Türk Edebiyatı Dergisi Nisan - 2018 Sayısı
- Ayrıntılar
- Kategori: Haberler
"Sevgili Türk Edebiyatı Okuyucuları
Bu sayıya da şiirle başladık. Kâmil Uğurlu’nun “Arif Çavuş” şiiri, Türkülerimizle harmanlanmış bir ağıt gibi. Uğurlu, geleneği sürdürmenin güzel örneklerini sunuyor şiirlerinde. Azerbaycanlı birçok şair İstanbul’la ilgili şiirler kaleme alıyor. Şubat sayımızda Sabir Rüstemhanlı’nın “İstanbul’un Minareleri” şiirini hatırlayacaksınız. Bu sayıda da Ferid Hüseyn’in “İstanbul” şiirini paylaşıyoruz sizlerle. Bülend Tokgöz ise “Kolonizatör” şiiriyle aramızda. Tokgöz’ün şiir evreni her şiirde daha da genişliyor ve bizi şaşırtıyor. Mert Mevlüt Gökçe ise “Cümle” başlıklı şiiriyle yer aldı bu sayıda. Semih Diri’nin “Sen, Dünya ve Mezar”, İbrahim Gökburun’un “Hikâye Okuyan Kuş”, Mehmet Ali Genç’in “Geliyorum”, Cihan Adıman’ın “Boşluk ve Gül”, Yasin Mortaş’ın “Tîn Notları”, Maksut Koto’nun “Sana”, İlhan Kurt’un “Sancı”, Volkan Arslan’ın “Yaz Bitti” şiirlerini de keyifle okuyacaksınız.
Bu sayı bir de dosyamız var. Kudüs, İslâm âleminin gündeminden düşmüyor. Yakın zamanda düşeceğe de benzemiyor. Osmanlı idaresinde sulh ve sükûn içinde yaşanan bu kutsal şehir, on yıllardır İslâm dünyasının kanayan coğrafyası olmaya devam ediyor. Bildiğiniz gibi son olarak ABD başkanı Trump’ın Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımanın zamanı gelmiştir şeklinde bir açıklama yapmıştı. Bu tür bir açıklamanın İslâm dünyasında infial yaratması kaçınılmazdı. Biz, Kudüs’te kalıcı bir barışın ancak ve ancak milletimiz eliyle sağlanacağına inanıyoruz.
İstanbul’un Yeni Kültür Merkezine Adım Adım
- Ayrıntılar
- Kategori: Haberler
Yahya Kemal / Tarihin Estetik Yankısı
- Ayrıntılar
- Kategori: Haberler
Ömer Özden, bu çalışmasında Yahya Kemal Beyatlı’yı, tarih ve tarihî hadiselere estetik açıdan bakan, etkilendiği Avrupalı filozof ve tarihçilerin izinde sezgi ve izlenimleriyle Türk milleti ve vatanının varoluşu meselelerini çözecek estetik bir tarih felsefesi ortaya koyan bir mütefekkir-şair olarak değerlendirmektedir. Bu perspektif içinde tarihin ortasında Türklüğü arayan Beyatlı, Türkçeyi kullanırken, İstanbul’u anlatırken, özgün bir vatan, musikî ve mimarî anlayışı çerçevesinde milliyetimizi temellendirirken yahut ölüm gibi çok daha kişisel meselelere değinirken hep bir estetik felsefesinin ilkeleri içinde hareket etmiştir.
3 Nisan 2018'de İstanbul Teknik Üniversitesi'nde "Kırım Tatar Oyunları ve Halk Müziği"
- Ayrıntılar
- Kategori: Haberler
░ 3 Nisan 2018 tarihinde İstanbul Teknik Üniversitesi'nde "Kırım Tatar Oyunları ve Halk Müziği" adlı etkinlik düzenlenecek.
İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konsenvatuarı Bilimsel ve Sanatsal Etkinlikleri Düzenleme Kurulu tarafından düzenlenecek olan "Kırım Tatar Oyunları ve Halk Müziği" etkinliği saat 12.30'da yapılacak. Prof. Dr. Serpil Murtezaoğlu'nun organizatörlüğünü yaptığı etkinlik İstanbul Teknik Üniversitesi TMDK H Blok Bised Konser Salonu'nda gerçekleştirilecek.
Bilindiği üzere Kırım Tatarı Meryem Kadirova, dünyaca ünlü dans grubu Anadolu Ateşi'nin en önemli oyuncularından biri, Kırım Tatar Kurtmemetov ise Avrupa’nın en iyi müzisyeni seçilmişti.
Etkinlik Adresi: İstanbul Teknik Üniversitesi, TMDK (Türk Musikisi Devlet Konservatuarı) H Blok, BİSED Konser Salonu, Maçka Kampüsü.
Etkinlik Adresi: İstanbul Teknik Üniversitesi, TMDK (Türk Musikisi Devlet Konservatuarı) H Blok, BİSED Konser Salonu, Maçka Kampüsü.
Devamını oku: 3 Nisan 2018'de İstanbul Teknik Üniversitesi'nde "Kırım Tatar Oyunları ve Halk Müziği"
Yunus Emre Şiirleri Kazakistan'da Yayımlandı
- Ayrıntılar
- Kategori: Haberler
Kazakistan'ın Ankara Büyükelçiliği Kültür Müşaviri şair Malik Otarbayev'in Türkçeden Kazakçaya çevirdiği 100 şiirin yer aldığı "Yunus Emre Şiirleri" kitabının tanıtımı Almatı Milli Müzesi'nde yapıldı. Tanıtım programına Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Prof. Dr. Musa Yıldız, Almatı Milli Kütüphanesi Müdürü Janat Seydumanov, Türk Dünyası Vakfı Mütevelli Heyeti Üyesi Mustafa Özçelik ve şair Otarbayev'in yanı sıra çok sayıda davetli katıldı.
Nurullah Muhammed Raufhan'ın "Kuytudaki Kulübe"si Azerbaycan'da
- Ayrıntılar
- Kategori: Haberler
Hikâye Azerbaycan’da bu yıl yayımlanması beklenen Türkî Halkların Hikâyeleri adlı antolojiye alındı. Hikâye 2013 yılında Türkiye’de de yayımlanmış, ilgi görmüştü. Yazarın on bir hikâyesi 2016 yılında Türkiye’de “Kuytudaki Kulübe” adlı kitapta toplanarak yayımlanmıştı.
Nurullah Muhammed Raufhan’ın bu hikâyesi ilk olarak 2010 yılında Özbekistan’da, Şark Yıldızı gazetesinde okuyucuların karşısına çıkmıştı.
Devamını oku: Nurullah Muhammed Raufhan'ın "Kuytudaki Kulübe"si Azerbaycan'da
İstiklal Marşı'nın Kabulünün 97. Yılı
- Ayrıntılar
- Kategori: Haberler
İstiklal Marşı 17 şubat 1921 tarihinde Hakmiyeti Milliye'de, Sebilürreşat'ta yayınlanır.
Açık Söz gazetesi ise marşı süslü bir çerçeve içinde birinci sayfaya koyarken şu açıklamayı yapar:” Her mısrada Türk ve İslam ruhunun ulvi mübarek hisleri titreyen bu abide-i sanatı, kemal-i hürmet ve mübahatla (övünçle) derc ediyoruz.
Açık Söz gazetesi ise marşı süslü bir çerçeve içinde birinci sayfaya koyarken şu açıklamayı yapar:” Her mısrada Türk ve İslam ruhunun ulvi mübarek hisleri titreyen bu abide-i sanatı, kemal-i hürmet ve mübahatla (övünçle) derc ediyoruz.
İlk yayınından 12 gün sonra da Konya’ da Öğüt gazetesinde yer alan İstiklal Marşına karşı Anadolu gazetelerinin olumlu bir yaklaşım içinde oldukları görülmektedir.
İstiklal Marşı 12 Mart 1921 günü kabul edilir.
12 Mart 2018 günü de bütün yurtta milli marşımızın kabul edilişi kutlandı. şairi Mehmet Akif Ersoy anıldı.
İstiklal Marşı 12 Mart 1921 günü kabul edilir.
12 Mart 2018 günü de bütün yurtta milli marşımızın kabul edilişi kutlandı. şairi Mehmet Akif Ersoy anıldı.
Türk Ocakları Armağanları Sahiplerini Buldu
- Ayrıntılar
- Kategori: Haberler
░ Türk Ocakları Genel Merkezinin her yıl Türk düşüncesine, ilim, kültür ve sanat hayatına önemli katkılarda bulunan isimlere verdiği Türk Ocakları Armağanları bu yıl sahiplerini buldu.
05 Mart 2018 tarihinde Türk Ocakları Armağanları açıklandı. Türk Ocakları Genel Merkez Yönetim Kurulunun aldığı kararla 1986 yılından itibaren dört dalda, 1994’ten itibaren beş dalda ve 2010’dan itibaren yedi dalda “Türk Ocakları Armağanları” verildi. 2013 yılından itibaren “Nevzat KÖSOĞLU, Türk Düşünce Hayatına Hizmet Armağanı” isimli yeni bir armağan ihdas edildi.
Türk Ocakları Genel Merkezi Yönetim Kurulu, 05 Mart 2018 tarihindeki toplantıda, 2018 Yılı Türk Ocakları Armağanları’nın sahiplerinin aşağıdaki gibi olmasına karar vermiştir:
2018 Yılı Türk Dünyası Kültür Başkenti Seçilen Kastamonu İstanbul'da Tanıtıldı
- Ayrıntılar
- Kategori: Haberler
░ Kastamonu'nun TÜRKSOY tarafından 2018 Türk Dünyası Kültür Başkenti ilan edilmesi nedeniyle Esenler Kültür Merkezi'nde düzenlenen tanıtım toplantısı Cide Dernekler Federasyonu (CİDEFED) ev sahipliğinde gerçekleştirildi.
Devamını oku: 2018 Yılı Türk Dünyası Kültür Başkenti Seçilen Kastamonu İstanbul'da Tanıtıldı
Gönül Şamilkızı Kitaplarını İmzalayacak
- Ayrıntılar
- Kategori: Haberler
░ Gazeteci - yazar Gönül Şamilkızı, Kırım'ın işgalini anlattığı ve büyük ilgi gören kitabı "Kırım Ateşi"nin imza günü etkinliği için İstanbul ve Bursa'da okurlarıyla bir araya gelecek.
Şamilkızı ilk olarak İstanbul'da düzenlenen CNR Kitap Fuarı'nda, bugün (10 Mart) saat 14.00-18.00 saatleri arasnda gerçekleştirilecek olan imza gününde okurlarıyla buluşacak.
24 Mart Cumartesi günü ise Bursa Kitap Fuarı dahilinde yine 14.00 -18.00 saatleri arasında "Kırım Ateşi"ni okurları için imzalayacak.
Bahattin Karakoç - Beyaz Dilekçe
Pazartesi, 22 Ekim 2018
"Ve yalnızca Rabbine rağbet edip (O'ndan) iste." (El- inşirah, Âyet 8) Rahmân ve Rahîm olan adına sığınarakAçtım iki elimi : Kor gibi iki yaprak...Bir edep ölçeğinde umutlu ve utangaç,İşte dünya önümde; benim ruhum sana aç.Bu seğriyen ellerle senden seni isterim,Senden seni isterken canımdan çıkar terim.Sana âşık ruhumdur merceği yakan ışık,Gözlerim cemâlini görmeden de kamaşık.Bir mirasyediyim ben iflâsın eşiğinde;Hep sabrım ölçülüyor ihlâs bileşiğinde;Kimim? Kimlik ararken hem güler, hem ağlarım,Yükseklerden dökülen sular gibi çağlarım...Çok tuzlu bir denizim, her ân'ım med ve cezir,Sana âşık olalı yüreğim kut'la esrir.Döşeğim kara toprak, yorganım kara bulut;Ben seninle doluyken vurgun yapamaz kunût.Her insan günah işler, Sen'den saklanır mı sır?Tövbe dilekçesiyle sırttan kalkar bu nasır...Kâinatı yarattın, donattın, rızık verdin;Kimine sonsuz körlük, kimine ışık verdin;Yanlış adım atmayın diye indi her kitap,Sana açılan eli geri çevirmezsin RAB.Ulu bir silsileden peygamberler gönderdin,Gökyüzüne yıldızlar, yere çiçekler serdin;Senden önce bir sen yok, kâinatta İLK, Sen'sin;Bu kâinat bir metâ, hepsine Mâlik Sen'sin...Ey Mâlik, ey Esmâü'l-Hüsnâ'nın cem'i Allah!Kalbim buharlaşıyor içimden çektikçe âh...Hâkim-i Mutlak Sen'sin, Vâhid-i Ehad Sen'sin,Rahmânü'r-Rahîm Sen'sin, Kerîm ve Samed Sen'sinRabbim, seni tanıyan, bilir doluyu-boşu,Kapına geldi işte yorgun bir aşk sarhoşu.Senden başkalarına el açtırma; kapı, TEK...Herşey ışık ve gölge, bir Sen'sin mutlak gerçek.Garibim, muzdaribim ama umutsuz değilSeninle dost olanlar cihanda mutsuz değil.Sen kurdun kâinatın görkemli yapısını,Bu ev benim olsaydı açardım kapısını.Her uzvum bana karşı, benimse hâlim işte;Su alev alev yakar, diş kırıyor erişte...Her damla ve lokmada ben sana hamdederim,Rezzâksın, rızkım Sen'den, vermezsen ben neylerim?Kovduğun şeytan bile mülkünde zar atıyor,Gaflette avlayınca kulunu aldatıyor...Benimse kıblem belli, secdelerim sanadır,Nefes alıp verirken, her seferim sanadır.Aklın bir sınırı var, Sen sınırsız büyüksün;Kul azıp sapıtmazsa, gazâbın niye çöksün?Kin tutmak ve kan gütmek insana özgü maraz;Kış başka hava söyler, başka çiçeklenir yaz,Kulunum, kurbanınım, Rabbim senin mülkündeGarip kulun ne söyler, gülümse dilekçeme...Tanyeri ışımada, uyandı tarla kuşu,Sen varken tek bilici, kim çözer kuşça düşü?Ey, insanı kalbiyle kilitleyen ve açan;Ey, karanlıklar yırtıp zâtından nurlar saçanSâdıku'l-Va'dü'l-Ker îm ve Kahhâr- ı Zü'l-Celâl!Hayırlı amel varken kim ister hayırsız mal?Dünya çürük bir tekne, batıp batıp çıkıyor,Mal da put, makam da put, kabuk özü sıkıyor.Güzel, çiçek çıkarmış, iki yüzü de çopur;Her işin çarkı hile, kalmadı bereket, nur.Her gece nöbetçidir bir garip ishak kuşu;Nedir bu güzel sevda, nedir bu derin huşû?Neden yanık ötüyor, neden hep geceleri?Yoksa kapanmış mıdır gündüzlerin defteri?Ey, mazlûmun hakkını zalimde bırakmayanÖzünde odun-ateş olmayanı yakmayan,Aşkın yanıklarını başka türlü yandırma,Dünyada ve ukbâda sen bizi utandırma!Işık için ölüme nasıl koşar pervâne;İşte ben de öyleyim, Sana deli-divâne.Senin için verince, verenin feyzi artar,Gönülden bir sadaka, dağca bir ömrü tartar.Herşeyim sana açık, yak beni yakacaksan,Hep Seni zikreyleyen külüme bakacaksan;Ey benim öz sahibim, yeter ki sen ilgilen,Cemâlini görmeye namludan geçerim ben...Ay'a, güneşe, çağa, emeğe ant içerim,Azığımı azık yap Sıratı da geçerim.Ne zaman ufka baksam, ufuklar bir kızıl gül;Güllerle demetlenmiş beyaz lâle, mor sümbül;Gül, lâle, sümbül, kekik.. her çiçek sana bakar,Sular sevdalanınca sürünmez, kanat takar...Hep sana sığınmışım, tövbe benim ıtırım,Geceden sehere dek özümü kanatırım.Ellerim iki hümâ, hep dal arar konacak,Havada elif çizen bu yürek eller sıcak;İçim ateş örtüsü, dışım bir garip buzul,Sen cömert bir Hâlık'sın, ben ise yoksul bir kul.Kâinatta ne varsa hepsinin zikrinde SEN,Hamd ve şükür sanadır, herşey Seninle esen;Sen ki Sana geleni çevirmezsin eli boş,Âşık boşa dememiş : "Lütfun da, kahrın da hoş."Ey cennetler va'deden, va'dinde sadık Rabb'imSeni yâr diye yansır dört köşe yedi iklim.Görünmez bir el var ki ömrümüzü biçiyor,Sevap hasatı için vakit gelmiş geçiyor;Herkes evine gitmiş, tek oynanmaz körebe,Ben kalbimi güneşin astım kirpiklerine.Şair yanım yürüyor; şiir, canın dumanı,Namazdaki kıyamdır, ruhumun secde ânı;Uzayan ve kısalan çöldeki çölün sesi,Her mevsim çiçek açan bir umudun gölgesi...Gölgeler âleminde bütünlük yok, tüm yama;Sabaha diri çıkan, kilitlenir akşama...Gölgeler çok uzadı, belli ki menzil yakın,Yolda kalma korkusu ipini kırar aklın.Çocuk gökkuşağını yakalama peşinde,Ana hep beşik sallar makaslanmaz düşünde;İki uç arasında baba kadîm bir sarkaç,Hayatta hayat arar, ama yollar dolambaç.Bir askerin soluğu çizerken mavi izler,Besmele sularında yıkanır nebülözler.Toprak, yağmurla ıslak, yağmur düşmezse kuru;Âcizi Ferhat yapar, Kerem yapar aşk nuru;Bir kara vagon gibi mühürlenmişse kalbi,Kişi nasıl bulacak karanlıkta SAHİB'i?İşte bizim hâlimiz, işte âlemin hâli;Sırtımıza sarmışız, dünya kadar vebâli.Memedeki süt gibi saf ve sıcak çocuklarGündüz bin dalda şeker, gece bir havza akar;Gözleri yumulunca düşleri pembe, yeşil,Elleri yıldız deren her çocuk bir ebâbil,Dilerim tırpan atmaz filiz kıran karakış,Çağın eğitmenleri ne söylerse hep kargış...Açları doyurmak zor, toklar şükre yabancı,Arttıkça putevleri, İbrahim çeker sancı.Ey bizi bizden iyi gören, bilen, işiten,Vuslat kokusu gelir, tünelden çıktı tiren!Bir beyaz dilekçedir Sana her yakarışım,İmanımla amelim hem perdem, hem nakışım.Seni bilen takılmaz ikiye, üçe, beşe;Bütün kar taneleri tarak vurur güneşe.Kâdir ve Kadîm olan ey sınırsız tek BÜYÜK;Bir çöksem hiç kalkamam, zimmetimde onca yük;Bu yükün yarısını bir dağa koy, dağ çöker,Senin lutfundadır bu, çökmediyse bu nöker.Çalı bile kendine sığınan kuşu itmez,Sen Gafûr'sun, Azîz'sin, Senin keremin bitmez.Geldim işte kapına, kul Senden ırak olmaz,Sana adanmamışsa yürek de yürek olmaz...Benden önce esirge Muhammed ümmetini,Esen gitsin her kervan, en sona ula beni.Önce çıksın düzlüğe öksüz, yetim, dul, garip;Defterin sonuna da bizi düşsün Has Kâtip.Balkanlarda yitirdik renkli heybeyi, çulu;Eşkiya baskınından çok çekti Anadolu,Yangınlar sık yaladı İstanbul'u, Bursa'yı,İhlâs hesap verirken, küfür kaptı parsayı.Yolunda Konya, Maraş çok şehitler vermiştir;Erzurum yüreğini dağlarına sermiştir;Mescid-i Aksâ esir, Mekke, Medine küskünTeni gizlese bile derdi derinde gülün.Kâinat bir mozaik, herşeye sahip ALLAH,Ey gizli ve âşikâr her derde tabip ALLAH!Ne güzel bir nakkâşsın, nimetlerin bezekler;Her hasta senden şifâ, her âşık vuslat bekler.Binlerce dal fışkırır bir ağaç gövdesinden;Türlere Sen ayırdın, Âdil'sin, Bâis'sin Sen...Tatar, Kıpçak, Azerî, Özbek ve Türkmen : Benim,Her zulüm çağında da temiz kalmış kökenim.Her Müslüman bir kartal, vurulur da pes etmez,Oruçtan tat alanlar kemik peşinde gitmez.Bezm-i Elest'te Sana secde eden ruh için;Verdiği söze sâdık, doğru giden ruh için;Kurtuluş zincirinin son halkası Muhammed,Gelişi bir rahmetti, sonsuza dek de rahmet.Sevginle şekillenen o güzel rahmet için,Miraç'taki vuslatta olan Muhammet için,Tuz için, ekmek için, kitap ve kalem için,Hakk'a hakkı arzeden eğrisiz kelâm için,Hiç kimseyi vatansız, milletimi devletsiz,Gönülleri sevdâsız, şehirleri mâbetsiz;Bayrakları rüzgârsız, ocakları ateşsizBırakma ulu Rabbim, âsi kul değiliz biz!Beş vakit minareler gürül gürül gürlesin,Beş vakit câmilerde secde ehli terlesin.Her can şunu bilsin ki, Kitap, Resûl, Kıble bir;"Allah Bir" yolcusunun akortu Hakk'ı zikir.Ey dilimin çiçeği, ak sütü imanımın;Bıçak yüreği buldu, beden artık boş bir kın.Tarihin uzak-yakın boyutları içinde,Diyelim Balkanlarda, bize kapalı Çin'de,Ne kadar aç ve işsiz ve de mümin Türk varsa,Cümlesini uyandır özünü sarsa sarsa.Ve indir rahmetini mukaddes şehirlere,Dağlara imrenmesin etekteki bir dere.Dursun şu göç kervanı, yabanın derdi çok zor;Piyasa Firavunca, fakir garip, fakir hor,Anadolu insanı vere vere tükendi,Duâm o ki göçmesin bu değirmenin bendi.Kırım gâzilerini, Kerkük şehitlerini,Filistin'de kolları, ayakları kırılan,Vatanından alınıp diyar diyar sürülenErleri, erenleri, pîrleri Sen esirge;Sen ki, Rabbü'l-Âlemîn; isteyen bir çekirge!...Bahaeddin Karakoç(1930 - 2018)Türkiye Diyanet Vakfı Haber BülteniEkim 1991 S. 13-14
Pazartesi, 22 Ekim 2018
"Ve yalnızca Rabbine rağbet edip (O'ndan) iste." (El- inşirah, Âyet 8) Rahmân ve Rahîm olan adına sığınarakAçtım iki elimi : Kor gibi iki yaprak...Bir edep ölçeğinde umutlu ve utangaç,İşte dünya önümde; benim ruhum sana aç.Bu seğriyen ellerle senden seni isterim,Senden seni isterken canımdan çıkar terim.Sana âşık ruhumdur merceği yakan ışık,Gözlerim cemâlini görmeden de kamaşık.Bir mirasyediyim ben iflâsın eşiğinde;Hep sabrım ölçülüyor ihlâs bileşiğinde;Kimim? Kimlik ararken hem güler, hem ağlarım,Yükseklerden dökülen sular gibi çağlarım...Çok tuzlu bir denizim, her ân'ım med ve cezir,Sana âşık olalı yüreğim kut'la esrir.Döşeğim kara toprak, yorganım kara bulut;Ben seninle doluyken vurgun yapamaz kunût.Her insan günah işler, Sen'den saklanır mı sır?Tövbe dilekçesiyle sırttan kalkar bu nasır...Kâinatı yarattın, donattın, rızık verdin;Kimine sonsuz körlük, kimine ışık verdin;Yanlış adım atmayın diye indi her kitap,Sana açılan eli geri çevirmezsin RAB.Ulu bir silsileden peygamberler gönderdin,Gökyüzüne yıldızlar, yere çiçekler serdin;Senden önce bir sen yok, kâinatta İLK, Sen'sin;Bu kâinat bir metâ, hepsine Mâlik Sen'sin...Ey Mâlik, ey Esmâü'l-Hüsnâ'nın cem'i Allah!Kalbim buharlaşıyor içimden çektikçe âh...Hâkim-i Mutlak Sen'sin, Vâhid-i Ehad Sen'sin,Rahmânü'r-Rahîm Sen'sin, Kerîm ve Samed Sen'sinRabbim, seni tanıyan, bilir doluyu-boşu,Kapına geldi işte yorgun bir aşk sarhoşu.Senden başkalarına el açtırma; kapı, TEK...Herşey ışık ve gölge, bir Sen'sin mutlak gerçek.Garibim, muzdaribim ama umutsuz değilSeninle dost olanlar cihanda mutsuz değil.Sen kurdun kâinatın görkemli yapısını,Bu ev benim olsaydı açardım kapısını.Her uzvum bana karşı, benimse hâlim işte;Su alev alev yakar, diş kırıyor erişte...Her damla ve lokmada ben sana hamdederim,Rezzâksın, rızkım Sen'den, vermezsen ben neylerim?Kovduğun şeytan bile mülkünde zar atıyor,Gaflette avlayınca kulunu aldatıyor...Benimse kıblem belli, secdelerim sanadır,Nefes alıp verirken, her seferim sanadır.Aklın bir sınırı var, Sen sınırsız büyüksün;Kul azıp sapıtmazsa, gazâbın niye çöksün?Kin tutmak ve kan gütmek insana özgü maraz;Kış başka hava söyler, başka çiçeklenir yaz,Kulunum, kurbanınım, Rabbim senin mülkündeGarip kulun ne söyler, gülümse dilekçeme...Tanyeri ışımada, uyandı tarla kuşu,Sen varken tek bilici, kim çözer kuşça düşü?Ey, insanı kalbiyle kilitleyen ve açan;Ey, karanlıklar yırtıp zâtından nurlar saçanSâdıku'l-Va'dü'l-Ker îm ve Kahhâr- ı Zü'l-Celâl!Hayırlı amel varken kim ister hayırsız mal?Dünya çürük bir tekne, batıp batıp çıkıyor,Mal da put, makam da put, kabuk özü sıkıyor.Güzel, çiçek çıkarmış, iki yüzü de çopur;Her işin çarkı hile, kalmadı bereket, nur.Her gece nöbetçidir bir garip ishak kuşu;Nedir bu güzel sevda, nedir bu derin huşû?Neden yanık ötüyor, neden hep geceleri?Yoksa kapanmış mıdır gündüzlerin defteri?Ey, mazlûmun hakkını zalimde bırakmayanÖzünde odun-ateş olmayanı yakmayan,Aşkın yanıklarını başka türlü yandırma,Dünyada ve ukbâda sen bizi utandırma!Işık için ölüme nasıl koşar pervâne;İşte ben de öyleyim, Sana deli-divâne.Senin için verince, verenin feyzi artar,Gönülden bir sadaka, dağca bir ömrü tartar.Herşeyim sana açık, yak beni yakacaksan,Hep Seni zikreyleyen külüme bakacaksan;Ey benim öz sahibim, yeter ki sen ilgilen,Cemâlini görmeye namludan geçerim ben...Ay'a, güneşe, çağa, emeğe ant içerim,Azığımı azık yap Sıratı da geçerim.Ne zaman ufka baksam, ufuklar bir kızıl gül;Güllerle demetlenmiş beyaz lâle, mor sümbül;Gül, lâle, sümbül, kekik.. her çiçek sana bakar,Sular sevdalanınca sürünmez, kanat takar...Hep sana sığınmışım, tövbe benim ıtırım,Geceden sehere dek özümü kanatırım.Ellerim iki hümâ, hep dal arar konacak,Havada elif çizen bu yürek eller sıcak;İçim ateş örtüsü, dışım bir garip buzul,Sen cömert bir Hâlık'sın, ben ise yoksul bir kul.Kâinatta ne varsa hepsinin zikrinde SEN,Hamd ve şükür sanadır, herşey Seninle esen;Sen ki Sana geleni çevirmezsin eli boş,Âşık boşa dememiş : "Lütfun da, kahrın da hoş."Ey cennetler va'deden, va'dinde sadık Rabb'imSeni yâr diye yansır dört köşe yedi iklim.Görünmez bir el var ki ömrümüzü biçiyor,Sevap hasatı için vakit gelmiş geçiyor;Herkes evine gitmiş, tek oynanmaz körebe,Ben kalbimi güneşin astım kirpiklerine.Şair yanım yürüyor; şiir, canın dumanı,Namazdaki kıyamdır, ruhumun secde ânı;Uzayan ve kısalan çöldeki çölün sesi,Her mevsim çiçek açan bir umudun gölgesi...Gölgeler âleminde bütünlük yok, tüm yama;Sabaha diri çıkan, kilitlenir akşama...Gölgeler çok uzadı, belli ki menzil yakın,Yolda kalma korkusu ipini kırar aklın.Çocuk gökkuşağını yakalama peşinde,Ana hep beşik sallar makaslanmaz düşünde;İki uç arasında baba kadîm bir sarkaç,Hayatta hayat arar, ama yollar dolambaç.Bir askerin soluğu çizerken mavi izler,Besmele sularında yıkanır nebülözler.Toprak, yağmurla ıslak, yağmur düşmezse kuru;Âcizi Ferhat yapar, Kerem yapar aşk nuru;Bir kara vagon gibi mühürlenmişse kalbi,Kişi nasıl bulacak karanlıkta SAHİB'i?İşte bizim hâlimiz, işte âlemin hâli;Sırtımıza sarmışız, dünya kadar vebâli.Memedeki süt gibi saf ve sıcak çocuklarGündüz bin dalda şeker, gece bir havza akar;Gözleri yumulunca düşleri pembe, yeşil,Elleri yıldız deren her çocuk bir ebâbil,Dilerim tırpan atmaz filiz kıran karakış,Çağın eğitmenleri ne söylerse hep kargış...Açları doyurmak zor, toklar şükre yabancı,Arttıkça putevleri, İbrahim çeker sancı.Ey bizi bizden iyi gören, bilen, işiten,Vuslat kokusu gelir, tünelden çıktı tiren!Bir beyaz dilekçedir Sana her yakarışım,İmanımla amelim hem perdem, hem nakışım.Seni bilen takılmaz ikiye, üçe, beşe;Bütün kar taneleri tarak vurur güneşe.Kâdir ve Kadîm olan ey sınırsız tek BÜYÜK;Bir çöksem hiç kalkamam, zimmetimde onca yük;Bu yükün yarısını bir dağa koy, dağ çöker,Senin lutfundadır bu, çökmediyse bu nöker.Çalı bile kendine sığınan kuşu itmez,Sen Gafûr'sun, Azîz'sin, Senin keremin bitmez.Geldim işte kapına, kul Senden ırak olmaz,Sana adanmamışsa yürek de yürek olmaz...Benden önce esirge Muhammed ümmetini,Esen gitsin her kervan, en sona ula beni.Önce çıksın düzlüğe öksüz, yetim, dul, garip;Defterin sonuna da bizi düşsün Has Kâtip.Balkanlarda yitirdik renkli heybeyi, çulu;Eşkiya baskınından çok çekti Anadolu,Yangınlar sık yaladı İstanbul'u, Bursa'yı,İhlâs hesap verirken, küfür kaptı parsayı.Yolunda Konya, Maraş çok şehitler vermiştir;Erzurum yüreğini dağlarına sermiştir;Mescid-i Aksâ esir, Mekke, Medine küskünTeni gizlese bile derdi derinde gülün.Kâinat bir mozaik, herşeye sahip ALLAH,Ey gizli ve âşikâr her derde tabip ALLAH!Ne güzel bir nakkâşsın, nimetlerin bezekler;Her hasta senden şifâ, her âşık vuslat bekler.Binlerce dal fışkırır bir ağaç gövdesinden;Türlere Sen ayırdın, Âdil'sin, Bâis'sin Sen...Tatar, Kıpçak, Azerî, Özbek ve Türkmen : Benim,Her zulüm çağında da temiz kalmış kökenim.Her Müslüman bir kartal, vurulur da pes etmez,Oruçtan tat alanlar kemik peşinde gitmez.Bezm-i Elest'te Sana secde eden ruh için;Verdiği söze sâdık, doğru giden ruh için;Kurtuluş zincirinin son halkası Muhammed,Gelişi bir rahmetti, sonsuza dek de rahmet.Sevginle şekillenen o güzel rahmet için,Miraç'taki vuslatta olan Muhammet için,Tuz için, ekmek için, kitap ve kalem için,Hakk'a hakkı arzeden eğrisiz kelâm için,Hiç kimseyi vatansız, milletimi devletsiz,Gönülleri sevdâsız, şehirleri mâbetsiz;Bayrakları rüzgârsız, ocakları ateşsizBırakma ulu Rabbim, âsi kul değiliz biz!Beş vakit minareler gürül gürül gürlesin,Beş vakit câmilerde secde ehli terlesin.Her can şunu bilsin ki, Kitap, Resûl, Kıble bir;"Allah Bir" yolcusunun akortu Hakk'ı zikir.Ey dilimin çiçeği, ak sütü imanımın;Bıçak yüreği buldu, beden artık boş bir kın.Tarihin uzak-yakın boyutları içinde,Diyelim Balkanlarda, bize kapalı Çin'de,Ne kadar aç ve işsiz ve de mümin Türk varsa,Cümlesini uyandır özünü sarsa sarsa.Ve indir rahmetini mukaddes şehirlere,Dağlara imrenmesin etekteki bir dere.Dursun şu göç kervanı, yabanın derdi çok zor;Piyasa Firavunca, fakir garip, fakir hor,Anadolu insanı vere vere tükendi,Duâm o ki göçmesin bu değirmenin bendi.Kırım gâzilerini, Kerkük şehitlerini,Filistin'de kolları, ayakları kırılan,Vatanından alınıp diyar diyar sürülenErleri, erenleri, pîrleri Sen esirge;Sen ki, Rabbü'l-Âlemîn; isteyen bir çekirge!...Bahaeddin Karakoç(1930 - 2018)Türkiye Diyanet Vakfı Haber BülteniEkim 1991 S. 13-14
Ahmed Paşa - Der Medh-i Sultan Mehmed Hân (Kerem Kasidesi)
Pazar, 14 Ekim 2018
Ey muhît-i keremün katresi ‘ ummân-ı keremBâğ-ı cûd ebr-i kefünden tolu bârân-ı kerem Matla’ -ı subh-ı zafer mihr-i zekâ ebr-i hayâFelek izz ü ‘ alâ dâver-i devrân-ı kerem Tâc bahş-ı ser-i sultân-ı salâtin-i cihânZînet-i taht u nigîn Hazret-i sultân-ı kerem Zıll-ı Hakk Şâh Muhammed ki işiği gökinünKem-terin ılduzı olur meh-i tâbân-ı kerem Ayağı toprağıdur cevher-i iksir-i hayâtÂsitânı tozıdur sürme-i a’ yân-ı kerem Açılur hulk-ı nesîmiyle gül-i gülşen-i cûdBezenür lutfi zülâliyle gülistân-ı kerem Bahr-ı ahzar ne durur kulzüm-i cûdında habâbKatre-i feyzi nedür ebr-i dür-efşân-ı kerem Bî-kıyâs olalı ihsânlarun ey hüccet-i cûdKâtı oldı cedel-i haşmunı bürhân-ı kerem Kefi bir demde nisâr itdüği gencin oşrinHaşre dek vezni demez kefe-i mizân-ı kerem Ne melek hûy meliksin ki dem-i lutfun ileKevser-i cûd akıdur ravza-i Rıdvân-ı kerem Ne kerâmet kodı Hakk zât-ı kerîmünde k’ olurAyağun basduğı yir çeşme-i hayvân-ı kerem Bulmasa nâm-ı şerîfünle şeref-nâme-i cûdEbter olaydı kamu defter ü dîvân-ı kerem Gün gibi saltanatun topı göğe ağsa ne tanSana buldı bu meydânda çü çevgân-ı kerem Bahr-ı cûdun nice şerh olak’ onun reşhasıdurHâsıl-ı kân-ı sehâ mâye-i ‘ ummân-ı kerem Saltanat hil’ atini kaddüne hayât-ı felekRâst biçmese açılmazdı girîbân-ı kerem Ne kadar zer var ise dest-i zer-efşânun ileHarf-i zer gibi perâkendedür ey kân-ı kerem Sîm sûretde sitem şekline yazıldığıçünTağıdursın anı düşman gibi ey hân-ı kerem Gök tenûrında kurı kurs okınur mihr ile mâhHân-ı lutfunla firâvân olalı nân-ı kerem Kâse-i hırs toyar sofra-i ihsânundanDest-i in’ âmun ile âm olalı hân-ı kerem Mihr-i cûdun çemen-i lutfa zer-efşân olalıGülşen-i dehri bezer nergis-i bûstân-ı kerem Bûy-ı hulkundan urur müşk gibi dem ki tutarHoş revâyihle cihân bâğını reyhân-ı kerem Ahmed’ ün gam makası kesdi dilin şem’ gibiSana Rûşen diyemez hâlini sultân-ı kerem Sen Süleymân’ ı ne dille öğe bir mûr-ı za’ îfGetüre nutka meger lutfun ile anı kerem Husrevâ pâreledi cevr eli sabrum yakasınDest-gîr olsa demidür bana dâmân-ı kerem Midhatün bülbülini gam kafesine koma kimHayfdur tûtiye zehr ey şeker-istân-ı kerem Ekremü’ l-halksın ey vâsıta-i ikd-i kirâmHer le’ îmün sözin işitme budur şân-ı kerem Kul hatâ kılsa n’ ola afv-i şehenşâh kanıTutalım iki elüm kanda imiş kanı kerem Umaram cürmümi gark itmeğe rahmet suyınaMevc-i ihsânun ile cûş ide ‘ ummân-ı kerem Bir kara toprağam ihyâ-yi memât itmek içünYağsa cûdın bulıdından n’ ola nîsân-ı kerem Nice k’ iklîm-i mürüvvetde geçe hükm-i vefâNice k’ eyvân-ı ‘ atâda tura dîvân-ı kerem Nice k’ insân ola ‘ âlemde ‘ abîdü’ l-ihsân Nice kim ola cihân tâbi’ -i fermân-ı kerem Dest-i ihsânun ile yapıla bünyâd-ı sehâPâye-i kadrün ile yucala eyvân-ı kerem Nice kim Ka’ be müsâfirlerini lutf-ı İlâhRahmeti hânına her sâl ide mihmân-ı kerem ‘ Îd-i ferhundene kurban ide a’ dânı felekSen ehibbâna buyur âb-ı sehâ nân-ı kerem ‘ Ömr-i hasmun ire târih gibi pâyânaNâmunı nâme-i ikbâl ide ‘ unvân-ı kerem
Pazar, 14 Ekim 2018
Ey muhît-i keremün katresi ‘ ummân-ı keremBâğ-ı cûd ebr-i kefünden tolu bârân-ı kerem Matla’ -ı subh-ı zafer mihr-i zekâ ebr-i hayâFelek izz ü ‘ alâ dâver-i devrân-ı kerem Tâc bahş-ı ser-i sultân-ı salâtin-i cihânZînet-i taht u nigîn Hazret-i sultân-ı kerem Zıll-ı Hakk Şâh Muhammed ki işiği gökinünKem-terin ılduzı olur meh-i tâbân-ı kerem Ayağı toprağıdur cevher-i iksir-i hayâtÂsitânı tozıdur sürme-i a’ yân-ı kerem Açılur hulk-ı nesîmiyle gül-i gülşen-i cûdBezenür lutfi zülâliyle gülistân-ı kerem Bahr-ı ahzar ne durur kulzüm-i cûdında habâbKatre-i feyzi nedür ebr-i dür-efşân-ı kerem Bî-kıyâs olalı ihsânlarun ey hüccet-i cûdKâtı oldı cedel-i haşmunı bürhân-ı kerem Kefi bir demde nisâr itdüği gencin oşrinHaşre dek vezni demez kefe-i mizân-ı kerem Ne melek hûy meliksin ki dem-i lutfun ileKevser-i cûd akıdur ravza-i Rıdvân-ı kerem Ne kerâmet kodı Hakk zât-ı kerîmünde k’ olurAyağun basduğı yir çeşme-i hayvân-ı kerem Bulmasa nâm-ı şerîfünle şeref-nâme-i cûdEbter olaydı kamu defter ü dîvân-ı kerem Gün gibi saltanatun topı göğe ağsa ne tanSana buldı bu meydânda çü çevgân-ı kerem Bahr-ı cûdun nice şerh olak’ onun reşhasıdurHâsıl-ı kân-ı sehâ mâye-i ‘ ummân-ı kerem Saltanat hil’ atini kaddüne hayât-ı felekRâst biçmese açılmazdı girîbân-ı kerem Ne kadar zer var ise dest-i zer-efşânun ileHarf-i zer gibi perâkendedür ey kân-ı kerem Sîm sûretde sitem şekline yazıldığıçünTağıdursın anı düşman gibi ey hân-ı kerem Gök tenûrında kurı kurs okınur mihr ile mâhHân-ı lutfunla firâvân olalı nân-ı kerem Kâse-i hırs toyar sofra-i ihsânundanDest-i in’ âmun ile âm olalı hân-ı kerem Mihr-i cûdun çemen-i lutfa zer-efşân olalıGülşen-i dehri bezer nergis-i bûstân-ı kerem Bûy-ı hulkundan urur müşk gibi dem ki tutarHoş revâyihle cihân bâğını reyhân-ı kerem Ahmed’ ün gam makası kesdi dilin şem’ gibiSana Rûşen diyemez hâlini sultân-ı kerem Sen Süleymân’ ı ne dille öğe bir mûr-ı za’ îfGetüre nutka meger lutfun ile anı kerem Husrevâ pâreledi cevr eli sabrum yakasınDest-gîr olsa demidür bana dâmân-ı kerem Midhatün bülbülini gam kafesine koma kimHayfdur tûtiye zehr ey şeker-istân-ı kerem Ekremü’ l-halksın ey vâsıta-i ikd-i kirâmHer le’ îmün sözin işitme budur şân-ı kerem Kul hatâ kılsa n’ ola afv-i şehenşâh kanıTutalım iki elüm kanda imiş kanı kerem Umaram cürmümi gark itmeğe rahmet suyınaMevc-i ihsânun ile cûş ide ‘ ummân-ı kerem Bir kara toprağam ihyâ-yi memât itmek içünYağsa cûdın bulıdından n’ ola nîsân-ı kerem Nice k’ iklîm-i mürüvvetde geçe hükm-i vefâNice k’ eyvân-ı ‘ atâda tura dîvân-ı kerem Nice k’ insân ola ‘ âlemde ‘ abîdü’ l-ihsân Nice kim ola cihân tâbi’ -i fermân-ı kerem Dest-i ihsânun ile yapıla bünyâd-ı sehâPâye-i kadrün ile yucala eyvân-ı kerem Nice kim Ka’ be müsâfirlerini lutf-ı İlâhRahmeti hânına her sâl ide mihmân-ı kerem ‘ Îd-i ferhundene kurban ide a’ dânı felekSen ehibbâna buyur âb-ı sehâ nân-ı kerem ‘ Ömr-i hasmun ire târih gibi pâyânaNâmunı nâme-i ikbâl ide ‘ unvân-ı kerem
Ahmet Hikmet Müftüoğlu – Gönül Hanım (Roman Özeti)
Cuma, 19 Ekim 2018
Eserin Adı: Gönül Hanım Tür: Roman Yazarı: Ahmet Hikmet Müftüoğlu Yeni Harflere Çeviren: Mahir Ünlü Yayınevi: Bilgeoğuz Yayınları Basım Yeri ve Yılı: İstanbul, 2015Kişiler: Mehmet Tolun: Esir düşen bir Türk subayı Kont Bela Zichy: Esir düşen bir Macar subayı Gönül Hanım: Ailesi ticaretle uğraşan bir Tatar kızı Ali Bahadır Kaplanof: Ticaretle uğraşan bir Tatar genci, Gönül'ün ağabeyi Özet: Ahmet Hikmet Müftüoğlu’na Milli edebiyat içindeki asıl yerini kazandıran eseridir “Gönül hanım”. Türkçü düşünceye sahip yazarın fikirlerini roman sahasında gerçekleştirdiği bir eseridir. “Turancılık” ülküsünü savunan tezli bir romanıdır. Ahmet Hikmet Bey bu eserinde Türk gençlerine dedelerinin geldiği Anayurdu tanıtıyor ve Türklerin orada ne büyük bir devlet ve medeniyet kurduklarını haber veriyor. Büyük Türkçü edib kendisini kaybeden Türk’e. “kendini bul!” diyor. “Gönül Hanım” romanında I. Dünya Savaşı sırasında Kafkas cephesinde Ruslara esir düşen bir askerin Türkistan’daki esir kampında “Gönül” adlı bir Tatar kızının rehberliğinde eski Türk ülkelerini dolaşmasını ve ülkü birliği yaptığı bu kızla arasındaki sevdayı anlatıyor. Yazar, burada Türk coğrafyasının farklı taraflarında yaşayan kahramanlarını bir araya getirerek onları Orhun Abideleri’ni bulmak, Türk dünyasına tanıtmak için uzun bir seyahate çıkarır. Kendisini romanın kahramanlarından “Mehmet Tolun’la “özdeşleştirmiştir. Romanın asıl kahramanı Üsteğmen Mehmet Tolun, savaşta Ruslara esir düşmüştür. Mehmet Tolun, önce Hazar Denizinde ıssız bir adada, Ural’ın doğusunda İrbit Şehrinde bir süre kalmış, sonra Sibirya’da Krasnoyorsk’ın altı kilometre kuzeyinde Grodok denilen savaş esirleri kampına getirilmiştir. Rusça ve Almanca bilen Tolun, esareti sırasında bu dilleri ilerletme fırsatı bulur. Öyle ki Tolun, Rusça ve Almanca yazılı ilmî eserleri anlayabilecek hale gelmiştir. Bir gün Rodloff, Thomsen, Le Cog gibi şarkiyatçıların (doğubilimcilerin) Ural – Altay dilleri ve milletleri hakkındaki eserlerinden bir kaç cilt almış, yağmur nedeniyle bir lokantaya girip bunları karıştırmaya başlamıştır. Bu sırada bir Tatar genci ve onun kız kardeşiyle tanışır. Tatar genci Ali Bahadır Bey, kız kardeşi ise Gönül Hanım’dır. Üç genç de Türk kültür ve medeniyet tarihine büyük bir ilgi duymaktadır. Türk dili, tarihi ve coğrafyası hakkında hareketle konuşmaya başlarlar. Üzerinde durdukları asıl konu Türk dili ve tarihiyle ilgili bütün keşif ve seyahatlerin neden Batılı araştırmacılar tarafından yapıldığıdır. Türlerden hiç kimse ana yurda ilmî bir heyet içinde gidememiştir. Orhun abidelerine gidip Bilge Kağan ve Költigin Abidelerini görmek isterler. Böylece bu seyahati aralarında kararlaştırırlar. Tolun, bu ilk Türk tarihî ve ilmî seyahatine “Gönül Hanım Sefer Heyeti” adının verilmesini teklif eder; çünkü ilk fikir ve teşvik Gönül Hanım’dan gelmiştir. Çok geçmeden onlara Macar teğmenlerden “Kont Bela Zichy” de katılır. 20 Şubat’ta 4 kişi Moskova’dan trenle yola çıkarlar. On gün süren tren yolculuğunda şu güzergâhı izlerler: Moskova – İrkutsk – Baykal Gölü’nün batı kıyısı – Udinsk… Udinsk’ten Selenga Nehri vadisinden güneye doğru inerler. Arbunovk ve Selenginsk şehirlerini geçtikten sonra Kâhta’ya varırlar. Bu, Çin Moğolistan’ı ile Sibirya sınırı üstünde, Rusya’daki son merhaledir. Bundan sonra Ken dağlarının Kene silsilesini ve Karan Kovi boğazını aşarlar ve Urga’ya gelirler. Urga rastladıkları ilk Moğol kasabasıdır. Burada bir ay kalırlar, şehri gezerler ve daha sonraki yol için hazırlıklarını tamamlarlar. Bundan sonra at sırtında yolculuk ederler. Bu yolculukları önceki yolculuklarına benzemez. Bu yolculukları daha yorucu ve eziyetlidir. Tula ırmağını takip ederek Navon Çeren’e gelirler. Bundan sonra Bitik Ula Dağın’dan geçerler. Burada bazı granit taşlara rastlarlar. Ali Bahadır, bu taşlar için Rusça eserlere başvurarak şimdiye kadar bunların hiçbir şarkiyatçı tarafından okunmadığını söylerler. Bereket kuyusunu geçerek Batu Han tepelerine varırlar. Burada bir bir “bitig ula” yani yazılı dağ vardır. 2’si Tibetçe, 1’i Eski Türkçe olmak üzere 3 kitabeden ibarettir. Fakat bunlar zamanla çok aşıldığından almak mümkün olmamıştır. 4 Temmuz’da Budist Moğolların en meşhur mabedi olan Erden Su’ya gelirler. Burada mabedi ve kütüphaneyi gezerler. 6 Temmuz’da Uygurların başkenti olan Karabalgasun’a gelirler. Burası artık terk edilmiş bir şehirdir. Karabalgasun harabelerini gezerler. Tolun burada Orhun Abideleri’nin keşifleri hakkında bilgi verir. Burada on beş kadar kitabe vardır. Bunlara “Üç Dil Kitabeleri” denmektedir. Bunları istinsah ederler. 10 Temmuz’da Koşo Çaydam’a doğru hareket ederler. Orhun ırmağının sağ tarafındaki yokuşa tırmanırlar. Tepeden kuşbakışı Orhun’u ve yaylaları görürler. “Sarı ve kırmızı renkte kuru ot, kum ve taşların ortasında Orhun nehri kıvrılmış uyuyan bir ejder gibi hareketsiz durmaktadır.” Akşama doğru Köl Tigin Abidesine varırlar. Hepsi son derece heyecanlıdır. Tolun, abidelerin 732 de dikilmesi ve 1917 yılındaki durumu hakkında bilgi verir. Abidelerin bulunduğu külliyeyi gezerler. Birkaç gün abidelerin kopyasını almakla, onları okumakla uğraşırlar. Rodloff ve Thomsen’in çıkardıklarındaki eksiklerinin halli ve tamamlanması ile meşgul olurlar. Bu eserde Türkçülük ideolojisi ana tema olurken geri plânda bir aşk konusu da işlenmiştir. Bu aşk da Mehmet Tolun’la Gönül Hanım arasındadır. Öte taraftan Macar Kont da Gönül'e aşıktır ama Gönül Mehmet Tolun'u sever. Ancak Mehmet Tolun utangaç ve çekingen olduğu için Gönül Hanım’a açılamamaktadır. Fedakar dostları Kont, bağrına taş basarak onların gizli sevgilerini açık eder. Eserin sonlarına doğru yeni Orhun Abidelerinde Gönül ile Tolun’un nişan töreni yapılır. Bu sırada heykellerden birinin kopmuş başının bir Moğol’da olduğunu öğrenirler ve bunu satın alırlar. Kont bunu Tolun’la Gönül’e hediye olarak alır. Birkaç aylık bir ayrılıktan sonra Tolun’la Gönül evlenirler ve Bebek’teki evlerine yerleşirler. Tolun, Koşoçaydam heykeliyle kitabelerin kopyalarını Müze-i Hümâyun'a bağışlar ve seyahatnamesini yayınlamak için hazırlıklara başlar. Gönül de kız öğretmen okulu açmaya teşebbüs eder. Eser Hakkında Görüşler: Ahmet Hikmet, “Gönül Hanım” romanında cemiyette aktif ve eğitici bir rol oynayan idealist kadın tipini ele almıştır. Gönül Hanım, Paris Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden mezun, kültürlü ve milliyetçi bir kızdır. Eserde milli duygu ve düşünceyi kuvvetlendiren teklifler, Gönül tarafından ortaya atılır. Gönül davranışlarıyla ve konuşmalarıyla çevresindekilerin milli duygularını da kamçılar ve onları bu konuda düşündürmeye, hassas ve uyanık davranmaya zorlamıştır. Dil, bir milleti var eden en önemli unsurlardan biridir. Eğer bir millet başlangıçta dilde asimile olmaya başlamışsa o millet yok olmaya hazırdır. Günümüzde de öyle değil mi? Sokağa çıkıp levhalara baktığımız zaman İngilizce kelimeler o kadar fazla ki bu İngilizce kelimeler arasında Türkçe kelime bulmak adeta denizde inci aramak gibidir. Türkçe kelimeler dururken bu yabancı kelimelere neden bu kadar yer verilir bir okuyucu olarak anlamıyorum. En azından bir İstanbul’u ele aldığımızda, sokaklarında bulunan levhaların çoğu İngilizce’dir. Ahmet Hikmet de yarattığı “Gönül Hanım” tipiyle milliyetçiliği sosyal bir ideoloji haline getirdiği bu eserde Gönül Hanım’ı milli duygu ve düşünceyi kuvvetlendiren teklifleri onun vasıtasıyla ortaya atmıştır. Onu örnek Türk kızı olarak göstermiştir. Bu ilmi seyahatte yabancıların bizim dilimizi, tarihimizi araştırırken yapmış oldukları eksiklikleri bu roman kahramanları vasıtasıyla toplatmıştır. Böylece bir Radloff’un bir Thomsen’in bir Türk kadar Türk dilini, tarihini, edebiyatını araştırmayacağını ortaya koymuştur. Bu eserde Milliyetçilik sosyal bir ideoloji haline getirilmiştir ve işlenen aşk konusu ikinci plânda kalmıştır. Mehmet Tolun Gönül Hanım’a duyduğu kalbi hissi utangaçlığından ve çekingenlikten dolayı bir türlü Gönül Hanım’a açılamamaktadır. Macar teğmen “Kont’un” Gönül Hanım’a yaklaşmasından dolayı Kont’a karşı içten içe kıskançlık duymaktadır. Hem Mehmet Tolun hem Gönül Hanım için en başta gelen unsur Türkçülük mefkûresidir. Yapmış oldukları ilmi gezidir. Burada Türkler için iyi bir şeyler ortaya koymaktır. Gönül Hanım da Mehmet Tolun’a kalbi bir his duymaktadır. Aralarındaki aşkın ortaya çıkması Orhun Abidelerindedir ve burada iki genç nişanlanmıştır. Ancak bu aşk eserde hep geri plânda kalmıştır. Eserde Milliyetçilik sosyal bir ideoloji haline getirilmiştir. Eser boyunca bütün milli duygu ve düşünceler Gönül Hanım’ın teşvikiyle ortaya çıkarmıştır. Yazar burada kadın kahramanı ideal bir tip olarak ortaya çıkarmıştır. Mehmet Tolun, yazarın kendisini temsil etmektedir. Ahmet Hikmet, düşünce ve tekliflerini onun vasıtasıyla söyler. Ahmet Hikmet, Mehmet Tolun tipini yazarken 1721 – 22 yıllarında Güney Sibirya’da ve Yenisey Irmağı civarında araştırmalar yapan ve buralara ilk olarak seyahat eden İsveç Subayı Johonn Philipp Tabbert (Von Strahlenberg)’ten ilham aldığını söylemek mümkündür. Şöyle ki Strahlenberg Poltava savaşında Ruslara esir düşerek Sibirya’da ikamete mecbur edilmiştir. Tolun da Sibirya’da ikamete memur edilen bir Türk subayıdır. Strahlenberg Alman birliğini Messerchimidt’le beraber Yenisey yazıtlarını keşfeder. 1722’de ülkesine dönerek 1730’da Yenisey kıyılarında bulunan iki taşın kopyalarıyla birlikte Stocholm’de eserini neşreder. Romanın sonunda Tolun da seyahat notlarını neşretme hazırlıkları içindedir. Romanda, şahıslar ve onların yaptıkları işler hayalidir. Eserdeki tipler idealisttir. Gönül Hanım ve Mehmet Tolun buna en güzel örneklerdir. Bunlar, Türkler için bir vazife olan anayurda seyahati gerçekleştirmek, bunu ilmî bir vukufla yaptıkları için ilimle milli şuuru da birleştirmiş olmaktadırlar. Romanda amacın sadece seyahat olmadığı iyice belirtilir. Tolun, Bahadır, Gönül ve Kont yola çıkmadan önce aylarca çalışırlar. Orhun harflerini öğrenirler. Bu konuyla ilgili kitapları okuyarak Orta Asya coğrafyasına ve tarihine iyice aşina olurlar. Neticede Radloff ve Thomsen’in kitaplarındaki eksikliklerin tamamlanmasına çalışmışlardır. Eserin sonlarına doğru birkaç ay ayrı kalan Mehmet Tolun ve Gönül Hanım evlenir ve Bebek’teki evlerine yerleşirler. Mehmet Tolun, Koşoçaydam heykeliyle, kitabelerin kopyalarını Müze-yi Hümâyun’a bağışlar ve seyahatnâmesini yayınlamak için hazırlıklara başlar. Yazar, bu sonuç bölümüyle ticaretin gerekliliğini; eğitimin ve araştırmanın önemini vurgulamaktadır. Yazar: Tanzimat devrinde yetişen edebi şahsiyetler arasında önemli bir yeri olan Ahmet Hikmet Müftüoğlu 3 Haziran 1870 tarihinde İstanbul’da dünyaya geldi. Anne ve baba tatarından Moralı bir aileye mensuptur. Soy kütüğü büyük mutasavvıf şair Niyazi Mısri’ye kadar uzanan Ahmet Hikmet’in aile büyükleri Mora müftülüğünde bulundukları ve Müftizadeler diye anıldıklarından “Müftüoğlu” soyadını almıştır. Dedelerinden Mora Müftüsü Abdülhalim Efendi Mora isyanı sırasında Rumlar tarafından üzerine gaz dökülerek yakılmıştır. Ahmet Hikmet Müftüoğlu daha yedi yaşındayken babasını kaybetmiş, yakınlarının yardımıyla eğitimine devam etmiştir. Mahalle mektebinde başlayan öğrenciliği Rüştiye, Askeri Rüştiye ve Dışişleri Bakanlığında çalışabilmek için girdiği Galatasaray Lisesi’nde devam etmiştir. O yıllarda şiir ve edebiyatla uğraşan Ahmet Hikmet, yaşına göre başarılı manzumeler kaleme almıştır. 1888 yılında Galatasaray Lisesi’ni bitirdi. Yunanistan’da Pire, Kafkasya’da Poti konsolosluklarında görev yaptı. 1891-92 yıllarında İstanbul’a dönerek Dışişleri Bakanlığı’nın konsolosluklar kaleminde görev aldı. Bir yandan da Galatasaray Lisesi’nde dil bilgisi ve kompozisyon derslerine girdi. Yayın hayatına önce edebiyatla hiç ilgisi olmayan, patates konusunda bir tercümeyle başlamıştı. İkinci tercümesi ise kadınlar ve süslenme malzemeleriyle ilgiliydi. Servet-i Fünun dergisinde tercümelerinin yanında kendi yazdığı yazılar ve şiirleri ile yazarlığa devam eden Ahmet Hikmet, “Leyla yahut Bir Mecnun’un İntikamı” adlı ilk hikâyesini yayımladı. 1893 yılından itibaren çizgisini belirleyen Ahmet Hikmet Müftüoğlu Servet-i Fünun akımından gittikçe uzaklaşarak Türk ve İslam tarihini ele alan, yücelten eserleriyle yoluna devam etti. Haristan ve Gülistan ile tanınmış bir yazar olma yoluna giren Ahmet Hikmet’in idealizmini en iyi ortaya koyan eserleri hikâyelerini topladığı Çağlayanlar ve Gönül Hanım romanıdır. Edebiyat Fakültesi öğretim üyeliği, Peşte Başkonsolosluğu, Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı devletinin satın aldığı ama teslim alamadığı savaş araçları için kurulan tasfiye komisyonu üyeliği, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarlığı ve Demiryolları Yönetim Kurulu üyeliği görevlerinde bulundu. Yazıları, konferansları ve Türk Yurdu derneğindeki faaliyetleriyle topluma karşı görev bildiği düşünceleri yaymaya ve yaşatmaya çalıştı. 19 Mayıs 1927’de İstanbul’da vefat etti.
Cuma, 19 Ekim 2018
Eserin Adı: Gönül Hanım Tür: Roman Yazarı: Ahmet Hikmet Müftüoğlu Yeni Harflere Çeviren: Mahir Ünlü Yayınevi: Bilgeoğuz Yayınları Basım Yeri ve Yılı: İstanbul, 2015Kişiler: Mehmet Tolun: Esir düşen bir Türk subayı Kont Bela Zichy: Esir düşen bir Macar subayı Gönül Hanım: Ailesi ticaretle uğraşan bir Tatar kızı Ali Bahadır Kaplanof: Ticaretle uğraşan bir Tatar genci, Gönül'ün ağabeyi Özet: Ahmet Hikmet Müftüoğlu’na Milli edebiyat içindeki asıl yerini kazandıran eseridir “Gönül hanım”. Türkçü düşünceye sahip yazarın fikirlerini roman sahasında gerçekleştirdiği bir eseridir. “Turancılık” ülküsünü savunan tezli bir romanıdır. Ahmet Hikmet Bey bu eserinde Türk gençlerine dedelerinin geldiği Anayurdu tanıtıyor ve Türklerin orada ne büyük bir devlet ve medeniyet kurduklarını haber veriyor. Büyük Türkçü edib kendisini kaybeden Türk’e. “kendini bul!” diyor. “Gönül Hanım” romanında I. Dünya Savaşı sırasında Kafkas cephesinde Ruslara esir düşen bir askerin Türkistan’daki esir kampında “Gönül” adlı bir Tatar kızının rehberliğinde eski Türk ülkelerini dolaşmasını ve ülkü birliği yaptığı bu kızla arasındaki sevdayı anlatıyor. Yazar, burada Türk coğrafyasının farklı taraflarında yaşayan kahramanlarını bir araya getirerek onları Orhun Abideleri’ni bulmak, Türk dünyasına tanıtmak için uzun bir seyahate çıkarır. Kendisini romanın kahramanlarından “Mehmet Tolun’la “özdeşleştirmiştir. Romanın asıl kahramanı Üsteğmen Mehmet Tolun, savaşta Ruslara esir düşmüştür. Mehmet Tolun, önce Hazar Denizinde ıssız bir adada, Ural’ın doğusunda İrbit Şehrinde bir süre kalmış, sonra Sibirya’da Krasnoyorsk’ın altı kilometre kuzeyinde Grodok denilen savaş esirleri kampına getirilmiştir. Rusça ve Almanca bilen Tolun, esareti sırasında bu dilleri ilerletme fırsatı bulur. Öyle ki Tolun, Rusça ve Almanca yazılı ilmî eserleri anlayabilecek hale gelmiştir. Bir gün Rodloff, Thomsen, Le Cog gibi şarkiyatçıların (doğubilimcilerin) Ural – Altay dilleri ve milletleri hakkındaki eserlerinden bir kaç cilt almış, yağmur nedeniyle bir lokantaya girip bunları karıştırmaya başlamıştır. Bu sırada bir Tatar genci ve onun kız kardeşiyle tanışır. Tatar genci Ali Bahadır Bey, kız kardeşi ise Gönül Hanım’dır. Üç genç de Türk kültür ve medeniyet tarihine büyük bir ilgi duymaktadır. Türk dili, tarihi ve coğrafyası hakkında hareketle konuşmaya başlarlar. Üzerinde durdukları asıl konu Türk dili ve tarihiyle ilgili bütün keşif ve seyahatlerin neden Batılı araştırmacılar tarafından yapıldığıdır. Türlerden hiç kimse ana yurda ilmî bir heyet içinde gidememiştir. Orhun abidelerine gidip Bilge Kağan ve Költigin Abidelerini görmek isterler. Böylece bu seyahati aralarında kararlaştırırlar. Tolun, bu ilk Türk tarihî ve ilmî seyahatine “Gönül Hanım Sefer Heyeti” adının verilmesini teklif eder; çünkü ilk fikir ve teşvik Gönül Hanım’dan gelmiştir. Çok geçmeden onlara Macar teğmenlerden “Kont Bela Zichy” de katılır. 20 Şubat’ta 4 kişi Moskova’dan trenle yola çıkarlar. On gün süren tren yolculuğunda şu güzergâhı izlerler: Moskova – İrkutsk – Baykal Gölü’nün batı kıyısı – Udinsk… Udinsk’ten Selenga Nehri vadisinden güneye doğru inerler. Arbunovk ve Selenginsk şehirlerini geçtikten sonra Kâhta’ya varırlar. Bu, Çin Moğolistan’ı ile Sibirya sınırı üstünde, Rusya’daki son merhaledir. Bundan sonra Ken dağlarının Kene silsilesini ve Karan Kovi boğazını aşarlar ve Urga’ya gelirler. Urga rastladıkları ilk Moğol kasabasıdır. Burada bir ay kalırlar, şehri gezerler ve daha sonraki yol için hazırlıklarını tamamlarlar. Bundan sonra at sırtında yolculuk ederler. Bu yolculukları önceki yolculuklarına benzemez. Bu yolculukları daha yorucu ve eziyetlidir. Tula ırmağını takip ederek Navon Çeren’e gelirler. Bundan sonra Bitik Ula Dağın’dan geçerler. Burada bazı granit taşlara rastlarlar. Ali Bahadır, bu taşlar için Rusça eserlere başvurarak şimdiye kadar bunların hiçbir şarkiyatçı tarafından okunmadığını söylerler. Bereket kuyusunu geçerek Batu Han tepelerine varırlar. Burada bir bir “bitig ula” yani yazılı dağ vardır. 2’si Tibetçe, 1’i Eski Türkçe olmak üzere 3 kitabeden ibarettir. Fakat bunlar zamanla çok aşıldığından almak mümkün olmamıştır. 4 Temmuz’da Budist Moğolların en meşhur mabedi olan Erden Su’ya gelirler. Burada mabedi ve kütüphaneyi gezerler. 6 Temmuz’da Uygurların başkenti olan Karabalgasun’a gelirler. Burası artık terk edilmiş bir şehirdir. Karabalgasun harabelerini gezerler. Tolun burada Orhun Abideleri’nin keşifleri hakkında bilgi verir. Burada on beş kadar kitabe vardır. Bunlara “Üç Dil Kitabeleri” denmektedir. Bunları istinsah ederler. 10 Temmuz’da Koşo Çaydam’a doğru hareket ederler. Orhun ırmağının sağ tarafındaki yokuşa tırmanırlar. Tepeden kuşbakışı Orhun’u ve yaylaları görürler. “Sarı ve kırmızı renkte kuru ot, kum ve taşların ortasında Orhun nehri kıvrılmış uyuyan bir ejder gibi hareketsiz durmaktadır.” Akşama doğru Köl Tigin Abidesine varırlar. Hepsi son derece heyecanlıdır. Tolun, abidelerin 732 de dikilmesi ve 1917 yılındaki durumu hakkında bilgi verir. Abidelerin bulunduğu külliyeyi gezerler. Birkaç gün abidelerin kopyasını almakla, onları okumakla uğraşırlar. Rodloff ve Thomsen’in çıkardıklarındaki eksiklerinin halli ve tamamlanması ile meşgul olurlar. Bu eserde Türkçülük ideolojisi ana tema olurken geri plânda bir aşk konusu da işlenmiştir. Bu aşk da Mehmet Tolun’la Gönül Hanım arasındadır. Öte taraftan Macar Kont da Gönül'e aşıktır ama Gönül Mehmet Tolun'u sever. Ancak Mehmet Tolun utangaç ve çekingen olduğu için Gönül Hanım’a açılamamaktadır. Fedakar dostları Kont, bağrına taş basarak onların gizli sevgilerini açık eder. Eserin sonlarına doğru yeni Orhun Abidelerinde Gönül ile Tolun’un nişan töreni yapılır. Bu sırada heykellerden birinin kopmuş başının bir Moğol’da olduğunu öğrenirler ve bunu satın alırlar. Kont bunu Tolun’la Gönül’e hediye olarak alır. Birkaç aylık bir ayrılıktan sonra Tolun’la Gönül evlenirler ve Bebek’teki evlerine yerleşirler. Tolun, Koşoçaydam heykeliyle kitabelerin kopyalarını Müze-i Hümâyun'a bağışlar ve seyahatnamesini yayınlamak için hazırlıklara başlar. Gönül de kız öğretmen okulu açmaya teşebbüs eder. Eser Hakkında Görüşler: Ahmet Hikmet, “Gönül Hanım” romanında cemiyette aktif ve eğitici bir rol oynayan idealist kadın tipini ele almıştır. Gönül Hanım, Paris Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nden mezun, kültürlü ve milliyetçi bir kızdır. Eserde milli duygu ve düşünceyi kuvvetlendiren teklifler, Gönül tarafından ortaya atılır. Gönül davranışlarıyla ve konuşmalarıyla çevresindekilerin milli duygularını da kamçılar ve onları bu konuda düşündürmeye, hassas ve uyanık davranmaya zorlamıştır. Dil, bir milleti var eden en önemli unsurlardan biridir. Eğer bir millet başlangıçta dilde asimile olmaya başlamışsa o millet yok olmaya hazırdır. Günümüzde de öyle değil mi? Sokağa çıkıp levhalara baktığımız zaman İngilizce kelimeler o kadar fazla ki bu İngilizce kelimeler arasında Türkçe kelime bulmak adeta denizde inci aramak gibidir. Türkçe kelimeler dururken bu yabancı kelimelere neden bu kadar yer verilir bir okuyucu olarak anlamıyorum. En azından bir İstanbul’u ele aldığımızda, sokaklarında bulunan levhaların çoğu İngilizce’dir. Ahmet Hikmet de yarattığı “Gönül Hanım” tipiyle milliyetçiliği sosyal bir ideoloji haline getirdiği bu eserde Gönül Hanım’ı milli duygu ve düşünceyi kuvvetlendiren teklifleri onun vasıtasıyla ortaya atmıştır. Onu örnek Türk kızı olarak göstermiştir. Bu ilmi seyahatte yabancıların bizim dilimizi, tarihimizi araştırırken yapmış oldukları eksiklikleri bu roman kahramanları vasıtasıyla toplatmıştır. Böylece bir Radloff’un bir Thomsen’in bir Türk kadar Türk dilini, tarihini, edebiyatını araştırmayacağını ortaya koymuştur. Bu eserde Milliyetçilik sosyal bir ideoloji haline getirilmiştir ve işlenen aşk konusu ikinci plânda kalmıştır. Mehmet Tolun Gönül Hanım’a duyduğu kalbi hissi utangaçlığından ve çekingenlikten dolayı bir türlü Gönül Hanım’a açılamamaktadır. Macar teğmen “Kont’un” Gönül Hanım’a yaklaşmasından dolayı Kont’a karşı içten içe kıskançlık duymaktadır. Hem Mehmet Tolun hem Gönül Hanım için en başta gelen unsur Türkçülük mefkûresidir. Yapmış oldukları ilmi gezidir. Burada Türkler için iyi bir şeyler ortaya koymaktır. Gönül Hanım da Mehmet Tolun’a kalbi bir his duymaktadır. Aralarındaki aşkın ortaya çıkması Orhun Abidelerindedir ve burada iki genç nişanlanmıştır. Ancak bu aşk eserde hep geri plânda kalmıştır. Eserde Milliyetçilik sosyal bir ideoloji haline getirilmiştir. Eser boyunca bütün milli duygu ve düşünceler Gönül Hanım’ın teşvikiyle ortaya çıkarmıştır. Yazar burada kadın kahramanı ideal bir tip olarak ortaya çıkarmıştır. Mehmet Tolun, yazarın kendisini temsil etmektedir. Ahmet Hikmet, düşünce ve tekliflerini onun vasıtasıyla söyler. Ahmet Hikmet, Mehmet Tolun tipini yazarken 1721 – 22 yıllarında Güney Sibirya’da ve Yenisey Irmağı civarında araştırmalar yapan ve buralara ilk olarak seyahat eden İsveç Subayı Johonn Philipp Tabbert (Von Strahlenberg)’ten ilham aldığını söylemek mümkündür. Şöyle ki Strahlenberg Poltava savaşında Ruslara esir düşerek Sibirya’da ikamete mecbur edilmiştir. Tolun da Sibirya’da ikamete memur edilen bir Türk subayıdır. Strahlenberg Alman birliğini Messerchimidt’le beraber Yenisey yazıtlarını keşfeder. 1722’de ülkesine dönerek 1730’da Yenisey kıyılarında bulunan iki taşın kopyalarıyla birlikte Stocholm’de eserini neşreder. Romanın sonunda Tolun da seyahat notlarını neşretme hazırlıkları içindedir. Romanda, şahıslar ve onların yaptıkları işler hayalidir. Eserdeki tipler idealisttir. Gönül Hanım ve Mehmet Tolun buna en güzel örneklerdir. Bunlar, Türkler için bir vazife olan anayurda seyahati gerçekleştirmek, bunu ilmî bir vukufla yaptıkları için ilimle milli şuuru da birleştirmiş olmaktadırlar. Romanda amacın sadece seyahat olmadığı iyice belirtilir. Tolun, Bahadır, Gönül ve Kont yola çıkmadan önce aylarca çalışırlar. Orhun harflerini öğrenirler. Bu konuyla ilgili kitapları okuyarak Orta Asya coğrafyasına ve tarihine iyice aşina olurlar. Neticede Radloff ve Thomsen’in kitaplarındaki eksikliklerin tamamlanmasına çalışmışlardır. Eserin sonlarına doğru birkaç ay ayrı kalan Mehmet Tolun ve Gönül Hanım evlenir ve Bebek’teki evlerine yerleşirler. Mehmet Tolun, Koşoçaydam heykeliyle, kitabelerin kopyalarını Müze-yi Hümâyun’a bağışlar ve seyahatnâmesini yayınlamak için hazırlıklara başlar. Yazar, bu sonuç bölümüyle ticaretin gerekliliğini; eğitimin ve araştırmanın önemini vurgulamaktadır. Yazar: Tanzimat devrinde yetişen edebi şahsiyetler arasında önemli bir yeri olan Ahmet Hikmet Müftüoğlu 3 Haziran 1870 tarihinde İstanbul’da dünyaya geldi. Anne ve baba tatarından Moralı bir aileye mensuptur. Soy kütüğü büyük mutasavvıf şair Niyazi Mısri’ye kadar uzanan Ahmet Hikmet’in aile büyükleri Mora müftülüğünde bulundukları ve Müftizadeler diye anıldıklarından “Müftüoğlu” soyadını almıştır. Dedelerinden Mora Müftüsü Abdülhalim Efendi Mora isyanı sırasında Rumlar tarafından üzerine gaz dökülerek yakılmıştır. Ahmet Hikmet Müftüoğlu daha yedi yaşındayken babasını kaybetmiş, yakınlarının yardımıyla eğitimine devam etmiştir. Mahalle mektebinde başlayan öğrenciliği Rüştiye, Askeri Rüştiye ve Dışişleri Bakanlığında çalışabilmek için girdiği Galatasaray Lisesi’nde devam etmiştir. O yıllarda şiir ve edebiyatla uğraşan Ahmet Hikmet, yaşına göre başarılı manzumeler kaleme almıştır. 1888 yılında Galatasaray Lisesi’ni bitirdi. Yunanistan’da Pire, Kafkasya’da Poti konsolosluklarında görev yaptı. 1891-92 yıllarında İstanbul’a dönerek Dışişleri Bakanlığı’nın konsolosluklar kaleminde görev aldı. Bir yandan da Galatasaray Lisesi’nde dil bilgisi ve kompozisyon derslerine girdi. Yayın hayatına önce edebiyatla hiç ilgisi olmayan, patates konusunda bir tercümeyle başlamıştı. İkinci tercümesi ise kadınlar ve süslenme malzemeleriyle ilgiliydi. Servet-i Fünun dergisinde tercümelerinin yanında kendi yazdığı yazılar ve şiirleri ile yazarlığa devam eden Ahmet Hikmet, “Leyla yahut Bir Mecnun’un İntikamı” adlı ilk hikâyesini yayımladı. 1893 yılından itibaren çizgisini belirleyen Ahmet Hikmet Müftüoğlu Servet-i Fünun akımından gittikçe uzaklaşarak Türk ve İslam tarihini ele alan, yücelten eserleriyle yoluna devam etti. Haristan ve Gülistan ile tanınmış bir yazar olma yoluna giren Ahmet Hikmet’in idealizmini en iyi ortaya koyan eserleri hikâyelerini topladığı Çağlayanlar ve Gönül Hanım romanıdır. Edebiyat Fakültesi öğretim üyeliği, Peşte Başkonsolosluğu, Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı devletinin satın aldığı ama teslim alamadığı savaş araçları için kurulan tasfiye komisyonu üyeliği, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarlığı ve Demiryolları Yönetim Kurulu üyeliği görevlerinde bulundu. Yazıları, konferansları ve Türk Yurdu derneğindeki faaliyetleriyle topluma karşı görev bildiği düşünceleri yaymaya ve yaşatmaya çalıştı. 19 Mayıs 1927’de İstanbul’da vefat etti.
Anton Çehov - Hayaller (Hikaye)
Cuma, 19 Ekim 2018
░ İki jandarma: Biri siyah sakallı, sağlam yapılı bir adam; bacakları pek kısa, öyle ki, arkadan bakılınca bacaklarının, bütün insanlarda olduğundan daha aşağıda olduğu, daha aşağıda başladığı görülür; öbürü ise uzun boylu, zayıf, dimdik bir sopa gibidir, koyu kızıl renkli seyrek bir sakalı vardır. İkisi de, il merkezine, soyunu sopunu hatırlamayan bir serseriyi götürürler. Birinci jandarma, sallana sallana yürür, her yanına bakınır, kâh bir şeyi, kâh kolunu, kâh bir samanı çeker, uyluklarına vurur, bir şeyler mırıldanır. Umumiyetle kayıtsız, rahat bir hali vardır; öbürü ise zayıf yüzü, dar omuzlarına rağmen çok sağlam, ciddî, önemli görünür. Yüzünün çizgileri ve bütün ifadesiyle eski din kitaplarını kabul eden tarikat papazlarına yahut da eski tasvirlerdeki savaşçılara benzer; "zekâsından dolayı Tanrı ona biraz alın ilâve etmiştir" yani keldir, bu da söylediğim benzerliği daha da çok artırıyor. Birincisinin adı Andrey Ptaha, ikincisinin adı Nikandr Sapojinikov'dur. Beraberlerinde götürdükleri adam, hiç de bir serseri hakkında düşündüğümüze benzemez. Küçük, zayıf, hastalıklı bir adamdır. Yüzünün çizgileri, renksiz, gayet küçük, pek belirsizdir. Kaşları seyrektir, bakışı uysal, itaatlidir; serseri, otuzunu aştığı halde bıyıkları henüz çıkmaktadır. Ellerini, yenleri içine sokarak çekingen çekingen yürüyor. Köylülerin giymediği yünlü kumaştan, yıpranmış paltosunun yakası, kasketinin ta kenarına kadar kaldırılmıştır, öyle ki, yalnız küçük kırmızı bir burun, Allah’ın dünyasına bakmaya cüret eder. Sesi, pes bir tenor sesidir, durmadan zayıf zayıf öksürür. Onu, asıl adını saklamak isteyen bir serseri olarak görmek pek zordur. O, daha çok, yoksul düşmüş, Allah’ın unuttuğu talihsiz bir papazdır; sarhoşluğundan dolayı yerinden kovulmuş bir kâtiptir. Yahut da aktörlük alanında zayıf kuvvetlerini deneyen, şimdi de avare çocuk kıssasının son perdesi için eve dönen bir tüccar oğlu veya yeğenidir; sonbaharın içinden çıkılmaz çamuruyla nasıl savaştığına bakılırsa Rus manastırlarının birine giden, "her yerde rahat, günahsız" bir yaşayış arayıp da bulamayan bir manastır sofusu'dur. Yolcular, çoktan beri yürümektedir. Ama etrafındaki küçük bir toprak parçasından bir türlü kurtulamazlar, önlerinde birkaç metre çamurlu, siyahımsı bir yol vardır, arkalarında da öyle. Daha uzaklarda insan nereye baksa beyaz bir sisin geçilmez duvarlarını görür. Yürürler, hep yürürler. Duvar, biraz olsun yaklaşmaz. Toprak parçası hep aynı kalır. Beyaz köşeli bir kaldırım taşı, sel çukuru yahut geçen bir arabadan düşmüş bir saman parçası bazen göze ilişir, büyük, donuk bir su birikintisi kısa bir zaman için parlar, bir de önde şekli belirsiz bir gölge görünür; yaklaşınca gölge hep küçülür, daha karanlık olur, daha da yaklaşınca yolcular, ellerinde rakamı silinmiş bir yana eğrilmiş bir kilometre direği yahut zavallı küçük bir kayın ağacı, yol kenarlarında dilenen bir dilenci gibi ıslanmış ve çıplak bir ağaç, üzerindeki son sarı yapraklarla bir şeyler mırıldanır, bir yaprağı düşer, yere tembel tembel uçar... Bundan sonra tekrar sis, çamur, yolların kenarında siyahımsı otlar görülür. Otlar üzerinde donuk, bulanık gözyaşları vardır. Bu gözyaşları toprağın yaz güneşini karşıladığı, sonra uğurladığı zaman dökülen o rahat sevincin gözyaşları olmadığı gibi, bıldırcınların, bıldırcın kılavuzlarının susuzluğunu gideren gözyaşları da değildir. Yolcuların ayakları, ağır, yapışkan çamura batar. Her adım bir gayret ister. Andrey Ptaha, biraz heyecanlıdır. Serseriyi bir süzer, bu canlı, içki içmez insanın, nasıl olup da adını hatırlayamadığını anlamaya çalışır: — Sen Hıristiyan mısın? diye sorar. Öbürü uysal uysal: — Hıristiyanım, diye cevap verir. — Hım... Demek seni vaftiz ettiler. — Tabii, ben Müslüman değilim ki. Kiliseye giderim, perhiz tutarım, gerektiği zaman et yemem. Dini bütün bir adamım. — Adın ne? — Nasıl istersen o adı ver. Ptaha, omuzlarını silker, büyük bir şaşkınlık içinde uyluklarına vurur. Nikandr Sapojinikov ciddî ciddî susar. O, Ptaha kadar saf değildir, bir Hıristiyan’ı, adını insanlardan gizlemeye zorlayan sebepleri gayet iyi bildiği bellidir. Manalı yüzü, soğuk ve serttir. Durmadan yürür, arkadaşlarıyla boşuna gevezelik etmeyi kendisine yakıştıramaz. Sanki herkese, hatta sise bile, muvazenesini, zekâsını göstermeye çalışır gibi bir hali vardır. Ptaha devamla: — Allah, Allah, gel de çık işin içinden, der. Müjik desen değil, efendi desen değil. Sanki ikisi ortası bir şey... Geçenlerde havuzda kemerimi yıkıyordum, elime bir hayvan geçti. Parmak kadar bir şey... Kuyruğu da var, galsamaları da var. İlkönce balık dedim, ama baktım... Allah cezasını versin, ayakları var. Hayvan mıdır, balık mıdır, şeytan bilir. İşte sen de öylesin. Mesleğin ne? Serseri: — Ben müjikim, köylü soyundanım, der, içini çeker. Anneciğim köle hizmetçilerdendi. Ben, gerçi ilk bakışta bir köylüye benzemem, doğru. İşte benim talihim böyle çıktı. Anneciğim, beyefendilerin yanında dadı olarak çalışırdı. Onlardan her zevki alırdı. Benim de işte kanım, tenim onundur. Ben de efendinin evinde kalırdım. Annem beni şımartır, hep yetiştirmek, basit halimden kurtarıp iyi insanlar arasına sokmak isterdi. Ben yatakta yatar, her gün gereği gibi yemek yer, küçük beyzade pantolonu, yarım çizme giyiyordum. Annem ne yerse, bana da yedirirdi. Beyefendiler ona elbise verirler, annem de beni giydirirdi, iyi yaşadık. Çocukluğumda yediğim şekerleri, pastaları şimdi satsak iyi bir at alınabilir. Anneciğim, bana okuyup yazma öğretti. Ta çocukken bana Allah korkusunu aşıladı, beni öyle yetiştirdi ki, şimdi hiç kaba, köylüce bir söz söylemiyorum. Votka içmiyorum kardeş, iyi de giyiniyorum, iyi bir sosyetede gerektiği gibi davranıyorum. Annem hayatta ise Allah sağlık versin, öldü ise Allah rahmet eylesin. Serseri, seyrek, kısa saçlı başından şapkasını çıkarır, gözlerini yukarı kaldırır, iki defa istavroz çıkarır. Nihayet erkekten ziyade kocakarı sesine benzer sesiyle kelimeleri uzata uzata: — Allah’ım, ona rahat, güzel bir yer ver, der. Kulun Ksemiye'nın günahlarını bağışla. Anneciğim olmasaydı ben herhalde hiçbir şeyden anlamayan basit bir köylü olarak kalırdım. Şimdi dostum, ne sorarsan sor, her şeyi bilirim. Din kitaplarını, dünya kitaplarını, her türlü duaları, ilmihali bilirim. Zaten Tanrı buyruğuna göre yaşarım. İnsanlara kötülük etmem. Vücudumu temizlik, fazilet içinde tutarım. Zamanında perhiz tutarım, zamanı gelince de bozarım. Bazı insanlar sadece votkadan oburluktan zevk alırlar. Bense boş zamanlarımda bahçeye oturur, yalnız kitap okurum. Hep okurum, sonra ağlar, ağlarım. — Niye ağlarsın? — Dokunaklı yazarlar da... Bir kitaba beş kapik bulur verirsin ama durmadan ağlar, feryat edersin. Ptaha: — Baban öldü mü? diye sorar. — Bilmem kardeş? İşlenen günahı niye saklayayım, babamı tanımıyorum. Bana öyle geliyor ki, ben annemin piç çocuğuyum. Anneciğim, bütün ömrü boyunca hep beyin yanında oturdu, basit bir köylüye varmak istemedi... Ptaha alaylı alaylı gülümseyerek: — Demek beyi ile, dedi. — Evet, doğrusu kendisini koruyamadı. Gerçi temiz, Allah’tan korkan bir kadındı. Ama bakirliğini koruyamadı.Şüphesiz büyük bir günah ama, şimdi belki de damarlarımda asilzade kanı dolaşır. Kibar zatım doğrusu. Bu "asil adam" bütün, hafif, tatlı bir sesle, dar alnını buruşturup kırmızı üşümüş burnundan gıcırtılı sesler çıkarıp anlatır. Ptaha dinler, ona şaşkın şaşkın, yan yan bakar, durmadan omuzlarını silker. Altı verst kadar yürüdükten sonra jandarmalarla serseri bir tümsek üstüne otururlar. Ptaha mırıldanarak: — Köpek bile kendine verilen adı hatırlar, der. Benim adım Andruşka'dır. Onunki Nikandr. Her insanın kutsal bir adı vardır. Başka bir adla çağırılmaz! Serseri, ah çeker, şakağını yumruğuna dayayarak: — Benim adımı bilmek kime gerek? der. Benim de ne işime yarar? İstediğim yere gitmeme izin verselerdi, durum bugünkünden daha kötü olurdu. Arkadaşlar, ben kanunu bilir bir adamım. Şimdi ben adını hatırlayamayan bir serseriyim. Başıma gelebilecek en büyük belâ, Doğu Sibirya'ya gönderilmektir. Otuz kırk kadar da kırbaç yerim. Ama asıl adımı söylersem, tekrar küreğe gönderirler. — Yoksa küreğe mi hüküm giydin? — Çektim. Dört yıl tıraşlı kafa ile dolaştım. Zincir taşıdım. — Niçin? — Adam öldürmeden. Daha çocuktum, on sekiz yaşlarındaydım. Anneciğim, beyin bardağına yanlışlıkla soda, limon tuzu yerine sıçanotu koymuş. Kilerde çeşit çeşit kutular vardı. Birbirine kolaylıkla karıştırılabilirdi. Serseri içini çeker, başını sallar: — O, temiz insandı, der. Ama kim bilir, başkalarının ruhu, kapalı kutudur. Belki dikkatsizlikle, belki de beyin başka bir hizmetçiye yakınlık göstermesini, böylece kendisine ettiği hakareti hazmedemediği içindir. Belki de bile bile yapmıştır. Küçüktüm, o zaman daha her şeyi bilmezdim. Şimdi hatırlıyorum. Bey, gerçekten başka bir odalık almıştı, anneciğim de çok üzülüyordu. Ondan sonra iki sene kadar mahkeme sürdü. Annem yirmi yıl kürek cezası giydi, ben ise yaşım küçük olduğu için yedi yıl. — Senin suçun neydi? — Suç ortaklığı. Bardağı beye veren bendim. Her zaman böyle olurdu. Annem sodayı hazırlar, ben verirdim. Tabii bütün bunları kardeş, Tanrı huzurunda söyler gibi söylüyorum. Kimseye anlatmayın. Ptaha: — Canım kimse bize soracak değil ya, dedi. Demek sen kürekten kaçtın? — Kaçtım dostum, kaçtım. Kaçanlar on dört kişi kadar vardık. Allah razı olsun. Arkadaşlar kaçtılar da beni de yanlarına aldılar. Şimdi siz söyleyin, ne diye adımı söyleyeyim? Söylersem gene küreğe gönderirler. Bense pek kötü bir kürek mahkûmuyum. Hastalıklı, narin bir adamım. Temiz temiz yatmayı, yemek yemeyi, uyumayı severim. Allah’a dua ederken bir kandil, bir mum yakmayı severim. Hiçbir yerde gürültü olmasın isterim. Secde ettiğim zaman döşemede çerçöp, tükürük olmamasını isterim. Ben de anneciğim için sabah akşam kırk defa kadar secde ederim. Serseri, şapkasını indirir, istavroz çıkarır: — Doğu Sibirya'ya göndersinler, korkmam. — Daha mı iyi sanki? — Tabii. Kürekte balık istifi yaşanır. Darlık, itişip kakışma, insan bir yerde dinlenemez. Gerçek bir cehennem. Allah kimseye göstermesin. Haydutsun, haydut gibi yaşayacaksın; köpekten daha kötü. İnsan ne yemek yiyebilir, ne uyuyabilir, ne Allah’a dua edebilir. Sürgünde ise durum bambaşka. Sürgüne gidince ilk defa topluluk içine girerim. İdare bana bir şeyler vermek zorundadır. Orada toprağın ucu bucağı yok, derler, istediğin kadar al. Orada, tarla için, sebze bahçesi için, ev için toprak verirler. Orada herkes gibi çift sürer, buğday ekerim, hayvan beslerim, arılarım, koyunlarım, köpeklerim... Bir Sibirya kedisi beslerim, sıçanlar malımı yemesinler... Ev bark kurarım, dinî tasvirler alırım, Allah kısmet ederse evlenir, çoluğa çocuğa karışırım. Serseri, mırıldanır, dinleyicilerine değil de, başka bir yere bakar. Hayalleri ne kadar saf ise de öyle içten, candan bir eda ile ortaya çıkar ki, inanmamak elden gelmez. Serserinin küçük yüzünde bir gülümseme okunur. Gözlerinde, burnunda, yüzünde, uzak saadetinin tatlı önduyuşu sanki donuklaşmıştır. Jandarmalar dinlerler, ona ciddî ciddî halinden anlayarak bakarlar. Onlar da inanır. Serseri devam eder: — Sibirya'dan korkmam. Sibirya, burası gibi, Rusya'dır. Orasının da aynı Allah’ı, çarı vardır. Orada da seninle nasıl konuşursam öyle konuşurum. Orada daha çok hürriyet vardır. İnsanlar daha iyi yaşarlar. Her şey daha iyidir. Orasının nehirleri buradakilerden daha iyidir. Orada balıklar, hesaplanamayacak kadar çoktur. Benimse kardeşler, en büyük zevkim balık tutmaktır. İstersen bana ekmek verme ama bir olta verip bir yere oturmama izin ver. Olta ile de tutarım, ağ ile de tutarım, sepetle de tutarım. Buzlar çözülünce de kepçe ile tutarım, gücüm yetmediği için beş kapik verip bir köylüye tuttururum. Allah’ım ne zevktir o. İnsan, bir yayın balığı, bir kefal tutarsa sanki kardeşini görmüş gibi sevinir. Her balık için de ayrı usuller lâzım, birisini kurtla tutarsın, birini kurbağa ile başkasını da sivrisinekle. Bütün bunları bilmek lâzım. Meselâ yayın balığını alalım: Yayın balığı kaba bir balıktır. Ne verirsen yer. Turna balığı, sazan balığını sever, kefali sığ yerde tutmaktan büyük bir zevk yoktur. Oltayı yirmi, otuz metre uzağa kor, ucuna ağır bir şey değil de, bir kelebek yahut bir mayısböceği takar, bırakırsın, öyle ki, bunlar suyun üzerinde yüzer. Sen de suda pantolonunu çıkarır, oltayı bırakırsın. Turna ise birdenbire sicimi çeker. Yemi aşırmamasına dikkat etmek lâzım. Kımıldadığını duyar duymaz hiç bekleme, hemen çek. Hayatımda hu hu, ne çok balık tuttum. Kaçtığımız zaman arkadaşlar ormanda yatarken, ben uyumaz, nehre inerdim. Nehir orada geniştir, çabuk akar. Kıyıları sarptır, müthiş doğrusu. Kıyılarda hep bakir ormanlar vardır; ağaçlar da öyle ki, insanın yukarı bakınca başı döner. Buradaki fiyatla orada her çama on ruble verilir. Hayallerin bu darma dağınık baskısı altında, geçmişin sıkıntılı hayalleriyle, saadetinin tatlı önsezisi ile zavallı adam susar, sanki kendi kendine mırıldanıyormuş gibi sadece dudaklarını kımıldatır. Donmuş saadet gülümsemesi yüzünden silinmez. Jandarmalar susar, düşünürler, başlarını önlerine eğmişlerdir. Sonbahar sessizliği içinde soğuk, tatsız bir sis, topraktan üçünün ruhuna işler. Gözleri önünde bir hapishane duvarı gibi gerilip de ona, iradesinin sınırlarını gösterdiği zamanlarda hızlı akan, geniş, sarp kıyılı nehirleri, geçilmez ormanları, uçsuz bucaksız bozkırları düşünmek insana tatlı gelir. Hayal gücü, sabah erken erken gökyüzünde şafağın pembeliği daha inmeden, ıssız, sarp kıyıdan geçen bir insanın küçük bir leke olarak yürüyüp geçtiğini çizer. Sel yatağının iki yanında taraça halinde yükselen direklik ulu çamlar, her insana sert sert bakar, sert sert homurdanır: Kökler, kocaman taşlar, dikenli fidanlar yolunu keserler. Ama o, bedence kuvvetli, ruhça cesurdur. Ne çamlardan, ne taşlardan, ne yalnızlığından, ne de her adımını tekrarlayan o kuvvetli yankıdan korkar. Jandarmalar, hiç yaşamadıkları o serbestlik hayatının hallerini kafalarında canlandırırlar, hatırladıkları, çok eskiden işittikleri belli belirsiz şeyler midir, yoksa o hürriyet hayatının hayalleri onlara eski hür atalarından mı geçmiştir, bilmiyoruz. Şimdiye kadar hiç söz söylememiş olan Nikandr Sapjinikov ilk olarak sessizliğe son verir. Serserinin bu güzel saadetine gıpta mı etmiş, yoksa ruhunda bu saadet hayallerin içinde yüzdükleri kurşuni sisle, siyahımsı çamurla denk düşmediğini mi fark etmiştir, ama serseriye sert sert bakar, der ki: — Evet, öyle! Bütün bunlar güzel, iyi. Ama kardeş, sen o serbest yerlere varamayacaksın ki. Nereye gideceksin, nereye? Üç yüz verst yürür, sonra da ruhunu Allah’a teslim edersin. Altı verst yürüdük, soluğun kesildi, çok zayıfsın sen. Serseri yavaş yavaş Nikandr'a döner, yüzündeki o mesut gülümseme kaybolur. Jandarma ciddi yüzüne korku ile suçlu suçlu bakar. Herhalde bir şeyler hatırlar. Başını önüne eğer. Ortalığa tekrar bir sessizlik çöker. Üçü de bir şey düşünürler. Jandarmalar ancak Allah’ın düşünebileceği şeyi, yani onları o hür memleketten ayıran mesafeyi ölçmek için kafa yorarlar. Serserinin kafasında ise mesafeden daha açık, daha belirli, daha korkunç hayaller birbirini kovalar, önünde canlı olarak uzun mahkeme safhaları, kürek, sürgün zindanları, mahpusların koğuşları, yoldaki yorucu duraklar, sert kışlar, hastalıklar, arkadaşların ölümleri... Serseri, gözlerini suçlu suçlu kırpar, üzerinde küçük ter damlaları görülen alnını kolu ile siler, sanki sıcak bir banyodan yeni çıkmış gibi sık sık solur. Sonra öbür kolu ile alnını siler, korku ile etrafına bakar. Ptaha, öbürüne hak vererek: — Doğru, der, varamazsın. Sen hiç de iyi yol yürümüyorsun. Kendine bak, bir deri bir kemik kalmışsın, ölürsün kardeş. Nikandr: — Tabii ölür, der. Nereye varacak? Onu şimdiden hastaneye yatırırlar. Tabii... Adını unutan adam, katı yürekli yol arkadaşlarının sert, kayıtsız yüzlerine bakar, kasketini çıkarmadan gözlerini fal taşı gibi açarak çabuk çabuk istavroz çıkarır. Tirtir titrer, başını sallar, üzerine basılmış bir tırtıl gibi bütün vücudu kıvranıp büzülür. Nikandr kalkarak: — Eh, gitme zamanı geldi, der. Dinlendik. Bir dakika sonra yolcular, çamurlu yolda gitmeye başlarlar. Serseri, daha da çok büzülerek ellerini, yenlerine daha derin sokmuştur. Ptaha susar.Çeviri: Servet Lünel
Cuma, 19 Ekim 2018
░ İki jandarma: Biri siyah sakallı, sağlam yapılı bir adam; bacakları pek kısa, öyle ki, arkadan bakılınca bacaklarının, bütün insanlarda olduğundan daha aşağıda olduğu, daha aşağıda başladığı görülür; öbürü ise uzun boylu, zayıf, dimdik bir sopa gibidir, koyu kızıl renkli seyrek bir sakalı vardır. İkisi de, il merkezine, soyunu sopunu hatırlamayan bir serseriyi götürürler. Birinci jandarma, sallana sallana yürür, her yanına bakınır, kâh bir şeyi, kâh kolunu, kâh bir samanı çeker, uyluklarına vurur, bir şeyler mırıldanır. Umumiyetle kayıtsız, rahat bir hali vardır; öbürü ise zayıf yüzü, dar omuzlarına rağmen çok sağlam, ciddî, önemli görünür. Yüzünün çizgileri ve bütün ifadesiyle eski din kitaplarını kabul eden tarikat papazlarına yahut da eski tasvirlerdeki savaşçılara benzer; "zekâsından dolayı Tanrı ona biraz alın ilâve etmiştir" yani keldir, bu da söylediğim benzerliği daha da çok artırıyor. Birincisinin adı Andrey Ptaha, ikincisinin adı Nikandr Sapojinikov'dur. Beraberlerinde götürdükleri adam, hiç de bir serseri hakkında düşündüğümüze benzemez. Küçük, zayıf, hastalıklı bir adamdır. Yüzünün çizgileri, renksiz, gayet küçük, pek belirsizdir. Kaşları seyrektir, bakışı uysal, itaatlidir; serseri, otuzunu aştığı halde bıyıkları henüz çıkmaktadır. Ellerini, yenleri içine sokarak çekingen çekingen yürüyor. Köylülerin giymediği yünlü kumaştan, yıpranmış paltosunun yakası, kasketinin ta kenarına kadar kaldırılmıştır, öyle ki, yalnız küçük kırmızı bir burun, Allah’ın dünyasına bakmaya cüret eder. Sesi, pes bir tenor sesidir, durmadan zayıf zayıf öksürür. Onu, asıl adını saklamak isteyen bir serseri olarak görmek pek zordur. O, daha çok, yoksul düşmüş, Allah’ın unuttuğu talihsiz bir papazdır; sarhoşluğundan dolayı yerinden kovulmuş bir kâtiptir. Yahut da aktörlük alanında zayıf kuvvetlerini deneyen, şimdi de avare çocuk kıssasının son perdesi için eve dönen bir tüccar oğlu veya yeğenidir; sonbaharın içinden çıkılmaz çamuruyla nasıl savaştığına bakılırsa Rus manastırlarının birine giden, "her yerde rahat, günahsız" bir yaşayış arayıp da bulamayan bir manastır sofusu'dur. Yolcular, çoktan beri yürümektedir. Ama etrafındaki küçük bir toprak parçasından bir türlü kurtulamazlar, önlerinde birkaç metre çamurlu, siyahımsı bir yol vardır, arkalarında da öyle. Daha uzaklarda insan nereye baksa beyaz bir sisin geçilmez duvarlarını görür. Yürürler, hep yürürler. Duvar, biraz olsun yaklaşmaz. Toprak parçası hep aynı kalır. Beyaz köşeli bir kaldırım taşı, sel çukuru yahut geçen bir arabadan düşmüş bir saman parçası bazen göze ilişir, büyük, donuk bir su birikintisi kısa bir zaman için parlar, bir de önde şekli belirsiz bir gölge görünür; yaklaşınca gölge hep küçülür, daha karanlık olur, daha da yaklaşınca yolcular, ellerinde rakamı silinmiş bir yana eğrilmiş bir kilometre direği yahut zavallı küçük bir kayın ağacı, yol kenarlarında dilenen bir dilenci gibi ıslanmış ve çıplak bir ağaç, üzerindeki son sarı yapraklarla bir şeyler mırıldanır, bir yaprağı düşer, yere tembel tembel uçar... Bundan sonra tekrar sis, çamur, yolların kenarında siyahımsı otlar görülür. Otlar üzerinde donuk, bulanık gözyaşları vardır. Bu gözyaşları toprağın yaz güneşini karşıladığı, sonra uğurladığı zaman dökülen o rahat sevincin gözyaşları olmadığı gibi, bıldırcınların, bıldırcın kılavuzlarının susuzluğunu gideren gözyaşları da değildir. Yolcuların ayakları, ağır, yapışkan çamura batar. Her adım bir gayret ister. Andrey Ptaha, biraz heyecanlıdır. Serseriyi bir süzer, bu canlı, içki içmez insanın, nasıl olup da adını hatırlayamadığını anlamaya çalışır: — Sen Hıristiyan mısın? diye sorar. Öbürü uysal uysal: — Hıristiyanım, diye cevap verir. — Hım... Demek seni vaftiz ettiler. — Tabii, ben Müslüman değilim ki. Kiliseye giderim, perhiz tutarım, gerektiği zaman et yemem. Dini bütün bir adamım. — Adın ne? — Nasıl istersen o adı ver. Ptaha, omuzlarını silker, büyük bir şaşkınlık içinde uyluklarına vurur. Nikandr Sapojinikov ciddî ciddî susar. O, Ptaha kadar saf değildir, bir Hıristiyan’ı, adını insanlardan gizlemeye zorlayan sebepleri gayet iyi bildiği bellidir. Manalı yüzü, soğuk ve serttir. Durmadan yürür, arkadaşlarıyla boşuna gevezelik etmeyi kendisine yakıştıramaz. Sanki herkese, hatta sise bile, muvazenesini, zekâsını göstermeye çalışır gibi bir hali vardır. Ptaha devamla: — Allah, Allah, gel de çık işin içinden, der. Müjik desen değil, efendi desen değil. Sanki ikisi ortası bir şey... Geçenlerde havuzda kemerimi yıkıyordum, elime bir hayvan geçti. Parmak kadar bir şey... Kuyruğu da var, galsamaları da var. İlkönce balık dedim, ama baktım... Allah cezasını versin, ayakları var. Hayvan mıdır, balık mıdır, şeytan bilir. İşte sen de öylesin. Mesleğin ne? Serseri: — Ben müjikim, köylü soyundanım, der, içini çeker. Anneciğim köle hizmetçilerdendi. Ben, gerçi ilk bakışta bir köylüye benzemem, doğru. İşte benim talihim böyle çıktı. Anneciğim, beyefendilerin yanında dadı olarak çalışırdı. Onlardan her zevki alırdı. Benim de işte kanım, tenim onundur. Ben de efendinin evinde kalırdım. Annem beni şımartır, hep yetiştirmek, basit halimden kurtarıp iyi insanlar arasına sokmak isterdi. Ben yatakta yatar, her gün gereği gibi yemek yer, küçük beyzade pantolonu, yarım çizme giyiyordum. Annem ne yerse, bana da yedirirdi. Beyefendiler ona elbise verirler, annem de beni giydirirdi, iyi yaşadık. Çocukluğumda yediğim şekerleri, pastaları şimdi satsak iyi bir at alınabilir. Anneciğim, bana okuyup yazma öğretti. Ta çocukken bana Allah korkusunu aşıladı, beni öyle yetiştirdi ki, şimdi hiç kaba, köylüce bir söz söylemiyorum. Votka içmiyorum kardeş, iyi de giyiniyorum, iyi bir sosyetede gerektiği gibi davranıyorum. Annem hayatta ise Allah sağlık versin, öldü ise Allah rahmet eylesin. Serseri, seyrek, kısa saçlı başından şapkasını çıkarır, gözlerini yukarı kaldırır, iki defa istavroz çıkarır. Nihayet erkekten ziyade kocakarı sesine benzer sesiyle kelimeleri uzata uzata: — Allah’ım, ona rahat, güzel bir yer ver, der. Kulun Ksemiye'nın günahlarını bağışla. Anneciğim olmasaydı ben herhalde hiçbir şeyden anlamayan basit bir köylü olarak kalırdım. Şimdi dostum, ne sorarsan sor, her şeyi bilirim. Din kitaplarını, dünya kitaplarını, her türlü duaları, ilmihali bilirim. Zaten Tanrı buyruğuna göre yaşarım. İnsanlara kötülük etmem. Vücudumu temizlik, fazilet içinde tutarım. Zamanında perhiz tutarım, zamanı gelince de bozarım. Bazı insanlar sadece votkadan oburluktan zevk alırlar. Bense boş zamanlarımda bahçeye oturur, yalnız kitap okurum. Hep okurum, sonra ağlar, ağlarım. — Niye ağlarsın? — Dokunaklı yazarlar da... Bir kitaba beş kapik bulur verirsin ama durmadan ağlar, feryat edersin. Ptaha: — Baban öldü mü? diye sorar. — Bilmem kardeş? İşlenen günahı niye saklayayım, babamı tanımıyorum. Bana öyle geliyor ki, ben annemin piç çocuğuyum. Anneciğim, bütün ömrü boyunca hep beyin yanında oturdu, basit bir köylüye varmak istemedi... Ptaha alaylı alaylı gülümseyerek: — Demek beyi ile, dedi. — Evet, doğrusu kendisini koruyamadı. Gerçi temiz, Allah’tan korkan bir kadındı. Ama bakirliğini koruyamadı.Şüphesiz büyük bir günah ama, şimdi belki de damarlarımda asilzade kanı dolaşır. Kibar zatım doğrusu. Bu "asil adam" bütün, hafif, tatlı bir sesle, dar alnını buruşturup kırmızı üşümüş burnundan gıcırtılı sesler çıkarıp anlatır. Ptaha dinler, ona şaşkın şaşkın, yan yan bakar, durmadan omuzlarını silker. Altı verst kadar yürüdükten sonra jandarmalarla serseri bir tümsek üstüne otururlar. Ptaha mırıldanarak: — Köpek bile kendine verilen adı hatırlar, der. Benim adım Andruşka'dır. Onunki Nikandr. Her insanın kutsal bir adı vardır. Başka bir adla çağırılmaz! Serseri, ah çeker, şakağını yumruğuna dayayarak: — Benim adımı bilmek kime gerek? der. Benim de ne işime yarar? İstediğim yere gitmeme izin verselerdi, durum bugünkünden daha kötü olurdu. Arkadaşlar, ben kanunu bilir bir adamım. Şimdi ben adını hatırlayamayan bir serseriyim. Başıma gelebilecek en büyük belâ, Doğu Sibirya'ya gönderilmektir. Otuz kırk kadar da kırbaç yerim. Ama asıl adımı söylersem, tekrar küreğe gönderirler. — Yoksa küreğe mi hüküm giydin? — Çektim. Dört yıl tıraşlı kafa ile dolaştım. Zincir taşıdım. — Niçin? — Adam öldürmeden. Daha çocuktum, on sekiz yaşlarındaydım. Anneciğim, beyin bardağına yanlışlıkla soda, limon tuzu yerine sıçanotu koymuş. Kilerde çeşit çeşit kutular vardı. Birbirine kolaylıkla karıştırılabilirdi. Serseri içini çeker, başını sallar: — O, temiz insandı, der. Ama kim bilir, başkalarının ruhu, kapalı kutudur. Belki dikkatsizlikle, belki de beyin başka bir hizmetçiye yakınlık göstermesini, böylece kendisine ettiği hakareti hazmedemediği içindir. Belki de bile bile yapmıştır. Küçüktüm, o zaman daha her şeyi bilmezdim. Şimdi hatırlıyorum. Bey, gerçekten başka bir odalık almıştı, anneciğim de çok üzülüyordu. Ondan sonra iki sene kadar mahkeme sürdü. Annem yirmi yıl kürek cezası giydi, ben ise yaşım küçük olduğu için yedi yıl. — Senin suçun neydi? — Suç ortaklığı. Bardağı beye veren bendim. Her zaman böyle olurdu. Annem sodayı hazırlar, ben verirdim. Tabii bütün bunları kardeş, Tanrı huzurunda söyler gibi söylüyorum. Kimseye anlatmayın. Ptaha: — Canım kimse bize soracak değil ya, dedi. Demek sen kürekten kaçtın? — Kaçtım dostum, kaçtım. Kaçanlar on dört kişi kadar vardık. Allah razı olsun. Arkadaşlar kaçtılar da beni de yanlarına aldılar. Şimdi siz söyleyin, ne diye adımı söyleyeyim? Söylersem gene küreğe gönderirler. Bense pek kötü bir kürek mahkûmuyum. Hastalıklı, narin bir adamım. Temiz temiz yatmayı, yemek yemeyi, uyumayı severim. Allah’a dua ederken bir kandil, bir mum yakmayı severim. Hiçbir yerde gürültü olmasın isterim. Secde ettiğim zaman döşemede çerçöp, tükürük olmamasını isterim. Ben de anneciğim için sabah akşam kırk defa kadar secde ederim. Serseri, şapkasını indirir, istavroz çıkarır: — Doğu Sibirya'ya göndersinler, korkmam. — Daha mı iyi sanki? — Tabii. Kürekte balık istifi yaşanır. Darlık, itişip kakışma, insan bir yerde dinlenemez. Gerçek bir cehennem. Allah kimseye göstermesin. Haydutsun, haydut gibi yaşayacaksın; köpekten daha kötü. İnsan ne yemek yiyebilir, ne uyuyabilir, ne Allah’a dua edebilir. Sürgünde ise durum bambaşka. Sürgüne gidince ilk defa topluluk içine girerim. İdare bana bir şeyler vermek zorundadır. Orada toprağın ucu bucağı yok, derler, istediğin kadar al. Orada, tarla için, sebze bahçesi için, ev için toprak verirler. Orada herkes gibi çift sürer, buğday ekerim, hayvan beslerim, arılarım, koyunlarım, köpeklerim... Bir Sibirya kedisi beslerim, sıçanlar malımı yemesinler... Ev bark kurarım, dinî tasvirler alırım, Allah kısmet ederse evlenir, çoluğa çocuğa karışırım. Serseri, mırıldanır, dinleyicilerine değil de, başka bir yere bakar. Hayalleri ne kadar saf ise de öyle içten, candan bir eda ile ortaya çıkar ki, inanmamak elden gelmez. Serserinin küçük yüzünde bir gülümseme okunur. Gözlerinde, burnunda, yüzünde, uzak saadetinin tatlı önduyuşu sanki donuklaşmıştır. Jandarmalar dinlerler, ona ciddî ciddî halinden anlayarak bakarlar. Onlar da inanır. Serseri devam eder: — Sibirya'dan korkmam. Sibirya, burası gibi, Rusya'dır. Orasının da aynı Allah’ı, çarı vardır. Orada da seninle nasıl konuşursam öyle konuşurum. Orada daha çok hürriyet vardır. İnsanlar daha iyi yaşarlar. Her şey daha iyidir. Orasının nehirleri buradakilerden daha iyidir. Orada balıklar, hesaplanamayacak kadar çoktur. Benimse kardeşler, en büyük zevkim balık tutmaktır. İstersen bana ekmek verme ama bir olta verip bir yere oturmama izin ver. Olta ile de tutarım, ağ ile de tutarım, sepetle de tutarım. Buzlar çözülünce de kepçe ile tutarım, gücüm yetmediği için beş kapik verip bir köylüye tuttururum. Allah’ım ne zevktir o. İnsan, bir yayın balığı, bir kefal tutarsa sanki kardeşini görmüş gibi sevinir. Her balık için de ayrı usuller lâzım, birisini kurtla tutarsın, birini kurbağa ile başkasını da sivrisinekle. Bütün bunları bilmek lâzım. Meselâ yayın balığını alalım: Yayın balığı kaba bir balıktır. Ne verirsen yer. Turna balığı, sazan balığını sever, kefali sığ yerde tutmaktan büyük bir zevk yoktur. Oltayı yirmi, otuz metre uzağa kor, ucuna ağır bir şey değil de, bir kelebek yahut bir mayısböceği takar, bırakırsın, öyle ki, bunlar suyun üzerinde yüzer. Sen de suda pantolonunu çıkarır, oltayı bırakırsın. Turna ise birdenbire sicimi çeker. Yemi aşırmamasına dikkat etmek lâzım. Kımıldadığını duyar duymaz hiç bekleme, hemen çek. Hayatımda hu hu, ne çok balık tuttum. Kaçtığımız zaman arkadaşlar ormanda yatarken, ben uyumaz, nehre inerdim. Nehir orada geniştir, çabuk akar. Kıyıları sarptır, müthiş doğrusu. Kıyılarda hep bakir ormanlar vardır; ağaçlar da öyle ki, insanın yukarı bakınca başı döner. Buradaki fiyatla orada her çama on ruble verilir. Hayallerin bu darma dağınık baskısı altında, geçmişin sıkıntılı hayalleriyle, saadetinin tatlı önsezisi ile zavallı adam susar, sanki kendi kendine mırıldanıyormuş gibi sadece dudaklarını kımıldatır. Donmuş saadet gülümsemesi yüzünden silinmez. Jandarmalar susar, düşünürler, başlarını önlerine eğmişlerdir. Sonbahar sessizliği içinde soğuk, tatsız bir sis, topraktan üçünün ruhuna işler. Gözleri önünde bir hapishane duvarı gibi gerilip de ona, iradesinin sınırlarını gösterdiği zamanlarda hızlı akan, geniş, sarp kıyılı nehirleri, geçilmez ormanları, uçsuz bucaksız bozkırları düşünmek insana tatlı gelir. Hayal gücü, sabah erken erken gökyüzünde şafağın pembeliği daha inmeden, ıssız, sarp kıyıdan geçen bir insanın küçük bir leke olarak yürüyüp geçtiğini çizer. Sel yatağının iki yanında taraça halinde yükselen direklik ulu çamlar, her insana sert sert bakar, sert sert homurdanır: Kökler, kocaman taşlar, dikenli fidanlar yolunu keserler. Ama o, bedence kuvvetli, ruhça cesurdur. Ne çamlardan, ne taşlardan, ne yalnızlığından, ne de her adımını tekrarlayan o kuvvetli yankıdan korkar. Jandarmalar, hiç yaşamadıkları o serbestlik hayatının hallerini kafalarında canlandırırlar, hatırladıkları, çok eskiden işittikleri belli belirsiz şeyler midir, yoksa o hürriyet hayatının hayalleri onlara eski hür atalarından mı geçmiştir, bilmiyoruz. Şimdiye kadar hiç söz söylememiş olan Nikandr Sapjinikov ilk olarak sessizliğe son verir. Serserinin bu güzel saadetine gıpta mı etmiş, yoksa ruhunda bu saadet hayallerin içinde yüzdükleri kurşuni sisle, siyahımsı çamurla denk düşmediğini mi fark etmiştir, ama serseriye sert sert bakar, der ki: — Evet, öyle! Bütün bunlar güzel, iyi. Ama kardeş, sen o serbest yerlere varamayacaksın ki. Nereye gideceksin, nereye? Üç yüz verst yürür, sonra da ruhunu Allah’a teslim edersin. Altı verst yürüdük, soluğun kesildi, çok zayıfsın sen. Serseri yavaş yavaş Nikandr'a döner, yüzündeki o mesut gülümseme kaybolur. Jandarma ciddi yüzüne korku ile suçlu suçlu bakar. Herhalde bir şeyler hatırlar. Başını önüne eğer. Ortalığa tekrar bir sessizlik çöker. Üçü de bir şey düşünürler. Jandarmalar ancak Allah’ın düşünebileceği şeyi, yani onları o hür memleketten ayıran mesafeyi ölçmek için kafa yorarlar. Serserinin kafasında ise mesafeden daha açık, daha belirli, daha korkunç hayaller birbirini kovalar, önünde canlı olarak uzun mahkeme safhaları, kürek, sürgün zindanları, mahpusların koğuşları, yoldaki yorucu duraklar, sert kışlar, hastalıklar, arkadaşların ölümleri... Serseri, gözlerini suçlu suçlu kırpar, üzerinde küçük ter damlaları görülen alnını kolu ile siler, sanki sıcak bir banyodan yeni çıkmış gibi sık sık solur. Sonra öbür kolu ile alnını siler, korku ile etrafına bakar. Ptaha, öbürüne hak vererek: — Doğru, der, varamazsın. Sen hiç de iyi yol yürümüyorsun. Kendine bak, bir deri bir kemik kalmışsın, ölürsün kardeş. Nikandr: — Tabii ölür, der. Nereye varacak? Onu şimdiden hastaneye yatırırlar. Tabii... Adını unutan adam, katı yürekli yol arkadaşlarının sert, kayıtsız yüzlerine bakar, kasketini çıkarmadan gözlerini fal taşı gibi açarak çabuk çabuk istavroz çıkarır. Tirtir titrer, başını sallar, üzerine basılmış bir tırtıl gibi bütün vücudu kıvranıp büzülür. Nikandr kalkarak: — Eh, gitme zamanı geldi, der. Dinlendik. Bir dakika sonra yolcular, çamurlu yolda gitmeye başlarlar. Serseri, daha da çok büzülerek ellerini, yenlerine daha derin sokmuştur. Ptaha susar.Çeviri: Servet Lünel
Cho'lpon - Go'zal Turkiston
Pazartesi, 22 Ekim 2018
Go’zal Turkiston senga ne bo’ldi?Sahar vaqtida gullaring so’ldi,Chamanlar barbod qushlar ham faryodHammasi mahzun bo’lmas mi dilshod?Bilmam nechun qushlar uchmas bag’chalaringda? Birlig’imizning tabranmas tag’iUmidimizning so’nmas chirog’iBirlash ey xalqim kelgandir chog’i,Bazansin imdi Turkiston bog’i.Qo’zg’al xalqim yatar shuncha javru jafolar. Ol bayrog’ingni qalbing oyg’ansin,Qullik asorat barchasi yonsin,Qur yangi davlat yovlar o’rtansin,O’sib Turkiston qadding ko’tarsinYayrab yashnab o’z vataning gul bag’larida Güzel Türkistan, sana ne oldu,Seher vaktinde güllerin soldu?Çimenler berbat, kuşlarda feryatHepsi de mahzun, olmaz mı dil şâd?Bilmem niçin kuşlar uçmaz bahçelerinde... Birliğimizin yıkılmaz dağı,Umudumuzun sönmez ışığı.Birleş ey halkım, gelmiştir çağıBezensin şimdi Türkistan bağı.Davran halkım, yeter şunca cevr ü cefalar. Al bayrağını, kalbin uyansınKölelik, esirlik hepsi de yansın.Kur yeni devlet, düşmanlar yansın,Gelişsin Türkistan, yerinden doğrulsun.Hür yaşasın, öz vatanın gül bağlarında...
Pazartesi, 22 Ekim 2018
Go’zal Turkiston senga ne bo’ldi?Sahar vaqtida gullaring so’ldi,Chamanlar barbod qushlar ham faryodHammasi mahzun bo’lmas mi dilshod?Bilmam nechun qushlar uchmas bag’chalaringda? Birlig’imizning tabranmas tag’iUmidimizning so’nmas chirog’iBirlash ey xalqim kelgandir chog’i,Bazansin imdi Turkiston bog’i.Qo’zg’al xalqim yatar shuncha javru jafolar. Ol bayrog’ingni qalbing oyg’ansin,Qullik asorat barchasi yonsin,Qur yangi davlat yovlar o’rtansin,O’sib Turkiston qadding ko’tarsinYayrab yashnab o’z vataning gul bag’larida Güzel Türkistan, sana ne oldu,Seher vaktinde güllerin soldu?Çimenler berbat, kuşlarda feryatHepsi de mahzun, olmaz mı dil şâd?Bilmem niçin kuşlar uçmaz bahçelerinde... Birliğimizin yıkılmaz dağı,Umudumuzun sönmez ışığı.Birleş ey halkım, gelmiştir çağıBezensin şimdi Türkistan bağı.Davran halkım, yeter şunca cevr ü cefalar. Al bayrağını, kalbin uyansınKölelik, esirlik hepsi de yansın.Kur yeni devlet, düşmanlar yansın,Gelişsin Türkistan, yerinden doğrulsun.Hür yaşasın, öz vatanın gül bağlarında...
Erzurumlu İbrahim Hakkı - Tefviznâme
Salı, 09 Ekim 2018
Hak şerleri hayr eyler Zannetme ki gayr eylerÂrif anı seyreyler Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Sen Hakk’a tevekkül kıl Sabreyle ve râzı ol Tevfiz it ve rahat bul Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Kalbin ana berk eyle Takdîrini derk eyle Tedbirini terk eyle Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Bil kâdı-i hâcâti Terk eyle mürâdâtı Kıl ana münacâtı Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Bir işi murâd itme Hak’dandır o redd itme Oldıysa inâd itme Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hakk’ın olıcak işler Ol hikmetini işler Boşdur gam u teşvişler Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hep işleri fâyıkdır Neylerse muvâkıfdır Birbirine lâyıkdır Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Dilden gamı dûr eyle Tefviz-i umûr eyle Rabbinle huzûr eyle Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Sen adli zulüm sanma Sabr it sakın usanma Teslim ol oda yanma Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Dime şu niçün şöyle Bak sonuna sabr eyle Yerincedir ol öyle Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hiç kimseye hor bakma Sen nefsine yan çıkma İncitme gönül yıkma Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Mü’min işi reng olmaz Ârif dili teng olmaz Âkıl huyu cenk olmaz Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hoş sabır cemilimdir Allah ki vekilimdir Takdîr kefîlimdir Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Her dilde ânın adı Her kuladır imdâdı Her cânda anın yâdı Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Nâçâr kalacak yerde Dermân ider ol derde Nâgah açar ol perde Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Her kuluna her anda Her anda o bir şânda Geh kahr u geh ihsânda Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Geh mu’ti vu geh mâni’ Geh hâfıd u geh rÂfi’ Geh dârr u gehi nâfi Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Geh abdin ider ârif Her kalbi O’dur sârif Geh eymün u geh hâif Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Geh kalbini boş eyler Geh aşkına düş eyler Geh halkını hoş eyler Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Az ye az uyu az iç Dil gülşenine gel güç Ten mezlebesinden geç Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Bu nâs ile yorulma Kalbinden ırağ olma Nefsinle dahi kalma Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Geçmişle geri kalma Hâl ile dahi olma Müstakbele hem dalma Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hem dem âni zikreyle Hayrân-ı Hak ol söyle Zirekliği koy şöyle Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Gel hayrete dal bir yol Koy gafleti hâzır ol Kendin unut anı bul Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Her sözde bir nasihat var Her işde ganîmet var Her nesnede zinet var Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hep rumuz ve işâretdir Hep ayn-ı inâyetdir Hep gâmız ve bişâretdir Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Bil elsine-i halkı Öğren edeb u hulki Eklâm-ı Hak ey Hakkı Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Vallahi güzel etmiş Tallahi güzel etmiş Billahi güzel etmiş Allah görelim netmiş. Netmişse güzel etmiş.
Salı, 09 Ekim 2018
Hak şerleri hayr eyler Zannetme ki gayr eylerÂrif anı seyreyler Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Sen Hakk’a tevekkül kıl Sabreyle ve râzı ol Tevfiz it ve rahat bul Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Kalbin ana berk eyle Takdîrini derk eyle Tedbirini terk eyle Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Bil kâdı-i hâcâti Terk eyle mürâdâtı Kıl ana münacâtı Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Bir işi murâd itme Hak’dandır o redd itme Oldıysa inâd itme Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hakk’ın olıcak işler Ol hikmetini işler Boşdur gam u teşvişler Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hep işleri fâyıkdır Neylerse muvâkıfdır Birbirine lâyıkdır Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Dilden gamı dûr eyle Tefviz-i umûr eyle Rabbinle huzûr eyle Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Sen adli zulüm sanma Sabr it sakın usanma Teslim ol oda yanma Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Dime şu niçün şöyle Bak sonuna sabr eyle Yerincedir ol öyle Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hiç kimseye hor bakma Sen nefsine yan çıkma İncitme gönül yıkma Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Mü’min işi reng olmaz Ârif dili teng olmaz Âkıl huyu cenk olmaz Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hoş sabır cemilimdir Allah ki vekilimdir Takdîr kefîlimdir Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Her dilde ânın adı Her kuladır imdâdı Her cânda anın yâdı Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Nâçâr kalacak yerde Dermân ider ol derde Nâgah açar ol perde Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Her kuluna her anda Her anda o bir şânda Geh kahr u geh ihsânda Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Geh mu’ti vu geh mâni’ Geh hâfıd u geh rÂfi’ Geh dârr u gehi nâfi Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Geh abdin ider ârif Her kalbi O’dur sârif Geh eymün u geh hâif Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Geh kalbini boş eyler Geh aşkına düş eyler Geh halkını hoş eyler Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Az ye az uyu az iç Dil gülşenine gel güç Ten mezlebesinden geç Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Bu nâs ile yorulma Kalbinden ırağ olma Nefsinle dahi kalma Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Geçmişle geri kalma Hâl ile dahi olma Müstakbele hem dalma Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hem dem âni zikreyle Hayrân-ı Hak ol söyle Zirekliği koy şöyle Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Gel hayrete dal bir yol Koy gafleti hâzır ol Kendin unut anı bul Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Her sözde bir nasihat var Her işde ganîmet var Her nesnede zinet var Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Hep rumuz ve işâretdir Hep ayn-ı inâyetdir Hep gâmız ve bişâretdir Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Bil elsine-i halkı Öğren edeb u hulki Eklâm-ı Hak ey Hakkı Mevlâ görelim neyler. Neylerse güzel eyler Vallahi güzel etmiş Tallahi güzel etmiş Billahi güzel etmiş Allah görelim netmiş. Netmişse güzel etmiş.
Guy de Maupassant - Küçük Asker (Hikaye)
Cuma, 19 Ekim 2018
Her pazar özgür kalır kalmaz iki küçük asker yola düzülürdü. Kışladan çıkınca sağa dönerler, bir askerlik gezintisi yapıyorlarmış gibi sıkı adımlarla Courbevoie’yı geçerler, sonra evlerden ayrıldıkları vakit daha rahat bir yürüyüşle Bezons’a giden tozlu ve çıplak yolu tuttururlardı. Yenleri ellerini örten çok geniş, çok uzun kaputlarının içinde yitmiş, hızlı gitmek için onlara bacaklarını ayırtan çok bol kırmızı pantolonlarından sıkılmış, cılız, ufak tefek kimselerdi. Katı ve yüksek başlıklarının altında da güya birer yüz, durgun ve yumuşak mavi gözleriyle hemen hemen hayvancabirer saflığı olan iki zavallı küçük Brötanyalı yüzü görünürdü. Yolda hiç konuşmazlar, habire yürürlerdi. İkisinin de kafasında birbirinin aynı olan tek bir düşünce, gidecekleri yerin düşüncesi vardı ve bu konuşma yerine geçerdi. Çünkü küçük Champioux Ormanı’nın ağzında, kendilerine memleketlerini hatırlatan bir köşe bulmuşlardı. Ancak orada erince kavuşurlardı. Colombes ve Chatou yollarının çatında, ağaçlığa varınca, kafalarını ezen başlıklarını çıkarırlar ve alınlarını silerlerdi. Bezons Köprüsü’nün üstünde Seine’e bakmak için her zaman biraz dururlardı. Orada korkuluğa abanıp iki kat olarak iki üç dakika kalırlardı. Yahut da içinde gezinti sandallarının beyaz ve yana yatık yelkenleri koşuşan ve kendilerine belki de Brötanya denizini, komşusu bulundukları Vannes limanını ve Morbihan Körfezi’nden açık denize doğrulmuş balıkçı gemilerini anımsatan büyük Argenteuil Koyağı’nı seyrederlerdi. Seine’i aşar aşmaz semtin kasabasından, ekmekçisinden ve şarapçısından yiyeceklerini satın alırlardı. Mendillerine koydukları azık bir parça sucuktan,yirmi santimlik ekmekten ve bir litre kötü şaraptan ibaretti. Köyden çıkar çıkmaz da artık ağır aksak yürümeye ve konuşmaya başlarlardı. Önlerinde ötesine berisine ağaç öbekleri serpilmiş yoksul bir ova, sonunda bir ormana, onların Kermarivan Ormanı’na benzettikleri küçük bir ormanaulaşırdı. Buğdaylarla yulaflar, ürünlerin taze yeşilliği içinde yiten dar yol boyunca uzanırdı ve Jean Kerderen her seferinde Luc Le Ganidec’e: —Burası tıpkı Plounivon dolayı gibi, derdi.—Evet, tıpkı orası. Sonra yan yana, kafaları belli belirsiz memleket anılarının uyandırdığı düşlemlerle, beş santimlik eski taş basması resimlerdeki gibi saf düşlemlerle dolu, yürür geçerlerdi. Arkasından yine gözleri bir tarla köşesine, bir çite, bir kıraç yere, bir dörtyol ağzına, bir granit haça ilişirdi. Yine her sefer, salt Locneuven’deki dolmeni andırdığı için, bir toprağa sınır olan bir taşın yanında dururlardı. İlk ağaç öbeğine gelince Luc le Ganidec her pazar bir değnek, bir fındık dalı keser ve memleketindeki insanları düşünerek yavaş yavaş dalın kabuğunu soymaya başlardı. Jean Kerderen azığı taşırdı. Vakit vakit Luc, birkaç sözcükle onları uzun zaman düşündüren bir çocukluk olayını anımsatır, bir ad söylerdi. Ve memleket, uzaklardaki güzel memleket yavaş yavaş onları sarar, kaplar, ta öteden onlara biçimlerini, gürültülerini, hep bilinen ufuklarını, kokularını, içinde deniz rüzgârının koştuğu yeşil, fakat kısır kırın kokusunu gönderirdi. Artık kent dışı toprakları besleyen Paris gübrelerinin buğusunu değil, tuzlu açık deniz melteminin toplayıp getirdiği kara çalı çiçeklerinin kokusunu koklarlardı. Sandal sahiplerinin, ırmak kıyılarının yukarısında görülen yelkenleri onlara kendi köylerinden ta deniz kıyısına kadar giden uzunovanın ötesinde görülmüş gemi yelkenleri gibi gelirdi. Luc le Ganidec’le Jean Kerderen hoşnut ve üzüntülü… Tatlı bir üzüntü, kafese konmuş, anıları olan bir hayvanın ağır ve işleyici üzüntüsüyle baş başa.. yavaş yavaş yürürlerdi. Luc ince değneğin kabuğunu soymayı bitirdiği vakit her pazar yemek yedikleri orman köşesine varmış olurlardı. Orada bir çalının içine sakladıkları iki tuğlayı bulurlar, bıçaklarının ucunda sucuklarını kızartmak için dallardan küçük bir ateş yakarlardı. Yemek yedikten, ekmeklerini son kırıntısına, şaraplarını son damlasına kadar bitirdikten sonra da otların üzerinde yan yana, gözleri uzaklarda, göz kapakları ağırlaşmış, parmakları duada olduğu gibi birbirine geçmiş, kırmızı bacakları kırdaki gelinciklerin arasına uzatılmış, konuşmadan otururlardı. Başlıklarının meşiniyle düğmelerinin bakırı kızgın güneşin altında parıldar, başlarının üzerinde süzülerek öten tarla kuşlarını durdururdu. Öğleye doğru gözlerini arada sırada Bezons yönüne çevirmeye başlarlardı. Çünkü inekçi kızın gelmesi yakınlaşmış olurdu. Kız ineğin, memleketin ilerde, ormanın kıyısında dar bir çayırda otlayan, kıra çıkarılmış tek ineğini sağmaya, başka yere çekmeye giderken her pazarönlerinden geçiyordu. Onlar hizmetçi kızı, kırdan geçen tek insanı hemen görüyorlar ve teneke kovanın güneşin ışığı altında pırıl pırıl yanışından hoşnutluk duyuyorlardı. Ondan hiç söz etmezlerdi. Onu görmekten, niçin olduğunu bilmeksizin, yalnızca hoşnuttular. Bu, güneşli günlerin sıcağıyla yanmış, kırmızımsı saçlı, dinç ve iri bir kız, Paris köylerinin iri ve gözü pek bir kızıydı. Bir defasında, hep aynı yerde oturduklarını görerek onlara: —Günaydın! dedi; demek hep buraya geliyorsunuz! Luc le Ganidec, daha cesaretli, kekeledi: —Evet, dinlenmeye geliyoruz. O kadarla kaldı. Fakat ertesi pazar kız onları görünce güldü, onların çekingenliğini sezen uyanık bir kadının iyilikçi benimserliğiyle güldü ve sordu: —Böyle ne yapıyorsunuz? Otların nasıl bittiğine mi bakıyorsunuz? Keyiflenen Luc de sırıttı: —Öyle görünüyor. O yine:—Ha! Bu o kadar çabuk olmaz, dedi. Luc de hep gülerek: —Yok canım, yanıtını verdi. Kız geçti. Fakat süt dolu kovasıyla dönerken yine onların önünde durarak: —Birer yudum içer misiniz, dedi; size memleketi anımsatır. Aynı soydan olmak, olasılıkla kendi de evinden uzak bulunmak içgüdüsüyle işi sezmiş ve tam üstüne basmıştı. İkisi de heyecanlandılar. O vakit kız, onların şarap getirdikleri bir litrelik şişenin ağzına, epey çalışarak, biraz süt akıttı. Luc, kendi payını geçip geçmediğine bakmak için hep durarak küçük yudumlarla önden içti. Sonra şişeyi Jean’a verdi. Kız, onları sevindirmekten hoşnut, elleri kalçalarında, kovası ayaklarının dibinde, karşılarında, ayakta duruyordu. Sonra: —Haydi hoşça kalın. Pazara yine görüşürüz, diye bağırarak gitti. Askerler, görebildikleri sürece onun uzaklaşan, küçülen ve toprakların yeşilliğine batar gibi olan boylu poslu biçiminden gözlerini ayırmadılar. Ertesi hafta kışladan çıktıkları zaman Jean, —Ona uygun bir şey almayalım mı? dedi. İnekçi kıza tatlı bir şey seçmek sorunu karşısında büyük bir sıkıntıya düştüler. Luc bir parça domuz sucuğu alma düşüncesindeydi, fakat Jean tatlı şeyleri sevdiği için şekerlemeyi yeğliyordu. Onun düşüncesi üstün geldi ve bir bakkaldan on santimlik beyazlı kırmızılı şekerleme aldılar. Bekleme heyecanıyla her zamankinden daha çabuk yemek yediler. Onu ilkin Jean gördü ve: “İşte geliyor” dedi. Luc de: “Evet, geliyor” diye yanıt verdi. Kız onları uzaktan görerek gülüyordu. Seslendi: —Nasıl, işler istediğiniz gibi mi? Birlikte yanıt verdiler: —Ya sizinkiler? O vakit kız lafa başladı. Onları ilgilendiren basit şeylerden, havadan, üründen, efendilerinden söz etti. Askerler Jean’ın cebinde yavaş yavaş eriyen şekerlemelerini sunmaya bir türlü cesaret edemiyorlardı. Sonunda Luc davrandı ve: —Size bir şey getirdik, diye mırıldandı. Öteki sordu: —Ne getirdiniz bakalım? Bunun üzerine Jean kulaklarına kadar kızararak ince kâğıt külahı çıkardı ve ona uzattı. Kız bir avurdundan öbürüne yuvarlarken yanaklarını şişiren küçük şeker parçalarını yemeye başladı. İki asker karşısına oturmuşlar, ona heyecan içinde, hayran hayran bakıyorlardı. Sonra kız ineğini sağmaya gitti ve dönüşünde yine onlara süt verdi. Askerler bütün hafta onu düşündüler ve sık sık ondan konuştular. Ertesi pazar kız daha fazla laf atmak için onların yanına oturdu. Öteden inek hizmetçinin yolda durduğunu görerek ıslak burunlu ağır başını ona doğru uzatır ve onu çağırmak için uzun uzun böğürürken, üçü de yan yana, gözleriuzaklara dalmış, dizleri kenetledikleri ellerinin arasında, doğdukları köylerin ötesini berisini, ufak tefek olaylarını anlattılar. Kız onlarla bir parça bir şey yemeyi ve bir kadehçik şarap içmeyi de hemen kabul etti. Onlara çok kez cebinde erik getiriyordu. Çünkü erik mevsimi gelmişti. Onun birlikteliği Brötanyalı iki küçük askerin gönüllerini açıyor, onları kuşlar gibi gevezeleştiriyordu. Bu durumda bir salı günü Luc Le Ganidec, hiç yapmadığı bir şey yaptı, izin aldı ve ta gecenin onunda döndü. Meraklanan Jean kendi kendine arkadaşının neden böyle çıkmış olabileceğini düşünüyordu. Cuma günü Luc, yatak komşusundan elli santim borç alarak bir izin daha istedi ve yine birkaç saat ayrıldı. Pazar gezintisi için Jean’la birlikte yola koyulduğu vakit de pek acayip, pek heyecanlı, pek değişik bir tavrı vardı. Kerderen pek anlamıyor ama ne olabileceğini kestiremeden şöyle böyle bir şey sezinliyordu. Hep aynı tarafına otura otura otlarını ezdikleri her zamanki yerlerine kadar tek sözcük bile etmediler. Yemeklerini ağır ağır yediler. Ne biri, ne de öteki acıkmıştı. Çok geçmeden kız göründü. Her pazar yaptıkları gibi onun gelişine bakıyorlardı.. İyice yaklaştığı zaman Luc kalktı ve iki adım attı. Kız kovasını yere bırakarak onu kucakladı. Jean’a aldırış etmeden, onun orada olduğunu düşünmeden, onu görmeden Luc’ü, kollarını boynuna dolayarak ateşli ateşli öptü. Zavallı Jean orada şaşkın, hiçbir şey anlamayacak kadar şaşkın, içi alt üst, yüreği delik deşik, bir türlü kavrayamadan duruyordu. Sonra kız Luc’ün yanına oturdu ve gezeveliğe başladılar. Jean onlara bakmıyor, artık arkadaşının neden hafta içinde iki kez çıkmış olduğunu anlıyor ve içinde yakıcı bir üzüntü, aşağı yukarı bir yara duyumsuyor, hıyanetlerin açtığı o yarayı buluyordu. Luc’le kız, ineğin yerini değiştirmeye birlikte gitmek için kalktılar. Jean arkalarından baktı. Onların yanyana uzaklaştıklarını gördü. Arkadaşının kırmızı pantolonu yolda parlak bir leke oluşturuyordu. Tahta tokmağı yerden alıp hayvanın bağlandığı kazığa vuran Luc oldu. O gelişi güzel bir elle ineğin keskin bel kemiğini okşarken kız sağmak için çömeldi. Sonra kovayı çimenlikte bıraktılar ve ormana daldılar. Artık Jean onların girdiği yerde yaprak duvarından başka bir şey görmüyordu. Kendini o kadar perişan buluyordu ki, kalkmaya çalışsa kesinlikle yere düşerdi. Şaşkınlık ve acıdan, saf ve derin bir acıdan alıklaşmış, öyle duruyordu. Ağlamak, kaçmak, saklanmak, bundan böyle sonuna kadar kimseyi görmemek istiyordu. Birdenbire onların ağaçlıktan çıktıklarını gördü. Köylerde nişanlıların yaptığı gibi el ele, ağır ağır döndüler. Kovayı taşıyan Luc’tü. Ayrılmadan bir daha öpüştüler ve kız Jean’a dostça bir “İyi akşamlar” dedikten ve anlamlıca gülümsedikten sonra çekip gitti. O gün ona süt sunmayı hiç de düşünmedi. İki küçük asker, her zamanki gibi kımıltısız, dingin ve sessiz, yüzlerinin durgunluğu yüreklerini buran şeyden hiçbir belirti vermeden, yan yana kaldılar. Güneş üzerlerine vuruyordu. İnek uzaktan onlara bakarak vakit vakit böğürüyordu. Saati gelince dönmek üzere kalktılar. Luc bir değneğin kabuklarını soyuyordu. Jean boş şişeyi taşıyordu. Onu Bezons’daki şarapçıya bıraktı. Sonra köprüye ayak bastılar ve her pazar ki gibibirkaç saniye suyun akışına bakmak için orta yerde durdular. Jean akıntıda kendisini çeken bir şey görmüş gibi eğiliyor, demir korkuluktan gittikçe daha fazla sarkıyordu. Luc ona: “Yani birazını içmek mi istiyorsun” diyecek oldu. Tam son sözcüğü söylerken Jean’ın başı kalan tarafını çekti, kalkan bacaklar havada bir daire çizdi ve kırmızılı mavili küçük asker bir külçe gibi düştü, suya girip gözden yitti. Luc, heyecandan boğazı tıkanmış, boşuna haykırmaya çalışıyordu. İleride bir şeyin kımıldadığını gördü. Sonra arkadaşının başı ırmağın yüzüne çıktı vehemen yine battı. Biraz daha ilerde yeniden bir el, ırmaktan fırlayıp yine dalan bir tek el fark etti. Hepsi bu oldu. Koşuşan gemiciler o gün ölüyü bulamadılar. Luc, aklı başından gitmiş, koşa koşa kışlaya yalnız döndü ve gözleri de, sesi de yaş dolu, ikide bir burnunu silerek olayı anlattı: “Eğildi… eğil… eğildi… okadar… o kadar ki tepetaklak oldu… ve… ve… düşe… düşekoydu işte…” Daha fazla söyleyemedi. Heyecandan boğuluyordu… Eğer bilmiş olsaydı…
Cuma, 19 Ekim 2018
Her pazar özgür kalır kalmaz iki küçük asker yola düzülürdü. Kışladan çıkınca sağa dönerler, bir askerlik gezintisi yapıyorlarmış gibi sıkı adımlarla Courbevoie’yı geçerler, sonra evlerden ayrıldıkları vakit daha rahat bir yürüyüşle Bezons’a giden tozlu ve çıplak yolu tuttururlardı. Yenleri ellerini örten çok geniş, çok uzun kaputlarının içinde yitmiş, hızlı gitmek için onlara bacaklarını ayırtan çok bol kırmızı pantolonlarından sıkılmış, cılız, ufak tefek kimselerdi. Katı ve yüksek başlıklarının altında da güya birer yüz, durgun ve yumuşak mavi gözleriyle hemen hemen hayvancabirer saflığı olan iki zavallı küçük Brötanyalı yüzü görünürdü. Yolda hiç konuşmazlar, habire yürürlerdi. İkisinin de kafasında birbirinin aynı olan tek bir düşünce, gidecekleri yerin düşüncesi vardı ve bu konuşma yerine geçerdi. Çünkü küçük Champioux Ormanı’nın ağzında, kendilerine memleketlerini hatırlatan bir köşe bulmuşlardı. Ancak orada erince kavuşurlardı. Colombes ve Chatou yollarının çatında, ağaçlığa varınca, kafalarını ezen başlıklarını çıkarırlar ve alınlarını silerlerdi. Bezons Köprüsü’nün üstünde Seine’e bakmak için her zaman biraz dururlardı. Orada korkuluğa abanıp iki kat olarak iki üç dakika kalırlardı. Yahut da içinde gezinti sandallarının beyaz ve yana yatık yelkenleri koşuşan ve kendilerine belki de Brötanya denizini, komşusu bulundukları Vannes limanını ve Morbihan Körfezi’nden açık denize doğrulmuş balıkçı gemilerini anımsatan büyük Argenteuil Koyağı’nı seyrederlerdi. Seine’i aşar aşmaz semtin kasabasından, ekmekçisinden ve şarapçısından yiyeceklerini satın alırlardı. Mendillerine koydukları azık bir parça sucuktan,yirmi santimlik ekmekten ve bir litre kötü şaraptan ibaretti. Köyden çıkar çıkmaz da artık ağır aksak yürümeye ve konuşmaya başlarlardı. Önlerinde ötesine berisine ağaç öbekleri serpilmiş yoksul bir ova, sonunda bir ormana, onların Kermarivan Ormanı’na benzettikleri küçük bir ormanaulaşırdı. Buğdaylarla yulaflar, ürünlerin taze yeşilliği içinde yiten dar yol boyunca uzanırdı ve Jean Kerderen her seferinde Luc Le Ganidec’e: —Burası tıpkı Plounivon dolayı gibi, derdi.—Evet, tıpkı orası. Sonra yan yana, kafaları belli belirsiz memleket anılarının uyandırdığı düşlemlerle, beş santimlik eski taş basması resimlerdeki gibi saf düşlemlerle dolu, yürür geçerlerdi. Arkasından yine gözleri bir tarla köşesine, bir çite, bir kıraç yere, bir dörtyol ağzına, bir granit haça ilişirdi. Yine her sefer, salt Locneuven’deki dolmeni andırdığı için, bir toprağa sınır olan bir taşın yanında dururlardı. İlk ağaç öbeğine gelince Luc le Ganidec her pazar bir değnek, bir fındık dalı keser ve memleketindeki insanları düşünerek yavaş yavaş dalın kabuğunu soymaya başlardı. Jean Kerderen azığı taşırdı. Vakit vakit Luc, birkaç sözcükle onları uzun zaman düşündüren bir çocukluk olayını anımsatır, bir ad söylerdi. Ve memleket, uzaklardaki güzel memleket yavaş yavaş onları sarar, kaplar, ta öteden onlara biçimlerini, gürültülerini, hep bilinen ufuklarını, kokularını, içinde deniz rüzgârının koştuğu yeşil, fakat kısır kırın kokusunu gönderirdi. Artık kent dışı toprakları besleyen Paris gübrelerinin buğusunu değil, tuzlu açık deniz melteminin toplayıp getirdiği kara çalı çiçeklerinin kokusunu koklarlardı. Sandal sahiplerinin, ırmak kıyılarının yukarısında görülen yelkenleri onlara kendi köylerinden ta deniz kıyısına kadar giden uzunovanın ötesinde görülmüş gemi yelkenleri gibi gelirdi. Luc le Ganidec’le Jean Kerderen hoşnut ve üzüntülü… Tatlı bir üzüntü, kafese konmuş, anıları olan bir hayvanın ağır ve işleyici üzüntüsüyle baş başa.. yavaş yavaş yürürlerdi. Luc ince değneğin kabuğunu soymayı bitirdiği vakit her pazar yemek yedikleri orman köşesine varmış olurlardı. Orada bir çalının içine sakladıkları iki tuğlayı bulurlar, bıçaklarının ucunda sucuklarını kızartmak için dallardan küçük bir ateş yakarlardı. Yemek yedikten, ekmeklerini son kırıntısına, şaraplarını son damlasına kadar bitirdikten sonra da otların üzerinde yan yana, gözleri uzaklarda, göz kapakları ağırlaşmış, parmakları duada olduğu gibi birbirine geçmiş, kırmızı bacakları kırdaki gelinciklerin arasına uzatılmış, konuşmadan otururlardı. Başlıklarının meşiniyle düğmelerinin bakırı kızgın güneşin altında parıldar, başlarının üzerinde süzülerek öten tarla kuşlarını durdururdu. Öğleye doğru gözlerini arada sırada Bezons yönüne çevirmeye başlarlardı. Çünkü inekçi kızın gelmesi yakınlaşmış olurdu. Kız ineğin, memleketin ilerde, ormanın kıyısında dar bir çayırda otlayan, kıra çıkarılmış tek ineğini sağmaya, başka yere çekmeye giderken her pazarönlerinden geçiyordu. Onlar hizmetçi kızı, kırdan geçen tek insanı hemen görüyorlar ve teneke kovanın güneşin ışığı altında pırıl pırıl yanışından hoşnutluk duyuyorlardı. Ondan hiç söz etmezlerdi. Onu görmekten, niçin olduğunu bilmeksizin, yalnızca hoşnuttular. Bu, güneşli günlerin sıcağıyla yanmış, kırmızımsı saçlı, dinç ve iri bir kız, Paris köylerinin iri ve gözü pek bir kızıydı. Bir defasında, hep aynı yerde oturduklarını görerek onlara: —Günaydın! dedi; demek hep buraya geliyorsunuz! Luc le Ganidec, daha cesaretli, kekeledi: —Evet, dinlenmeye geliyoruz. O kadarla kaldı. Fakat ertesi pazar kız onları görünce güldü, onların çekingenliğini sezen uyanık bir kadının iyilikçi benimserliğiyle güldü ve sordu: —Böyle ne yapıyorsunuz? Otların nasıl bittiğine mi bakıyorsunuz? Keyiflenen Luc de sırıttı: —Öyle görünüyor. O yine:—Ha! Bu o kadar çabuk olmaz, dedi. Luc de hep gülerek: —Yok canım, yanıtını verdi. Kız geçti. Fakat süt dolu kovasıyla dönerken yine onların önünde durarak: —Birer yudum içer misiniz, dedi; size memleketi anımsatır. Aynı soydan olmak, olasılıkla kendi de evinden uzak bulunmak içgüdüsüyle işi sezmiş ve tam üstüne basmıştı. İkisi de heyecanlandılar. O vakit kız, onların şarap getirdikleri bir litrelik şişenin ağzına, epey çalışarak, biraz süt akıttı. Luc, kendi payını geçip geçmediğine bakmak için hep durarak küçük yudumlarla önden içti. Sonra şişeyi Jean’a verdi. Kız, onları sevindirmekten hoşnut, elleri kalçalarında, kovası ayaklarının dibinde, karşılarında, ayakta duruyordu. Sonra: —Haydi hoşça kalın. Pazara yine görüşürüz, diye bağırarak gitti. Askerler, görebildikleri sürece onun uzaklaşan, küçülen ve toprakların yeşilliğine batar gibi olan boylu poslu biçiminden gözlerini ayırmadılar. Ertesi hafta kışladan çıktıkları zaman Jean, —Ona uygun bir şey almayalım mı? dedi. İnekçi kıza tatlı bir şey seçmek sorunu karşısında büyük bir sıkıntıya düştüler. Luc bir parça domuz sucuğu alma düşüncesindeydi, fakat Jean tatlı şeyleri sevdiği için şekerlemeyi yeğliyordu. Onun düşüncesi üstün geldi ve bir bakkaldan on santimlik beyazlı kırmızılı şekerleme aldılar. Bekleme heyecanıyla her zamankinden daha çabuk yemek yediler. Onu ilkin Jean gördü ve: “İşte geliyor” dedi. Luc de: “Evet, geliyor” diye yanıt verdi. Kız onları uzaktan görerek gülüyordu. Seslendi: —Nasıl, işler istediğiniz gibi mi? Birlikte yanıt verdiler: —Ya sizinkiler? O vakit kız lafa başladı. Onları ilgilendiren basit şeylerden, havadan, üründen, efendilerinden söz etti. Askerler Jean’ın cebinde yavaş yavaş eriyen şekerlemelerini sunmaya bir türlü cesaret edemiyorlardı. Sonunda Luc davrandı ve: —Size bir şey getirdik, diye mırıldandı. Öteki sordu: —Ne getirdiniz bakalım? Bunun üzerine Jean kulaklarına kadar kızararak ince kâğıt külahı çıkardı ve ona uzattı. Kız bir avurdundan öbürüne yuvarlarken yanaklarını şişiren küçük şeker parçalarını yemeye başladı. İki asker karşısına oturmuşlar, ona heyecan içinde, hayran hayran bakıyorlardı. Sonra kız ineğini sağmaya gitti ve dönüşünde yine onlara süt verdi. Askerler bütün hafta onu düşündüler ve sık sık ondan konuştular. Ertesi pazar kız daha fazla laf atmak için onların yanına oturdu. Öteden inek hizmetçinin yolda durduğunu görerek ıslak burunlu ağır başını ona doğru uzatır ve onu çağırmak için uzun uzun böğürürken, üçü de yan yana, gözleriuzaklara dalmış, dizleri kenetledikleri ellerinin arasında, doğdukları köylerin ötesini berisini, ufak tefek olaylarını anlattılar. Kız onlarla bir parça bir şey yemeyi ve bir kadehçik şarap içmeyi de hemen kabul etti. Onlara çok kez cebinde erik getiriyordu. Çünkü erik mevsimi gelmişti. Onun birlikteliği Brötanyalı iki küçük askerin gönüllerini açıyor, onları kuşlar gibi gevezeleştiriyordu. Bu durumda bir salı günü Luc Le Ganidec, hiç yapmadığı bir şey yaptı, izin aldı ve ta gecenin onunda döndü. Meraklanan Jean kendi kendine arkadaşının neden böyle çıkmış olabileceğini düşünüyordu. Cuma günü Luc, yatak komşusundan elli santim borç alarak bir izin daha istedi ve yine birkaç saat ayrıldı. Pazar gezintisi için Jean’la birlikte yola koyulduğu vakit de pek acayip, pek heyecanlı, pek değişik bir tavrı vardı. Kerderen pek anlamıyor ama ne olabileceğini kestiremeden şöyle böyle bir şey sezinliyordu. Hep aynı tarafına otura otura otlarını ezdikleri her zamanki yerlerine kadar tek sözcük bile etmediler. Yemeklerini ağır ağır yediler. Ne biri, ne de öteki acıkmıştı. Çok geçmeden kız göründü. Her pazar yaptıkları gibi onun gelişine bakıyorlardı.. İyice yaklaştığı zaman Luc kalktı ve iki adım attı. Kız kovasını yere bırakarak onu kucakladı. Jean’a aldırış etmeden, onun orada olduğunu düşünmeden, onu görmeden Luc’ü, kollarını boynuna dolayarak ateşli ateşli öptü. Zavallı Jean orada şaşkın, hiçbir şey anlamayacak kadar şaşkın, içi alt üst, yüreği delik deşik, bir türlü kavrayamadan duruyordu. Sonra kız Luc’ün yanına oturdu ve gezeveliğe başladılar. Jean onlara bakmıyor, artık arkadaşının neden hafta içinde iki kez çıkmış olduğunu anlıyor ve içinde yakıcı bir üzüntü, aşağı yukarı bir yara duyumsuyor, hıyanetlerin açtığı o yarayı buluyordu. Luc’le kız, ineğin yerini değiştirmeye birlikte gitmek için kalktılar. Jean arkalarından baktı. Onların yanyana uzaklaştıklarını gördü. Arkadaşının kırmızı pantolonu yolda parlak bir leke oluşturuyordu. Tahta tokmağı yerden alıp hayvanın bağlandığı kazığa vuran Luc oldu. O gelişi güzel bir elle ineğin keskin bel kemiğini okşarken kız sağmak için çömeldi. Sonra kovayı çimenlikte bıraktılar ve ormana daldılar. Artık Jean onların girdiği yerde yaprak duvarından başka bir şey görmüyordu. Kendini o kadar perişan buluyordu ki, kalkmaya çalışsa kesinlikle yere düşerdi. Şaşkınlık ve acıdan, saf ve derin bir acıdan alıklaşmış, öyle duruyordu. Ağlamak, kaçmak, saklanmak, bundan böyle sonuna kadar kimseyi görmemek istiyordu. Birdenbire onların ağaçlıktan çıktıklarını gördü. Köylerde nişanlıların yaptığı gibi el ele, ağır ağır döndüler. Kovayı taşıyan Luc’tü. Ayrılmadan bir daha öpüştüler ve kız Jean’a dostça bir “İyi akşamlar” dedikten ve anlamlıca gülümsedikten sonra çekip gitti. O gün ona süt sunmayı hiç de düşünmedi. İki küçük asker, her zamanki gibi kımıltısız, dingin ve sessiz, yüzlerinin durgunluğu yüreklerini buran şeyden hiçbir belirti vermeden, yan yana kaldılar. Güneş üzerlerine vuruyordu. İnek uzaktan onlara bakarak vakit vakit böğürüyordu. Saati gelince dönmek üzere kalktılar. Luc bir değneğin kabuklarını soyuyordu. Jean boş şişeyi taşıyordu. Onu Bezons’daki şarapçıya bıraktı. Sonra köprüye ayak bastılar ve her pazar ki gibibirkaç saniye suyun akışına bakmak için orta yerde durdular. Jean akıntıda kendisini çeken bir şey görmüş gibi eğiliyor, demir korkuluktan gittikçe daha fazla sarkıyordu. Luc ona: “Yani birazını içmek mi istiyorsun” diyecek oldu. Tam son sözcüğü söylerken Jean’ın başı kalan tarafını çekti, kalkan bacaklar havada bir daire çizdi ve kırmızılı mavili küçük asker bir külçe gibi düştü, suya girip gözden yitti. Luc, heyecandan boğazı tıkanmış, boşuna haykırmaya çalışıyordu. İleride bir şeyin kımıldadığını gördü. Sonra arkadaşının başı ırmağın yüzüne çıktı vehemen yine battı. Biraz daha ilerde yeniden bir el, ırmaktan fırlayıp yine dalan bir tek el fark etti. Hepsi bu oldu. Koşuşan gemiciler o gün ölüyü bulamadılar. Luc, aklı başından gitmiş, koşa koşa kışlaya yalnız döndü ve gözleri de, sesi de yaş dolu, ikide bir burnunu silerek olayı anlattı: “Eğildi… eğil… eğildi… okadar… o kadar ki tepetaklak oldu… ve… ve… düşe… düşekoydu işte…” Daha fazla söyleyemedi. Heyecandan boğuluyordu… Eğer bilmiş olsaydı…
Köroğlu - Çekin Kılıncı
Cuma, 19 Ekim 2018
Gelin hey ağalar, çekin kılıncı Arap atla, koç yiğidin günüdür Göğüs verip, arka verip, nal atan Sırma çullu küheylanlar günüdür Cenk kurulup cıda, oklar atanda İki leşker birbirine katanda Kötülerin yakasından tutanda Yılan dilli dal hançerin günüdür Gelin hey ağalar vurup geçelim Koç yiğide kanlı gömlek biçelim İki saat al kızıl kan içelim Bunda koç yiğidin şanı günüdür Hay n'olanda Koç Köroğlu n'olanda Ara yerde kurt koyuna dalanda At vurulup yiğit yaya kalanda Teke şekli Şam kılıcın günüdür
Cuma, 19 Ekim 2018
Gelin hey ağalar, çekin kılıncı Arap atla, koç yiğidin günüdür Göğüs verip, arka verip, nal atan Sırma çullu küheylanlar günüdür Cenk kurulup cıda, oklar atanda İki leşker birbirine katanda Kötülerin yakasından tutanda Yılan dilli dal hançerin günüdür Gelin hey ağalar vurup geçelim Koç yiğide kanlı gömlek biçelim İki saat al kızıl kan içelim Bunda koç yiğidin şanı günüdür Hay n'olanda Koç Köroğlu n'olanda Ara yerde kurt koyuna dalanda At vurulup yiğit yaya kalanda Teke şekli Şam kılıcın günüdür
Mehemmed Hüseyin Şehriyar - Heyder Baba'ya Selam (1)
Pazartesi, 22 Ekim 2018
Heyder Baba, ildırımlar şahanda,Seller, sular şakgıldayup ahanda,Gızlar ona sef bağlıyup bahanda, Selâm olsun şövkatize, elüze, Menim de bir adım gelsin dilüze. Heyder Baba, kehliklerün uçanda,Kol dibinnen dovşan kalhıb, gaçanda,Bahçalarun çiçeklenüp açanda, Bizden de bir mümkin olsa, yâd ele, Açılmayan ürekleri şâd ele. Bayram yeli çardahları yıhanda,Novruz güli, gar çiçeği çıhanda,Ağ bulutlar köyneklerin sıhanda, Bizden de bir yâd eliyen sağ olsun, Derdlerimiz goy dikelsin dağ olsun. Heyder Baba, gün daluvı dağlasın,Üzün gülsün, bulahların ağlasın,Uşahlarun bir deste gül bağlasın, Yel gelende ver getirsin bu yana, Belke menim yatmış behtim oyana. Heyder Baba, senin üzün ağ olsun,Dört bir yanın bulağ olsun, bağ olsun,Bizden sora senin başun sağ olsun, Dünya gazov-gader, ölüm itimdi, Dünya boyı oğulsuzdı, yetimdi. Heyder Baba, yolum sennen kec oldı,Ömrüm keçdi, gelemmedim gec oldı,Heç bilmedim gözellerin nec' oldı, Bilmez idim döngeler var, dönüm var, İtginlik var, ayrılık var, ölüm var. Heyder Baba, igit emek itirmez,Ömür keçer, efsus bere bitirmez,Nâmerd olan ömri başa yetirmez, Biz de vallah unutmarıg sizleri, Göremmesek helâl edin bizleri. Heyder Baba, Mir Ejder seslenende,Kend içine sesden küyden düşende,Aşık Rüstem, sazın dillendirende, Yadındadır ne hövlesek kaçardım, Kuşlar tekin kanad çalıb uçardım. Şengülava yurdı, aşıg alması,Gâhdan gedüp orda gonak galması,Daş atması, alma-heyva salması, Kalıb şirin yuhı kimin yadımda, Eser goyup, ruhumda her zadımda. Heyder Baba, Gurı Gölün gazlari,Gediklerün sazag çalan sazlari,Ket-kövşenin payizları, yazlari, Bir sinema perdesidir gözümde, Tk oturup seyrederem özüm de. Heyder Baba, Gara Çemen cadası, Çovuşların geler sesi, sadası,Kerbelâ’ya gedenlerin gadası, Düşsün bu aç yolsuzların gözüne, Temeddünün uyduh yalan sözüne. Heyder Baba, şeytan bizi azdırıp,Mehebbeti üreklerden gazdırıp,Gara günün sernüviştin yazdırıp, Salup halgı birbirinin canına, Barışığı beleşdirib ganına. Göz yaşına bahan olsa, gan ahmaz,İnsan olan hdncer beline tahmaz,Amma heyıf, kör tutdığın burahmaz, Behiştimiz cehennem olmahdadır, Ziheccemiz meherrem olmahdadır. Hazan yeli yarpahları tökende,Bulut dağdan yenip kende köçende,Şeyhelislam gözel sesin çekende, Nisgilli söz üreklere deyerdi, Ağaşlar da Allah’a baş eyerdi. Daşlı bulak daş gumunan dolmasın,Bahçaları saralmasın, solmasın,Ordan keçen atlı susuz olmasın, Deyne bulah, heyrin olsun, aharsan, Üfüglere humar humar baharsan. Heyder Baba, dağın daşın seresi,Kehlik ohur, dalısında feresi,Guzuların aği, bozi, geresi, Bir gedeydim dağ dereler uzuni, Ohuyaydım "çoban geyter guzuni". Heyder Baba, Sulı Yerin düzünde,Bulah geyner çay çemenin gözünde,Bulah otı, üzer suyın üzünde, Güzel guşlar ordan gelip keçeller, Helvetleyip bulahdan su içeller. Biçin üsti sünbül biçen orahlar,Ele bil ki, zülfi darar darahlar,Şikarçılar bildirçini sorahlar, Biçinçiler ayranların içeller, Bir huşlanıp, sondan durub biçeller. Heyder Baba, kendin güni batanda,Uşaglarun şamın yeyüp yatanda,Ay bulutdan çıhup gaş göz atanda, Bizden de bir sen onlara gisse de, Gissemizde çohlı gam u güsse de. Garı nene gece nağıl deyende,Külek kalhıp gap-bacanı döyende,Gurd geçinin şengülisin yeyende, Men gayıdıp bir de uşag oleydim, Bir gül açıp ondan sora soleydim. Emme Can'ın bal bellesin yeyerdim,Sondan durup üs donumı geyerdim,Bahçalarda tiringini deyerdim, Ay özümü o ezdiren günlerim, Ağaç minip, at gezdiren günlerim. Heçi hala çayda paltar yuvardı,Memmed Sadıg damlarını suvardı,Heç bilmezdik dağdı, daşdı, duvardı Her yan geldi, şıllag atup aşardıg, Allah, ne hoş gemsız gemsız yaşardıg. Şeyhelislam münâcatı deyerdi,Meşed Rehim lebbâdeni geyerdi,Meşdâceli bozbaşları yeyerdi, Biz hoşudug, heyrat olsun, toy olsun, Fark elemez, her nolacah goy olsun. Melik Niyaz verendilin salardı,Atın çapup geygacıdan çalardı,Gırğı tekin gedik başın alardı. Dolayıya gızlar açıp pencere, Pencerelerde ne gözel menzere. Heyder Baba, kendin toyun tutanda,Gız-gelinler hena, pilte satanda,Bey geline, damnan alma atanda, Menim de o gızlarında gözüm var, Aşıgların sazlarında sözüm var. Heyder Baba, bulahların yarpızi,Bostanların gülbeseri, garpuzi,Çerçilerin ağ nebatı sakgızi, İndi de var damağımda, dad verer, İtgin geden günlerimden yad verer. Bayramıdı gece guşi ohurdi,Adahlı gız bey corabın tohurdi,Herkes şalın bir bacadan sohurdi, Ay ne güzel gaydadı şal sallamag, Bey şalına bayramlığın bağlamag. Şal istedim men de övde ağladım,Bir şal alıp tez belime bağladım,Gulamgile gaşdım şalı salladım, Fatma hala mene corab bağladı, Han nenemi yada salıp ağladı. Heyder Baba, Mirzemmed’in bahçasi,Bahçaların turşa-şirin alçasi,Gelinlerin düzmeleri, tahçasi Hey düzüler gözlerimin refinde, Heyme vurar hatireler sefinde. Bayram olup gızıl palçıg ezeller,Nakgış vurup, otagları bezeller,Tahçalara düzmeleri düzeller Gız-gelinin fındıgçası, henası, Heveslener anası gaynanası. Bakiçinün sözi, sovı, kağızi.İneklerün bulaması, ağızi,Çerşenbenin girdekanı, mövizi, Gızlar diyer: "atıl matıl, çerşenbe, Ayna tekin behtim açıl çerşenbe." Yumurtanı göyçek gülli boyardıg,Çakgışdırup sınanların soyardıg,Oynamahdan birce meger doyardıg, Eli mene yaşıl aşıg vererdi, İrza mene novruz güli dererdi. Novruz Eli hermende vel sürerdi, Gâhdan yenüp küleşlerin kürerdi,Dağdan da bir çoban iti hürerdi, Onda gördün ulah ayah sahladi, Dağa bahıp gulakların şahladi. Akşam başı nahırınan gelende,Goduhları çekip vurardıg bende,Nahır keçip gedib yetende kende, Heyvanları çilpah minüp govardıg, Söz çihseydi, sine gerip sovardıg. Yaz gecesi çayda sular şarıldar,Daş geyeler selde aşıp harıldar,Garanlıgda gurdın gözi parıldar, İtler gördün gurdu seçip ulaşdı, Gurd da gördün galhıp gedikden aşdı. Gış gecesi tövlelerin otaği,Kentlilerin oturağı, yataği,Buharıda yanar otun yanaği, Şebçeresi, girdekanı, iydesi, Kendi basar gülüp danışmag sesi. Şücâ haloğlınun Baki sovgeti,Damda guran samavarı söhbeti,Yadımdadı, şesdi gedi, gameti, Cünemmegün toyı döndü yas oldi, Nene Gız’ın beht aynası kâs oldi. Heyder Baba, Nene Gız'ın gözleri,Rehşende’nin şirin şirin sözleri,Türki dedim ohusunlar özleri, Bilsinner ki adam geder, ad galar, Yahşı pisden ağızda bir dad galar. Yaz gabağı gün güneyi döyende,Kend uşağı gar güllesin sövende,Kürekçiler dağda kürek züvende, Menim ruhum ele bilün ordadır, Kehlik kimi batıb galıp gardadır. Garı nene uzadanda işini,Gün bulutda eyirerdi teşini,Gurd gocalıp, çekdirende dişini, Sürü galhıb dolayıdan aşardi, Badyaların süti aşıp daşardi. Hecce Sultan emme dişin gısardi,Molla Bağır emoğlu tez mısardi,Tendir yanıp, tüssi evi basardi, Çaydanımız ersin üste gaynardi, Govurgamız sac içinde oynardi. Bostan pozup getirerdik aşaği,Doldururdıh övde tahta tabaği,Tendirlerde pişirerdih gabaği, Özün yeyib, tohumların çıtdardıh, Çoh yemekden lap az gala çatdardıh. Verzığannan armut satan gelende,Uşahların sesi düşerdi kende,Biz de bu yannan eşidib bilende, Şıllağ atıp bir gışgırıh salardıh, Buğda verip armutlardan alardıh. Mirza Taği’ynan gece getdik çaya,Men bahıram selde boğulmuş aya,Birden işıg düşti otay bahçaya, Ey vay dedik gurddı, geyitdik gaşdıh, Heç bilmedik ne vaht küllükden aşdıh. Heyder Baba, ağaçların ucaldi,Amma heyif cevanların gocaldi,Tohlıların arıhlıyıp acaldi, Kölge döndi, gün batdi, gaş gereldi, Gurdun gözi karanlıhda bereldi. Eşitmişem yanır Allah çıraği,Dayir olup mescidizin bulaği,Rahat olup kendin evi uşaği, Mensur Han'ın eli golu var olsun, Harda galsa Allah ona yar olsun. Heyder Baba, Moll'İbrahim var, ya yoh?Mekteb açar, ohur uşahlar, ya yoh?Hermen üsti mektebi bağlar, ya yoh? Menden ahunda yetirersen selâm, Edebli bir "selâm-ı mâ lâ-kelâm."* Hecce Sultan emme gedip Tebriz’e,Amma ne Tebriz ki, gelemmir bize,Balam durun, koyah gedah emmize, Ağa öldi, tufağımız dağıldi, Goyun olan yad gediben sağıldi. Heyder Baba, dünya yalan dünyadi,Süleyman’nan, Nuh’dan galan dünyadi,Oğul doğan, derde salan dünyadi, Her kimseye her ne verip alıpdi, Eflatun’dan bir gurı ad galıpdi. Heyder Baba, yaru yoldaş döndüler,Bir bir meni çölde goyub, çöndüler,Çeşmelerim, çırahlarım, söndüler, Yaman yerde gün döndü, ahşam oldi, Dünya mene herabe-i Şam oldi. Emoğlıynan geden gece Gıpçağ’a,Ay ki çıhdi, atlar geldi oynağa,Dırmaşırdıh, dağdan aşırdıh dağa, Meşmemi Han göy atını oynatdi, Tüfengini aşırdi, şakgıldatdi.. Heyder Baba, Gare Gölün deresi,Hoşgenab’ın yolı, bendi, beresi,Orda düşer çil kehliğin feresi, Ordan keçer yurdumuzun özüne, Biz de geçek yurdumuzun sözüne. Hoşgenab’ı yaman güne kim salıp?Seyyidlerden kim gırılıp, kim galıp?Amir Gafar dam-daşını kim alıp? Bulah gene gelip göli doldırur, Ya gurıyup, bahçaları soldırur. Amir Gafar seyidlerin taciydi,Şahlar şikar etmesi geygacıydi,Merde şirin, nâmerde çoh aciydi, Mazlumların hakgı üste eserdi, Zalimleri gılış tekin keserdi. Mir Mustafa dayi, uca boy baba,Heykelli, sakgallı, Tolıstoy baba,Eylerdi yas meclisini, toy baba, Hoşgenâb’ın abırusı, erdemi, Mescidlerin, meclislerin görkemi. Mecdüssâdat gülerdi bağlar kimi,Guruldardı, bulutlı dağlar kimi,Söz ağzında erirdi yağlar kimi, Alnı açıh, yahşı, derin ganardi, Yaşıl gözler çırağ tekin yanardi. Menim atam süfreli bir kişiydi,El elinden dutmağ onun işiydi,Gözellerin âhire galmışıydı, Onnan sonra dönergeler dönüpler, Mehebbetin çırahları sönüpler. Mir Sâlih’in delisovlıh etmesi,Mir Eziz’in şirin şahsey getmesi,Mir Memmed’in gurulması, bitmesi, İndi desek, ehvâlâtdı, nağıldi, Geçdi getdi, itdi batdı, dağıldi. Mir Ebdül’ün aynada gaş yahmasi,Cövcilerinden, gaşının ahmasi,Boylanması, dam duvardan bahmasi, Şah Abbas’ın dürbüni, yâdeş beheyr, Huşgenâb’ın hoş güni, yâdeş beheyr. Sitar emme nezikleri yapardi,Mir Gadir de her dem birin gapardi,Gapup, yeyüp, dayça tekin çapardi, Gülmeliydi onun nezik gappasi, Emmemin de, ersininin şappasi. Heyder Baba, Amir Heyder neynıyür?Yegin gene samavarı geyniyür,Day gocalıp, alt engiynen çeyniyür, Gulah batıb, gözi girüp gaşına, Yazıh emme, hava gelip başına. Hanım emme Mir Ebdül’ün sözüni,Eşidende eyer ağız gözüni,Melkâmıda verer onun özüni, Davaların şuhluğılan gatallar, Eti yeyüp, başı atıb yatallar. Fizze hanım Huşgenâb’ın güliydi,Amir Yehya emkızının gulıydı,Ruhsare artist idi, sövgüliydi, Seyid Hüseyn Mir Salih’i yansılar, Amir Cefer geyretlidir, gan salar. Seher tezden nahırçılar gelerdi,Goyun guzı dam bacadan melerdi,Emme Can’ım körpelerin belerdi, Tendirlerin gavzanardı tüssüsi, Çöreklerin gözel iyi, issisi. Göverçinler deste galhıp uçallar,Gün saçanda gızıl perde açallar,Gızıl perde açıp, yığıp gaçallar, Gün ucalıp, artar dağın celâli, Tebietin cevanlanar cemâli. Heyder Baba, garlı dağlar aşanda,Gece kervan yolun azıp çaşanda,Men hardasam, Tehran’da, ya Kâşan’da, Uzahlardan gözüm seçer onları, Hiyâl gelip, aşıp geçer onları. Bir çıheydim Dam Gaya’nin daşına,Bir baheydim geçmişine, yaşına,Bir göreydim neler gelmiş başına, Men de onun garlarıylan ağlardım, Gış donduran ürekleri dağlardım. Heyder Baba, gül gonçesi hendandıAmma heyif, ürek gezası gandı,Zindegânlıg bir garanlıg zindandı, Bu zindanın derbeçesin açan yoh, Bu darlıgdan bir gurtulıp gaçan yoh. Heyder Baba, göyler bütün dumandi,Günlerimiz birbirinden yamandi,Birbirizden ayrılmayın, amandi, Yahşılığı elimizden alıplar, Yahşı bizi yaman güne salıplar! Bir soruşun bu gargınmış felekden,Ne istiyir bu gurduğı kelekden?Deyne, geçirt ulduzları elekden, Goy tökülsün, bu yeryüzi dağılsın, Bu şeytanlıg gurgusı bir yığılsın. Bir uçaydım bu çırpınan yelinen,Bağlaşaydım dağdan aşan selinen,Ağlaşaydım uzag düşen elinen, Bir göreydim ayrılığı kim saldi? Ölkemizde kim gırıldi, kim galdi? Men senin tek dağa saldım nefesi,Sen de geyter, göylere sal bu sesi,Bayguşun da dar olmasın gefesi, Burda bir şîr darda galıp bağırır, Mürüvvetsiz insanları çağırır. Heyder Baba, geyret ganun gaynarken,Gara guşlar sennen gopup galharken,O sıldırım daşlarınnan oynarken, Govzan, menim himmetimi orda gör, Ordan eyil, gâmetimi darda gör. Heyder Baba, gece durna geçende,Köroğlu'nun gözü kara seçende,Gır atıni minip, kesip biçende, Men de burdan tez metlebe çatmaram, Eyvaz gelip çatmayıncan yatmaram. Heyder Baba, merd oğullar doğginan,Nâmerdlerin burunların ovginan,Gediklerde gurdları tut boğginan, Goy guzular ayın-şayın otlasın, Goyunların guyruhların gatlasın. Heyder Baba, senin gönglün şad olsun,Dünya varken ağzın dolı dad olsun,Senden keçen tanış olsun, yad olsun, Deyne menim şâir oğlum Şehriyâr, Bir ömürdür gam üstüne gam galar. *Söz götürmez, samimi bir selam.
Pazartesi, 22 Ekim 2018
Heyder Baba, ildırımlar şahanda,Seller, sular şakgıldayup ahanda,Gızlar ona sef bağlıyup bahanda, Selâm olsun şövkatize, elüze, Menim de bir adım gelsin dilüze. Heyder Baba, kehliklerün uçanda,Kol dibinnen dovşan kalhıb, gaçanda,Bahçalarun çiçeklenüp açanda, Bizden de bir mümkin olsa, yâd ele, Açılmayan ürekleri şâd ele. Bayram yeli çardahları yıhanda,Novruz güli, gar çiçeği çıhanda,Ağ bulutlar köyneklerin sıhanda, Bizden de bir yâd eliyen sağ olsun, Derdlerimiz goy dikelsin dağ olsun. Heyder Baba, gün daluvı dağlasın,Üzün gülsün, bulahların ağlasın,Uşahlarun bir deste gül bağlasın, Yel gelende ver getirsin bu yana, Belke menim yatmış behtim oyana. Heyder Baba, senin üzün ağ olsun,Dört bir yanın bulağ olsun, bağ olsun,Bizden sora senin başun sağ olsun, Dünya gazov-gader, ölüm itimdi, Dünya boyı oğulsuzdı, yetimdi. Heyder Baba, yolum sennen kec oldı,Ömrüm keçdi, gelemmedim gec oldı,Heç bilmedim gözellerin nec' oldı, Bilmez idim döngeler var, dönüm var, İtginlik var, ayrılık var, ölüm var. Heyder Baba, igit emek itirmez,Ömür keçer, efsus bere bitirmez,Nâmerd olan ömri başa yetirmez, Biz de vallah unutmarıg sizleri, Göremmesek helâl edin bizleri. Heyder Baba, Mir Ejder seslenende,Kend içine sesden küyden düşende,Aşık Rüstem, sazın dillendirende, Yadındadır ne hövlesek kaçardım, Kuşlar tekin kanad çalıb uçardım. Şengülava yurdı, aşıg alması,Gâhdan gedüp orda gonak galması,Daş atması, alma-heyva salması, Kalıb şirin yuhı kimin yadımda, Eser goyup, ruhumda her zadımda. Heyder Baba, Gurı Gölün gazlari,Gediklerün sazag çalan sazlari,Ket-kövşenin payizları, yazlari, Bir sinema perdesidir gözümde, Tk oturup seyrederem özüm de. Heyder Baba, Gara Çemen cadası, Çovuşların geler sesi, sadası,Kerbelâ’ya gedenlerin gadası, Düşsün bu aç yolsuzların gözüne, Temeddünün uyduh yalan sözüne. Heyder Baba, şeytan bizi azdırıp,Mehebbeti üreklerden gazdırıp,Gara günün sernüviştin yazdırıp, Salup halgı birbirinin canına, Barışığı beleşdirib ganına. Göz yaşına bahan olsa, gan ahmaz,İnsan olan hdncer beline tahmaz,Amma heyıf, kör tutdığın burahmaz, Behiştimiz cehennem olmahdadır, Ziheccemiz meherrem olmahdadır. Hazan yeli yarpahları tökende,Bulut dağdan yenip kende köçende,Şeyhelislam gözel sesin çekende, Nisgilli söz üreklere deyerdi, Ağaşlar da Allah’a baş eyerdi. Daşlı bulak daş gumunan dolmasın,Bahçaları saralmasın, solmasın,Ordan keçen atlı susuz olmasın, Deyne bulah, heyrin olsun, aharsan, Üfüglere humar humar baharsan. Heyder Baba, dağın daşın seresi,Kehlik ohur, dalısında feresi,Guzuların aği, bozi, geresi, Bir gedeydim dağ dereler uzuni, Ohuyaydım "çoban geyter guzuni". Heyder Baba, Sulı Yerin düzünde,Bulah geyner çay çemenin gözünde,Bulah otı, üzer suyın üzünde, Güzel guşlar ordan gelip keçeller, Helvetleyip bulahdan su içeller. Biçin üsti sünbül biçen orahlar,Ele bil ki, zülfi darar darahlar,Şikarçılar bildirçini sorahlar, Biçinçiler ayranların içeller, Bir huşlanıp, sondan durub biçeller. Heyder Baba, kendin güni batanda,Uşaglarun şamın yeyüp yatanda,Ay bulutdan çıhup gaş göz atanda, Bizden de bir sen onlara gisse de, Gissemizde çohlı gam u güsse de. Garı nene gece nağıl deyende,Külek kalhıp gap-bacanı döyende,Gurd geçinin şengülisin yeyende, Men gayıdıp bir de uşag oleydim, Bir gül açıp ondan sora soleydim. Emme Can'ın bal bellesin yeyerdim,Sondan durup üs donumı geyerdim,Bahçalarda tiringini deyerdim, Ay özümü o ezdiren günlerim, Ağaç minip, at gezdiren günlerim. Heçi hala çayda paltar yuvardı,Memmed Sadıg damlarını suvardı,Heç bilmezdik dağdı, daşdı, duvardı Her yan geldi, şıllag atup aşardıg, Allah, ne hoş gemsız gemsız yaşardıg. Şeyhelislam münâcatı deyerdi,Meşed Rehim lebbâdeni geyerdi,Meşdâceli bozbaşları yeyerdi, Biz hoşudug, heyrat olsun, toy olsun, Fark elemez, her nolacah goy olsun. Melik Niyaz verendilin salardı,Atın çapup geygacıdan çalardı,Gırğı tekin gedik başın alardı. Dolayıya gızlar açıp pencere, Pencerelerde ne gözel menzere. Heyder Baba, kendin toyun tutanda,Gız-gelinler hena, pilte satanda,Bey geline, damnan alma atanda, Menim de o gızlarında gözüm var, Aşıgların sazlarında sözüm var. Heyder Baba, bulahların yarpızi,Bostanların gülbeseri, garpuzi,Çerçilerin ağ nebatı sakgızi, İndi de var damağımda, dad verer, İtgin geden günlerimden yad verer. Bayramıdı gece guşi ohurdi,Adahlı gız bey corabın tohurdi,Herkes şalın bir bacadan sohurdi, Ay ne güzel gaydadı şal sallamag, Bey şalına bayramlığın bağlamag. Şal istedim men de övde ağladım,Bir şal alıp tez belime bağladım,Gulamgile gaşdım şalı salladım, Fatma hala mene corab bağladı, Han nenemi yada salıp ağladı. Heyder Baba, Mirzemmed’in bahçasi,Bahçaların turşa-şirin alçasi,Gelinlerin düzmeleri, tahçasi Hey düzüler gözlerimin refinde, Heyme vurar hatireler sefinde. Bayram olup gızıl palçıg ezeller,Nakgış vurup, otagları bezeller,Tahçalara düzmeleri düzeller Gız-gelinin fındıgçası, henası, Heveslener anası gaynanası. Bakiçinün sözi, sovı, kağızi.İneklerün bulaması, ağızi,Çerşenbenin girdekanı, mövizi, Gızlar diyer: "atıl matıl, çerşenbe, Ayna tekin behtim açıl çerşenbe." Yumurtanı göyçek gülli boyardıg,Çakgışdırup sınanların soyardıg,Oynamahdan birce meger doyardıg, Eli mene yaşıl aşıg vererdi, İrza mene novruz güli dererdi. Novruz Eli hermende vel sürerdi, Gâhdan yenüp küleşlerin kürerdi,Dağdan da bir çoban iti hürerdi, Onda gördün ulah ayah sahladi, Dağa bahıp gulakların şahladi. Akşam başı nahırınan gelende,Goduhları çekip vurardıg bende,Nahır keçip gedib yetende kende, Heyvanları çilpah minüp govardıg, Söz çihseydi, sine gerip sovardıg. Yaz gecesi çayda sular şarıldar,Daş geyeler selde aşıp harıldar,Garanlıgda gurdın gözi parıldar, İtler gördün gurdu seçip ulaşdı, Gurd da gördün galhıp gedikden aşdı. Gış gecesi tövlelerin otaği,Kentlilerin oturağı, yataği,Buharıda yanar otun yanaği, Şebçeresi, girdekanı, iydesi, Kendi basar gülüp danışmag sesi. Şücâ haloğlınun Baki sovgeti,Damda guran samavarı söhbeti,Yadımdadı, şesdi gedi, gameti, Cünemmegün toyı döndü yas oldi, Nene Gız’ın beht aynası kâs oldi. Heyder Baba, Nene Gız'ın gözleri,Rehşende’nin şirin şirin sözleri,Türki dedim ohusunlar özleri, Bilsinner ki adam geder, ad galar, Yahşı pisden ağızda bir dad galar. Yaz gabağı gün güneyi döyende,Kend uşağı gar güllesin sövende,Kürekçiler dağda kürek züvende, Menim ruhum ele bilün ordadır, Kehlik kimi batıb galıp gardadır. Garı nene uzadanda işini,Gün bulutda eyirerdi teşini,Gurd gocalıp, çekdirende dişini, Sürü galhıb dolayıdan aşardi, Badyaların süti aşıp daşardi. Hecce Sultan emme dişin gısardi,Molla Bağır emoğlu tez mısardi,Tendir yanıp, tüssi evi basardi, Çaydanımız ersin üste gaynardi, Govurgamız sac içinde oynardi. Bostan pozup getirerdik aşaği,Doldururdıh övde tahta tabaği,Tendirlerde pişirerdih gabaği, Özün yeyib, tohumların çıtdardıh, Çoh yemekden lap az gala çatdardıh. Verzığannan armut satan gelende,Uşahların sesi düşerdi kende,Biz de bu yannan eşidib bilende, Şıllağ atıp bir gışgırıh salardıh, Buğda verip armutlardan alardıh. Mirza Taği’ynan gece getdik çaya,Men bahıram selde boğulmuş aya,Birden işıg düşti otay bahçaya, Ey vay dedik gurddı, geyitdik gaşdıh, Heç bilmedik ne vaht küllükden aşdıh. Heyder Baba, ağaçların ucaldi,Amma heyif cevanların gocaldi,Tohlıların arıhlıyıp acaldi, Kölge döndi, gün batdi, gaş gereldi, Gurdun gözi karanlıhda bereldi. Eşitmişem yanır Allah çıraği,Dayir olup mescidizin bulaği,Rahat olup kendin evi uşaği, Mensur Han'ın eli golu var olsun, Harda galsa Allah ona yar olsun. Heyder Baba, Moll'İbrahim var, ya yoh?Mekteb açar, ohur uşahlar, ya yoh?Hermen üsti mektebi bağlar, ya yoh? Menden ahunda yetirersen selâm, Edebli bir "selâm-ı mâ lâ-kelâm."* Hecce Sultan emme gedip Tebriz’e,Amma ne Tebriz ki, gelemmir bize,Balam durun, koyah gedah emmize, Ağa öldi, tufağımız dağıldi, Goyun olan yad gediben sağıldi. Heyder Baba, dünya yalan dünyadi,Süleyman’nan, Nuh’dan galan dünyadi,Oğul doğan, derde salan dünyadi, Her kimseye her ne verip alıpdi, Eflatun’dan bir gurı ad galıpdi. Heyder Baba, yaru yoldaş döndüler,Bir bir meni çölde goyub, çöndüler,Çeşmelerim, çırahlarım, söndüler, Yaman yerde gün döndü, ahşam oldi, Dünya mene herabe-i Şam oldi. Emoğlıynan geden gece Gıpçağ’a,Ay ki çıhdi, atlar geldi oynağa,Dırmaşırdıh, dağdan aşırdıh dağa, Meşmemi Han göy atını oynatdi, Tüfengini aşırdi, şakgıldatdi.. Heyder Baba, Gare Gölün deresi,Hoşgenab’ın yolı, bendi, beresi,Orda düşer çil kehliğin feresi, Ordan keçer yurdumuzun özüne, Biz de geçek yurdumuzun sözüne. Hoşgenab’ı yaman güne kim salıp?Seyyidlerden kim gırılıp, kim galıp?Amir Gafar dam-daşını kim alıp? Bulah gene gelip göli doldırur, Ya gurıyup, bahçaları soldırur. Amir Gafar seyidlerin taciydi,Şahlar şikar etmesi geygacıydi,Merde şirin, nâmerde çoh aciydi, Mazlumların hakgı üste eserdi, Zalimleri gılış tekin keserdi. Mir Mustafa dayi, uca boy baba,Heykelli, sakgallı, Tolıstoy baba,Eylerdi yas meclisini, toy baba, Hoşgenâb’ın abırusı, erdemi, Mescidlerin, meclislerin görkemi. Mecdüssâdat gülerdi bağlar kimi,Guruldardı, bulutlı dağlar kimi,Söz ağzında erirdi yağlar kimi, Alnı açıh, yahşı, derin ganardi, Yaşıl gözler çırağ tekin yanardi. Menim atam süfreli bir kişiydi,El elinden dutmağ onun işiydi,Gözellerin âhire galmışıydı, Onnan sonra dönergeler dönüpler, Mehebbetin çırahları sönüpler. Mir Sâlih’in delisovlıh etmesi,Mir Eziz’in şirin şahsey getmesi,Mir Memmed’in gurulması, bitmesi, İndi desek, ehvâlâtdı, nağıldi, Geçdi getdi, itdi batdı, dağıldi. Mir Ebdül’ün aynada gaş yahmasi,Cövcilerinden, gaşının ahmasi,Boylanması, dam duvardan bahmasi, Şah Abbas’ın dürbüni, yâdeş beheyr, Huşgenâb’ın hoş güni, yâdeş beheyr. Sitar emme nezikleri yapardi,Mir Gadir de her dem birin gapardi,Gapup, yeyüp, dayça tekin çapardi, Gülmeliydi onun nezik gappasi, Emmemin de, ersininin şappasi. Heyder Baba, Amir Heyder neynıyür?Yegin gene samavarı geyniyür,Day gocalıp, alt engiynen çeyniyür, Gulah batıb, gözi girüp gaşına, Yazıh emme, hava gelip başına. Hanım emme Mir Ebdül’ün sözüni,Eşidende eyer ağız gözüni,Melkâmıda verer onun özüni, Davaların şuhluğılan gatallar, Eti yeyüp, başı atıb yatallar. Fizze hanım Huşgenâb’ın güliydi,Amir Yehya emkızının gulıydı,Ruhsare artist idi, sövgüliydi, Seyid Hüseyn Mir Salih’i yansılar, Amir Cefer geyretlidir, gan salar. Seher tezden nahırçılar gelerdi,Goyun guzı dam bacadan melerdi,Emme Can’ım körpelerin belerdi, Tendirlerin gavzanardı tüssüsi, Çöreklerin gözel iyi, issisi. Göverçinler deste galhıp uçallar,Gün saçanda gızıl perde açallar,Gızıl perde açıp, yığıp gaçallar, Gün ucalıp, artar dağın celâli, Tebietin cevanlanar cemâli. Heyder Baba, garlı dağlar aşanda,Gece kervan yolun azıp çaşanda,Men hardasam, Tehran’da, ya Kâşan’da, Uzahlardan gözüm seçer onları, Hiyâl gelip, aşıp geçer onları. Bir çıheydim Dam Gaya’nin daşına,Bir baheydim geçmişine, yaşına,Bir göreydim neler gelmiş başına, Men de onun garlarıylan ağlardım, Gış donduran ürekleri dağlardım. Heyder Baba, gül gonçesi hendandıAmma heyif, ürek gezası gandı,Zindegânlıg bir garanlıg zindandı, Bu zindanın derbeçesin açan yoh, Bu darlıgdan bir gurtulıp gaçan yoh. Heyder Baba, göyler bütün dumandi,Günlerimiz birbirinden yamandi,Birbirizden ayrılmayın, amandi, Yahşılığı elimizden alıplar, Yahşı bizi yaman güne salıplar! Bir soruşun bu gargınmış felekden,Ne istiyir bu gurduğı kelekden?Deyne, geçirt ulduzları elekden, Goy tökülsün, bu yeryüzi dağılsın, Bu şeytanlıg gurgusı bir yığılsın. Bir uçaydım bu çırpınan yelinen,Bağlaşaydım dağdan aşan selinen,Ağlaşaydım uzag düşen elinen, Bir göreydim ayrılığı kim saldi? Ölkemizde kim gırıldi, kim galdi? Men senin tek dağa saldım nefesi,Sen de geyter, göylere sal bu sesi,Bayguşun da dar olmasın gefesi, Burda bir şîr darda galıp bağırır, Mürüvvetsiz insanları çağırır. Heyder Baba, geyret ganun gaynarken,Gara guşlar sennen gopup galharken,O sıldırım daşlarınnan oynarken, Govzan, menim himmetimi orda gör, Ordan eyil, gâmetimi darda gör. Heyder Baba, gece durna geçende,Köroğlu'nun gözü kara seçende,Gır atıni minip, kesip biçende, Men de burdan tez metlebe çatmaram, Eyvaz gelip çatmayıncan yatmaram. Heyder Baba, merd oğullar doğginan,Nâmerdlerin burunların ovginan,Gediklerde gurdları tut boğginan, Goy guzular ayın-şayın otlasın, Goyunların guyruhların gatlasın. Heyder Baba, senin gönglün şad olsun,Dünya varken ağzın dolı dad olsun,Senden keçen tanış olsun, yad olsun, Deyne menim şâir oğlum Şehriyâr, Bir ömürdür gam üstüne gam galar. *Söz götürmez, samimi bir selam.
Nef'i - Kaside (der medh-i Sultan Ahmed aleyhirrahmeti ve'lgufran)
Perşembe, 11 Ekim 2018
Her ne fitne ki zuhûra hayyiz-i imkân bulurVech-i imkân-ı zuhûrun ol hat-ı fettân bulurHat değil âyât-ı hûbîdir ki anınla ruhuZiynet-i tahrîr-i satr-ı Mushaf-ı Osmân bulurYâ sevâd-ı nüsha-i sun-ı İlâhî’dir ki dilDikkat etse anda sırr-ı âyet-i Kurân bulurNola olmazsa gülâba ihtiyâcı ol hatınHer ser-i mûyunda şâne bir dil-i giryân bulurŞâne sûzân olmadan korkar dolaşmaz zülfüneNeylesin her bir hamında bin dil-i sûzân bulurBöyle sâhib hüsn olan etmez safâ âyînedenAksini gördükçe zîrâ kendini hayrân bulurKendini hayrân da bulmazsa eger âyînedeHavf-i tîg-ı gamzesiyle aksini lerzân bulurGamzesi bir mest-i hâbâlûde-i pür fitne kiDüşde ger el sunsa tîga dâmeninde kan bulurDüşde böyle hûnfeşân u kînecû zâhirde hodSunmadan el kabzaya şemşîrini uryân bulurÇeşm-i mazmûngûyu ki gâhî dil-i uşşâk ileGüft ü gûy-ı nâz için bir kûşe-i pinhân bulurHer nigâh-ı nükteâmîzinde rind-i aşk olanHem itâb-ı renciş ü hem müjde-i ihsân bulurLutf ile geh bir güleryüz gösterir ki mürdelerNûşdârû-yı şeker hand-i lebinden cân bulurHışmile geh bir nigâh eyler ki tesîrinde cânNîş-i zehrâlûd-ı zahm-ı hançer ü peykân bulurGerçi ki her göz yumup açınca yüz bin âşıkınKüşte-i şemşîr-i nâz u nâvek-i müjgân bulurYine her gün âsitânı kesret-i uşşâk ileRevnak-ı dîvân-ı şâhenşâh-ı insü cân bulurŞâh-ı vâlâ rütbe Hân Ahmed ki hâk-i pâyineSerfürû ettikçe gerdûn irtifâ-ı şân bulurBaht-ı yâver pâdişâh-ı âsumân mesned ki dînİstinâd-ı devletiyle kuvvet-i erkân bulurÂlemârâ şehriyâr-ı dâdgüster ki cihânDevr-i adlinde nizâm-ı ahd-i Nûşirvân bulurDâver-i devrân ki Dârâ gelse ger dergâhınaAncak istihkâk-ı cây-ı mansıb-ı derbân bulurMemleket meşşâta-i adliyle ziynetyâb olurSaltanatpîrâye-i hulkıyla hüsn ü ân bulurMeşreb-i lutfu riyâz-ı âlemi sîrâb ederKevkeb-i bahtıyla çarh ârâyiş-i eyvân bulurDüşse bir mecliste ger yâd-ı safâ-yı meşrebiÂteş-i mey feyz-i âb-ı çeşme-i hayvân bulurEtse bir iklîme ger bezl-i saâdet kevkebiHer gedâ-yı bînevâsı şevket-i sultân bulurHep mühimmâtın müheyyâ görse ikbâli nolaHer ne emr etse kazâyı tâbi-i fermân bulurAdli bir gâyetde ki devrinde kebk ü şâhbâzBirbirini âşiyânında gelir mihmân bulurGer vezân olsa tef-i kahrıyla gülzâra nesîmGonca-i pür jâle tâb-ı meşal-i tâbân bulurFâiz olsa dehre ger bârân-ı ebr-i himmetiKatre istidâd-ı kesb-i mâye-i tûfân bulurŞâmil olsa kuvvet-i bâzû-yı reyi âlemeZerre zûr-ı pençe-i hûrşîd-i nûrefşân bulurVerse ger hûrşîd-i istidâdı hâke terbiyetHâk kadr-i gevher-i mâhiyyet-i insân bulurEy şeh-i sâhib hüner ki devletinde ehl-i dilDâimâ düşvâr olan maksûdunu âsân bulurNe vücûd-ı bînazîrin gibi bir memdûh olurNe benim gibi senâkâra felek akrân bulurBen o Hâkânî-i ahdim ki benim memdûhumunÂsitânrûb-ı sarâyı devlet-i Hâkân bulurEnverî-i rûzgârım ki şebistân-ı sühenŞem-i fikrimle zıyâ-yı neyyir-i rahşân bulurHusrev-i dîvân-ı nazmım ki berât-ı şâirîNakş-ı elkâbımla zîb ü zîver-i unvân bulurRahş-ı çâpükseyr-i endîşem tutulmaz her kaçanVâdî-i manâda cevlân etmege meydân bulurBeyt-i mamûr-ı felek reşk etmede ebyâtımaSeyr eden gerçi dilim bir hâne-i vîrân bulurHâne-i vîrândır ammâ tîşe urdukça hayâlHer tehî küncünde bir gencîne-i pinhân bulurGâh olur nakkâb-ı çâpük dest-i fikri tabımınGenc-i pür gevher ararken bir dükenmez kân bulurPâymâl eyler yürür adâ kelâm-ı pâkimiHer sözüm ammâ yine kadr-i dür-i galtân bulurBaşlasam endîşeye ervâh-ı manâ cem olurNutka gelsem sûret-i deyr-i maânî cân bulurŞâhid-i mazmûnuma endîşe vârın bezl ederNakd-i şiirimle sühen sermâye-i dükkân bulurSöz tükendi başla ey Nefî duâya sıdk ileÇünkü âdettir dua ol dem ki söz pâyân bulurTâ hat-ı nev hîz ile gülzâr-ı hüsn-i dilberânRevnak-ı fasl-ı bahâr-ı ravza-i Rıdvân bulurGülşen-i ikbâli sersebz ola tâ ki rûzgârGül gibi bâğ-ı cihânı hurrem ü handân bulur
Perşembe, 11 Ekim 2018
Her ne fitne ki zuhûra hayyiz-i imkân bulurVech-i imkân-ı zuhûrun ol hat-ı fettân bulurHat değil âyât-ı hûbîdir ki anınla ruhuZiynet-i tahrîr-i satr-ı Mushaf-ı Osmân bulurYâ sevâd-ı nüsha-i sun-ı İlâhî’dir ki dilDikkat etse anda sırr-ı âyet-i Kurân bulurNola olmazsa gülâba ihtiyâcı ol hatınHer ser-i mûyunda şâne bir dil-i giryân bulurŞâne sûzân olmadan korkar dolaşmaz zülfüneNeylesin her bir hamında bin dil-i sûzân bulurBöyle sâhib hüsn olan etmez safâ âyînedenAksini gördükçe zîrâ kendini hayrân bulurKendini hayrân da bulmazsa eger âyînedeHavf-i tîg-ı gamzesiyle aksini lerzân bulurGamzesi bir mest-i hâbâlûde-i pür fitne kiDüşde ger el sunsa tîga dâmeninde kan bulurDüşde böyle hûnfeşân u kînecû zâhirde hodSunmadan el kabzaya şemşîrini uryân bulurÇeşm-i mazmûngûyu ki gâhî dil-i uşşâk ileGüft ü gûy-ı nâz için bir kûşe-i pinhân bulurHer nigâh-ı nükteâmîzinde rind-i aşk olanHem itâb-ı renciş ü hem müjde-i ihsân bulurLutf ile geh bir güleryüz gösterir ki mürdelerNûşdârû-yı şeker hand-i lebinden cân bulurHışmile geh bir nigâh eyler ki tesîrinde cânNîş-i zehrâlûd-ı zahm-ı hançer ü peykân bulurGerçi ki her göz yumup açınca yüz bin âşıkınKüşte-i şemşîr-i nâz u nâvek-i müjgân bulurYine her gün âsitânı kesret-i uşşâk ileRevnak-ı dîvân-ı şâhenşâh-ı insü cân bulurŞâh-ı vâlâ rütbe Hân Ahmed ki hâk-i pâyineSerfürû ettikçe gerdûn irtifâ-ı şân bulurBaht-ı yâver pâdişâh-ı âsumân mesned ki dînİstinâd-ı devletiyle kuvvet-i erkân bulurÂlemârâ şehriyâr-ı dâdgüster ki cihânDevr-i adlinde nizâm-ı ahd-i Nûşirvân bulurDâver-i devrân ki Dârâ gelse ger dergâhınaAncak istihkâk-ı cây-ı mansıb-ı derbân bulurMemleket meşşâta-i adliyle ziynetyâb olurSaltanatpîrâye-i hulkıyla hüsn ü ân bulurMeşreb-i lutfu riyâz-ı âlemi sîrâb ederKevkeb-i bahtıyla çarh ârâyiş-i eyvân bulurDüşse bir mecliste ger yâd-ı safâ-yı meşrebiÂteş-i mey feyz-i âb-ı çeşme-i hayvân bulurEtse bir iklîme ger bezl-i saâdet kevkebiHer gedâ-yı bînevâsı şevket-i sultân bulurHep mühimmâtın müheyyâ görse ikbâli nolaHer ne emr etse kazâyı tâbi-i fermân bulurAdli bir gâyetde ki devrinde kebk ü şâhbâzBirbirini âşiyânında gelir mihmân bulurGer vezân olsa tef-i kahrıyla gülzâra nesîmGonca-i pür jâle tâb-ı meşal-i tâbân bulurFâiz olsa dehre ger bârân-ı ebr-i himmetiKatre istidâd-ı kesb-i mâye-i tûfân bulurŞâmil olsa kuvvet-i bâzû-yı reyi âlemeZerre zûr-ı pençe-i hûrşîd-i nûrefşân bulurVerse ger hûrşîd-i istidâdı hâke terbiyetHâk kadr-i gevher-i mâhiyyet-i insân bulurEy şeh-i sâhib hüner ki devletinde ehl-i dilDâimâ düşvâr olan maksûdunu âsân bulurNe vücûd-ı bînazîrin gibi bir memdûh olurNe benim gibi senâkâra felek akrân bulurBen o Hâkânî-i ahdim ki benim memdûhumunÂsitânrûb-ı sarâyı devlet-i Hâkân bulurEnverî-i rûzgârım ki şebistân-ı sühenŞem-i fikrimle zıyâ-yı neyyir-i rahşân bulurHusrev-i dîvân-ı nazmım ki berât-ı şâirîNakş-ı elkâbımla zîb ü zîver-i unvân bulurRahş-ı çâpükseyr-i endîşem tutulmaz her kaçanVâdî-i manâda cevlân etmege meydân bulurBeyt-i mamûr-ı felek reşk etmede ebyâtımaSeyr eden gerçi dilim bir hâne-i vîrân bulurHâne-i vîrândır ammâ tîşe urdukça hayâlHer tehî küncünde bir gencîne-i pinhân bulurGâh olur nakkâb-ı çâpük dest-i fikri tabımınGenc-i pür gevher ararken bir dükenmez kân bulurPâymâl eyler yürür adâ kelâm-ı pâkimiHer sözüm ammâ yine kadr-i dür-i galtân bulurBaşlasam endîşeye ervâh-ı manâ cem olurNutka gelsem sûret-i deyr-i maânî cân bulurŞâhid-i mazmûnuma endîşe vârın bezl ederNakd-i şiirimle sühen sermâye-i dükkân bulurSöz tükendi başla ey Nefî duâya sıdk ileÇünkü âdettir dua ol dem ki söz pâyân bulurTâ hat-ı nev hîz ile gülzâr-ı hüsn-i dilberânRevnak-ı fasl-ı bahâr-ı ravza-i Rıdvân bulurGülşen-i ikbâli sersebz ola tâ ki rûzgârGül gibi bâğ-ı cihânı hurrem ü handân bulur
Ömer Seyfeddin - Bir Hayır
Cuma, 19 Ekim 2018
Yatağında kımıldamayan Durmuş Ağa, gözlerini basık tavana dikmişti. Sanki iki saattir eski, sararmış hatılları sayıyordu. Yüzü toprak rengindeydi. Kırmızı kaplı yorganın üstüne serili elleri artık bir insan azasına benzemiyordu. O kadar kuru, o kadar zayıf, o kadar cansızdı ki... Ancak duyulan boğuk bir sesle: —Yahu, ben ölüyon! dedi. Ocağın başında yusyumru oturan bir ihtiyar kadın doğruldu. Hastaya baktı: — Hedi sus, hedi sus! Deli gibi söylenme. — Ben ölüyon diyom, gadın. — Hedi sus, hedi sus!.. — … Durmuş Ağa, mor dokuma örtülü yastığından başını kaldıramıyor, sağına, soluna döndüremiyordu. Gözlerini karısına çevirdi. Ocağın önünü görebilmek için gözbebekleri çukurlarının kenarına batıyor, beyazları alabildiğine büyüyordu. Zavallı, işte bir aydır böyleydi. Her gün eriyip gittikçe karısı onun "hiçbir şeyciği olmadığını" tekrarlıyor, ölümünü hatırına getirmiyordu. Fakat o, işi anlamamıştı. Artık gözlerinden başka bir yerini oynatamıyordu. Vücudu tamamıyla ölmüştü. Bir şey yemek şöyle dursun hatta bir damlacık su bile içemiyordu. İçinden diyordu ki: "Yalnız canım kaldı. O da çıkacak!" Göğsünde, boğazının biraz aşağısında, sıcak bir ürperme vardı. Galiba işte bu candı. Nefes alırken, ya ağzından, ya burnundan uçuverecekti. — Ah nittim de böyle bekledim! diye inledi. Gamsızın biriydi. Her işi ihmal ederdi. Hac parasını fazlasıyla hazırladığı hâlde "ha bu yıl, ha gelecek yıl..." bahanesiyle bir türlü davranıp gidememişti. İki oğlu vardı ki birbirinden berbattı. En canlı zamanında bile "ne vakit ölecek?" gibi ta gözünün içine bakarlardı. Daha hastalığının başında mallarım taksim etmesi, hayır ve hasenat için bir şey ayırıp emniyetli bir adama vermesi lazımdı. Şimdi, evet, artık bu mümkün değildi. Acaba akşama kadar yaşayabilecek miydi? — Yahu, Hacı Ağa'yı çağırt! dedi. — N'ideceksin ki?.. — Çağırt, vasiyetimi diyeceğim. — Hedi sus, hedi sus! Deli gibi söylenme... Hastanın gözleri kaymayan bir cıva gibi alev saçarak parladı. Beyaz dudaklan titredi. Dişleri kısıldı. Bu Hacı Ağa, ona her vakit, hayır, hasenat için bir şey ayırmasını tavsiye eden komşusuydu. Derdi ki: "Ecelin gelişi duyulmaz. Birdenbire bizi bastırır. Adam sağken vasiyetini filan etmeli, namının hayırla anılması için bir şeyceğiz ayırmak. Soma arkasından lokma filan dökmek değil ya!, bir Yasin, bir Fâtiha'cık bile okuyan bulunmaz. Mezarın taşsız kalır..." Hâlbuki Durmuş Ağa, çekmecesinde, bir çeşme parası bile ayırmışti. Komşusunu çağırtıp bunu vermek, hac parasıyla mescidin tamir olunmasını vasiyet etmek istiyordu. Fakat işte karısı inat ediyor, yaklaşan ölümün lafını ağzına aldırmıyordu. Sesi bitmişti; "Hacı Ağa, Hacı Ağa!" diye bağırsa kimseye işittiremeyecekti. Karısının, ocağın önünde vişneçürüğü yemenisini çözüp, kınalı saçlarım taradığnım görüyordu. Bu son derece inatçı bir kadındı. Bir şeyi zihnine koydu mu, aksini dinlemez. "Nuh" der, "Peygamber" demezdi. Durmuş Ağa, gençliğinde bu inadı için çok dövmüştü. O kadar uğraştığı hâlde karısının geçiremediği bu huyu çocuklarına aynıyla geçmişti. İkisi de inatçıydı. inatiarıyla bütün köyü patlatırlardı. Hem babalarına hem birbirlerine dargındılar. Kendisi ölür ölmez, miras kavgasına düşecekler, mezarına taş diktirmek, arkasından bir mevlit, bir Yasin okutmak değil, hatta nereye gömüldüğünü bile sorup araştırmayacaklardı. Göğsünün içindeki sıcak ürperme yanmaya başlıyor, bir ateş, bir zehir oluyordu. Şimdi ihmalciliğinden pişmandı. Karısına son kuvvetiyle seslendi: — Yahu, ölüyon. Şu Hacı Ağa'yı çağırıvi... — Hedi sus, hedi sus! O gevezeyi ne yapacaksın ki? — Bir diyeceğim var. — Bana di... — Gayri ölüyon. Şu hacıyı çağır ki, son lafımı ideyün. — Hedi sus, hedi sus! Ağzını hayra aç... — ... Pencereden akseden aydınlık, kadının kınalı saçlarını parlatıyordu. Taranması bittikten sonra tekrar yemenisini bağladı. Küçük, buruşuk, çirkin yüzüne mavi, büyük gözleri yabancı gibiydi. İri burnunun altında kısık, sanki daima bir şey ısırıyormuş gibi duran kısa bir çehresi vardı. Ocağı karıştırdı. Bacadan düşen bir rüzgâr külleri uçurmuştu. Sıska elleriyle yerleri süpürüyor, savrulan külleri topluyordu. Hasta aksırır gibi bir ses çıkardı. Döndü, baktı: — Ne istiyon?..dedi. Ağa cevap vermedi. Çenesi atıyordu. Kadın kalktı. Yatağın yanına gitti. Eğildi. Kocasının yüzüne baktı. Gözleri kapanmışü. "Uyuyo mu ki?" diye şüphelendi. Eliyle omuzuna dokundu. Ölüme inanamıyordu: — Uyumuş! dedi. Bekledi, bekledi. Fakat Durmuş Ağa bu uykudan bir daha uyanamadı. Oğullan, mirasın üzerine aç kurt gibi atılmışlar, daha babalarının toprağı kurumadan gürültülü bir kavga çıkarmışlardı. Çift şeylerin birini biri, birini biri alıyor, lakin tek şeyleri bir türlü pay edemiyorlardı. Mesela babalarının kürkünü, ipek halıdan seccadesini ortasından kesip ikiye böldüler. Ev de tekti. Onu da yıktılar. Kapılan, pencereleri, enkazı eşit olarak aralarında taksim ettiler. Bu kavgalı taksim bir ay kadar sürdü. Durmuş Ağa'nın yurdu artık bir harabeydi. Güzel evinin yerinde yeller esiyor, bahçesinde baykuşlar ötüyordu. Hacı Ağa, bir gün bu viranenin önünden geçerken komşusunun iki oğlunu gördü. Sıska köpeği tutmuşlar: — Sen alacaksın! — Ben alacağım! diye çekişip duruyorlardı. Yaklaştı, sordu: — Ülen, ne çekişip duruyorsunuz? — Sen garışma... diye başlarından savmak istediler. Hacı Ağa ısrar etti. Gürültülerinin sebebini anladı. Ellerindeki köpek, babalarından kalma idi. İkisi de haklarından vazgeçmiyorlardı. Nihayet bu hayvancığı iki parça kesip paylaşmaya karar vermişlerdi. Hacı Ağa: — Vazgeçin, dedi. Bu itin ne eti yenir, ne de kemiği para eder, ne derisi işe yarar! Büyük sordu: — Öyle emme n'idelüm? — Bir hayır işleyin, ülen... — ... Bu sefer küçük sordu: — Nasıl hayır? — Bu köpeği kesmekten vazgeçin. Bırakın, babanızın canına ulusun dursun... — ... İki kardeş birbirlerine baktılar. Bu, oldukça makul bir nasihatti. Karşılıklı haklarından vazgeçtiler. ... Sahipsiz kalan köpek açlıktan, susuzluktan, soğuktan bütün kış, yıkılmış evin yerinde uludu, inledi. Onun ulumasından gece gündüz taciz olan köy halkı, bu dinmez acı feryadı, zavallı hayvanın ölen efendisi hakkındaki muhabbetine yoruyorlar: “Rahmetli Durmuş Ağa, hasislik etmeyip bu köpek kadar oğullarına da kendini sevdirseydi, ne mezarı taşsız kalır, ne de böyle mevlütsüz, hayırsız, hasenatsız toprak altında yatardı bugün..." diyorlardı.
Cuma, 19 Ekim 2018
Yatağında kımıldamayan Durmuş Ağa, gözlerini basık tavana dikmişti. Sanki iki saattir eski, sararmış hatılları sayıyordu. Yüzü toprak rengindeydi. Kırmızı kaplı yorganın üstüne serili elleri artık bir insan azasına benzemiyordu. O kadar kuru, o kadar zayıf, o kadar cansızdı ki... Ancak duyulan boğuk bir sesle: —Yahu, ben ölüyon! dedi. Ocağın başında yusyumru oturan bir ihtiyar kadın doğruldu. Hastaya baktı: — Hedi sus, hedi sus! Deli gibi söylenme. — Ben ölüyon diyom, gadın. — Hedi sus, hedi sus!.. — … Durmuş Ağa, mor dokuma örtülü yastığından başını kaldıramıyor, sağına, soluna döndüremiyordu. Gözlerini karısına çevirdi. Ocağın önünü görebilmek için gözbebekleri çukurlarının kenarına batıyor, beyazları alabildiğine büyüyordu. Zavallı, işte bir aydır böyleydi. Her gün eriyip gittikçe karısı onun "hiçbir şeyciği olmadığını" tekrarlıyor, ölümünü hatırına getirmiyordu. Fakat o, işi anlamamıştı. Artık gözlerinden başka bir yerini oynatamıyordu. Vücudu tamamıyla ölmüştü. Bir şey yemek şöyle dursun hatta bir damlacık su bile içemiyordu. İçinden diyordu ki: "Yalnız canım kaldı. O da çıkacak!" Göğsünde, boğazının biraz aşağısında, sıcak bir ürperme vardı. Galiba işte bu candı. Nefes alırken, ya ağzından, ya burnundan uçuverecekti. — Ah nittim de böyle bekledim! diye inledi. Gamsızın biriydi. Her işi ihmal ederdi. Hac parasını fazlasıyla hazırladığı hâlde "ha bu yıl, ha gelecek yıl..." bahanesiyle bir türlü davranıp gidememişti. İki oğlu vardı ki birbirinden berbattı. En canlı zamanında bile "ne vakit ölecek?" gibi ta gözünün içine bakarlardı. Daha hastalığının başında mallarım taksim etmesi, hayır ve hasenat için bir şey ayırıp emniyetli bir adama vermesi lazımdı. Şimdi, evet, artık bu mümkün değildi. Acaba akşama kadar yaşayabilecek miydi? — Yahu, Hacı Ağa'yı çağırt! dedi. — N'ideceksin ki?.. — Çağırt, vasiyetimi diyeceğim. — Hedi sus, hedi sus! Deli gibi söylenme... Hastanın gözleri kaymayan bir cıva gibi alev saçarak parladı. Beyaz dudaklan titredi. Dişleri kısıldı. Bu Hacı Ağa, ona her vakit, hayır, hasenat için bir şey ayırmasını tavsiye eden komşusuydu. Derdi ki: "Ecelin gelişi duyulmaz. Birdenbire bizi bastırır. Adam sağken vasiyetini filan etmeli, namının hayırla anılması için bir şeyceğiz ayırmak. Soma arkasından lokma filan dökmek değil ya!, bir Yasin, bir Fâtiha'cık bile okuyan bulunmaz. Mezarın taşsız kalır..." Hâlbuki Durmuş Ağa, çekmecesinde, bir çeşme parası bile ayırmışti. Komşusunu çağırtıp bunu vermek, hac parasıyla mescidin tamir olunmasını vasiyet etmek istiyordu. Fakat işte karısı inat ediyor, yaklaşan ölümün lafını ağzına aldırmıyordu. Sesi bitmişti; "Hacı Ağa, Hacı Ağa!" diye bağırsa kimseye işittiremeyecekti. Karısının, ocağın önünde vişneçürüğü yemenisini çözüp, kınalı saçlarım taradığnım görüyordu. Bu son derece inatçı bir kadındı. Bir şeyi zihnine koydu mu, aksini dinlemez. "Nuh" der, "Peygamber" demezdi. Durmuş Ağa, gençliğinde bu inadı için çok dövmüştü. O kadar uğraştığı hâlde karısının geçiremediği bu huyu çocuklarına aynıyla geçmişti. İkisi de inatçıydı. inatiarıyla bütün köyü patlatırlardı. Hem babalarına hem birbirlerine dargındılar. Kendisi ölür ölmez, miras kavgasına düşecekler, mezarına taş diktirmek, arkasından bir mevlit, bir Yasin okutmak değil, hatta nereye gömüldüğünü bile sorup araştırmayacaklardı. Göğsünün içindeki sıcak ürperme yanmaya başlıyor, bir ateş, bir zehir oluyordu. Şimdi ihmalciliğinden pişmandı. Karısına son kuvvetiyle seslendi: — Yahu, ölüyon. Şu Hacı Ağa'yı çağırıvi... — Hedi sus, hedi sus! O gevezeyi ne yapacaksın ki? — Bir diyeceğim var. — Bana di... — Gayri ölüyon. Şu hacıyı çağır ki, son lafımı ideyün. — Hedi sus, hedi sus! Ağzını hayra aç... — ... Pencereden akseden aydınlık, kadının kınalı saçlarını parlatıyordu. Taranması bittikten sonra tekrar yemenisini bağladı. Küçük, buruşuk, çirkin yüzüne mavi, büyük gözleri yabancı gibiydi. İri burnunun altında kısık, sanki daima bir şey ısırıyormuş gibi duran kısa bir çehresi vardı. Ocağı karıştırdı. Bacadan düşen bir rüzgâr külleri uçurmuştu. Sıska elleriyle yerleri süpürüyor, savrulan külleri topluyordu. Hasta aksırır gibi bir ses çıkardı. Döndü, baktı: — Ne istiyon?..dedi. Ağa cevap vermedi. Çenesi atıyordu. Kadın kalktı. Yatağın yanına gitti. Eğildi. Kocasının yüzüne baktı. Gözleri kapanmışü. "Uyuyo mu ki?" diye şüphelendi. Eliyle omuzuna dokundu. Ölüme inanamıyordu: — Uyumuş! dedi. Bekledi, bekledi. Fakat Durmuş Ağa bu uykudan bir daha uyanamadı. Oğullan, mirasın üzerine aç kurt gibi atılmışlar, daha babalarının toprağı kurumadan gürültülü bir kavga çıkarmışlardı. Çift şeylerin birini biri, birini biri alıyor, lakin tek şeyleri bir türlü pay edemiyorlardı. Mesela babalarının kürkünü, ipek halıdan seccadesini ortasından kesip ikiye böldüler. Ev de tekti. Onu da yıktılar. Kapılan, pencereleri, enkazı eşit olarak aralarında taksim ettiler. Bu kavgalı taksim bir ay kadar sürdü. Durmuş Ağa'nın yurdu artık bir harabeydi. Güzel evinin yerinde yeller esiyor, bahçesinde baykuşlar ötüyordu. Hacı Ağa, bir gün bu viranenin önünden geçerken komşusunun iki oğlunu gördü. Sıska köpeği tutmuşlar: — Sen alacaksın! — Ben alacağım! diye çekişip duruyorlardı. Yaklaştı, sordu: — Ülen, ne çekişip duruyorsunuz? — Sen garışma... diye başlarından savmak istediler. Hacı Ağa ısrar etti. Gürültülerinin sebebini anladı. Ellerindeki köpek, babalarından kalma idi. İkisi de haklarından vazgeçmiyorlardı. Nihayet bu hayvancığı iki parça kesip paylaşmaya karar vermişlerdi. Hacı Ağa: — Vazgeçin, dedi. Bu itin ne eti yenir, ne de kemiği para eder, ne derisi işe yarar! Büyük sordu: — Öyle emme n'idelüm? — Bir hayır işleyin, ülen... — ... Bu sefer küçük sordu: — Nasıl hayır? — Bu köpeği kesmekten vazgeçin. Bırakın, babanızın canına ulusun dursun... — ... İki kardeş birbirlerine baktılar. Bu, oldukça makul bir nasihatti. Karşılıklı haklarından vazgeçtiler. ... Sahipsiz kalan köpek açlıktan, susuzluktan, soğuktan bütün kış, yıkılmış evin yerinde uludu, inledi. Onun ulumasından gece gündüz taciz olan köy halkı, bu dinmez acı feryadı, zavallı hayvanın ölen efendisi hakkındaki muhabbetine yoruyorlar: “Rahmetli Durmuş Ağa, hasislik etmeyip bu köpek kadar oğullarına da kendini sevdirseydi, ne mezarı taşsız kalır, ne de böyle mevlütsüz, hayırsız, hasenatsız toprak altında yatardı bugün..." diyorlardı.
Oyhan Hasan Bıldırki - Liman'ın Kahvesi
Cuma, 19 Ekim 2018
░ Benim ülkem, kocaman bir liman. Eski dünyanın en stratejik noktasında bulunuyor. Bundan dolayı da, bilinen ve bilinmeyen onca ihtiraslı komşumuzun iştahını kabartıyor. Hepsinin amacı, tek noktada toplanıyor. Bu limanın patronu olmak. Gerisi, bizim için değil ama, onlara göre oldukça kolay. Bu limana sahip olanların misyonunu fark edenler, patron değiştirme aşkına, dört yanımızdan, bütün duarlarımızı yıkmaya çalışmaktalar. Bu konuda hepimiz; Yunanlı'nın, Ermenistanlı'nın, Suriyeli'nin niyetlerini, su gibi ezberledik. Milletçe teyakkuzdayız. Üstelik, oldukça da sabırlıyız. Liman'ın kahvesinde, bir acı kahvemizi içenlerin hatırını sayanlardanız. Fakat, aldanıyor muyuz, ne? Yoksa, bakış açımız mı yanlış? Ben, kendi adıma ikincisinin doğru olduğu inancındayım. "Apo, Suriye'de Bekaa Vadisi'nde" haberlerini kanıksadık. Suriye'yi sık sık uyardık. Bu, belki de diplomatik açıdan varılması gereken bir yoldu. Doğrudur. Lâkin, Bekaa Vadisi'ndeki APO'yu, bulunduğu yerden çekip çıkarıp, derdest edip yakalayıp Türkiye'ye getirmeyi düşünmedik. Benim "Mehmedim" bu işi, başaracak güçtedir. Herhalde "sivil otorite", buna izin vermiyor. Tükeniyor denilen PKK, ancak böyle biter. Liman'ın kahvesine huzur gelir. Böylece, Yunanlı'nın da iştahası söndürülmüş olur. Bu kadar kolay olan, neden başarılmıyor? Nedeni: Bizi yönetenlerden, yönetmeye arzulu olanlardan tamamına yakınının, ülkemde yayınlanan günlük iki gazeteyi bile sıralı olarak okumamalarıdır. Okumayı öğrenseler, çok şeyi anlayacaklar ve doğruya yöneleceklerdir. Cumhurbaşkanımız Demirel'in bir konudaki hassasiyetine, milletçe teşekkür etmek, boynumuzun borcudur. O, Bulgaristan'a yaptığı ziyaret öncesinde; "Türk-Bulgar sınırı derhal kaldırılmalıdır. Bunu, onlarla da görüşeceğim." demişti. Dediğini de yaptı. Bu teklif, başta oradaki kardeşlerimiz olmak üzere, Bulgarlarca da alkışlanmasına rağmen, anlayış kıtlığımızdan olsa gerek, bizde lehte veya aleyhte tepkiler almadı. Ya da dipsiz, sonuçsuz, sınırsız gündem yükümüzden olmalı, semada asılı kaldı. Halbuki bu teklif, önemli bir tekliftir. Şer ittifaklarını bozmanın, bize karşı kurulan tuzakları dağıtmanın "panzehiri", mesafesi oldukça kısa olan söz konusu sınırı kaldırmaktan geçer. Böylece Liman'ın kahvesinin sahanlığı, yeni deyimle arka veya ön bahçesi genişler. Hatta hatta, Karadeniz'i çevreleyen ülkeler de, bu birliğe katılır. Avrupa Birliği'ne girmesek, ne gam? Bu yolda nefes tüketmeye, ömrümüzü törpüleye törpüleye kimliğimizden taviz vermeye gerek var mı? Bırakalım fakat dikkat edelim: Avrupa Birliği'ne girelim derken, Avrupa, aşağılık dolaplarıyla bize girmesin! Liman'ın kahvesinin değerini bilelim. Onurumuz, gururumuz olmalı. Gerisi, hikâye! 18 Temmuz 1995
Cuma, 19 Ekim 2018
░ Benim ülkem, kocaman bir liman. Eski dünyanın en stratejik noktasında bulunuyor. Bundan dolayı da, bilinen ve bilinmeyen onca ihtiraslı komşumuzun iştahını kabartıyor. Hepsinin amacı, tek noktada toplanıyor. Bu limanın patronu olmak. Gerisi, bizim için değil ama, onlara göre oldukça kolay. Bu limana sahip olanların misyonunu fark edenler, patron değiştirme aşkına, dört yanımızdan, bütün duarlarımızı yıkmaya çalışmaktalar. Bu konuda hepimiz; Yunanlı'nın, Ermenistanlı'nın, Suriyeli'nin niyetlerini, su gibi ezberledik. Milletçe teyakkuzdayız. Üstelik, oldukça da sabırlıyız. Liman'ın kahvesinde, bir acı kahvemizi içenlerin hatırını sayanlardanız. Fakat, aldanıyor muyuz, ne? Yoksa, bakış açımız mı yanlış? Ben, kendi adıma ikincisinin doğru olduğu inancındayım. "Apo, Suriye'de Bekaa Vadisi'nde" haberlerini kanıksadık. Suriye'yi sık sık uyardık. Bu, belki de diplomatik açıdan varılması gereken bir yoldu. Doğrudur. Lâkin, Bekaa Vadisi'ndeki APO'yu, bulunduğu yerden çekip çıkarıp, derdest edip yakalayıp Türkiye'ye getirmeyi düşünmedik. Benim "Mehmedim" bu işi, başaracak güçtedir. Herhalde "sivil otorite", buna izin vermiyor. Tükeniyor denilen PKK, ancak böyle biter. Liman'ın kahvesine huzur gelir. Böylece, Yunanlı'nın da iştahası söndürülmüş olur. Bu kadar kolay olan, neden başarılmıyor? Nedeni: Bizi yönetenlerden, yönetmeye arzulu olanlardan tamamına yakınının, ülkemde yayınlanan günlük iki gazeteyi bile sıralı olarak okumamalarıdır. Okumayı öğrenseler, çok şeyi anlayacaklar ve doğruya yöneleceklerdir. Cumhurbaşkanımız Demirel'in bir konudaki hassasiyetine, milletçe teşekkür etmek, boynumuzun borcudur. O, Bulgaristan'a yaptığı ziyaret öncesinde; "Türk-Bulgar sınırı derhal kaldırılmalıdır. Bunu, onlarla da görüşeceğim." demişti. Dediğini de yaptı. Bu teklif, başta oradaki kardeşlerimiz olmak üzere, Bulgarlarca da alkışlanmasına rağmen, anlayış kıtlığımızdan olsa gerek, bizde lehte veya aleyhte tepkiler almadı. Ya da dipsiz, sonuçsuz, sınırsız gündem yükümüzden olmalı, semada asılı kaldı. Halbuki bu teklif, önemli bir tekliftir. Şer ittifaklarını bozmanın, bize karşı kurulan tuzakları dağıtmanın "panzehiri", mesafesi oldukça kısa olan söz konusu sınırı kaldırmaktan geçer. Böylece Liman'ın kahvesinin sahanlığı, yeni deyimle arka veya ön bahçesi genişler. Hatta hatta, Karadeniz'i çevreleyen ülkeler de, bu birliğe katılır. Avrupa Birliği'ne girmesek, ne gam? Bu yolda nefes tüketmeye, ömrümüzü törpüleye törpüleye kimliğimizden taviz vermeye gerek var mı? Bırakalım fakat dikkat edelim: Avrupa Birliği'ne girelim derken, Avrupa, aşağılık dolaplarıyla bize girmesin! Liman'ın kahvesinin değerini bilelim. Onurumuz, gururumuz olmalı. Gerisi, hikâye! 18 Temmuz 1995
Şeyh Galib - Gazel (Efendimsin Cihânda İ’tibârım Varsa Sendendir)
Pazar, 07 Ekim 2018
Efendimsin cihânda i’tibârım varsa sendendir Miyân-ı âşıkânda iştihârım varsa sendendir Benim feyz-i hayâtım hâsıl-ı rûh-ı revânımsın Eğer sermâye-i ömrümde kârım varsa sendendir Veren bu sûret-i mevhûme revnak reng-i hüsnündür Gülistân-ı hayâlim nevbâharım varsa sendendir Felekden zerre mikdâr olmadım devrinde rencide Ger ey mihr-i münîr âh u zârım varsa sendendir Senin pervâne-i hicrânınam sen şem’-i vuslatsın Be-her şeb hâhiş-i bûs u kenârım varsa sendendir Şehîd-i aşkın oldum lâle-zâr-ı dâğdır sinem Çerâğ-ı türbetim şem’-i mezarım varsa sendendir Gören sergeştelikde girdâb-ı dest zann eyler Fenâ-ender-fenâyım her ne varım varsa sendendir Niçün âvâre kıldın gevher-i gaitanın olmışken Gönül âyînesinde bir gubârım varsa sendendir Şafak-tâb eyledin peymânemi hûnâb ile sâkî Sabâh-ı sohbet-i meyde humarım varsa sendendir Sanadır ilticâsı Gâlibin yâ Hazret-i Mevlâ Başımda bir külâh-ı iftihârım varsa sendendir .1. Sen benim Efendimsin, benim bu cihanda itibarım varsa sendendir. Aşıklar arasında bir şöhretim varsa yine sendendir.2. Benim hayatımın bereketi, akıp giden ruhumu ortaya çıkaran sensin. Eğer ömrümde bir kazancım varsa senin sayendedir.3. Bu vehmi; hayal ürünü olan şekle parlaklık ve canlılık veren senin güzelliğinin rengidir. Hayalimin bir gülbahçesi, ilkbaharım varsa bu senin ihsanındır.4. Devrinde felekten zerre kadar incinmedim. Ey nurlu güneş! Eğer ah edip ağlıyorsam senin için ağlıyorum.5. Sen kavuşma mumusun. Ben ise senden ayrı kaldığımdan sana kavuşmak için bir pervane gibi senin etrafında dönüyorum. Her gece sana kavuşma arzusuyla dolup taşıyorum fakat bu da yine senin sayende olmaktadır.6. Aşkının şehidi oldum. Göğsüm yaralarla lâle bahçesine döndü. Eğer kabrim nurluysa, aydınlıksa, karanlıklardan kurtulmuşsam bu da senin sayende olmuştur.7. Beni başı dönmüş, başıboş gören, bir çöl girdabı sanır. Yoklukta yok olmuşum. Dünyada da ukbada da neye sahipsem, hepsi sendendir.8. Senin yuvarlanan incin olmuşken beni niçin avare bir hale getirdin..? Gönlümün aynasında bir toz parçası varsa bu da yine sendendir.9. Sâkî! Gözyaşlarıyla kadehimi parlattın. İçki sohbetinin sabahında bir türlü kendime gelememişsem senin yüzündendir.(Sohbet toplantısı Elest meclisidir. Bu meclisin sabahı da insanın dünyaya gelmesidir. Elest meclisindeki sarhoşluk ise ilahi aşkla kendinden geçmesidir).10. Ey Rabbim, ey benim Mevlâm! Galib'in ilticası (sığınması) sanadır. Benim eğer iftihar edeceğim, övüneceğim bir şeyim varsa, bu da bana, senin lütfundur.
Pazar, 07 Ekim 2018
Efendimsin cihânda i’tibârım varsa sendendir Miyân-ı âşıkânda iştihârım varsa sendendir Benim feyz-i hayâtım hâsıl-ı rûh-ı revânımsın Eğer sermâye-i ömrümde kârım varsa sendendir Veren bu sûret-i mevhûme revnak reng-i hüsnündür Gülistân-ı hayâlim nevbâharım varsa sendendir Felekden zerre mikdâr olmadım devrinde rencide Ger ey mihr-i münîr âh u zârım varsa sendendir Senin pervâne-i hicrânınam sen şem’-i vuslatsın Be-her şeb hâhiş-i bûs u kenârım varsa sendendir Şehîd-i aşkın oldum lâle-zâr-ı dâğdır sinem Çerâğ-ı türbetim şem’-i mezarım varsa sendendir Gören sergeştelikde girdâb-ı dest zann eyler Fenâ-ender-fenâyım her ne varım varsa sendendir Niçün âvâre kıldın gevher-i gaitanın olmışken Gönül âyînesinde bir gubârım varsa sendendir Şafak-tâb eyledin peymânemi hûnâb ile sâkî Sabâh-ı sohbet-i meyde humarım varsa sendendir Sanadır ilticâsı Gâlibin yâ Hazret-i Mevlâ Başımda bir külâh-ı iftihârım varsa sendendir .1. Sen benim Efendimsin, benim bu cihanda itibarım varsa sendendir. Aşıklar arasında bir şöhretim varsa yine sendendir.2. Benim hayatımın bereketi, akıp giden ruhumu ortaya çıkaran sensin. Eğer ömrümde bir kazancım varsa senin sayendedir.3. Bu vehmi; hayal ürünü olan şekle parlaklık ve canlılık veren senin güzelliğinin rengidir. Hayalimin bir gülbahçesi, ilkbaharım varsa bu senin ihsanındır.4. Devrinde felekten zerre kadar incinmedim. Ey nurlu güneş! Eğer ah edip ağlıyorsam senin için ağlıyorum.5. Sen kavuşma mumusun. Ben ise senden ayrı kaldığımdan sana kavuşmak için bir pervane gibi senin etrafında dönüyorum. Her gece sana kavuşma arzusuyla dolup taşıyorum fakat bu da yine senin sayende olmaktadır.6. Aşkının şehidi oldum. Göğsüm yaralarla lâle bahçesine döndü. Eğer kabrim nurluysa, aydınlıksa, karanlıklardan kurtulmuşsam bu da senin sayende olmuştur.7. Beni başı dönmüş, başıboş gören, bir çöl girdabı sanır. Yoklukta yok olmuşum. Dünyada da ukbada da neye sahipsem, hepsi sendendir.8. Senin yuvarlanan incin olmuşken beni niçin avare bir hale getirdin..? Gönlümün aynasında bir toz parçası varsa bu da yine sendendir.9. Sâkî! Gözyaşlarıyla kadehimi parlattın. İçki sohbetinin sabahında bir türlü kendime gelememişsem senin yüzündendir.(Sohbet toplantısı Elest meclisidir. Bu meclisin sabahı da insanın dünyaya gelmesidir. Elest meclisindeki sarhoşluk ise ilahi aşkla kendinden geçmesidir).10. Ey Rabbim, ey benim Mevlâm! Galib'in ilticası (sığınması) sanadır. Benim eğer iftihar edeceğim, övüneceğim bir şeyim varsa, bu da bana, senin lütfundur.
Yunus Emre - Dosttan Haber Geldi Bana
Pazartesi, 22 Ekim 2018
Dosttan haber geldi bana, durayım anda varayımMüjdeleyene canımı vereyim anda varayımŞol bir iki arşın bezin, ne yeni var, ne yakasıKefen edinip eğnime, sarayım anda varayımCan alıcı hot geliser, emaneti ver deyiserBen emaneti issine vereyim anda varayımYazuğum çok, günah öküş yürürüm bu dünyada hoşEttiklerimin hesabın, vereyim anda varayımBeslerdim bu nazik teni, terk etmeyem derdim anıKara toprağa ben anı, karayım anda varayımCanım gitti üş ben kaldım, naçar oldum yola girdimDüşmanlarım şad olduğun, göreyim anda varayımÜş bu ömür harmanını, derdim devşirdim ben anıYunus eydür bu harmanı, yele vereyim anda varayım
Pazartesi, 22 Ekim 2018
Dosttan haber geldi bana, durayım anda varayımMüjdeleyene canımı vereyim anda varayımŞol bir iki arşın bezin, ne yeni var, ne yakasıKefen edinip eğnime, sarayım anda varayımCan alıcı hot geliser, emaneti ver deyiserBen emaneti issine vereyim anda varayımYazuğum çok, günah öküş yürürüm bu dünyada hoşEttiklerimin hesabın, vereyim anda varayımBeslerdim bu nazik teni, terk etmeyem derdim anıKara toprağa ben anı, karayım anda varayımCanım gitti üş ben kaldım, naçar oldum yola girdimDüşmanlarım şad olduğun, göreyim anda varayımÜş bu ömür harmanını, derdim devşirdim ben anıYunus eydür bu harmanı, yele vereyim anda varayım