So‘ngan yulduzlarning eng oxirgi shu’lasi bizga million yillardan keyin yetib keladi.

 Chingiz AYTMATOV,

“Cho‘qqida qolgan ovchining ohu zori” asaridan

Katena[1], bir kun kelib sizga ichimdagi borini to‘kib solaman deb ko‘nglimga tugib qo‘ygandim. Bundan meni nima to‘xtatib turgan, nimani kutganman, bugun bu savolga javob topolmayapman. Balki ko‘nglingizni og‘ritishdan andisha qilgandirman, axir nima bo‘lganda ham men sizni tik qarashga majbur qilmoqchi bo‘lgan haqiqat – bir qizaloqni erta ulg‘aytirgan haqiqatlar edi. Katena, endi siz yo‘qsiz. Avval siz qachondir yo‘q bo‘lishingiz mumkinligi haqida o‘ylamaganman. Bugun tong sahar yana qattiq baqirib uyg‘onib ketdim (bu kasalligim siz va ayamgagina ma’lum bir falokatdan beri men bilan). Tushimni eslolmayman, nega baqirganimni ham. Kyeyin esa doimgidek ertalabgacha uxlolmayman…

O‘lganlar bilan gaplashib bo‘lmaydi, ammo ularga istagancha so‘zlash mumkin, shunday emasmi? Ular javob bermaydigan tinglovchi. Avval aytishga jur’at etmagan bo‘lsam, demak, menda bu xislat bo‘lmagan. Ayni payt esa qog‘oz qoralayotgan ekanman, o‘sha uxlolmaslik kasalim sabab va ko‘nglimdagi bir tugunni yechmoq – maqsad. Maktubim sizga yetib borishiga esa javobi kelmasligiga ishonganim kabi ishonaman, katena.

Katena, bugun haqiqatga tik qaramoqchiman! Hech bo‘lmasa, bir marta ko‘nglimdagilarni oq qog‘ozga oshkor to‘kmoqchiman. Odatda biz so‘zlardan o‘z hislarimizni, haqiqatda his qilayotganlarimizni, o‘ylarimizni yashirish uchun foydalanamiz. Biz, insonlar shunchalik qo‘rqoq, jur’atsizmizki, hatto ikkinchi yo uchinchi shaxs yo‘q bo‘lgan qog‘oz qarshisida ham o‘z ichki “men”imizni ochgani jur’at etmaymiz…

Katena, siz meni o‘zingiz to‘g‘ri deb bilgan qadriyatlar qolipi ichida katta qildingiz. Bu qolipga sig‘magani faqat mening o‘y-xayollarim va fikrlarim bo‘ldi. Xayriyatki, hayot o‘zi va boshqa Odam bolalari kabi meni ham ikkiyuzlamachilikka o‘rgatolgan. Bularning ichida kamyob bo‘lgani – haqiqatni sizga atadim…

Katena, yaxshiyamki, siz o‘lgansiz, aks holda men sizni yaxshi ko‘rishimni, yaxshi ko‘rgandayam qo‘rquv, bir mutelik bilan yaxshi ko‘rishimni anglab yetmasdim. Xuddi bandilikda tug‘ilgan qush o‘z qafasini sevgani kabi…

Afsuski, biz, Odam farzandlari haqiqatning hayotimizdagi asl o‘rnini u yo‘qolgachgina teran anglab yetamiz. Katena, sizga bu maktubim yetib borishini istagan holda uni yoqib yubormoqchiman. Bu dunyoda avval bor bo‘lib, so‘ng yo‘q bo‘lgan narsalarning hammasi u dunyoga yo‘l olishiga ishonaman. Zero, bu hayotda ishonch-u umiddan boshqa hech nimam yo‘q mening, hatto iste’dodim ham. Men faqat uning va boshqa ko‘plab ijobiy jihatlarning menda borligiga ishonaman. Ko‘ryapsizmi, katena, menda faqat ishonch bor, xolos.

Katena, mening ismimni siz qo‘ygansiz. Nega aynan shu ism? Buni bilmayman. Hech so‘ramaganman ham. Va ismim oldidan dadamning emas, ayamning familiyasini guvohnomamga yozdirib kelganingizni ham sababini sizdan so‘ramaganman. Nega? Chunki sizdan qo‘rqardim. Ha! Katena, men sizdan QO‘RQARDIM. Buning sababini ham bilmayman. Balki oilamizdagi hamma sizdan qo‘rqqani yoki hurmat qilgani uchundir. Ammo hamma nabiralaringiz bobosining nomini olganda nega aynan meni hujjatimni shunday to‘g‘rilab kelgansiz? Balki ayam bilan mening tez orada ketishimizni bilib shunday qilgandirsiz…

Ha, men esimni ota uyimda emas, onamning otasini uyida tanidim. U yerda hamma menga mehribon, ularning erka, arzandasi edim. Biroq doim dadamga ketgim kelardi. Bilasizmi, katena, nega shunday qilardim? Chunki hammaning dadasi bor edi. Kinolarda ko‘rgandim: qizchalar dadasi tomon yugurar, dadalar esa qizaloqlarini quchog‘iga olib keyin osmonga otishardi. Mening ham shunday dadam bo‘lishini istagandirman, ehtimol. “Bolaligimni eslasam, iliq yoz kechalari yodimga tushadi”, degan edi yozuvchi O‘tkir Hoshimov. Men esa bolaligimni eslasam, Siz yodimga kelasiz. Chunki siz unda ajralmas o‘rin tutgansiz. Ilk olam haqidagi tasavvurim qayerdan boshlanganini bilmayman, lekin eng birinchi eslaydiganim – Siz.

Esingizdami, och yashil, yengi kalta, mayda qaviq choponingiz bor edi? O‘shani mening ustimga yopib, oyog‘ingizda allalab uxlatardingiz. Oyoq uchida yostiq, ko‘rpacham oyog‘ingiz, ko‘rpam o‘sha chopon, bu mening ilk xotiram. Beshik emas, ayamning ko‘kragi emas, uyimizning yog‘och shifti emas. Sizning oyoqda allalayotganingiz. Shu voqeani eslasam, qulog‘im ostida allangiz jaranglaydi. “Allooo, allooo, alla, hyey, Talqooon, talqooon, talqon tuy”… Bu so‘zlarning ma’nosini nabirangiz keyin anglab yetgandi, katena. Kichkinaligidan og‘zi yopilmaydigan qiz bo‘lganman, buni eslolmayman-u ammo ayam aytardi. Menginani jim bo‘lmaganim uchun “talqon tuy” degan ekansiz. Talqonni og‘ziga olgan odam jim bo‘larkan. Hozir ham o‘shandayman, men og‘zimda talqon tuyolmay o‘lib ketsam kerak, katena.

Ayam bilan dadamni ajrashib ketishlaridan men saqlab qolgan bo‘lsam kerak. O‘zingiz shunday degan edingiz-ku? Men o‘shanda o‘tgan voqealarni yaxshi eslab qolganman-u, lekin hozir yozishni istamayman. Chunki yozish – u kunlarni qaytadan yashash, hammasini, o‘zingnikiga qo‘shib ayangning ham iztiroblarini his qilish, deganidir. Siz buni qayerdan ham bilardingiz?!.

Ha-ya, ayam Sizning ko‘nglingizdagidek chiqolmagan epsiz kelin. Uning bundan ham katta gunohi – o‘g‘lingiz uni sevgani edi. Siz o‘zingiz tanlagan oila bilan quda bo‘lib kelgansiz, hamma farzandingiz taqdiri shunday hal qilingan. Bir dadam bu muqaddas an’anani buzgan. Va keyingi hayoti davomida buning badalini to‘lab yashadi. Nailoj, “kemaga tushganning joni bir”, deganlaridek, bu badalni oilaviy, birga to‘ladik.

Siz na ayamni va na meni xushladingiz. Hali dunyo haqida tasavvurim tugal bo‘lmay turib, boshqa nabiralaringizdan meni ajratishingizni ich-ichimdan sezar edim. Ayamning boshidan ozmuncha og‘ir kunlar kechmaganiga sochlariga erta tushgan oq dalolat. Eslaydiganlarimga asoslanib yozayotgan bo‘lsam Siz, o‘shanda ertaga birovning eshigida sag‘ira bo‘lmasligim uchun ayamni qaytarib olib kelishlariga ko‘ngansiz. Bu menga qilgan eng katta yaxshiligingiz bo‘lgandir, ehtimol. Ammo men sizni yomon ko‘rardim.

Esingizdami, katena, kichkinaligimdan televizor jinnisi edim. Uyimizda bitta sizning dahlizli xonangizda televizor bo‘lardi. Men esa o‘sha oq-qora televizor tagida ertadan kechgacha bo‘lsa ham yotaverardim. Sizga bu ishim yoqmasdi. Biron joyga ketsangiz, televizorning o‘chirib yoqadigan buragichini yashirib ketardingiz. Men esa uyni ag‘dar-to‘ntar qilib bo‘lsa ham uni topardim. Siz buni payqamasdingiz. Kechqurunlari kino ko‘rib uxlab qolsam, soat necha bo‘lishidan qat’i nazar yelkangizga opichib, dadam va ayamlarning xonasi ostonasida qoldirardingiz. Yelkangizda ketayotib ko‘zimni ochmasdim, ammo his qilardim yuragingizning duk-dukini. Va qulog‘im ostida qolgan kavushingizning taq-taqi…

Kovush! Sizning kovushingiz ko‘p edi-a, katena? Qayerga borsangiz o‘sha yerga mos kovushingiz bo‘lardi. Men esa ularni kiyishni yaxshi ko‘rar, kovush sudrab yurib katta bo‘lgandim... (ammo menga sizning kavushingiz tegmadi). Ishonasizmi, tushlarimga kiradi kavushning bir me’yordagi taq-taq ovozi. Taq-taq… Ko‘z oldimga keladi sizning oyoqni bukmay bosishingiz, gavdangizni tik tutishingiz, qo‘lingizni orqaga qilib yurishlaringiz. Ooo, kimlar havas qilmasdi sizga. Hatto, “Qarisam, Salomat momodek bo‘laman”, deganlar ham bor edi. Men esa sizni yomon ko‘rardim…

Esingizdami, hovlimizni to‘ldirib ekilgan anorzor. Butun tumanga mashhur edi anorlarimiz. Har turidan bor edi o‘ziyam. Men suv emas, anor ichib katta bo‘ldim, desam ham bo‘ladi. Yozin-qishin bizning uydan anor arimagan. O‘sha anorlarning eng sarasini omborxonaning tepasiga, shiftga ilib chiqardik. Bu ishni erinmay qilishardi yangalarim. Pastga, yog‘och chorpoya ustiga esa urilgan, “tirjaygan”, mayda – bir so‘z bilan aytganda, o‘zimiz yeydiganni qoldirardik. Men hech qachon o‘sha joydan anor yemasdim, katena. Bo‘yim yetmaydigan shiftga benzindan bo‘shagan bakni dumalatib kelib, ustiga chiqib, ayri cho‘pni topib, eng sarasini olib yerdim. Qo‘lim yetadigan joyda ham anor bor edi, lekin men bo‘yim yetmaydiganiga osilardim. Katena, siz buni bilmasdingiz, bilganingizda cho‘p bilan quvardingiz, bilaman. Ammo men o‘sha paytdan o‘zimga qiyin yo‘ldan yurishni ma’qul ko‘rgan ekanman. Doim bo‘yimdan baland dorga harakat qilib kelishim o‘sha bolaligimdan beri bor ekan. Agar o‘shandayoq ko‘rib qolib, tayoqlaganingizda, balki bu odatimni tashlarmidim, bilmadim…

Har yilgi an’ana – Yangi yil bayramida barcha oila a’zolari sizning xonangizda yig‘ilardik. Siz vafot etgan yilning bayram kechasida men bolaligim o‘tgan uyga kirib bordim. Boringizda bazo‘r kelgan meni yo‘g‘ingizda nimadir sudrab keldi, katena. Uyga kirishga shoshmadim, hovlini, tandirxonani, omborxona tomonlarni, chorpoyani, daraxtlarni tomosha qilib tashqarida qoldim. Havo sovuq, osmon qop-qora. Shunda avval sira bu haqida o‘ylamagan bir manzara e’tiborimni tortdi. Qishda ko‘mib qo‘yilgan o‘sha anorlarning hammasi – qabrlarga o‘xsharkan, katena! Sizsiz hovli-joy qabristonga o‘xsharkan, katena. Men esa… men esa sizni yomon ko‘rardim!

Bunga yetarlicha sabablarim ham bor edi axir. O‘shanda necha yoshda ekanligim esimda yo‘q. Siz meni o‘zingiz bilan hech qayerga olib bormasdingiz, ammo men o‘zimga yetgancha qaysar edim: ortingizdan qolmasdim. O‘sha kuni tug‘ilgan kunim edi. Kuz. Oktyabr. Havo judayam ajoyib. Sizning ota yurtingizda to‘y bo‘layotgan edi. Hamma qarindosh-urug‘ mashinalarga minib to‘yxonaga – uzoq yo‘lga otlandik. Men yo‘llarni yaxshi ko‘raman. Buni bilmas edingiz siz. Qanchalik uzun bo‘lsa, qanchalik notanish bo‘lsa, shuncha yaxshi edi u yo‘llar.O‘sha yerda men ham borligim, sizlar bilan birga to‘yga ketayotganimdan shunchalar xursand edimki, buni tug‘ilgan kunimga siz tomoningizdan berilgan sovg‘a deb qabul qildim.

Mashinada yosh bolalardan men va ammamning qizi Rayhon bor edik xolos. Olis yo‘lni hali syellofani olinmagan yangi “Damas”da bosib o‘tarkanmiz, ammam “Rayhon orqada o‘tirolmaydi, yuragi ko‘tarilishi mumkin”, deb qoldi. Shunda bugungi bayramona kayfiyatdan mast bo‘lgan men “Mayli, mening o‘rnimga o‘ta qolsin, meni yo‘lda ko‘nglim aynimaydi”, deya Rayhon bilan o‘rin almashib olgandim. Buni ammam aslida shunday bo‘lishi kerakdek qabul qildi. Siz esa:

– Ha, endi sen ikki uyni orasida enang bilan borovrib, kelovrib yo‘lga ko‘nikib ketgansan-da... – dedingiz.

Bu gapni shunday ohangda aytdingizki, hamma sharaqlab kulib yubordi. Nazarimda, hatto mashina ham sizlarga qo‘shilib mening ustimdan kulayotgandek edi o‘sha paytda...

Sizlar maza qilib kulardingiz... Men esa o‘sha yerda yolg‘izligimdan, himoyasizligimdan, chindan ham boshqalarga o‘xshamasligimdan, nabiralaringiz ichida faqat meni yomon ko‘rishingiz va kamsitishingizdan xo‘rligim kelib yig‘lagandim...

Katena, o‘shanda men yo‘lda bora-borguncha yig‘lab ketganman. Ammo buni hech kim, hatto juda ham sinchkov bo‘lgan siz ham sezmagandingiz. Bilasizmi, nega? Chunki mashinaning oynalari lang ochiq, men oyna oldida o‘tirar, yuzimni zabt bilan urilayotgan shamolga tutib kelardim. Shamolning kuchi bilan ko‘zyoshlarim ko‘zimdan oqmay turib qurib qolayotgandi. Men ovoz chiqarmasdan, yurak-yuragimdan yig‘lardim, shamol esa ko‘zyoshlarimning tashqariga chiqishiga yo‘l bermas edi...

To‘y ham, tug‘ilgan kun ham, mashinaga o‘tirish chog‘ida yuragimda olov bo‘lib yongan bayramona kayfiyat ham rasvo bo‘lgan edi... Shunchalikki, hatto tabiatning men sevgan go‘zalligi ham ko‘zimga ko‘rinmas, oktyabrning maftunkor manzaralari endi ko‘zimga sizning televizoringiz singari oq-qora ko‘rinardi. Men sizni shunchalar yomon ko‘rib ketgandimki...

23 yoshda edim... Bahor. Men yomon ko‘rgan fasl... Navoiyda ekanimda sizning zinadan yiqilib, yurolmay qolganingizni eshitdim. Sakson besh yasharlik kampir o‘jarlik qilib katta zinadan o‘zingiz tushmoqchi bo‘libsiz. Siz doim hamma narsa o‘z nazoratim ostida bo‘ladi, deb yashab keldingiz. Holbuki, vaqt va keksalik sizga mutlaqo bo‘ysunmas edi. Siz esa buni hech qachon tan ololmasdingiz. Toki yiqilguningizga qadar...

Men sizni ko‘rgani bordim. Sizning pastak eshikli, kichik dahlizli xonangizga bosh egib kirdim. Vassacho‘pli shift uy ichidagi pechkadan chiqqan tutun tufayli bir oz qoraygan. Uy devorlari esa qora tutunning izini yashirish uchun oqlanganligi bilinib turardi. Ichkariga kirarkanman, ko‘zim dastlab ro‘paradagi devorga didsizlarcha osib qo‘yilgan uchta rasmga tushadi. Ularning biri katatam[2] bo‘lsa, qolganlari Sizning ota-onangizning suratlari edi. Ular hozir ham o‘sha joyda – ramkaga bog‘langan iplari osilib turibdi. Farqi shundaki, hozir bu iplarga vaqt o‘z hukmini o‘tkazgan, ular asta-sekin chirib boryapti.

Surat ostida esa ikkita sandiq bor. Bu sandiqlar men uchun o‘sha kunga qadar juda ham sirli edi. Bolaligimizdan bizga berilgan tarbiya natijasimikin, negadir sizning narsalaringizga qo‘l tekkizmas edik. Qo‘rqar edik shekilli. Hozir o‘ylab qarasam, qo‘rquvdan ham ko‘ra ko‘proq hurmat, ehtirom tufayli ekan bu...

Ammo bu sandiq meni hamisha o‘ziga tortib turardi. Men bolaligimda ularning birini Zumradning, ikkinchisini esa Qimmatning sandig‘iga o‘xshatardim. Negaki, sandiqning zulfiniga kalit tiqilsa, sandiq qopqalari juda ham yoqimli kuy sadolari ostida tepaga ko‘tarilib ochilardi. Ularning ichida nimalar bor: bu menga hamisha qorong‘i bo‘lgan.

O‘sha kuni qarasam, sandiqlardan birining og‘zi qiya ochiq, fahmimcha, ichidagi narsalarning ko‘pligidan berkilmagan edi. Ustiga bir nechta ko‘rpa-ko‘rpachalar yig‘ilganiga qaramay, sandiqning qopqasi bir oz ko‘tarilib turardi.

Eshikdan kirib kelishim bilan siz menga ko‘zlaringizni qisib, uzooooq tikildingiz. Salom berganimdan keyingina meni tanidingiz, yuzingiz quvonchdan porlab ketdi, xira tortgan nigohlaringizda ham tabassum jilva qildi. Siz meni ko‘rganingizdan xursand edingiz o‘shanda, katena.

Doimgidek uydagilar, qo‘ni-qo‘shni, kursdoshlarim-u ustozlarimgacha – hamma-hammani so‘radingiz. Sizning xotirangizga havas qilsa arzirdi: hech kim va hech nimani yoddan chiqarmasdingiz. Ko‘rishmaganimizga ancha bo‘lgandi. Myen ilk bor sizda ham keksalik alomatlari aks eta boshlaganini o‘shanda his qildim. Nazarimda, siz o‘lim bilan yuzlashgandan – u haqida o‘ylay boshlaganingizdan so‘nggina qariy boshlagandingiz. Men ahvolingiz qandayligini so‘radim, siz esa doimgidek tabassum bilan “Yaxshiman, mana, Xudo deb o‘tiribman”, deya javob berdingiz. Ko‘nglim bir oz joyiga tushgan bo‘lsa-da, ammo ko‘zingizni yupqa, siyrak tumandek parda qoplaganini ko‘rib turardim. Allaqanday cho‘kib qolgandek tuyuldingiz menga.

O‘sha kuni siz bilan birinchi marta chin dildan suhbatlashayotganimdan o‘zgacha bir rohat, xotirjamlik tuyganman, katena. Xuddi men orzu qilgan mehribon, meni ham eshita oladigan, samimiy, hazilkash katenaga aylanib qolgandingiz o‘shanda. Ayol kishi uchun oila birinchi o‘rinda ekanligini, qolgan ishlar, o‘qish, ish, karyera (bu so‘zni aytolmay meni kuldirganingiz hamon esimda) — hammasi keyinchalik bo‘laverishini aytgandingiz. O‘shanda shu mavzu haqida gap borarkan, men sizga “Hayotim ayamnikidek bo‘lishini istamayman, shuning uchun erga tegishga shoshmayman”, degandim. Men azbaroyi suhbatimizga berilib ketib, ko‘nglimdagini sizga, aslida umuman aytmasligim kerak bo‘lgan insonga aytib yuborgandim. Ammo men ikki kuchli ayol ziddiyatidan jabr ko‘rgan uchinchi ayol sifatida shunday qarorga kelib bo‘lgandim, katena. Buni sizdan yashirishdan bir ma’ni ham ko‘rmasdim. Sizning ko‘zlaringiz boshqacha yongandi o‘shanda, huu avvallarda menga tanbeh bergan paytlardagidek yondi. Farqi shundaki, endi u ko‘zlardan olov sachramasdi.

– Ayang yoshlik qilgan. Xarakteri tez edi…. Men tarbiyalashga urindim. Hammasi bekor, agar o‘zingda, qoningda bo‘lmasa… Lekin senda bizning qon bor. Ayangga o‘xshamaysan, sen bizlarga o‘xshaysan. Eh-heee ota-bobong qanday boylar, qanday o‘qimishli odamlar o‘tgan… Bu gaplarni aytib seni ham boshingni shishirmoqchimasman. Lekin bilishing kerak…— deya men goh o‘zingizdan, goh boshqalardan eshitgan shonli o‘tmishimizni aytib bergandingiz. Ammo men bulardan faxr hissini to‘ymaganman... Har xolda, sizchalik.

– Seni to‘yingni ko‘rgim kelyapti, – dedingiz allaqanday bir mungli ohangda. Siz umuman boshqa mavzuda gapirayotgandingiz, shuning uchun bu menga g‘alati tuyildi. Ehtimol ohangi ham. Va uy tepasidagi sandiqlarga ishora qildingiz:

– Mening sepimdagi sandiq, ichi senga atab yiqqan sepga to‘ldi. Qara, ana, og‘zi ham yopilmay qolgan. Bu seni sotadigan payt bo‘ldi degani, – kuldingiz miriqib. Yelkalaringiz silkinib, yasama tishlaringiz ham ko‘rinib ketdi.

O‘sha manzara hamon ko‘z oldimdan ketmaydi, katena. Shunday dildan suhbat qurishimizni qanchalik orzu qilganman, axir. Lekin siz buni bilmasdingiz. Odam odamga berishi kerak bo‘lgan eng oson, eng arzon narsa – mehrni nega buncha kech topdim sizdan? Nega buncha erta yo‘qotdim? Bu voqealar meni ta’sirlantirib, bir lahza siz ham omonat bo‘lib qolganingizni, oldingi ginalarni ortga tashlab, yoningizga tez-tez kelib turishim kerakligini angladim. O‘shanda o‘z o‘yimdan o‘zim cho‘chidim. Axir men xayolga keltirganlarim hayotimga ham kirib kelardi-da!

Omonat ekan, katena, hamma narsa omonat ekan. Odamlar, munosabatlar, qo‘lingda bor bo‘lgan hamma narsa. Men buni endi tushunib yetdim. Omonatim, rosti men shu narsalar haqida xayol qilayotganimda roppa-rosa bir haftadan so‘ng juma kuni ertalab joningiz uzilishini o‘ylamagandim. Hammamiz qaqshab qoldik, hatto siz menga ko‘rsatgan, ichi o‘z qo‘lingiz bilan tikkan narsalarga liq to‘la qora sandiq ham. U yarimochiq og‘zi bilan doood dedi, menga shunday mungli qo‘shiq kuylab berdiki, ko‘zyoshlarimni to‘xtatolmadim. Vijdonim uning poyida tiz cho‘kib yig‘ladi. Azada gapirib yig‘lamoq rasm ekan, men – butun umr ko‘z yoshlarini ichiga oqizib yashagan qiz – tilim tanglayimga yopishdi, katena! Nima demoqqa, qaysi birini gapirmoqqa, nimadan boshlamoqqa aqlim lol qotdi, katena. O‘shandan beri biyron tilim tanglayimga chippa yopishgan, ko‘nglimda tugun, o‘zim uchun yozmoqdan boshqa biron chora topolmadim.

O‘lim – men ko‘p o‘ylaydigan, tub mohiyatiga faqat o‘libgina yetoladigan sirim. Bilasiz, meni sir-sinoatlar doim o‘ziga tortgan… Biz qachondir yuzma-yuz ko‘rishamiz o‘shanda. Sizga oldin aytolmagan, maktubimga ham sig‘magan bir dunyo aytadigan gaplarim bor, katena. O‘shanda sizni yaxshi ko‘rishimni o‘z-o‘zingizga aytaman. Ungacha esa shularning o‘zi kifoya. Ungacha esa men hali bir hayotni munosib yashab o‘tishim kerak. Xuddi siz kabi!

 -------------

2021 yil, mart – iyulь oylari.

[1] She'vada "katta ena" degani.

[2] She'vada "katta otam" degani.