Atabet'ül-Hakayık'tan
- Ayrıntılar
- Üst Kategori: İslâmî Türk Edebiyatı
- Kategori: Türk Klasik Edebiyatı (Divan Edb.)
- Gösterim: 2801
1. ilahi öküş hamd ayur men sanga
2. sening rahmetingdin umar men onga
İlâhî, pek çok hamdederim sana, Senin rahmetinden hayır umarım.
3. senamu ayugay seza bu tilim
4. unarça ayaym yan bir manga
Övebilir mi seni bu dilim?
Gücüm öveyim, yardım et bana.
5. sening barlıkmgka tanukluk birür
6. cemad canvar uçgan yügürgen nenge
Senin varlığına tanıklık verir Canlı, cansız, uçan, koşuşan her şey.
7. sening birlikingke delil arkagan
8. bulur bir neng içre deliller minge
Senin birliğine delil arayan
Bir şey içinde bulur binlerce delil.
9. yok erdim yarattıg yana yok kılıp
10. ikinç bar kılur sen mukir men munga
Yok idim, yarattın; yine yok kılıp Tekrar var edersin; inandım buna.
11. aya şek yolmda yiligli odu
12. kel ottın özüng yul ölümdin önge
Ey şüphe yolunda koşturan! Uyan! Gel, ateşten kurtul ölümden önce.
13. yarattı ol ugan tününg kündüzüng
14. udup biri birke yorır öng songa
Yarattı kaadir Tann geceni, gündüzünü, Uyup birbirine yürür önü, sonu.
15. tünetür tününgni kününg kiterip
16. tününg kiterip baz yarutur tanga
Gündüzünü giderip karartır geceni, Geceni giderip yine ağartır tanı.
17. ölügdin tirig hem tirigdin ölüg
18. çıkarur körür sen mum ked anga
Ölüden diri, diriden de ölü Çıkarır; görüyorsun, bunu iyi düşün.
19. bu kudret idisi ulug bir bayata
20. ölüglerni tirgüzmek asan anga
Bu kudret sahibi Tanrı, ulu, bir; Ölüleri diriltmek ona kolaydır.
Bilgi
31. biligdin urur men sözümke ula
32. biligligke ya dost özüngni ula
33. bilig birle bulnur sa'adet yolı
34. bilig bil sa'adet yolmı bula
Bilgiden vururum sözüme temel, Bilgiliye ey dost, bağla gönül. Bilgiyle bulunur saadet yolu, Bilgi bil, saadetin yolunu bul.
39. süngekke yilig teg erenke bilig
40. eren körki akl ol süngekning yilig
41. biligsiz yiligsiz süngek teg hali
42. yiligsiz süngekke sunulmaz elig
Kemikte ilik gibidir insana bilgi, İnsan zîneti akıl, ilik kemiğinki. Cahilin iliksiz kemik gibidir hâli, İliksiz kemiğe kimse uzatmaz eli.
(*) Metin; Arat neşrinden aynen alınmıştır.
51. bilig birle alim yokar yokladı
52. biligsizlik erni çökerdi kodı
53. bilig yind usanma bil ol hak resul
54. bilig cinde erse siz arkang tidi
Bilgi ile âlim yukarı yükseldi, - -Bilgisizlik insanı bıraktı geri. Bilgi ara, usanma, bil ki hak Resul, Bilgi Çin'de olsa arayın dedi.
63. biliglig kişi kör bilür iş ödin
64. bilip iter işni ökünmez kidin
65. kamug türlüg işte biligsiz ongı
66. ökünç ol angar yok ong anda adm
Bilir iş vaktini bilgili kişi, Pişman olmaz, bilerek yapar işi. Her türlü işte cahilin kısmeti Pişmanlıktır; ona yok bundan başkası.
59. biligsizke hak söz tatıgsız erür
60. angar pend nasihat asıgsız erür
61. ne türlüg arıgsız arır yumakm
62. cahil yup anmaz arıgsız erür
Bilgisize hak söz tatsız olur Öğüt, nasihat faydasız olur. Nasıl kirli temizlenir yıkamakla; Cahil temizlenmez, hep pis olur.
71. bilig birle bilnür törütgen idi
72. biligsizlik içre kanı hayr yidi
73. bilig bilmegendin bir anca budun
74. özelgin but itip idim bu tidi
Bilgiyle bilinir yaratan Tanrı, Bilgisizlikten nerde, gören hayrı? Bilgi bilmemekten nice insanlar Elleriyle put yapıp Rabbim dedi.
Dil
79. eşitgil biliglig negü tip ayur
80. edebler başı til küdezmek tiyür
81. tiling bekte tutgıl tişing smmasun
82. kah çıksa bektin tişingni sıyur
İşit, bilgili neler deyip söyler, Edebin başı dili gözetmek der. Dilini sıkı tut, dişin kırılmasın. Eğer çıksa dilin, dişini kırar.
83. sanıp sözlegen er sözi, söz sağı
84. öküş yangşagan til, unulmaz yağı
85. sözüng boşlag ıdma yıga tut tiling
86. yeter başka bir kün bu til boşlagı
Sözün iyisi düşünüp söylenen; Çok konuşan dil, güç yetmez düşman. Boşa söz harcama, pek tut dilini, Belâ açar başına bu dil bir gün.
87. hiredlıgmu bolur tili boş kişi
88. telim başru yidi bu söz til boşı
89. öçüktürme erni tilin bil bu til
90. başıktursa bütmez büter ok başı
Akıllı mı olur dili boş kişi? Pek çok başı yedi bu söz dil boşu. Kızdırma insanı dille; çünkü dil Yarası onmaz, onsa da ok yarası.
103. tili yalgan erdin yırak tur teze
104. keçür sen me umrüng könilik öze
105. ağız til bezeki koni söz turur
106. koni sözle sözni tilingni beze
Dili yalan yerden ırak dur, kaçın; Geçir sen de ömrünü doğruluk üzre. Ağız dil bezeği doğru söz olur, Doğru sözle, söz ve dilini süsle
111. koni söz asel teg bu yalgan basal
112. basal yip acıtma ağız yi asel
113. bu yalgan söz ig teg koni söz şifa
114. bu bir söz ozakı urulmış mesel
Yalan soğan gibi, baldır doğru söz. Bal ye, soğan yeyip acıtma ağız. Yalan söz hastalık, doğru söz şifâ, Bul söz, eskilerden vurulmuş bir iz.
115. koni bol könilik kıl atan koni
116. koni tiyü bilsün kişiler sini
117. könilik tonm ked kodup eğrilik
118. kedim ton lalusı könilik tonı
Doğru ol, doğruluk kıl, doğru ad al; Doğru diye bilsin insanlar seni. Doğruluk donun giy, eğriliği koy, Giyimin iyisi doğruluk donu.
Zamane
127. mecaz boldı dostluk hakikat kanı
128. minger dostta biri bulunmaz koni
129. öküşrek kişining içi gadr erür
130. koni dostung erse taşı, bil mum
Mecaz oldu dostluk, hakikat hani? Bin dosttan biri, bulunmaz doğru. Pek çok kişi içten vefasız olur, Doğru dostun olsa, dıştan, bil bunu.
151. kanı emr-ü ma'ruf kılur, edgü er
152. kanı kendü edgü kişi turgu yir
153. yirer sen zamanangnı, halkın kodup
154. zamanangnı yirme kişisini yir
Hani emr-i mâruf kılan iyi er? Hani iyi kişinin duracağı yer? Yerersin zamaneyi, halkı koyup, Zamaneyi yerme, insanını yer.
139. ajun toldı udvan vefa cevr bile
140. kam bir vefalıg bar erse tile
141. sen artak sen anm ajun artadı