,Şirin’ime varmaya Her canibim yol oldu.Geç ak ile karadan Halkı çıkar aradan,Niyâzî dön buradan Durma sana gel oldu.
Ömer Seyfeddin - Bir Hayır
Cuma, 19 Ekim 2018
Yatağında kımıldamayan Durmuş Ağa, gözlerini basık tavana dikmişti. Sanki iki saattir eski, sararmış hatılları sayıyordu. Yüzü toprak rengindeydi. Kırmızı kaplı yorganın üstüne serili elleri artık bir insan azasına benzemiyordu. O kadar kuru, o kadar zayıf, o kadar cansızdı ki... Ancak duyulan boğuk bir sesle: —Yahu, ben ölüyon! dedi. Ocağın başında yusyumru oturan bir ihtiyar kadın doğruldu. Hastaya baktı: — Hedi sus, hedi sus! Deli gibi söylenme. — Ben ölüyon diyom, gadın. — Hedi sus, hedi sus!.. — … Durmuş Ağa, mor dokuma örtülü yastığından başını kaldıramıyor, sağına, soluna döndüremiyordu. Gözlerini karısına çevirdi. Ocağın önünü görebilmek için gözbebekleri çukurlarının kenarına batıyor, beyazları alabildiğine büyüyordu. Zavallı, işte bir aydır böyleydi. Her gün eriyip gittikçe karısı onun "hiçbir şeyciği olmadığını" tekrarlıyor, ölümünü hatırına getirmiyordu. Fakat o, işi anlamamıştı. Artık gözlerinden başka bir yerini oynatamıyordu. Vücudu tamamıyla ölmüştü. Bir şey yemek şöyle dursun hatta bir damlacık su bile içemiyordu. İçinden diyordu ki: "Yalnız canım kaldı. O da çıkacak!" Göğsünde, boğazının biraz aşağısında, sıcak bir ürperme vardı. Galiba işte bu candı. Nefes alırken, ya ağzından, ya burnundan uçuverecekti. — Ah nittim de böyle bekledim! diye inledi. Gamsızın biriydi. Her işi ihmal ederdi. Hac parasını fazlasıyla hazırladığı hâlde "ha bu yıl, ha gelecek yıl..." bahanesiyle bir türlü davranıp gidememişti. İki oğlu vardı ki birbirinden berbattı. En canlı zamanında bile "ne vakit ölecek?" gibi ta gözünün içine bakarlardı. Daha hastalığının başında mallarım taksim etmesi, hayır ve hasenat için bir şey ayırıp emniyetli bir adama vermesi lazımdı. Şimdi, evet, artık bu mümkün değildi. Acaba akşama kadar yaşayabilecek miydi? — Yahu, Hacı Ağa'yı çağırt! dedi. — N'ideceksin ki?.. — Çağırt, vasiyetimi diyeceğim. — Hedi sus, hedi sus! Deli gibi söylenme... Hastanın gözleri kaymayan bir cıva gibi alev saçarak parladı. Beyaz dudaklan titredi. Dişleri kısıldı. Bu Hacı Ağa, ona her vakit, hayır, hasenat için bir şey ayırmasını tavsiye eden komşusuydu. Derdi ki: "Ecelin gelişi duyulmaz. Birdenbire bizi bastırır. Adam sağken vasiyetini filan etmeli, namının hayırla anılması için bir şeyceğiz ayırmak. Soma arkasından lokma filan dökmek değil ya!, bir Yasin, bir Fâtiha'cık bile okuyan bulunmaz. Mezarın taşsız kalır..." Hâlbuki Durmuş Ağa, çekmecesinde, bir çeşme parası bile ayırmışti. Komşusunu çağırtıp bunu vermek, hac parasıyla mescidin tamir olunmasını vasiyet etmek istiyordu. Fakat işte karısı inat ediyor, yaklaşan ölümün lafını ağzına aldırmıyordu. Sesi bitmişti; "Hacı Ağa, Hacı Ağa!" diye bağırsa kimseye işittiremeyecekti. Karısının, ocağın önünde vişneçürüğü yemenisini çözüp, kınalı saçlarım taradığnım görüyordu. Bu son derece inatçı bir kadındı. Bir şeyi zihnine koydu mu, aksini dinlemez. "Nuh" der, "Peygamber" demezdi. Durmuş Ağa, gençliğinde bu inadı için çok dövmüştü. O kadar uğraştığı hâlde karısının geçiremediği bu huyu çocuklarına aynıyla geçmişti. İkisi de inatçıydı. inatiarıyla bütün köyü patlatırlardı. Hem babalarına hem birbirlerine dargındılar. Kendisi ölür ölmez, miras kavgasına düşecekler, mezarına taş diktirmek, arkasından bir mevlit, bir Yasin okutmak değil, hatta nereye gömüldüğünü bile sorup araştırmayacaklardı. Göğsünün içindeki sıcak ürperme yanmaya başlıyor, bir ateş, bir zehir oluyordu. Şimdi ihmalciliğinden pişmandı. Karısına son kuvvetiyle seslendi: — Yahu, ölüyon. Şu Hacı Ağa'yı çağırıvi... — Hedi sus, hedi sus! O gevezeyi ne yapacaksın ki? — Bir diyeceğim var. — Bana di... — Gayri ölüyon. Şu hacıyı çağır ki, son lafımı ideyün. — Hedi sus, hedi sus! Ağzını hayra aç... — ... Pencereden akseden aydınlık, kadının kınalı saçlarını parlatıyordu. Taranması bittikten sonra tekrar yemenisini bağladı. Küçük, buruşuk, çirkin yüzüne mavi, büyük gözleri yabancı gibiydi. İri burnunun altında kısık, sanki daima bir şey ısırıyormuş gibi duran kısa bir çehresi vardı. Ocağı karıştırdı. Bacadan düşen bir rüzgâr külleri uçurmuştu. Sıska elleriyle yerleri süpürüyor, savrulan külleri topluyordu. Hasta aksırır gibi bir ses çıkardı. Döndü, baktı: — Ne istiyon?..dedi. Ağa cevap vermedi. Çenesi atıyordu. Kadın kalktı. Yatağın yanına gitti. Eğildi. Kocasının yüzüne baktı. Gözleri kapanmışü. "Uyuyo mu ki?" diye şüphelendi. Eliyle omuzuna dokundu. Ölüme inanamıyordu: — Uyumuş! dedi. Bekledi, bekledi. Fakat Durmuş Ağa bu uykudan bir daha uyanamadı. Oğullan, mirasın üzerine aç kurt gibi atılmışlar, daha babalarının toprağı kurumadan gürültülü bir kavga çıkarmışlardı. Çift şeylerin birini biri, birini biri alıyor, lakin tek şeyleri bir türlü pay edemiyorlardı. Mesela babalarının kürkünü, ipek halıdan seccadesini ortasından kesip ikiye böldüler. Ev de tekti. Onu da yıktılar. Kapılan, pencereleri, enkazı eşit olarak aralarında taksim ettiler. Bu kavgalı taksim bir ay kadar sürdü. Durmuş Ağa'nın yurdu artık bir harabeydi. Güzel evinin yerinde yeller esiyor, bahçesinde baykuşlar ötüyordu. Hacı Ağa, bir gün bu viranenin önünden geçerken komşusunun iki oğlunu gördü. Sıska köpeği tutmuşlar: — Sen alacaksın! — Ben alacağım! diye çekişip duruyorlardı. Yaklaştı, sordu: — Ülen, ne çekişip duruyorsunuz? — Sen garışma... diye başlarından savmak istediler. Hacı Ağa ısrar etti. Gürültülerinin sebebini anladı. Ellerindeki köpek, babalarından kalma idi. İkisi de haklarından vazgeçmiyorlardı. Nihayet bu hayvancığı iki parça kesip paylaşmaya karar vermişlerdi. Hacı Ağa: — Vazgeçin, dedi. Bu itin ne eti yenir, ne de kemiği para eder, ne derisi işe yarar! Büyük sordu: — Öyle emme n'idelüm? — Bir hayır işleyin, ülen... — ... Bu sefer küçük sordu: — Nasıl hayır? — Bu köpeği kesmekten vazgeçin. Bırakın, babanızın canına ulusun dursun... — ... İki kardeş birbirlerine baktılar. Bu, oldukça makul bir nasihatti. Karşılıklı haklarından vazgeçtiler. ... Sahipsiz kalan köpek açlıktan, susuzluktan, soğuktan bütün kış, yıkılmış evin yerinde uludu, inledi. Onun ulumasından gece gündüz taciz olan köy halkı, bu dinmez acı feryadı, zavallı hayvanın ölen efendisi hakkındaki muhabbetine yoruyorlar: “Rahmetli Durmuş Ağa, hasislik etmeyip bu köpek kadar oğullarına da kendini sevdirseydi, ne mezarı taşsız kalır, ne de böyle mevlütsüz, hayırsız, hasenatsız toprak altında yatardı bugün..." diyorlardı.
Cuma, 19 Ekim 2018
Yatağında kımıldamayan Durmuş Ağa, gözlerini basık tavana dikmişti. Sanki iki saattir eski, sararmış hatılları sayıyordu. Yüzü toprak rengindeydi. Kırmızı kaplı yorganın üstüne serili elleri artık bir insan azasına benzemiyordu. O kadar kuru, o kadar zayıf, o kadar cansızdı ki... Ancak duyulan boğuk bir sesle: —Yahu, ben ölüyon! dedi. Ocağın başında yusyumru oturan bir ihtiyar kadın doğruldu. Hastaya baktı: — Hedi sus, hedi sus! Deli gibi söylenme. — Ben ölüyon diyom, gadın. — Hedi sus, hedi sus!.. — … Durmuş Ağa, mor dokuma örtülü yastığından başını kaldıramıyor, sağına, soluna döndüremiyordu. Gözlerini karısına çevirdi. Ocağın önünü görebilmek için gözbebekleri çukurlarının kenarına batıyor, beyazları alabildiğine büyüyordu. Zavallı, işte bir aydır böyleydi. Her gün eriyip gittikçe karısı onun "hiçbir şeyciği olmadığını" tekrarlıyor, ölümünü hatırına getirmiyordu. Fakat o, işi anlamamıştı. Artık gözlerinden başka bir yerini oynatamıyordu. Vücudu tamamıyla ölmüştü. Bir şey yemek şöyle dursun hatta bir damlacık su bile içemiyordu. İçinden diyordu ki: "Yalnız canım kaldı. O da çıkacak!" Göğsünde, boğazının biraz aşağısında, sıcak bir ürperme vardı. Galiba işte bu candı. Nefes alırken, ya ağzından, ya burnundan uçuverecekti. — Ah nittim de böyle bekledim! diye inledi. Gamsızın biriydi. Her işi ihmal ederdi. Hac parasını fazlasıyla hazırladığı hâlde "ha bu yıl, ha gelecek yıl..." bahanesiyle bir türlü davranıp gidememişti. İki oğlu vardı ki birbirinden berbattı. En canlı zamanında bile "ne vakit ölecek?" gibi ta gözünün içine bakarlardı. Daha hastalığının başında mallarım taksim etmesi, hayır ve hasenat için bir şey ayırıp emniyetli bir adama vermesi lazımdı. Şimdi, evet, artık bu mümkün değildi. Acaba akşama kadar yaşayabilecek miydi? — Yahu, Hacı Ağa'yı çağırt! dedi. — N'ideceksin ki?.. — Çağırt, vasiyetimi diyeceğim. — Hedi sus, hedi sus! Deli gibi söylenme... Hastanın gözleri kaymayan bir cıva gibi alev saçarak parladı. Beyaz dudaklan titredi. Dişleri kısıldı. Bu Hacı Ağa, ona her vakit, hayır, hasenat için bir şey ayırmasını tavsiye eden komşusuydu. Derdi ki: "Ecelin gelişi duyulmaz. Birdenbire bizi bastırır. Adam sağken vasiyetini filan etmeli, namının hayırla anılması için bir şeyceğiz ayırmak. Soma arkasından lokma filan dökmek değil ya!, bir Yasin, bir Fâtiha'cık bile okuyan bulunmaz. Mezarın taşsız kalır..." Hâlbuki Durmuş Ağa, çekmecesinde, bir çeşme parası bile ayırmışti. Komşusunu çağırtıp bunu vermek, hac parasıyla mescidin tamir olunmasını vasiyet etmek istiyordu. Fakat işte karısı inat ediyor, yaklaşan ölümün lafını ağzına aldırmıyordu. Sesi bitmişti; "Hacı Ağa, Hacı Ağa!" diye bağırsa kimseye işittiremeyecekti. Karısının, ocağın önünde vişneçürüğü yemenisini çözüp, kınalı saçlarım taradığnım görüyordu. Bu son derece inatçı bir kadındı. Bir şeyi zihnine koydu mu, aksini dinlemez. "Nuh" der, "Peygamber" demezdi. Durmuş Ağa, gençliğinde bu inadı için çok dövmüştü. O kadar uğraştığı hâlde karısının geçiremediği bu huyu çocuklarına aynıyla geçmişti. İkisi de inatçıydı. inatiarıyla bütün köyü patlatırlardı. Hem babalarına hem birbirlerine dargındılar. Kendisi ölür ölmez, miras kavgasına düşecekler, mezarına taş diktirmek, arkasından bir mevlit, bir Yasin okutmak değil, hatta nereye gömüldüğünü bile sorup araştırmayacaklardı. Göğsünün içindeki sıcak ürperme yanmaya başlıyor, bir ateş, bir zehir oluyordu. Şimdi ihmalciliğinden pişmandı. Karısına son kuvvetiyle seslendi: — Yahu, ölüyon. Şu Hacı Ağa'yı çağırıvi... — Hedi sus, hedi sus! O gevezeyi ne yapacaksın ki? — Bir diyeceğim var. — Bana di... — Gayri ölüyon. Şu hacıyı çağır ki, son lafımı ideyün. — Hedi sus, hedi sus! Ağzını hayra aç... — ... Pencereden akseden aydınlık, kadının kınalı saçlarını parlatıyordu. Taranması bittikten sonra tekrar yemenisini bağladı. Küçük, buruşuk, çirkin yüzüne mavi, büyük gözleri yabancı gibiydi. İri burnunun altında kısık, sanki daima bir şey ısırıyormuş gibi duran kısa bir çehresi vardı. Ocağı karıştırdı. Bacadan düşen bir rüzgâr külleri uçurmuştu. Sıska elleriyle yerleri süpürüyor, savrulan külleri topluyordu. Hasta aksırır gibi bir ses çıkardı. Döndü, baktı: — Ne istiyon?..dedi. Ağa cevap vermedi. Çenesi atıyordu. Kadın kalktı. Yatağın yanına gitti. Eğildi. Kocasının yüzüne baktı. Gözleri kapanmışü. "Uyuyo mu ki?" diye şüphelendi. Eliyle omuzuna dokundu. Ölüme inanamıyordu: — Uyumuş! dedi. Bekledi, bekledi. Fakat Durmuş Ağa bu uykudan bir daha uyanamadı. Oğullan, mirasın üzerine aç kurt gibi atılmışlar, daha babalarının toprağı kurumadan gürültülü bir kavga çıkarmışlardı. Çift şeylerin birini biri, birini biri alıyor, lakin tek şeyleri bir türlü pay edemiyorlardı. Mesela babalarının kürkünü, ipek halıdan seccadesini ortasından kesip ikiye böldüler. Ev de tekti. Onu da yıktılar. Kapılan, pencereleri, enkazı eşit olarak aralarında taksim ettiler. Bu kavgalı taksim bir ay kadar sürdü. Durmuş Ağa'nın yurdu artık bir harabeydi. Güzel evinin yerinde yeller esiyor, bahçesinde baykuşlar ötüyordu. Hacı Ağa, bir gün bu viranenin önünden geçerken komşusunun iki oğlunu gördü. Sıska köpeği tutmuşlar: — Sen alacaksın! — Ben alacağım! diye çekişip duruyorlardı. Yaklaştı, sordu: — Ülen, ne çekişip duruyorsunuz? — Sen garışma... diye başlarından savmak istediler. Hacı Ağa ısrar etti. Gürültülerinin sebebini anladı. Ellerindeki köpek, babalarından kalma idi. İkisi de haklarından vazgeçmiyorlardı. Nihayet bu hayvancığı iki parça kesip paylaşmaya karar vermişlerdi. Hacı Ağa: — Vazgeçin, dedi. Bu itin ne eti yenir, ne de kemiği para eder, ne derisi işe yarar! Büyük sordu: — Öyle emme n'idelüm? — Bir hayır işleyin, ülen... — ... Bu sefer küçük sordu: — Nasıl hayır? — Bu köpeği kesmekten vazgeçin. Bırakın, babanızın canına ulusun dursun... — ... İki kardeş birbirlerine baktılar. Bu, oldukça makul bir nasihatti. Karşılıklı haklarından vazgeçtiler. ... Sahipsiz kalan köpek açlıktan, susuzluktan, soğuktan bütün kış, yıkılmış evin yerinde uludu, inledi. Onun ulumasından gece gündüz taciz olan köy halkı, bu dinmez acı feryadı, zavallı hayvanın ölen efendisi hakkındaki muhabbetine yoruyorlar: “Rahmetli Durmuş Ağa, hasislik etmeyip bu köpek kadar oğullarına da kendini sevdirseydi, ne mezarı taşsız kalır, ne de böyle mevlütsüz, hayırsız, hasenatsız toprak altında yatardı bugün..." diyorlardı.
Oyhan Hasan Bıldırki - Bir Lira İçin (Hikâye)
Salı, 30 Ekim 2018
Şoför Hasan, kısa boylu, sarı saçlı, çipil gözlü birisiydi. Uzun yıllar İstanbul’da dolmuşçuluk yaptıktan sonra, bir küçük arabaya kavuşarak kasabamıza gelip yerleşmişti. Bizim kasaba, bildiğiniz kasabalara pek benzemezdi. Yüksek dağların arasındaki küçücük bir vadiye sıkışıp kalmıştı. Güneyindeki Beşkardeşler, ya da kuzeydeki Hasan Tepesi’ne çıksanız, aşağılarda uzanan Karadeniz’i kucaklayıvereceğinizi sanırsınız. İşte, aşağılarda, o gördüğünüz kıyıda Cide ilçesi vardır. Üç beş yıl önce, kasabadan ilçeye gitmek bizim için en büyük dertti. Hayli yazışıp, Ankara’ya gidip gelmelerden sonra, ilçeye giden yolumuz yapıldı. Yol, bizim için, bir büyük kurtuluş demekti. Artık sebepli sebepsiz hastalanan çocuklarımız, hamile kadınlarımız ölmeyecekti. Her şeyi ateş pahasına satın almayacaktık. Soframızda her öğün, kara pancar yemeği olmayacaktı. Malımız, hasadımız para edecekti. Yolun açılmasıyla birlikte, kasabaya bir canlılık geldi. Arabalar işlemeye, yolcular ise, diledikleri yere gidip gelmeye başladılar. Şoför Hasan, işte bu günlerde geldi kasabaya. Küçük arabasıyla hemen her gün, herkesin derdine koşuyordu. Arabalar, birken ikilendi, üç oldu, dört oldu. İlçede kasaba için bir durak yeri ayarlandı. Fakat o durak yerine iki samut, bizim oranın deyişiyle, iki calay da postu attı. Şöyle böyle sekiz on yaşlarındaydılar. Güçlüğünü bir tarafa bırakırsanız, tatlı bir oyunları vardı. Bu oyunlarını hemen herkese oynamışlardı. Günlerden bir gün Şoför Hasan, yolcularını ilçeye indirmiş, diğer şoförlerin bulunduğu topluluğa doğru yönelmişti. İki calay, yoluna çıktı. Bir takım işaretlerle dertlerini anlatmak istedilerse de, bizimki ne dediklerini anlamadı. Yürüdü gitti. Bu sefer iki calay, şoförler topluluğuna yaklaştı. Her şoför, ceplerinden çıkardıkları birer madenî lirayı, calayların biraz irice olanına verdiler. Şoför Hasan, bu kurala uymadı. Vardı, durak başındaki kahveye girip oturdu. Demli bir çay söyledi, yorgunluğunu gidermeyi diledi. Havada bunaltıcı bir sıcak vardı. Dışarısı alev alev yanıyordu. Şoför Hasan, garsonun getirip masasına bıraktığı çayı, sanki diğer kahve müşterilerini özendirmek istercesine, gürültülü bir şekilde yudum yudum içmeye başladı. Yorgunluğu dinmedi, bir çay daha söyledi. Bir yandan oldukça kirlenmiş mendiliyle terini kurularken, bir yandan dışarıya bakıyordu. Dışarıda, caddenin tam ortasında, sıcak hava titreşip, oynaşıyor, besbelli bunaltacak adam arıyordu. Sanki caddenin ortasına keyfince yerleşen sıcak hava değil, bir buzlu ya da buğulu bir camdı. İkinci çayını yudumlarken, kendi kendine konuştu: – Tuh Allah kahretsin! Nerdeyse bizim öğretmenin siparişlerini unutacaktım. Vay gelecekti başımıza. Yanacaktı, gülüm keten helva. Söylenerek kahveden çıktı. Eczanenin yolunu tuttu. Kasabamızın köylüklerinden birisi, arkasından seslendi: – Aman ha, Hasan kardaş, gözünün cücüğünü yiyeyim. Bizim iki kişilik yerimizi ayırıver. Kaç gündür otel odalarında yatmaktan, sivrisineklerle boğuşmaktan bıktık, usandık. Şoför Hasan; – Olur paşam! deyip, yürüdü. Eczaneye varıp, siparişlerini bildirdi. Cebinden defterini çıkarıp, filân köyden iki kişi, diye bir işaret koydu. Belli ki, bugün yolcu çok olacaktı. Hani ne derler? Parayı veren düdüğü çalar. İşte o mesel. Kim ki gelir, Şoför Hasan’ı görür, adını yazdırır, işte o, karanlığa kalmaz, Şenpazar’ın yolunu bulur. – Çıkmışken, arabaya bir bakmalı, dedi. İçinde, yüreğinin tam orta yerinde, çöreklenmiş bir yılan gibi yatan sıkıntıları uyanmaya başladı. Sebepsiz sıkıntılar, gönlünü bulandırmaya başladı. Sağ gözü seğirdi. Şoför Hasan, bu durumu kötüye yordu. Tanıdıklarıyla isteksiz isteksiz selâmlaştı. Hiç böyle olduğu yoktu. Hasta masta mıyım diye düşündü. Elini alnına götürdü. Yok, öyle hasta masta değildi. – Tuh, Allah kahretsin! Gördünüz mü başıma geleni? Şapa oturduğumuzun resmidir gayri. Arabasının etrafında dört dönüyordu. Bütün lastikler inmişti. Lastiklerin dördünü de tekmeledi. – Nafile! Hepsi de patlamış bunların, dedi. Yanında ne kriko, ne pompa vardı. Handiyse yolcular gelmeye başlardı şimdi. Dövünmeyi bırakıp, elini çabuk tutmalı, bir pabucu iki ayağa giydirmeye bakmalıydı. Tam durak başındaki kahveye yöneleceği sırada, ilerideki akasya gölgeliğinde oturan calayları gördü. Yanlarına doğru yürüdü. Calaylar, o kendilerine has seslenme ve işaretlerle konuşuyor, gülüşüyorlardı. Birdenbire ciddileştiler. Ayak seslerinin geldiği yöne döndüler. Küçük olanı doğrulup kaçmak istedi. Büyüğü, küçüğünün bu davranışına engel oldu. Onu kolundan çekip, yanı başına oturttu. Şoför Hasan; – Bir terslik var ya, ya bende, ya bu itlerde, dedi. Hınçla, dişlerinin arasından tükürdü. Lastikleri tamir etmek için kullanacağı araçları bulup getirdi. Krikoyu çalıştırdı. İngiliz anahtarıyla sağ ön tekerleğin vidalarını çıkarmaya başladı. Terden bunalıyor, açlık beynine vuruyordu. Yolcular, bir iki gelmeye, gidecekleri saati sormaya başlamışlardı. Şoför Hasan, sinirli sinirli söylendi: – İşimiz bitince, dedi. – Olur mu? dediler yolcular. Daha bizim Şenpazar’dan öte gidecek onca yolumuz var. Desene geceyi evimizden ırakta geçireceğiz. – Paşa gönlünüz bilir, dedi Şoför Hasan. Bizim acelemiz olunca, sizin işiniz bitmez. Şimdi ise, görüyorsunuz, benim işim başımdan aşkın. Evet sizi burada bırakamam. Lâkin bu meret, kızak değil ki kayıp gitsin. Yardım edin desem, anlamazsınız. Anlayanınız da mırın kırın eder, burun kıvırır. Şoför Hasan bir yandan konuşuyor, bir yandan da üçüncü tekerleği söküyordu. Alnında biriken terleri kuruladı. Bir şey hatırlamış gibiydi. Akasya gölgeliğine baktı. İki calay, hâlâ orada oturuyor, kendisinin bütün hareketlerini gözlüyorlardı. Onların yardımına ihtiyacı vardı. Eliyle gel işareti yaptı. Calayların büyüğü kalkıp geldi. Ne var, ne istiyorsun gibilerden başını salladı. Şoför Hasan, cebinden çıkardığı bir lirayı gösterdi. Lastikleri taşımalarını istedi. Calay, olmaz anlamında direndi. El parmaklarıyla bir iki, bir de yarım işareti verdi. Şoför Hasan, anlamamış gibi yaptı. Çipil gözleriyle gülümsedi. Calay, iki buçuk diye diretti. Şoför Hasan çaresiz, kabullendi. Bu sırada dördüncü tekerlekte sökülmüş, araba takoz üstünde, askıda kalmıştı. Levye demiri ile iç lastikleri çıkardılar. Sırtlanıp, belediye önündeki havuz başına geldiler. Küçük calay, pompayla lastiklere hava basıyor. Şoför Hasan ise şişirilen lastikleri havuzdaki suya daldırıp kontrol ediyordu. Garip, çok garipti. Lastiklerin hiçbir yerinde delik, ya da patlak matlak yoktu. Şoför Hasan kızdı, köpürdü. Belli ki bir dangalak, kendisine iş edinmiş, lastiklerin havasını boşaltmıştı. Zaten Cide’nin adamı öteden beri böyleydi. Olmayacak işler yapmaktan zevk alır, elin beş koyunuyla, üç keçisini düşünmezdi. Her halde bu yüzden olsa gerek, eskiler ne güzel söylemişler: Cide’nin ötesi deniz, berisi domuz. Şoför Hasan, alel acele, karanlığın çökmesinden de duyduğu telâşla, yolcularını yerlerine yerleştirmiş, kontağı açıp, gaza basmaya çalışıyordu. Dikiz aynasından arabanın gerisini gözledi. Calayların yine sinsi sinsi gülümsediklerini görür gibi oldu. Pirelenmişti. Arabayı duraktan çıkardı, inip tekerleklere baktı. – Vay anasını, dedi. Lastikler yarı yarıya inmişti. Bu durumda yola çıkmasına imkân yoktu. Yolculara durumu nasıl anlatacağını düşünürken, Osman Hoca’nın; – Hemşehrim, beni de al! diyen sesini duydu. – Bir sen eksiktin. Gel gel… Gel de, curcuna tamamlansın, dedi. Osman Hoca, verilen karşılıktan hoşlanmadı. – Hangi tavuğuna kış… dedik diyecekti. Diyemedi. Akşamın bu saatinde bu calayların, yeğenlerinin işi neydi acaba burada? Vaziyeti anlamakta gecikmedi. Belli ki, Ali ile Veli, bu iki calay çocuk, el ele verip bir dolap çevirmişler, kabak Şoför Hasan’ın başına patlamıştı. Osman Hoca öfkeyle calaylara çıkıştı. Bu çıkışmadan korkan calaylar, çareyi kaçmakta buldular. Ayrı ayrı yollardan, ilçeden biraz aralı olan köylerinin yolunu tuttular. Hani zaman sonra; – Kusura bakma hocam, dedi Şoför Hasan. Başıma gelen, pişmiş tavuğun başına gelmemiştir. Yolcular sabırsız, talih kötü. Baksana, lastikler indi bile. Ne oldu, anlayamadım. Hepsini tek tek kontrol da ettim. Çatlağı patlağı yok. Ama lastikler iniyor işte. – Anlamıştım zaten, dedi Osman Hoca. Sen de bizim yeğenlerin oyununa kurban gitmişsin. Hele bir bak bakalım, sibop iğneleri yerinde duruyor mu? – Allah kahretsin, dedi Şoför Hasan. Bak bu, hiç de aklıma gelmedi. Az sonra, sibop iğneleri bulunmuş, yolcuların gergin sinirleri düzelmiş, keyifleri yerine gelmişti. Osman Hoca uzun uzun calayların bütün şoförlere neler yaptıklarını, aynı numarayı kimlere yutturmadıklarını anlattı. Bu oyundan kurtulmanın tek çaresi, calaylara bir lira vermekten geçiyordu. Vermeyen ne mi olurdu? Sormaya ne hacet? Onu bilen bilir. Sözün burasında Şoför Hasan gülümsedi, olanca gücüyle gaza bastı. Kaynak: Hisar, Cilt: 17 Sayı: 163 (228) Temmuz 1977 s. 34, 35, 36
Salı, 30 Ekim 2018
Şoför Hasan, kısa boylu, sarı saçlı, çipil gözlü birisiydi. Uzun yıllar İstanbul’da dolmuşçuluk yaptıktan sonra, bir küçük arabaya kavuşarak kasabamıza gelip yerleşmişti. Bizim kasaba, bildiğiniz kasabalara pek benzemezdi. Yüksek dağların arasındaki küçücük bir vadiye sıkışıp kalmıştı. Güneyindeki Beşkardeşler, ya da kuzeydeki Hasan Tepesi’ne çıksanız, aşağılarda uzanan Karadeniz’i kucaklayıvereceğinizi sanırsınız. İşte, aşağılarda, o gördüğünüz kıyıda Cide ilçesi vardır. Üç beş yıl önce, kasabadan ilçeye gitmek bizim için en büyük dertti. Hayli yazışıp, Ankara’ya gidip gelmelerden sonra, ilçeye giden yolumuz yapıldı. Yol, bizim için, bir büyük kurtuluş demekti. Artık sebepli sebepsiz hastalanan çocuklarımız, hamile kadınlarımız ölmeyecekti. Her şeyi ateş pahasına satın almayacaktık. Soframızda her öğün, kara pancar yemeği olmayacaktı. Malımız, hasadımız para edecekti. Yolun açılmasıyla birlikte, kasabaya bir canlılık geldi. Arabalar işlemeye, yolcular ise, diledikleri yere gidip gelmeye başladılar. Şoför Hasan, işte bu günlerde geldi kasabaya. Küçük arabasıyla hemen her gün, herkesin derdine koşuyordu. Arabalar, birken ikilendi, üç oldu, dört oldu. İlçede kasaba için bir durak yeri ayarlandı. Fakat o durak yerine iki samut, bizim oranın deyişiyle, iki calay da postu attı. Şöyle böyle sekiz on yaşlarındaydılar. Güçlüğünü bir tarafa bırakırsanız, tatlı bir oyunları vardı. Bu oyunlarını hemen herkese oynamışlardı. Günlerden bir gün Şoför Hasan, yolcularını ilçeye indirmiş, diğer şoförlerin bulunduğu topluluğa doğru yönelmişti. İki calay, yoluna çıktı. Bir takım işaretlerle dertlerini anlatmak istedilerse de, bizimki ne dediklerini anlamadı. Yürüdü gitti. Bu sefer iki calay, şoförler topluluğuna yaklaştı. Her şoför, ceplerinden çıkardıkları birer madenî lirayı, calayların biraz irice olanına verdiler. Şoför Hasan, bu kurala uymadı. Vardı, durak başındaki kahveye girip oturdu. Demli bir çay söyledi, yorgunluğunu gidermeyi diledi. Havada bunaltıcı bir sıcak vardı. Dışarısı alev alev yanıyordu. Şoför Hasan, garsonun getirip masasına bıraktığı çayı, sanki diğer kahve müşterilerini özendirmek istercesine, gürültülü bir şekilde yudum yudum içmeye başladı. Yorgunluğu dinmedi, bir çay daha söyledi. Bir yandan oldukça kirlenmiş mendiliyle terini kurularken, bir yandan dışarıya bakıyordu. Dışarıda, caddenin tam ortasında, sıcak hava titreşip, oynaşıyor, besbelli bunaltacak adam arıyordu. Sanki caddenin ortasına keyfince yerleşen sıcak hava değil, bir buzlu ya da buğulu bir camdı. İkinci çayını yudumlarken, kendi kendine konuştu: – Tuh Allah kahretsin! Nerdeyse bizim öğretmenin siparişlerini unutacaktım. Vay gelecekti başımıza. Yanacaktı, gülüm keten helva. Söylenerek kahveden çıktı. Eczanenin yolunu tuttu. Kasabamızın köylüklerinden birisi, arkasından seslendi: – Aman ha, Hasan kardaş, gözünün cücüğünü yiyeyim. Bizim iki kişilik yerimizi ayırıver. Kaç gündür otel odalarında yatmaktan, sivrisineklerle boğuşmaktan bıktık, usandık. Şoför Hasan; – Olur paşam! deyip, yürüdü. Eczaneye varıp, siparişlerini bildirdi. Cebinden defterini çıkarıp, filân köyden iki kişi, diye bir işaret koydu. Belli ki, bugün yolcu çok olacaktı. Hani ne derler? Parayı veren düdüğü çalar. İşte o mesel. Kim ki gelir, Şoför Hasan’ı görür, adını yazdırır, işte o, karanlığa kalmaz, Şenpazar’ın yolunu bulur. – Çıkmışken, arabaya bir bakmalı, dedi. İçinde, yüreğinin tam orta yerinde, çöreklenmiş bir yılan gibi yatan sıkıntıları uyanmaya başladı. Sebepsiz sıkıntılar, gönlünü bulandırmaya başladı. Sağ gözü seğirdi. Şoför Hasan, bu durumu kötüye yordu. Tanıdıklarıyla isteksiz isteksiz selâmlaştı. Hiç böyle olduğu yoktu. Hasta masta mıyım diye düşündü. Elini alnına götürdü. Yok, öyle hasta masta değildi. – Tuh, Allah kahretsin! Gördünüz mü başıma geleni? Şapa oturduğumuzun resmidir gayri. Arabasının etrafında dört dönüyordu. Bütün lastikler inmişti. Lastiklerin dördünü de tekmeledi. – Nafile! Hepsi de patlamış bunların, dedi. Yanında ne kriko, ne pompa vardı. Handiyse yolcular gelmeye başlardı şimdi. Dövünmeyi bırakıp, elini çabuk tutmalı, bir pabucu iki ayağa giydirmeye bakmalıydı. Tam durak başındaki kahveye yöneleceği sırada, ilerideki akasya gölgeliğinde oturan calayları gördü. Yanlarına doğru yürüdü. Calaylar, o kendilerine has seslenme ve işaretlerle konuşuyor, gülüşüyorlardı. Birdenbire ciddileştiler. Ayak seslerinin geldiği yöne döndüler. Küçük olanı doğrulup kaçmak istedi. Büyüğü, küçüğünün bu davranışına engel oldu. Onu kolundan çekip, yanı başına oturttu. Şoför Hasan; – Bir terslik var ya, ya bende, ya bu itlerde, dedi. Hınçla, dişlerinin arasından tükürdü. Lastikleri tamir etmek için kullanacağı araçları bulup getirdi. Krikoyu çalıştırdı. İngiliz anahtarıyla sağ ön tekerleğin vidalarını çıkarmaya başladı. Terden bunalıyor, açlık beynine vuruyordu. Yolcular, bir iki gelmeye, gidecekleri saati sormaya başlamışlardı. Şoför Hasan, sinirli sinirli söylendi: – İşimiz bitince, dedi. – Olur mu? dediler yolcular. Daha bizim Şenpazar’dan öte gidecek onca yolumuz var. Desene geceyi evimizden ırakta geçireceğiz. – Paşa gönlünüz bilir, dedi Şoför Hasan. Bizim acelemiz olunca, sizin işiniz bitmez. Şimdi ise, görüyorsunuz, benim işim başımdan aşkın. Evet sizi burada bırakamam. Lâkin bu meret, kızak değil ki kayıp gitsin. Yardım edin desem, anlamazsınız. Anlayanınız da mırın kırın eder, burun kıvırır. Şoför Hasan bir yandan konuşuyor, bir yandan da üçüncü tekerleği söküyordu. Alnında biriken terleri kuruladı. Bir şey hatırlamış gibiydi. Akasya gölgeliğine baktı. İki calay, hâlâ orada oturuyor, kendisinin bütün hareketlerini gözlüyorlardı. Onların yardımına ihtiyacı vardı. Eliyle gel işareti yaptı. Calayların büyüğü kalkıp geldi. Ne var, ne istiyorsun gibilerden başını salladı. Şoför Hasan, cebinden çıkardığı bir lirayı gösterdi. Lastikleri taşımalarını istedi. Calay, olmaz anlamında direndi. El parmaklarıyla bir iki, bir de yarım işareti verdi. Şoför Hasan, anlamamış gibi yaptı. Çipil gözleriyle gülümsedi. Calay, iki buçuk diye diretti. Şoför Hasan çaresiz, kabullendi. Bu sırada dördüncü tekerlekte sökülmüş, araba takoz üstünde, askıda kalmıştı. Levye demiri ile iç lastikleri çıkardılar. Sırtlanıp, belediye önündeki havuz başına geldiler. Küçük calay, pompayla lastiklere hava basıyor. Şoför Hasan ise şişirilen lastikleri havuzdaki suya daldırıp kontrol ediyordu. Garip, çok garipti. Lastiklerin hiçbir yerinde delik, ya da patlak matlak yoktu. Şoför Hasan kızdı, köpürdü. Belli ki bir dangalak, kendisine iş edinmiş, lastiklerin havasını boşaltmıştı. Zaten Cide’nin adamı öteden beri böyleydi. Olmayacak işler yapmaktan zevk alır, elin beş koyunuyla, üç keçisini düşünmezdi. Her halde bu yüzden olsa gerek, eskiler ne güzel söylemişler: Cide’nin ötesi deniz, berisi domuz. Şoför Hasan, alel acele, karanlığın çökmesinden de duyduğu telâşla, yolcularını yerlerine yerleştirmiş, kontağı açıp, gaza basmaya çalışıyordu. Dikiz aynasından arabanın gerisini gözledi. Calayların yine sinsi sinsi gülümsediklerini görür gibi oldu. Pirelenmişti. Arabayı duraktan çıkardı, inip tekerleklere baktı. – Vay anasını, dedi. Lastikler yarı yarıya inmişti. Bu durumda yola çıkmasına imkân yoktu. Yolculara durumu nasıl anlatacağını düşünürken, Osman Hoca’nın; – Hemşehrim, beni de al! diyen sesini duydu. – Bir sen eksiktin. Gel gel… Gel de, curcuna tamamlansın, dedi. Osman Hoca, verilen karşılıktan hoşlanmadı. – Hangi tavuğuna kış… dedik diyecekti. Diyemedi. Akşamın bu saatinde bu calayların, yeğenlerinin işi neydi acaba burada? Vaziyeti anlamakta gecikmedi. Belli ki, Ali ile Veli, bu iki calay çocuk, el ele verip bir dolap çevirmişler, kabak Şoför Hasan’ın başına patlamıştı. Osman Hoca öfkeyle calaylara çıkıştı. Bu çıkışmadan korkan calaylar, çareyi kaçmakta buldular. Ayrı ayrı yollardan, ilçeden biraz aralı olan köylerinin yolunu tuttular. Hani zaman sonra; – Kusura bakma hocam, dedi Şoför Hasan. Başıma gelen, pişmiş tavuğun başına gelmemiştir. Yolcular sabırsız, talih kötü. Baksana, lastikler indi bile. Ne oldu, anlayamadım. Hepsini tek tek kontrol da ettim. Çatlağı patlağı yok. Ama lastikler iniyor işte. – Anlamıştım zaten, dedi Osman Hoca. Sen de bizim yeğenlerin oyununa kurban gitmişsin. Hele bir bak bakalım, sibop iğneleri yerinde duruyor mu? – Allah kahretsin, dedi Şoför Hasan. Bak bu, hiç de aklıma gelmedi. Az sonra, sibop iğneleri bulunmuş, yolcuların gergin sinirleri düzelmiş, keyifleri yerine gelmişti. Osman Hoca uzun uzun calayların bütün şoförlere neler yaptıklarını, aynı numarayı kimlere yutturmadıklarını anlattı. Bu oyundan kurtulmanın tek çaresi, calaylara bir lira vermekten geçiyordu. Vermeyen ne mi olurdu? Sormaya ne hacet? Onu bilen bilir. Sözün burasında Şoför Hasan gülümsedi, olanca gücüyle gaza bastı. Kaynak: Hisar, Cilt: 17 Sayı: 163 (228) Temmuz 1977 s. 34, 35, 36