Abdurehim Ötkür - Uçraşkanda
Cuma, 12 Nisan 2019
Sähär körgän çeğim közüm sultanini,Didim sultanmusän? U didi yaq-yaq.Közliri yalqunluq, qolliri xeniliq,Didim Çolpanmusän? U didi yaq-yaq.Didim ismin nimä? Didi Ayhandur,Didim yurtun qeyär? Didi Turpandur,Didim beşindiki? Didi hicrandur,Didim häyranmusän? U didi yaq-yaq.Didim ayğa oxşar, didi yüzümmu?Didim yultuz käbi, didi közümmu?Didim yalqun saçar, didi sözümmu?Didim volqanmusän? U didi yaq-yaq.Didim qiyaq nädur? Didi qaşimdur,Didim qunduz nädur? Didi saçumdur,Didim on beş nädur? Didi yeşimdur,Didim cananmusän? U didi yaq-yaq.Didim deniz nädur? Didi qälbimdur,Didim räna nädur? Didi levimdur,Didim şekär nädur? Didi tilimdur,Didim bir ağzimä? U didi yaq-yaq.Didim zäncir turar, didi boynumda,Didim ölüm bardur, didi yolumda,Didim biläzükçu? Didi qolumda,Didim qorqarmusän? U didi yaq-yaq.Didim niçün qorqmassän? Didi Tänrim bar,Didim yäniçu? Didi χälqim bar,Didim yänä yoqmu? Didi ruhim bar,Didim şükranmusän? U didi yaq-yaq.Didim istäk nädur? Didi gülümdur,Didim çelişmaqqa? Didi yolumdur,Didim Ötkür nimän? Didi qulumdur,Didim satarmusän? U didi yaq-yaq...Video: Abdurehim Heyitİlham kaynağı: Erzurumlu Emrah
Cuma, 12 Nisan 2019
Sähär körgän çeğim közüm sultanini,Didim sultanmusän? U didi yaq-yaq.Közliri yalqunluq, qolliri xeniliq,Didim Çolpanmusän? U didi yaq-yaq.Didim ismin nimä? Didi Ayhandur,Didim yurtun qeyär? Didi Turpandur,Didim beşindiki? Didi hicrandur,Didim häyranmusän? U didi yaq-yaq.Didim ayğa oxşar, didi yüzümmu?Didim yultuz käbi, didi közümmu?Didim yalqun saçar, didi sözümmu?Didim volqanmusän? U didi yaq-yaq.Didim qiyaq nädur? Didi qaşimdur,Didim qunduz nädur? Didi saçumdur,Didim on beş nädur? Didi yeşimdur,Didim cananmusän? U didi yaq-yaq.Didim deniz nädur? Didi qälbimdur,Didim räna nädur? Didi levimdur,Didim şekär nädur? Didi tilimdur,Didim bir ağzimä? U didi yaq-yaq.Didim zäncir turar, didi boynumda,Didim ölüm bardur, didi yolumda,Didim biläzükçu? Didi qolumda,Didim qorqarmusän? U didi yaq-yaq.Didim niçün qorqmassän? Didi Tänrim bar,Didim yäniçu? Didi χälqim bar,Didim yänä yoqmu? Didi ruhim bar,Didim şükranmusän? U didi yaq-yaq.Didim istäk nädur? Didi gülümdur,Didim çelişmaqqa? Didi yolumdur,Didim Ötkür nimän? Didi qulumdur,Didim satarmusän? U didi yaq-yaq...Video: Abdurehim Heyitİlham kaynağı: Erzurumlu Emrah
Ali Rıza Malkoç - Felsefe Bir Sevinçtir (Afşar Timuçin)
Çarşamba, 10 Nisan 2019
Kitap Adı : Felsefe Bir SevinçtirYazarı : Prof.Dr. Afşar TimuçinYayınevi :Bulut YayınlarıBaskı : 5.Baskı/2006/ 216 Sayfa Felsefe, sanat, estetik ve edebiyat üstadı olan Yazarı, “Afşar Timuçin’le düşünceye yolculuk” adlı kitap ile tanıdım. Ve kitap okuma planım ve sıram hemen değişiverdi. Araştırma, inceleme, felsefe, deneme, düşünce, şiir, roman, öykü ve çeviri dallarında olmak üzere 89 kitap çalışması olan hocamızın şimdilik 8 kitabını aldım ve keşfedilmeyi bekleyen, bilimsel ve sağduyulu bir vicdanın ürünü olan eserlerini, öncelikli düşünce mirası kabul edip okumaya başladım. Felsefenin bu kadar yalın, akıcı, etkili ve de sevimli bir dil ile anlatıldığı başka bir kitap okumamıştım. Felsefenin kelime, alan ve içerik olarak çok farklı tanımları olmakla birlikte, hiçbir bilgisi olmayanların da çok gereksiz, niteliksiz tanımlamaları vardır. Şimdi onları listeleyip de moralinizi bozmayayım. Benim anladığım mânâda felsefe; bilinci yerinde, verimli ve ahlâklı kullanma yöntemi ve sanatıdır. Bilgi ile zihni ve kalbi buluşturmaktır. Bilim, inanç ve düşünceler arası ortak bir iletişim lisanıdır. İşte felsefenin temel ilkelerini anlama, günlük yaşama doğru aktarma, düşünme ve sorgulamayı toplumsal faydaya dönüştürme seviyemiz, toplumdaki konumumuzu belirleyecektir. Yazarımızın öneri, gözlem, tahlil ve öğretileri işte bu yönde nasıl bir ortak dil, anlayış geliştirebiliriz düşüncesinin kitaba yansımasıdır. Olayların tarihi değil, düşüncelerin tarihi, içinde yaşadığımız çağı tartıp, geleceği planlamada daha etkin bir faktördür. İnsanı tanımadan, düşünceler tarihi hakkında bilgi edinmeden, hayatı algılamada zorlanacağız. Kendimizle barışıp, çevremizle de uyum içerisinde olabilmemiz için ayrıca bilim, etik, estetik, sanat alanlarında da yeterli bilgi ve deneyime ulaşmak gerekiyor. Önce bu yollardan geçmeyen her kaynağa, zararlı maddelerin karışması kaçınılmazdır. Farklı düşünürlerin düşüncelerinin de aktarıldığı kitapta, tarih bilinci ayrıca çok özel bir yer tutuyor. Bu zamana kadar yenilenmemiş isek, yenilmiş sayılmayız elbette. Fakat yeni bir şeyler üretmek gerekiyor. Bu yeniliğin de yolu felsefeden geçiyor. Felsefe; tarih ve sosyoloji ile barışık ve dayanışma içinde yol alıyor zaten toplum bünyesinde. Buradan hareketle felsefenin, sosyal bilimlerin topluma bakan yönünü yorumlamak istiyorum. Teknik bilgi ve deneyimi ağır basan bir birey olarak sosyal bilimleri de çok önemsiyorum. Tabandan tavana bu alanda periyodik bir eğitim seferberliği başlatmak gerektiği gibi, tavandan tabana doğru da bu eğitim çalışması hızlandırılmalıdır. Taban ve tavan ortak bir noktada buluşacaktır. İşte bu nokta; anlaştığımız, barıştığımız, birbirimize güven veren, dayanışmayı teşvik eden, birlikte yaşama sanatını gündeme alan buluşma noktası olacaktır. İletişim arızaları toplumda derin yaralar açmıştır. Nereden başlanmalı derseniz; eğitim ve toplumsal alanları planlayanlara, bu amaçla yasa çıkaranlara şunu önerebilirim: Sosyal bilimler yaşamı ve bireyi destekleme merkezi kurulmalı. Devlet bütçesi, eğitim kadrosu yeterli olduğu sürece, bu merkezler, bölge, il, ilçe hatta mahallelere kadar yayılmalıdır. En deneyimli akademisyenlerden, emekli olanlardan; sosyoloji, psikoloji, felsefe, tarih, temel hukuk, edebiyat, estetik, iletişim ve yönetim bilimleri alanında dersler verilmeli bu merkezde. En az 18 aylık eğitim sonunda sınavdan başarılı olan ve en az belirlenen 50 kitabı okuyanlara başarı sertifikası verilmelidir. Dünya ölçeğinde geri kalmışlığımızı kapatmak istiyorsak, kısa sürede olağanüstü bir performans yakalamak istiyorsak, toplumsal ortak yaşam alanlarında daha kaliteli bir ortam oluşturmak istiyorsak;- Bu eğitimi öncelikle Vali, kaymakam, belediye başkanı ve tüm milletvekilleri almalıdır.- Yasa ile belli bir takvime bağlanarak; bu eğitimi almayan hiçbir birey, milletvekili veya belediye başkanı adayı olamamalıdır. İsterse ilkokul mezunu, ister yüksek lisans mezunu olsun, bu eğitimden geçmelidir. Ben seçtiğim vekilin bilinç, eğitim, algı ve analitik düşünme düzeyinin benden kat kat fazla olmasını arzu ederim. Yüksek hitabet, belagat, hamaset; meclise, kanunlara ve halka nasıl bir artı değer katabilir ki? Maddi gücü ve meydan nutuk edebiyatı yeterli olan bir iş adamı veya müteahhit vekil olup, yasama organında kanun yaptığında, toplumun beklentisini ne kadar ve nasıl algılayabilir? Veya bir ses sanatçısının, toplumu ilgilendiren kanun, proje ve yatırım önerilerine ne kadar bir katkısı olabilir? Madem ki bu geçici idari görevler, milletvekilliği, belediye başkanlığı olarak karşımıza çıkıyor, mesleği ne olursa olsun, toplum ortak bilincinde kabul görebilmesi için böyle bir sosyal bilimler eğitimi zorunlu olmalıdır. Bu eğitim seferberliğini zamanla başka alanlarda da yaygınlaştırmak gerekir. Unvanı ve eğitimi ne olursa olsun, rektör, dekan, okul ve hastane müdürü, polis, zabıta, jandarma gibi toplumla birebir yakın ilişkide olan tüm idari kadrolar bu eğitimden nasibini almalıdır. Bugüne kadar belirlenen ve uygulanan yöntemlerle mevcudu bile koruyamayıp, irtifa kaybettiğimize göre, yeni metotlar geliştirmek ve bu arayışa girmek zorunluluktur. Bu manada insani değerlerimizi uçurabilirsek uzaya füze göndermek için çok daha kolay teknik çalışmalar yapma ihtimalimiz doğacaktır. Oynak bir zemine temel atamadığımız gibi, çok kaynayan çorba kazanının tuzuna bile bakamıyoruz. Sadece sezgi ile, dayanaksız öngörülerle hareket edenler, felsefenin kriterlerine muhtaçtırlar. Bilim, din ve felsefeyi amacından uzak bir öngörüyle algılayıp, bilincimizin bir parçası haline getirdiğimizde, maalesef toplumsal bütünlük yara almaktadır. Her şey insan için; eğitim, sevgi, barış, huzur, toplum ve devlet. Bu bütünlüğü sağlamak ve kalıcı kılmak için bireylere ve kurumlara ayrı ayrı sorumluluklar düşüyor. Kaliteli bir eğitim, her alanda ve her düzeyde, kabul görmesi ve uygulanması, öncelikli ve olmazsa olmazımızdır.09.05.2018Ali Rıza Malkoç* * *Temin edebileceğiniz internet kitapçısı: kitapburda.com
Çarşamba, 10 Nisan 2019
Kitap Adı : Felsefe Bir SevinçtirYazarı : Prof.Dr. Afşar TimuçinYayınevi :Bulut YayınlarıBaskı : 5.Baskı/2006/ 216 Sayfa Felsefe, sanat, estetik ve edebiyat üstadı olan Yazarı, “Afşar Timuçin’le düşünceye yolculuk” adlı kitap ile tanıdım. Ve kitap okuma planım ve sıram hemen değişiverdi. Araştırma, inceleme, felsefe, deneme, düşünce, şiir, roman, öykü ve çeviri dallarında olmak üzere 89 kitap çalışması olan hocamızın şimdilik 8 kitabını aldım ve keşfedilmeyi bekleyen, bilimsel ve sağduyulu bir vicdanın ürünü olan eserlerini, öncelikli düşünce mirası kabul edip okumaya başladım. Felsefenin bu kadar yalın, akıcı, etkili ve de sevimli bir dil ile anlatıldığı başka bir kitap okumamıştım. Felsefenin kelime, alan ve içerik olarak çok farklı tanımları olmakla birlikte, hiçbir bilgisi olmayanların da çok gereksiz, niteliksiz tanımlamaları vardır. Şimdi onları listeleyip de moralinizi bozmayayım. Benim anladığım mânâda felsefe; bilinci yerinde, verimli ve ahlâklı kullanma yöntemi ve sanatıdır. Bilgi ile zihni ve kalbi buluşturmaktır. Bilim, inanç ve düşünceler arası ortak bir iletişim lisanıdır. İşte felsefenin temel ilkelerini anlama, günlük yaşama doğru aktarma, düşünme ve sorgulamayı toplumsal faydaya dönüştürme seviyemiz, toplumdaki konumumuzu belirleyecektir. Yazarımızın öneri, gözlem, tahlil ve öğretileri işte bu yönde nasıl bir ortak dil, anlayış geliştirebiliriz düşüncesinin kitaba yansımasıdır. Olayların tarihi değil, düşüncelerin tarihi, içinde yaşadığımız çağı tartıp, geleceği planlamada daha etkin bir faktördür. İnsanı tanımadan, düşünceler tarihi hakkında bilgi edinmeden, hayatı algılamada zorlanacağız. Kendimizle barışıp, çevremizle de uyum içerisinde olabilmemiz için ayrıca bilim, etik, estetik, sanat alanlarında da yeterli bilgi ve deneyime ulaşmak gerekiyor. Önce bu yollardan geçmeyen her kaynağa, zararlı maddelerin karışması kaçınılmazdır. Farklı düşünürlerin düşüncelerinin de aktarıldığı kitapta, tarih bilinci ayrıca çok özel bir yer tutuyor. Bu zamana kadar yenilenmemiş isek, yenilmiş sayılmayız elbette. Fakat yeni bir şeyler üretmek gerekiyor. Bu yeniliğin de yolu felsefeden geçiyor. Felsefe; tarih ve sosyoloji ile barışık ve dayanışma içinde yol alıyor zaten toplum bünyesinde. Buradan hareketle felsefenin, sosyal bilimlerin topluma bakan yönünü yorumlamak istiyorum. Teknik bilgi ve deneyimi ağır basan bir birey olarak sosyal bilimleri de çok önemsiyorum. Tabandan tavana bu alanda periyodik bir eğitim seferberliği başlatmak gerektiği gibi, tavandan tabana doğru da bu eğitim çalışması hızlandırılmalıdır. Taban ve tavan ortak bir noktada buluşacaktır. İşte bu nokta; anlaştığımız, barıştığımız, birbirimize güven veren, dayanışmayı teşvik eden, birlikte yaşama sanatını gündeme alan buluşma noktası olacaktır. İletişim arızaları toplumda derin yaralar açmıştır. Nereden başlanmalı derseniz; eğitim ve toplumsal alanları planlayanlara, bu amaçla yasa çıkaranlara şunu önerebilirim: Sosyal bilimler yaşamı ve bireyi destekleme merkezi kurulmalı. Devlet bütçesi, eğitim kadrosu yeterli olduğu sürece, bu merkezler, bölge, il, ilçe hatta mahallelere kadar yayılmalıdır. En deneyimli akademisyenlerden, emekli olanlardan; sosyoloji, psikoloji, felsefe, tarih, temel hukuk, edebiyat, estetik, iletişim ve yönetim bilimleri alanında dersler verilmeli bu merkezde. En az 18 aylık eğitim sonunda sınavdan başarılı olan ve en az belirlenen 50 kitabı okuyanlara başarı sertifikası verilmelidir. Dünya ölçeğinde geri kalmışlığımızı kapatmak istiyorsak, kısa sürede olağanüstü bir performans yakalamak istiyorsak, toplumsal ortak yaşam alanlarında daha kaliteli bir ortam oluşturmak istiyorsak;- Bu eğitimi öncelikle Vali, kaymakam, belediye başkanı ve tüm milletvekilleri almalıdır.- Yasa ile belli bir takvime bağlanarak; bu eğitimi almayan hiçbir birey, milletvekili veya belediye başkanı adayı olamamalıdır. İsterse ilkokul mezunu, ister yüksek lisans mezunu olsun, bu eğitimden geçmelidir. Ben seçtiğim vekilin bilinç, eğitim, algı ve analitik düşünme düzeyinin benden kat kat fazla olmasını arzu ederim. Yüksek hitabet, belagat, hamaset; meclise, kanunlara ve halka nasıl bir artı değer katabilir ki? Maddi gücü ve meydan nutuk edebiyatı yeterli olan bir iş adamı veya müteahhit vekil olup, yasama organında kanun yaptığında, toplumun beklentisini ne kadar ve nasıl algılayabilir? Veya bir ses sanatçısının, toplumu ilgilendiren kanun, proje ve yatırım önerilerine ne kadar bir katkısı olabilir? Madem ki bu geçici idari görevler, milletvekilliği, belediye başkanlığı olarak karşımıza çıkıyor, mesleği ne olursa olsun, toplum ortak bilincinde kabul görebilmesi için böyle bir sosyal bilimler eğitimi zorunlu olmalıdır. Bu eğitim seferberliğini zamanla başka alanlarda da yaygınlaştırmak gerekir. Unvanı ve eğitimi ne olursa olsun, rektör, dekan, okul ve hastane müdürü, polis, zabıta, jandarma gibi toplumla birebir yakın ilişkide olan tüm idari kadrolar bu eğitimden nasibini almalıdır. Bugüne kadar belirlenen ve uygulanan yöntemlerle mevcudu bile koruyamayıp, irtifa kaybettiğimize göre, yeni metotlar geliştirmek ve bu arayışa girmek zorunluluktur. Bu manada insani değerlerimizi uçurabilirsek uzaya füze göndermek için çok daha kolay teknik çalışmalar yapma ihtimalimiz doğacaktır. Oynak bir zemine temel atamadığımız gibi, çok kaynayan çorba kazanının tuzuna bile bakamıyoruz. Sadece sezgi ile, dayanaksız öngörülerle hareket edenler, felsefenin kriterlerine muhtaçtırlar. Bilim, din ve felsefeyi amacından uzak bir öngörüyle algılayıp, bilincimizin bir parçası haline getirdiğimizde, maalesef toplumsal bütünlük yara almaktadır. Her şey insan için; eğitim, sevgi, barış, huzur, toplum ve devlet. Bu bütünlüğü sağlamak ve kalıcı kılmak için bireylere ve kurumlara ayrı ayrı sorumluluklar düşüyor. Kaliteli bir eğitim, her alanda ve her düzeyde, kabul görmesi ve uygulanması, öncelikli ve olmazsa olmazımızdır.09.05.2018Ali Rıza Malkoç* * *Temin edebileceğiniz internet kitapçısı: kitapburda.com
Cho'lpon - Buzilgan O'lkaga
Cumartesi, 20 Nisan 2019
Ey, tog’lari ko’klarga salom beran zo’r o’lka,Nega sening boshingda* quyuq bulut ko’lanka?Uchmoxlarning kavsaridek pokiza,Sadaflarning donasidek top-tozaSalqin suvlar tog’dan quyi tusharkan,Tomchilari yomg’ir kabi ucharkan,Nima uchun yig’lar kabi ingraylar?Yov bormi, deb to’rt tarafni tinglaylar?Tabiatning o’tini yo’q o’tida,Sharaq-sharaq qaynab chiqqan buloqlarHar qorong’i, qo’rqinch tunning betidaShifo istab kelmasin der, qo’noqlar.-Bu nega?Ayt menga.Ko’m-ko’k, go’zal o’tloqlaring bosilg’on,Ustlarida na poda bor, na yilqi,Podachilar qaysi dorg’a osilg’on?Ot kishnashi, qo’y ma’rashi o’rniga-Oh, yig’i,Bu nega? Tumorchalar xamoyillar taqingan,Dalalarda lola bargi yopingan,Tog’-toshlarda o’yin qilgan,ChopinganGo’zal qizlar, yosh kelinlar qayerda?Javob yo’qmi ko’klardan-da, yerdan-da,Xarob bo’lgan eldan-da.Ot minganda, qushlar kabi uchguvchi,Erkin-erkin havolarni quchg’uvchi,Ot chopganda, uchar qushni tutquvchi,Uchar qushday yosh yigitlar qayerda?Tog’ egasi – sor burgutlar qayerda? Sening qattiq sir – bag’ringni ko’p yillardir ezganlar,Sen bezsang-da, qarg’asang-da, ko’kragingda kezganlar.Sening erkin tuprog’ingda hech haqi yo’q xo’jalar,Nega seni bir qul kabi qizg’anmasdan yanchalar?Nega sening qalin tovshing “ket” demaydi ularga?Nega sening erkli ko’ngling erk bermaydi qullarga?Nega tag’in tanlaringda qamchilarning kulishi?Nega sening turmushingda umidlarning o’lishi?Nega yolg’iz qon bo’lmishdir ulushing?Nega buncha umidsizdir turishing?Nima uchun ko’zlaringda tutashguvchi olov yo’q?Nima uchun tunlaringda bo’rilarning qorni to’q?Nima uchun g’azabingni uyg’otmaydir** og’u-o’q?Nima uchun borlig’ingda bu daraja buzg’unlik?Nima uchun o’ch buluti sellarini yog’dirmas?Nima uchun kuch tangrisi bor kuchi-la soldirmas?Kel, men senga qisqagina doston o’qiy,Qulog’ingga o’tganlardan ertak to’qiy.Kel, ko’zingning yoshlarini surib olayKel, yarali tanlaringni ko’rib olay, to’yib olay.Nima uchun ag’darilgan, yiqilganOg’ir toyning zahar o’qi ko’ksingda?Nima uchun yovlaringni bir zamonYo’q qilg’unday temirli o’ch yo’q senda?Ey, har turli qulliklarni sig’dirmagan hur o’lka,Nega sening bo’g’izingni bo’g’ib turar ko’lanka?
Cumartesi, 20 Nisan 2019
Ey, tog’lari ko’klarga salom beran zo’r o’lka,Nega sening boshingda* quyuq bulut ko’lanka?Uchmoxlarning kavsaridek pokiza,Sadaflarning donasidek top-tozaSalqin suvlar tog’dan quyi tusharkan,Tomchilari yomg’ir kabi ucharkan,Nima uchun yig’lar kabi ingraylar?Yov bormi, deb to’rt tarafni tinglaylar?Tabiatning o’tini yo’q o’tida,Sharaq-sharaq qaynab chiqqan buloqlarHar qorong’i, qo’rqinch tunning betidaShifo istab kelmasin der, qo’noqlar.-Bu nega?Ayt menga.Ko’m-ko’k, go’zal o’tloqlaring bosilg’on,Ustlarida na poda bor, na yilqi,Podachilar qaysi dorg’a osilg’on?Ot kishnashi, qo’y ma’rashi o’rniga-Oh, yig’i,Bu nega? Tumorchalar xamoyillar taqingan,Dalalarda lola bargi yopingan,Tog’-toshlarda o’yin qilgan,ChopinganGo’zal qizlar, yosh kelinlar qayerda?Javob yo’qmi ko’klardan-da, yerdan-da,Xarob bo’lgan eldan-da.Ot minganda, qushlar kabi uchguvchi,Erkin-erkin havolarni quchg’uvchi,Ot chopganda, uchar qushni tutquvchi,Uchar qushday yosh yigitlar qayerda?Tog’ egasi – sor burgutlar qayerda? Sening qattiq sir – bag’ringni ko’p yillardir ezganlar,Sen bezsang-da, qarg’asang-da, ko’kragingda kezganlar.Sening erkin tuprog’ingda hech haqi yo’q xo’jalar,Nega seni bir qul kabi qizg’anmasdan yanchalar?Nega sening qalin tovshing “ket” demaydi ularga?Nega sening erkli ko’ngling erk bermaydi qullarga?Nega tag’in tanlaringda qamchilarning kulishi?Nega sening turmushingda umidlarning o’lishi?Nega yolg’iz qon bo’lmishdir ulushing?Nega buncha umidsizdir turishing?Nima uchun ko’zlaringda tutashguvchi olov yo’q?Nima uchun tunlaringda bo’rilarning qorni to’q?Nima uchun g’azabingni uyg’otmaydir** og’u-o’q?Nima uchun borlig’ingda bu daraja buzg’unlik?Nima uchun o’ch buluti sellarini yog’dirmas?Nima uchun kuch tangrisi bor kuchi-la soldirmas?Kel, men senga qisqagina doston o’qiy,Qulog’ingga o’tganlardan ertak to’qiy.Kel, ko’zingning yoshlarini surib olayKel, yarali tanlaringni ko’rib olay, to’yib olay.Nima uchun ag’darilgan, yiqilganOg’ir toyning zahar o’qi ko’ksingda?Nima uchun yovlaringni bir zamonYo’q qilg’unday temirli o’ch yo’q senda?Ey, har turli qulliklarni sig’dirmagan hur o’lka,Nega sening bo’g’izingni bo’g’ib turar ko’lanka?
Elif Yavaş - Ressam Hakkı Uslu ile Resim ve Sanata Dair Hasbıhal
Cuma, 01 Şubat 2019
Güzel Ege’ye, Ege Bölgesinin sıcakkanlı ve sohbeti hoş insanlarına, Denizli halkına misafir olasım geldi yeniden. Ege Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesi harmandalının müziğinde türkü tuttursun yurdumun ezgileriyle, Denizli ile Ankara ilimiz muştulasın yüreklerimizi. Memleketi aslen Denizli (Kızılcabölük) olan lâkin Ankara’da ikamet edip Türkiye’nin her iline yeteneğiyle damga vuran bir eğitimci, karikatürist ve ressamla tanıştırmak istiyorum sizleri. Hakkı Uslu Bey ile sohbet etmek istedim bu kez. Hakkı Bey; karikatür ve resim üzerine emek veren, karikatürün eğitimde kullanımı üstünde çalışmalar yapan bir sanatçımız. Birçok ödüle layık görülmüş biri ve kişisel sergiler açmaktadır. Kendisi daha önce söyleşi yaptığımız karikatür sanatçısı Abdülkadir Uslu Bey’in kardeşi. 2018 yılı yaz ayında ağabey-kardeş olan bu yüreği geniş iki değerli insana ayrı ayrı röportaj yapma teklifimi sunduğumda memnuniyetle kabul edilmiştim. Ressam HAKKI USLU’ya bırakıyorum sözü. Hadi sanatın kapısında pejmürde olalım ve edebiyatımızı rengârenk dünyalara boyayalım! Hoş geldiniz değerli HAKKI USLU Bey. Öncelikle röportaj teklifimi kabul ettiğiniz için zarafetiniz adına müteşekkirim. Karikatür, sulu boya resim sanatı, sergileriniz ve kitaplarınıza dair konuşalım. Öncelikle sizi tanıyalım. Şahsen sizin sosyal medya hesabınızdan sıkı bir takipçiniz olup tüm resim çalışmalarınızı ilgiyle yakından takip eden, ayrıca bir kitapsever olarak kapak tasarım çalışmalarınızdan sizi yakından tanıyan biri olsam da sözün ballı kısmını size bırakmak istiyorum. Buyurun hocam… ELİF YAVAŞ: Küçük yaşlarda karikatür çizmeye başlamışsınız. Elbet sanata yatkın o eller de hünerli olmaktan geçiyor ki sizin yeteneğiniz alenen ortada. İlkokul 3. sınıftayken ilk karikatürünüz yayınlanmış, ardından bu sanattan yana meslek hayatınız yol almış. Suluboya, görsel sanatlar, çocuk kitapları yayınlama ve daha pek çok dalda renkli bir hayatınız var. Çalışmalarınızı takip ettikçe ben epey keyif aldım, biraz da sizi tanımayanlarla baş başa bırakalım. Öz geçmişinizden kısaca bahsedip kendinizi tanıtarak renkli yaşamınızı bizlerle paylaşır mısınız? HAKKI USLU: Öncelikle lütfedip böyle bir zahmette bulunduğunuz için ben teşekkür ederim Elif Hanım. Sizin bahsettiğiniz gibi renkli bir yaşam mı bilmiyorum ama renklerle geçen bir hayatım olduğunu söyleyebilirim. Denizli’nin Kızılcabölük kasabasında dünyaya geldim. İlk ve ortaokulu burada okuduktan sonra TÜBİTAK bursu kazanarak İstanbul Kabataş Erkek Lisesine gittim. Liseyi yatılı olarak okudum. Liseden sonra o dönemde 9 Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesine bağlı olan Denizli Eğitim Yüksek Okulundan lisans düzeyinde Sınıf Öğretmeni olarak mezun oldum. Daha sonra da öğretmenlik hayatımız başladı. İlk tayinim Konya iline çıkmıştı. Burada bir süre öğretmenlik yaptıktan sonra Ankara’ya atandık. Ankara’da ilk olarak birleştirilmiş sınıflı bir köy okulunda öğretmenlik ve yöneticilik yaptım. Daha sonra çeşitli okullarımızda sınıf öğretmeni olarak çalıştım. 2000 yılında, o dönemdeki adıyla Millî Eğitim Bakanlığı Yayınlar Dairesinde grafik tasarım sanatçısı olarak çalışmaya başladım. Millî Eğitim Bakanlığı Bilim ve Aklın Aydınlığında EĞİTİM Dergisi Yayın Kurulu Üyeliği, Kültür Yayınları Yayın ve Danışma Kurulu üyeliği, Kültür Yayınları Koordinatörlüğü gibi görevlerde bulundum. Şu anda da Eğitim Uzmanı olarak bakanlıktaki görevime devam ediyorum. Ayrıca bir dönem İLESAM Bilim - Teknik Komisyonu Üyeliği ile Çocuk Edebiyatçıları Birliği Yönetim Kurulu Üyeliği de yaptım. Tabii bir de sanatla ilgili geçmişimiz var. Sanat çalışmalarıma küçük yaşlarda tanıştığım karikatürle başladım. Çocukluğum köyde geçti. Resme, çizgiye, boyalara karşı hep bir ilgim vardı ama bunu adlandıracak, şekillendirecek bir ortam yoktu. Abim Ankara’da üniversitede okuyordu ve karikatür çiziyordu. Tatillerde köye geldikçe beni de teşvik etti, yönlendirdi. Bu sayede karikatür çizmeye başladım. Çok sevdim ve sürekli çizdim. O yıllarda yayınlanan çocuk dergilerini takip etmeye çalışıyor özellikle karikatür, çizgi roman sayfalarını incelemek için merakla bekliyordum. İlkokuldayken arkadaşlarım sokakta oynarken ben evde karikatür çizmeye çalışırdım. O zamanlar imkânlarımız da kısıtlıydı. Örneğin birinci hamur kâğıt bulmak çok zordu. Önce saman kâğıda eskizler yapar sonra bunu beyaz kâğıda geçirirdim. Tarama ucu ve çini mürekkebi ile de dikkatlice üzerinden çizerdik. Mürekkep kuruyunca kurşun kalemleri siler ve çalışmayı tamamlamış olurduk. Bu malzemeler çok kıymetliydi. Hele tarama ucunu bulmak yaşadığım yerde imkânsızdı. Bozulsa kırılsa uzun bir süre yenisini bulmam mümkün olmazdı. Çizdiğim ilk karikatürleri o dönemde yayınlanan Tercüman Çocuk Dergisine gönderdim. Türk karikatürünün en önemli isimlerinden rahmetli Semih Balcıoğlu bu dergideki karikatür sayfasında benim çalışmalarıma yer verdi. Hatta herkesin birer karikatürü yayınlanırken bir sayıda tüm sayfayı bana ayırmış birkaç karikatürümü aynı anda yayınlamıştı. Eleştirileriyle birlikte övgü dolu sözler söylemişti. Çok mutlu oldum. Bu benim karikatüre odaklanmamı sağladı ve karikatür benim için bir yaşam biçimi hâline dönüştü. Sürekli çizdim. Hâlâ da çiziyorum. Bugüne kadar beş kişisel karikatür sergisi, dört kişisel resim sergisi açtım. Yurt içi ve yurt dışı çok sayıda karma sergiye katıldım. Ödüller aldım. Sadece çizer olarak değil teorik anlamda da karikatürle ilgilenmeye çalıştım. Özellikle öğretmenliğe başladıktan sonra “Eğitimde Sanatın Önemi” ve “Karikatürün Eğitsel İşlevi” konularında araştırmalar yaptım. “Karikatür ve Eğitim” konusunda araştırma ve uygulamaya dayalı bilimsel sayılabilecek ülkemizdeki ilk çalışmalardan birini 1993-1994 yıllarında “Karikatürün Eğitsel İşlevi” başlığıyla kaleme aldım. O dönemde ilkokullarda karikatürden yararlanma şekillerini gerekçeleriyle birlikte ortaya koymaya çalıştım. İlkokul öğretmeni ve karikatürist olarak 1993 yılından itibaren yaptığım kişisel uygulamalar bu çalışmanın temelini oluşturmuştu. Elde edilen sonuçları 1995 yılında Karikatür Vakfı’nın düzenlediği 1. Uluslararası Karikatür Sempozyumunda sundum. Sempozyum kitabında yayımlanan bildiri daha sonra makale olarak bir çok yayın organında yer aldı. Bugüne kadar yapılmış çok sayıda yüksek lisans ve doktora tezinde de atıf yapıldı. Bu konuda daha birçok detaylı çalışmalar yaptık. Hepsini burada anlatmak mümkün değil. “Eğitimde Karikatür Kullanımı” konusunu ülkemizde ilk gündeme getiren çizer olarak bu konudaki birikimimi yıllar önce kitaplaştırdım ama ne yazık ki yayınlama fırsatı bulamadım. Umarım en kısa sürede yayınlanır. Çocuk Edebiyatı alanına da özel bir ilgim vardı. Eğitimcilik, çizerlik ve edebiyatı birleştirerek çocuklarımız için de eser üretmeye çalıştım. Bir kısmı ortak yazarlı elli dört çocuk kitabım yayınlandı. Bu çalışmalarla birlikte bir süre özel bir ajansta çizgi film çizeri olarak çalıştım. Çeşitli çocuk dergilerinde resimli bilmece, bulmaca ve çizgiroman çalışmalarım yayımlandı; çocuk sayfaları hazırladım. 2003 - 2005 yılları arasında Elma Şekeri isimli çocuk dergisini yayınlayıp editörlüğünü yaptım. Karikatürün yanı sıra resime, özellikle de suluboya resime büyük ilgim vardı. Son yıllarda resim çalışmalarına biraz daha fazla zaman ayırıyorum. Çocukluğumdan kalan izler, günlük yaşamdan portreler ve efeler başta olmak üzere kültürümüzü yansıtan birçok konuyu tuvale taşımaya çalışıyorum.ELİF YAVAŞ: Sanatla ilgili düşüncelerinize geçmeden önce biraz önceki sözlerinizden anladığım kadarıyla özellikle sulu boya resime karşı ayrı bir ilginiz var. Bunun nedenini sorsam, suluboya tekniği hakkında neler söylemek istersiniz? Örneğin sulu boya bir tablo, yağlı boya ile yapılan bir tablo kadar kalıcı mıdır? HAKKI USLU: Resim kısaca, gördüklerimizin ya da hayal ettiklerimizin bir yüzeye aktarılması eylemidir. Bunun için her türlü malzemeyi kullanabilirsiniz. Ama ilk akla gelenler yağlı boya ya da akrilik boya oluyor. Oysa sulu boya, guaj boya, pastel boya da malzeme ve teknik olarak resimde çokça kullanılır. Bunların içinde sulu boya biraz daha farklı özellikleri olan bir malzemedir. Aslında en zor teknik olarak da tanımlanır. Çünkü resmi sadece ressam değil boyanın sudaki dağılımı da belirler. Diğer boyalarda olduğu gibi fırçayı resme dokundurduğunuzda sabit bir leke oluşmaz. Kâğıt ıslak olduğu için boya dağılır. Bu işin hem zor hem de güzel tarafıdır. Su ile boyanın buluşması ve dağılımı sonrasında hayal ettiğinizden farklı sonuçlara ulaşabilirsiniz. Başarılı bir sulu boya ressamı bu dağılımı doğru tahmin eder ve iyi yönlendirir. Ayrıca şeffaf bir boyadır. Yanlış yaptığınızda düzeltme ya da üzerinden tekrar boyama şansınız olmaz. Başka bir deyişle tek atış hakkınız vardır. İyi bir resim için bu atışı doğru yapmanız gerekir. Ayrıca hızlı çalışmayı gerektiren bir tekniktir. Bütün bunlar sulu boyanın heyecan verici özellikleridir. Ayrıca sulu boya resimler de uygun şartlarda korundukları sürece en az yağlı boya resimler kadar uzun ömürlü ve kıymetli eserlerdir. ELİF YAVAŞ: Hakkı Uslu’ya göre sanat nedir? Resim sanatı ve edebiyat bir kompozisyon oluşturarak diğer sanat dallarını da aynı kefede tartıp özünde barındırabilir mi? HAKKI USLU: Sanat bana göre bir aktarımdır, dışavurumdur. İçsel yolculuğumuzun çeşitli yöntemlerle algılanabilir hâle dönüştürülmesidir. Temelinde güzellik, estetik vardır. Başka bir deyişle, maneviyatın maddeye dönüşmesidir. Aslında sanat, sanatçının iç dünyasında doğar ve gelişir. Bizim gördüklerimiz o sanatın esere dönüşmüş hâlidir. Bu dönüşüm; sanatçının tercih ettiği alana, yeteneğine ve eğilimine göre şekillenir. Resim, müzik, sinema, tiyatro, heykel, karikatür vs. birer yöntemdir kısacası. Zaman zaman okullarda ve çeşitli söyleşilerimde çocuklarımıza, gençlerimize hep şunu söylüyorum: “Sağlıklı besleniyor muyuz?” Önce bir şaşkınlık oluyor tabi. “Sanat konuşurken sağlıklı beslenme de nereden çıktı?” diye. Bana göre sağlıklı beslenme üç yönlü gerçekleşir: “Yemek bedenimizi, okumak beynimizi, sanat da duygularımızı ve ruhumuzu besler.” İdeal ve mutlu bir birey olabilmek için bu üç beslenmeye de çok dikkat etmemiz ve özen göstermemiz gerekir. Bunun için ilk aşama acıktığımızı fark edip yemeğe ihtiyaç duyduğumuz gibi kitaba ve sanata da ihtiyaç duyar hâle gelebilmektir. Bir gün yemek yemeden zor dayanabilen bir insan günlerce, haftalarca, aylarca okumadan nasıl durabilir? Ya da nasıl sanata karşı ilgisiz ve duyarsız kalabilir? Sadece yemek yiyerek bedenimizi yaşatabiliriz ama beynimizi ve ruhumuzu da yaşatmak zorunda olduğumuzu unutmamalıyız. Diğer sorunuza gelince, sadece resim ve edebiyat değil bütün sanat dalları birbiriyle iç içe ve iletişim hâlinde olabilir. Çünkü kaynağı ve hedefi ortaktır. Okuduğunuz bir şiir, dinlediğiniz bir şarkı, yaptığınız resme mutlaka farklı bir boyut getirir. Ya da izlediğiniz bir filmdeki çok etkilendiğiniz bir sahne, yazdığınız bir öyküye derinlik kazandırabilir. Bir de dünyada hiçbir kaynak sınırsız ve sonsuz değildir bana göre. Belki itiraz eden ya da katılmayan sanatçı dostlarımız olabilir ama sanatçı ürettiği her eserinde kendi içinden bir şeyleri harcar. Harcarken de tükenir bir anlamda. İçindeki kaynağın coşkusunu ve enerjisini koruyabilmesi için sürekli beslemesi gerekir. Bunu da okuyarak ve mümkün olduğunca farklı sanat dallarını, eserleri ve sanatçıları takip ederek gerçekleştirebilir. ELİF YAVAŞ: Hobiler bazen mesleğimiz olabiliyor şu hayatta. Halk arasında çok yaygın kullanılan “Sanat, karın doyurmaz.” sözüne inanıyor musunuz? Çok yetenekli olan gençlerimiz ekmeğinin peşine düşerek günümüzde kendi ayağı üstünde durmayı başarabilirler mi? HAKKI USLU: Ben insanın başarılı ve mutlu olabilmesi için sevdiği işi yapması gerektiğini düşünüyorum. Bu tercih belki sizi zengin yapmaz ama mutlu eder. Tabii bu biraz da beklentileriniz ve hedeflerinizle ilgili bir durum. Eğer çok büyük paralar kazanmak, zengin olmak gibi bir amacınız varsa sanat yaparak buna ulaşmanız oldukça zor. Günümüzde ne yazık ki birçok alanda olduğu gibi sanat ve kültür alanında da popüler kültür egemen. Gerçek sanatçıların ve sanat eserlerinin fark edilebilirliği olması gerektiği düzeyde değil. Özellikle plastik sanatlarla uğraşıyorsanız para kazanmanız çok zor. Festivallerde, konserlerde popüler bir şarkıcıya birkaç saat için binlerce lira verilirken bunun kat kat altında bir fiyatla bir tablo satın alınmıyor. Para kazanmak için ya çok ünlü olmanız ya da varlıklı bir çevreye ve ortama sahip olmanız gerekiyor. Piyasanın ve alıcıların beklentilerine uygun sipariş çalışmalar yaparak belki ortalama bir gelir elde edebilirsiniz. Tamamen özgürce, kendi istediğiniz sanatı yaparak alıcı bulmak herkes için mümkün değil. Bu birçok dönemde böyle olmuştur gerçi. Bugün eserlerine paha biçilemeyen Van Gogh’un yaşarken sadece bir tablosu satılmıştır. Sonuç olarak sanatla iyi bir gelir elde edilir mi emin değilim. Ama seviyorsanız mutlu olabilirsiniz. Başta söylediğim gibi bu, insanın hedeflerine bağlı bir tercih. Ben sanatın güzellik, duygusal tatmin ve huzur getirdiğine inanıyorum. ELİF YAVAŞ: Sizi sadece ressam, öğretmen, karikatürist şeklinde tanımlamak yetersiz kalır. Edebiyat ile de haşır neşirsiniz ki çocuklara özgü birbirinden güzel kitaplarınız resmî ve özel birçok yayınevi tarafından yayımlanmış. Bir çocuğun okumaya başladığı öykü kitapları resimli öykü kitabına dönüşmeden de hayal dünyasına katkı sağlar mı? HAKKI USLU: Bir öykü kitabının çocuğun hayal dünyasına katkı sağlayabilmesi için hikâyenin çok nitelikli olması gerekir. Ayrıca çocuğun okumayı sevmesi ve istekli olması da önemlidir. Elbette resimsiz öyküler de hayal dünyasına katkı sağlayabilir. Hatta herhangi bir görsel sunmadığınız için daha özgür hayal kurabilir çocuk. Onu şartlandırmamış, hayalini yönlendirmemiş olursunuz. Resimlerin öncelikli işlevi, çocuklara kitabı sevdirmek ve okuma alışkanlığı kazandırmaktır. ELİF YAVAŞ: Öykü kitaplarında renkli çalışmalarda yer almak, çocuk kitaplarında emek vermek size neler katıyor? Geriye dönüp baktığınızda “İyi ki Allah bana böylesine güzel bir yetenek vermiş.” deyip şükrettiğiniz ve kendinizle içten içe gurur duyup tebessüm ettiğiniz zamanlar oluyor mu? HAKKI USLU: Bu aslında büyük bir sorumluluk. Çocuklara bir şeyler vermek çok hassas bir mevzu. Kendimle gurur duymaktan öte hep bir sorumluluk ve tedirginlik hissetmişimdir. Yaptığımız işin hakkını yeterince verememek ve hazırladığımız kitapta gözden kaçan bir yanlışlık olması beni hep korkutmuştur. Çocuklar için yazmak çizmek, yetişkinler için üretmekten çok daha fazla dikkat ve birikim gerektiriyor. Çocuk yayıncılığı, yapmış olmak için ya da ticarî beklentilerle yapılmamalı. Bir nesli şekillendirecek eğitsel ve kültürel kaynaklar olarak düşünülmeli. Bu nedenle aslına bakarsanız yaptığım çalışmalar içinde çekindiğim ve korktuğum bir alandır. ELİF YAVAŞ: Çocuklar için öykü kitabı yayımlamak istersem sizlerle çalışmak istiyorum. Bir kitabın kapak tasarımı yahut iç sayfalardaki karikatür çizimleri, karakalem çalışmaları ortalama olarak ne kadar sürede tamamlanıp hazır oluyor? HAKKI USLU: Kitap hazırlamak, resimlemek, çok farklı bir iş. Bunu şu kadar sürer şeklinde formüle edebilmek kolay değil. Kitabın içeriğine, türüne, hitap ettiği yaş grubuna, sayfa sayısına, çizerin çalışma hızına ve daha birçok faktöre göre değişkenlik gösterir. Gerek resimleme gerekse mizanpaj, kapak tasarımı sanatsal bir üretim sürecidir. Duygular çok önemlidir. Bazen öyle içine girersiniz ki bir anda çok beğenilen bir tasarım ortaya çıkıverir. Ama bazen de günlerce çalışıp istediğiniz sonucu alamayabilirsiniz. ELİF YAVAŞ: Yalvaç Ural ağabeyimizin yönetip yayımladığı renkli, oyuncak hediyeli MİÇO dergimiz vardı çocukken. Ortaokul yıllarımda birkaç sayı alıp biriktirerek okurdum, bazen sırf gelecek sayıda hangi sürpriz oyuncak hediye edilecek diye onun hayaline düşerdim. Bulmaca ve zekâ oyunlarının cevapları için bir keresinde mektupla cevaplamak yerine İstanbul şubesini aramıştım, meraklı bir çocuktum. Miço çocuk dergisinde de çalışmalarınız olmuş. Kim bilir belki de o dergi sayesinde çocukluk yıllarımdan bugüne sessizce tanışık biriyim sizinle. Eskiye dair çalışmalarınızda Miço dergisinin ismini görünce sevindim ansızın. Renkli, masal tadında ve edebî öyküler barındıran bu tarz yaygın süreli dergileri/yayınları her aile kendi çocukları adına satın alıp takip etmeli midir? HAKKI USLU: Yalvaç abiyle Milliyet gazetesindeyken tanışmıştık. O dönemde haftalık olarak MİÇO dergisini yönetiyor, Milliyet gazetesinde de her gün çocuklar için aynı isimle bir köşe hazırlıyordu. Ben de kendisinin isteğiyle bu köşede günlük olarak atasözlerimizle ilgili bant karikatürler çizdim. Bu birkaç yıl aralıksız devam etti. Daha sonra MİÇO dergisinde çizmeye başladım. Öncesinde de başka çocuk dergilerinde çizmiştim. Dergilerin hepimizin hayatında özel bir yeri vardır. Özellikle bizim çocukluğumuzda internet, dijital medya vs. yoktu. Sadece kitap, dergi ve gazeteler vardı. Bizler de bunları okuyarak beslenir çizdiğimiz resim ve karikatürleri bu dergilere gönderirdik. Hem okuma zevki kazanır hem de çalışmalarımızın yayınlanmasıyla motive olurduk. Çocukluk döneminden sonra mizah dergilerine karikatür göndermeye başladım. Çok çalışmam yayınlandı. Yazar ve şair arkadaşlarımızın da çoğu edebiyat dergilerinde çalışmalarının yayınlanmasıyla bu günlere gelmişlerdir. Günümüzde de elbette benzer dergiler var ama bana göre bilgisayar, internet ve dijital platformlar kitabın özellikle gazete ve dergilerin kıymetini olumsuz etkiledi. Bilgiye ulaşmak kolaylaştı ama bu kolaylık niteliği düşürdü. Çocuklarımız araştırma yapmaktan, uzun uzun okumalar yapmaktan, öğrenmek için emek harcamaktan sıkılıyorlar. Bir de yeri gelmişken, günümüzde bazı çocuk dergileri ajanslar marifetiyle ve hazır ithal içerikle yayınlanmaya başladı ki bunu çok rahatsız edici buluyorum. Bu şekilde hazırlanmış kitaplar hatta oyuncaklar da var. İlk sorularda sağlıklı beslenmeden bahsetmiştim ya, bu da sağlıksız ve yanlış beslenme bana göre. Çocuklarımızı kültürümüzle, yerli ve millî değerlerimizle, kendi hazırladığımız içeriklerle beslemeliyiz önce. Bunu sağlamadan çok küçük yaşlarda yabancı içerikle buluşturmak, özellikle de emperyalist amaçlarla hazırlanmış tiplemeler ve markalarla beslemek gelecek kuşaklarımızı son derece tehlikeli bir noktaya götürebilir. Tabi ki kaliteli kitap, gazete ve dergilerin yaşatılması ve takip edilmesi gerektiğini düşünüyorum.ELİF YAVAŞ: Özel yaşamınıza girmeden biraz da aile hayatınıza göz atalım. Resim sanatı ve özellikle sulu boya çalışmalarınızda çocuklarınız da sizi fikirleriyle destekliyor mu? HAKKI USLU: Sanatla uğraşmak günümüz şartlarında fedakârlık isteyen bir şey. Çünkü özel zaman ayırmanız gerekiyor. Bir de verimli olabilmek için bu zamanı motive olmuş bir şekilde ve kendinizi dinleyerek kullanmanız gerekiyor. Tüm bunları ancak ailenizin desteği ve fedakârlığıyla yapabiliyorsunuz. Bu konuda eşim ve çocuklarım gerçekten büyük destekçilerim. Onların düşünceleri, fikirleri, eleştiri ve önerilerini de önemsiyorum tabi.ELİF YAVAŞ: Hayata bakış açınız nasıldır? Tuvale yansıyan o renkli şaheserleriniz gibi karakteriniz de her daim capcanlı ve çocukça kalabiliyor mu? HAKKI USLU: İçinizde ne varsa dışınıza o yansır. Dolayısıyla güzel şeyler üretmek istiyorsanız öncelikle kendi içinizde bununla ilgili birikimin olması gerek. Ben hayata hep sevgi temelli bakmışımdır. Her şeyi sevmek ve koşulsuz sevmek. Yunus gibi yani. Bu çok zor bir şey. İnsan bazı şeyleri kolay sever de her şeyi sevmek zor gelir. Derin bir konu. Ama şunu söyleyebilirim: “İnsanı ayakta tutan unsurlardan en önemlisi sevgidir.” Dolayısıyla dünyaya bu pencereden bakarsanız hem daha güzel şeyler görürsünüz hem de kendinizde güç bulursunuz. Tabii ki bu, bilinçsizce her şeyi kabullenen bir bakış açısı gibi algılanmamalı. Ressam, karikatürist her şeyden önce çok iyi bir gözlemci olmak zorunda. Çok üzücü olaylara tanık oluyoruz ne yazık ki. Gerektiğinde bunları da ele alıyoruz çalışmalarımızda. Ama acıların, haksızlıkların, olumsuzlukların, her türlü yanlışlığın temel nedeni sevgiden uzaklaşmak, bir başka deyişle sanattan uzaklaşmaktır bana göre. Bu yüzden haksızlıklara boyun eğmeden, yanlışlıklara sessiz kalmadan ama yaratandan ötürü yaratılanı severek bu sorunların üstesinden gelebileceğimizi düşünüyorum. Bir de sorunuzda güzel bir konuya değindiniz. Çocukça kalmak, çocuk kalmak. Çocukluk; hayatımızın en saf, en özel dönemi. Çocuk kalabildiğiniz ölçüde güzel şeyler üretebiliyorsunuz. Ben çocukluğumu köyde ve sokakta yaşadım. Şanslıydık. Bu çocukluk, hafızamda ve duygularımda her an yaşamakta. Çalışmalarımızda olumlu etkileri oluyordur mutlaka. ELİF YAVAŞ: Aile hayatınıza baktığımda oldukça marifetli ve zarif ellerle buluşan, eğitim kökenli ve kendini geliştiren bir halka görüyorum. Yetenek doğuştan mı gelir yahut kişi sonradan bir sanat dalında çok azmedip mücadele ederse bunu başarabilir mi? Bazı yeteneklerin aile bağlarıyla buluşup genler ile ilgisi var mıdır? HAKKI USLU: İnsan isterse çalışarak, kurslara giderek, sanatçıları izleyerek herhangi bir sanat dalını hobi niteliğinde uygulayabilecek düzeye gelebilir. Bunu da yapmalıdır aslında. Yani herkes bir şekilde sanatla ilgilenmelidir. Ama sanatta çok daha ilerilere gitmek için mutlaka yetenek de olması gerekiyor. Ne kadar yetenekliyseniz o kadar ileri gidebilirsiniz. Bunun kalıtsal yönü hakkında çok fazla bilgim yok. Fakat şunu söyleyebilirim ki aile üyelerinin çoğunun sanatla ilgilenmesi bir sinerji yaratır kuşkusuz. ELİF YAVAŞ: Karikatür ve sulu boya sanatı gönül işi olsa gerek. Kişisel resim sergisi açmak, güzel çalışmalarınızı halkın önünde sergilemek ne kadar zamanda tamamlanıyor? HAKKI USLU: Benim için önemli olan üretmek. Yani resim yapmak. Zamanımı mümkün olduğunca çizerek geçirmek istiyorum. Sergi açmak için çizmedim bugüne kadar. Çalışmalarımın bazılarını paylaştıkça, sergi açmam için ısrarlar ve davetler oldu. Dolayısıyla açtığım sergiler çok önceden planlanmış değil. Hepsi de davet üzerine gerçekleşti. Genel anlamda söyleyecek olursak bir sergiye hazırlık süreci kişiye ve açılmak istenen serginin özelliğine göre değişir. Her ressamın çalışma süresi farklıdır çünkü. ELİF YAVAŞ: Güzel Sanatlar Lisesi, Güzel Sanatlar Fakültesi ve Konservatuar öğrencilerine altın değerindeki tavsiyeleriniz nelerdir? HAKKI USLU: Benim bugüne kadar resim eğitimi alma imkânım olmadı hiç. Resimle ilgili akademik bir eğitim almayı çok isterdim. Tüm çalışmalarımı kendi çabalarımla ve deneme yanılma yoluyla şekillendirdim. Tabi mümkün olduğunca da okuyarak, sanatçıları ve eserlerini inceleyerek yol aldım. Dolayısıyla bahsettiğiniz okullarda okuyan kardeşlerimizi çok şanslı görüyorum. Bizlere göre daha kısa zamanda daha çok bilgi ve deneyim sahibi olma imkânları var. Ama iyi bir ressam olmak için bana göre en öncelikli şart: çalışmak. Sürekli çizmek, pratik yapmak gerekiyor. Yani bilmek yeterli değil. Hatta insan bilgi eksiğini bir şekilde kapatabilir belki ama çalışmamanın telafisi yok. Benim öncelikli tavsiyem çok çalışmaları ve sürekli çizmeleri yönünde olacak. Öğrencilikle ilgili klasik tavsiyelerde bulunmak istemiyorum çünkü zaten bahsettiğiniz okulları tercih ettiklerine göre bu alanla ilgili ve sanat eğitimine gönüllü olduklarını düşünüyorum. ELİF YAVAŞ: Her aile, kendi çocuğunun yeteneğini fark edince uzman kişilerle iletişime geçmeli midir? HAKKI USLU: Elbette ki yeteneklerin fark edilebilmesi ve doğru zamanda doğru yönlendirme yapılması çok önemli. Yetenekli bir birey ülkemiz açısından da bir kazançtır. Ama sorunuzda bahsettiğiniz gibi her aile çocuğunun yeteneğini fark edebilir mi emin değilim. Bu çok zor. Yetenekleri erken fark edip doğru yönlendirme yapabilmek için çok daha profesyonel yöntemler gerekir. Bu, eğitim sistemimiz içinde çözülebilecek bir konu bence. Ama aile, çocuğunda bir kabiliyet farketmişse mutlaka o alanda uzman kişilerle görüşüp gerekli desteği göstermeli. ELİF YAVAŞ: Tanzimat Edebiyatı ve Servet-i Fûnun Edebiyatı sanatçılarının sanata dair o meşhur edebî tartışmaları aklıma geldi. Ben: “Sanat, insan içindir.” diyorum. Sizce sanat, “sanat için” midir yahut sanat, “toplum için” midir? HAKKI USLU: Bana göre her ikisi de geçerlidir. Temelde, sanat da dahil her şey insanların yararı içindir. Yani toplum içindir. Ben de sanatımla topluma hizmet etmeye çalışıyorum. Bu noktada: “sanat, toplum içindir” diyebiliriz. Ama bunun için de önce “sanat” olması gerekir. Dolayısıyla topluma yararlı olacak bu sanatın oluşumu ve gelişimi için ayrı bir emek ve birikim gerekir. Buna da çok üstün yeteneklere sahip sanatçılarımızın, akademisyenlerimizin, “sanat sanat içindir” ilkesiyle hareket eden ve sanatı geliştirebilecek üstadlarımızın sanata katkılarıyla ulaşılabilir. ELİF YAVAŞ: “Söz uçar, yazı kalır.” sözü meşhurdur. İnsan kitap okumayınca ve yazmaya uzun süre ara verince iki satır köşe yazısı bile yazamıyor, sözler de havada uçuyor maalesef. Sanat da renklerle buluşmazsa ve yetenekli eller küsüp emekli olursa güzel eserler yarım kalır mı? “İşleyen demir ışıldar.” Türk atasözümüz sanatın ve zanaatın her dalı için geçerli midir? HAKKI USLU: Elbette ki çalışmak, sürekli egzersiz yapmak çok önemli. Bu bir takımın maça antrenmanlı çıkması gibi bir şey. Çalışmadığınız zaman yavaşlıyorsunuz. Sürekli eskiz yapmak, denemeler yapmak, hem daha pratik olmanızı sağlıyor hem de yeni keşiflere ve ilerlemelere imkân yaratıyor. ELİF YAVAŞ: Geçtiğimiz yıl sanırım dört sergi açtınız. Basından ve sosyal medya hesaplarınızdan takip ettiğim kadarıyla bu sergileriniz çok büyük ilgi gördü. Yurt dışında farklı ülkelerde de sergi açma planınız var mı? Gerçekleştirmek istediğiniz ve özellikle 2019 yılına dair proje bazında yeni hayalleriniz var mı? HAKKI USLU: Bugüne kadar bütün sergilerimde beklediğimin çok üstünde bir ilgi gördüm. Bu da beni çok sevindirdi. Zaten az öncede belirttiğim gibi tüm sergilerimi davetle açmıştım. Elbette yurt dışında da sergi açmak istiyorum. Projelerim de var. Ama bu tür etkinliklerde başarıya ulaşabilmek için iyi planlama yapmanız ve mutlaka bunun önemine inanmış bir sponsorunuzun olması gerekiyor. Uygun şartlar ve ortam oluşması ya da davet gelmesi hâlinde yurt dışındaki sanatseverlerle de buluşmak isterim. Ayrıca kültürel değerlerimizle ilgili farklı birkaç resim serisi çalışıyorum. Tamamlandığında bunları katalog hâline getirip ülkemizdeki farklı galerilerde sergilemeyi planlıyorum. Aynı zamanda yurt dışında yaşayan insanımızı ve özellikle Türk çocuklarını da bize ait değerleri taşıyan bu resimlerle buluşturmak istiyorum. Ama bunlar uzun soluklu çalışmalar ve destek gerekiyor. Henüz yer ve takvim belli değil. Bir de yıllardır üzerinde çalıştığım “Karikatür ve Eğitim” kitabım var. Geç kalmış bir çalışma aslında. 2019 yılında umarım basılır ve öğretmenlerimizle buluşur. Kısa vadede en büyük isteğim bu. ELİF YAVAŞ: Sosyal medya hesabınızda sulu boya çalışması ile otoportrenizi resmetmişsiniz. “İnsanın kendisini anlatabilmesi, ifade edebilmesi zordur.” derler. Bir sanatçının da kendi portesini sihirli fırça dokunuşlarıyla tuvale aksettirmesi zor mudur? HAKKI USLU: Kendinizden bahsetmeniz zor olabilir ama resim anlamında eğer portre çalışan bir ressamsanız çok zor değil. Zaman zaman bu tarz denemeler yapıyorum. ELİF YAVAŞ: Yaptığınız resim çalışmalarında birbirinden değerli ve anlamlı portrelere, yurdum insanının doğal hâline şahit olduk. Dişleri dökülmüş ve üst damağındaki tek bir dişiyle hayata tutunup tebessüm eden bir dedenin samimiyeti, aile büyükleriniz ve akrabalarınızın sımsıcak yüz ifadelerinin suluboya ile buluşması, tanınmış değerli şair ve sanatçılarımızın sizin yetenekli fırça darbeleriniz sayesinde renklenen portreleri, yaşlı bir teyzenin yüz hatlarının en belirgin ve doğal hâliyle bizlere bakarken elindeki bir bardağı tutuşu, demli bir çayın tüm renklerini ışığa aksederek bizlere yansıması ve daha birçok ayrıntıyı çalışmalarınızda detaylı inceledim. İnsan böylesine güzel sergilerde her bir resimden farklı öyküler yaratabilir. Öyle bir resim manzarasında: “Kalk bir çay koy, demli olsun! Dem bu demdir… Yaşamı akışına bırak gitsin.” diyesi geliyor insanın ve böyle bir suluboya çalışması ruhumuzu o tuvalin içine çekiveriyor. Böylesine anlamlı, bir o kadar da hayatın içinden doğal pozları ve insan tasvirine dair güçlü betimlemeleri arzu edilen renklerle buluştururken o ilham çabuk doğuyor mu? Başarınızın sırrı neye bağlı? HAKKI USLU: Ben hayattaki güzel ve anlamlı “an” ları yakalamaya ve bunları resmetmeye çalışıyorum. Günlük telâşlarımız içinde birçok güzelliğin farkında olamayabiliyoruz. Bakıyoruz ama göremiyoruz. Bahsettiğiniz konular yani çalıştığım detaylar aslında her gün sokakta, mahallede, köyde, kentte karşılaşabileceğiniz kareler. Ama görmek gerek. Üstelik hem gözümüzle hem de gönlümüzle görmek... Çoğumuz, sokakta yaşlı bir ninenin önünden defalarca geçmişizdir. Ama kendimize şu soruları soralım: “Acaba önünden geçerken onu gerçekten görebildik mi? Yaşanmışlıklarını, ellerindeki nasırları, yüzünde binbir sıkıntı taşıyan çizgileri fark edebildik mi? Ya da yolda yürürken, elindeki ekmeği bir kediyle paylaşan kişinin o an yaşadığı duyguları merak ettik mi? Sokakta maç yapan çocukların enerjisini, heyecanını, mutluluğunu hissedebildik mi?...” İşte ben önce bunları yaşamaya sonra da en çarpıcı “an”ı çizmeye çalışıyorum. Tabi daha önce söylediğim gibi geleneklerine son derece bağlı güzel bir köyde, zengin bir kültür içinde büyüdüm. Yetişmemizde önemli rol oynayan çok değerli büyüklerimiz oldu. Bunların da çalışmalarıma çok katkısı var. Ama başarının en büyük sırrı tabi ki sevgide gizli. Sevmek ve sürekli çalışmak. Dolayısıyla benim formülüm: görmek, sevmek, çalışmak… ELİF YAVAŞ: 2018 Temmuz ayında Kırgız edebiyatının usta yazarı merhum CENGİZ AYTMATOV’un oğlu, Kırgızistan eski Dışişleri Bakanı ASKAR AYTMATOV Denizli’de düzenlenen kişisel serginizi ziyarete gelmiş. ‘Beyaz Gemi’, ‘Gün Olur Asra Bedel’ romanlarıyla kalemini sevip eserlerini ilgiyle okuduğum bir yazardır rahmetli Cengiz Aytmatov. Oğlu ile hiç tanışma fırsatım olmadı. Aytmatov ailesi de sanata önem veren bir aile mi, resim serginize ve Türkiye’ye dair Aksar Aytmatov’un yorumları nasıldı? HAKKI USLU: Cengiz Aytmatov; Türk Dünyasının en önemli temsilcilerinden, dünya edebiyatının en önemli yazarlarından biri şüphesiz. Hepimizin zihninde ve gönlünde derin izler bırakmış bir isim. Ben de kitaplarını okumuş ve çok etkilenmişimdir. En sevdiğim yazarlardandır. Çünkü kitaplarında Anadolu’yu bulursunuz. Sanki insanımızı anlatır. Kırsal yaşamın güzelliklerini de zorluklarını da yaşarsınız okurken. Örneğin Elveda Gülsarı’yı okurken üşürsünüz, titrersiniz. Gülsarı’nın soluğunu teninizde hissedersiniz. Beyaz Gemi’de, yalnızlık çeken bir çocuğun hayal dünyasına tanıklık edersiniz. Bütün kitapları çok kıymetlidir. Sık sık vurguladığım gibi köy kökenli olup köye özlem duyan biri olarak benim için ayrı bir keyiftir Aytmatov’u okumak. Dört çocuğundan birisi olan sayın Askar Aytmatov da muhterem birisi. Kırgızistan’da bir dönem Dışişleri Bakanlığı da yapmış aydın bir isim. Zeybek temalı 2. Kişisel sergimin açılışına da katıldı, daha sonra ziyarete de geldi. Beğenilerini ifade etti. Kendisiyle az da olsa sohbet etme onuruna eriştik. Engin bilgisinden, derin kültüründen ama hepsinden önemlisi olağanüstü mütevazi kişiliğinden çok etkilendim. Allah selamet versin. Türk dünyasında Cengiz Aytmatov gibi, Askar Aytmatov gibi isimlerin sayısını artırsın. ELİF YAVAŞ: Bugüne kadar birçok kitabın, derginin künyesinde isminizle karşılaştık. Özellikle kapak tasarımları, sayfa tasarımları ve kitap resimleme konularında çalışmalarınız olduğunu biliyoruz. Öykü kitabı yayınlamaya karar verirsem fikirlerinizle bana da yardımcı olur musunuz? Sanata değer veren genç eğitimci ve öğretmen adaylarının bu gibi çalışmalarında kendilerine sanatsal bir doyumla destek oluyor musunuz? HAKKI USLU: Ben uzun yıllar Grafik Tasarım çalışmaları yaptım. En çok da yayıncılık sektöründe çalıştım. Kitap kapağı tasarımları, sayfa tasarımları, gazete-dergi mizanpajı, kitap resimleme, baskı öncesi hazırlık konularında şu an sayısını bilemediğim kadar çok esere bir şekilde katkı vermeye çalıştık. Son zamanlarda yoğunluk ve zaman sıkıntısından dolayı artık daha seçici davranıp daha az projede yer alıyorum. Tabii ki kitap okuyucuya doğru bir tasarımla sunulmalıdır. Eserin daha estetik görünmesi, kolay ve zevkle okunabilmesi açısından bu önemlidir. Gerek tasarım olarak gerekse fikir olarak ihtiyacı olan herkese imkânımız ve zamanımız yettiği ölçüde destek olmaya çalışıyoruz. Bir eser kolay yazılmıyor. Bunun da doğru ve güzel bir şekilde sunulması önemli. ELİF YAVAŞ: Oldukça keyifli bir sohbetti. Kendimi bir ressamın yerine koyup empati kurmak istesem elbette sanatçının yüreğinden geçenleri tam manasıyla çözemem. Bu yıl piyano öğrenmeye çalışırken bir yandan da ebru ve seramik sanatı kurslarına katılmıştım. Piyanonun yanlış bir tuşuna basınca kulağa hoş gelmediği gibi resimde de minicik bir hata elbette önce ressamın gözüne batar ve rahatsız eder. Yıllarını sanatın ve resmin püf noktalarına adayarak bizlere sunan eğitimcilere saygı duymak gerek. İnşallah genç öğrenci arkadaşlarımız da o güzel yıllarını verimli işlere harcar. Sizleri tanıdığım için memnun oldum. Değerli bir sanatçıyı halka tanıtmak ve bu röportaj yazımızı edebiyat sitesinde paylaşmak beni mutlu edecek. Sanata ve kendinize dair hazırladığım sorulara zaman ayırıp cevap verdiğiniz için çok teşekkür ederim. Son olarak okurlarımıza ve sanatseverlere neler söylemek istersiniz? HAKKI USLU: Sanat ruhumuzun gıdasıdır. Herkes çok iyi bir sanatçı olmak zorunda değil. Olamaz da zaten. Ama herkes iyi bir sanatsever olmak zorunda. Sanatla ilgilenmek, izlemek, dinlemek çok önemli. Ebeveynler de çocuklarının çok küçük yaşlardan itibaren farklı sanat türleriyle karşılaşmasını sağlamalılar. Müdahale etmeden, yönlendirmeden, zorlamadan sadece sanatsal faaliyetlerle çocuklarımızı buluşturalım. Eğer ilgileri ve yetenekleri varsa bir şekilde ortaya çıkacaktır. Son olarak, bu güzel söyleşi için size ve zaman ayırıp okuma lütfunda bulunan çok değerli okurlarımıza teşekkür eder muhabbetlerimi sunarım. ELİF YAVAŞ: Verimli bir röportaj oldu, teşekkür ediyorum Hakkı hocam. Sohbet ederken sanatsal bir tat aldım. İnşallah günün birinde resim serginizde sizi yakından tanımak isteyen okurlarımız da mutlu olurlar. Yeni bir kişisel resim serginizde tanışmak temennisiyle baba ocağınız/ana kucağınız güzel Ege’nin şirin şehri Denizli’ye, Kızılcabölük halkına; İç Anadolu’nun gözbebeğine, Türkiye’nin kalbi başkent Ankara’ya selâmlar. 24 Ekim 2018 - Çarşamba Röportajı Hazırlayan / Soruşturan - Editör: ELİF YAVAŞ
Cuma, 01 Şubat 2019
Güzel Ege’ye, Ege Bölgesinin sıcakkanlı ve sohbeti hoş insanlarına, Denizli halkına misafir olasım geldi yeniden. Ege Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesi harmandalının müziğinde türkü tuttursun yurdumun ezgileriyle, Denizli ile Ankara ilimiz muştulasın yüreklerimizi. Memleketi aslen Denizli (Kızılcabölük) olan lâkin Ankara’da ikamet edip Türkiye’nin her iline yeteneğiyle damga vuran bir eğitimci, karikatürist ve ressamla tanıştırmak istiyorum sizleri. Hakkı Uslu Bey ile sohbet etmek istedim bu kez. Hakkı Bey; karikatür ve resim üzerine emek veren, karikatürün eğitimde kullanımı üstünde çalışmalar yapan bir sanatçımız. Birçok ödüle layık görülmüş biri ve kişisel sergiler açmaktadır. Kendisi daha önce söyleşi yaptığımız karikatür sanatçısı Abdülkadir Uslu Bey’in kardeşi. 2018 yılı yaz ayında ağabey-kardeş olan bu yüreği geniş iki değerli insana ayrı ayrı röportaj yapma teklifimi sunduğumda memnuniyetle kabul edilmiştim. Ressam HAKKI USLU’ya bırakıyorum sözü. Hadi sanatın kapısında pejmürde olalım ve edebiyatımızı rengârenk dünyalara boyayalım! Hoş geldiniz değerli HAKKI USLU Bey. Öncelikle röportaj teklifimi kabul ettiğiniz için zarafetiniz adına müteşekkirim. Karikatür, sulu boya resim sanatı, sergileriniz ve kitaplarınıza dair konuşalım. Öncelikle sizi tanıyalım. Şahsen sizin sosyal medya hesabınızdan sıkı bir takipçiniz olup tüm resim çalışmalarınızı ilgiyle yakından takip eden, ayrıca bir kitapsever olarak kapak tasarım çalışmalarınızdan sizi yakından tanıyan biri olsam da sözün ballı kısmını size bırakmak istiyorum. Buyurun hocam… ELİF YAVAŞ: Küçük yaşlarda karikatür çizmeye başlamışsınız. Elbet sanata yatkın o eller de hünerli olmaktan geçiyor ki sizin yeteneğiniz alenen ortada. İlkokul 3. sınıftayken ilk karikatürünüz yayınlanmış, ardından bu sanattan yana meslek hayatınız yol almış. Suluboya, görsel sanatlar, çocuk kitapları yayınlama ve daha pek çok dalda renkli bir hayatınız var. Çalışmalarınızı takip ettikçe ben epey keyif aldım, biraz da sizi tanımayanlarla baş başa bırakalım. Öz geçmişinizden kısaca bahsedip kendinizi tanıtarak renkli yaşamınızı bizlerle paylaşır mısınız? HAKKI USLU: Öncelikle lütfedip böyle bir zahmette bulunduğunuz için ben teşekkür ederim Elif Hanım. Sizin bahsettiğiniz gibi renkli bir yaşam mı bilmiyorum ama renklerle geçen bir hayatım olduğunu söyleyebilirim. Denizli’nin Kızılcabölük kasabasında dünyaya geldim. İlk ve ortaokulu burada okuduktan sonra TÜBİTAK bursu kazanarak İstanbul Kabataş Erkek Lisesine gittim. Liseyi yatılı olarak okudum. Liseden sonra o dönemde 9 Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesine bağlı olan Denizli Eğitim Yüksek Okulundan lisans düzeyinde Sınıf Öğretmeni olarak mezun oldum. Daha sonra da öğretmenlik hayatımız başladı. İlk tayinim Konya iline çıkmıştı. Burada bir süre öğretmenlik yaptıktan sonra Ankara’ya atandık. Ankara’da ilk olarak birleştirilmiş sınıflı bir köy okulunda öğretmenlik ve yöneticilik yaptım. Daha sonra çeşitli okullarımızda sınıf öğretmeni olarak çalıştım. 2000 yılında, o dönemdeki adıyla Millî Eğitim Bakanlığı Yayınlar Dairesinde grafik tasarım sanatçısı olarak çalışmaya başladım. Millî Eğitim Bakanlığı Bilim ve Aklın Aydınlığında EĞİTİM Dergisi Yayın Kurulu Üyeliği, Kültür Yayınları Yayın ve Danışma Kurulu üyeliği, Kültür Yayınları Koordinatörlüğü gibi görevlerde bulundum. Şu anda da Eğitim Uzmanı olarak bakanlıktaki görevime devam ediyorum. Ayrıca bir dönem İLESAM Bilim - Teknik Komisyonu Üyeliği ile Çocuk Edebiyatçıları Birliği Yönetim Kurulu Üyeliği de yaptım. Tabii bir de sanatla ilgili geçmişimiz var. Sanat çalışmalarıma küçük yaşlarda tanıştığım karikatürle başladım. Çocukluğum köyde geçti. Resme, çizgiye, boyalara karşı hep bir ilgim vardı ama bunu adlandıracak, şekillendirecek bir ortam yoktu. Abim Ankara’da üniversitede okuyordu ve karikatür çiziyordu. Tatillerde köye geldikçe beni de teşvik etti, yönlendirdi. Bu sayede karikatür çizmeye başladım. Çok sevdim ve sürekli çizdim. O yıllarda yayınlanan çocuk dergilerini takip etmeye çalışıyor özellikle karikatür, çizgi roman sayfalarını incelemek için merakla bekliyordum. İlkokuldayken arkadaşlarım sokakta oynarken ben evde karikatür çizmeye çalışırdım. O zamanlar imkânlarımız da kısıtlıydı. Örneğin birinci hamur kâğıt bulmak çok zordu. Önce saman kâğıda eskizler yapar sonra bunu beyaz kâğıda geçirirdim. Tarama ucu ve çini mürekkebi ile de dikkatlice üzerinden çizerdik. Mürekkep kuruyunca kurşun kalemleri siler ve çalışmayı tamamlamış olurduk. Bu malzemeler çok kıymetliydi. Hele tarama ucunu bulmak yaşadığım yerde imkânsızdı. Bozulsa kırılsa uzun bir süre yenisini bulmam mümkün olmazdı. Çizdiğim ilk karikatürleri o dönemde yayınlanan Tercüman Çocuk Dergisine gönderdim. Türk karikatürünün en önemli isimlerinden rahmetli Semih Balcıoğlu bu dergideki karikatür sayfasında benim çalışmalarıma yer verdi. Hatta herkesin birer karikatürü yayınlanırken bir sayıda tüm sayfayı bana ayırmış birkaç karikatürümü aynı anda yayınlamıştı. Eleştirileriyle birlikte övgü dolu sözler söylemişti. Çok mutlu oldum. Bu benim karikatüre odaklanmamı sağladı ve karikatür benim için bir yaşam biçimi hâline dönüştü. Sürekli çizdim. Hâlâ da çiziyorum. Bugüne kadar beş kişisel karikatür sergisi, dört kişisel resim sergisi açtım. Yurt içi ve yurt dışı çok sayıda karma sergiye katıldım. Ödüller aldım. Sadece çizer olarak değil teorik anlamda da karikatürle ilgilenmeye çalıştım. Özellikle öğretmenliğe başladıktan sonra “Eğitimde Sanatın Önemi” ve “Karikatürün Eğitsel İşlevi” konularında araştırmalar yaptım. “Karikatür ve Eğitim” konusunda araştırma ve uygulamaya dayalı bilimsel sayılabilecek ülkemizdeki ilk çalışmalardan birini 1993-1994 yıllarında “Karikatürün Eğitsel İşlevi” başlığıyla kaleme aldım. O dönemde ilkokullarda karikatürden yararlanma şekillerini gerekçeleriyle birlikte ortaya koymaya çalıştım. İlkokul öğretmeni ve karikatürist olarak 1993 yılından itibaren yaptığım kişisel uygulamalar bu çalışmanın temelini oluşturmuştu. Elde edilen sonuçları 1995 yılında Karikatür Vakfı’nın düzenlediği 1. Uluslararası Karikatür Sempozyumunda sundum. Sempozyum kitabında yayımlanan bildiri daha sonra makale olarak bir çok yayın organında yer aldı. Bugüne kadar yapılmış çok sayıda yüksek lisans ve doktora tezinde de atıf yapıldı. Bu konuda daha birçok detaylı çalışmalar yaptık. Hepsini burada anlatmak mümkün değil. “Eğitimde Karikatür Kullanımı” konusunu ülkemizde ilk gündeme getiren çizer olarak bu konudaki birikimimi yıllar önce kitaplaştırdım ama ne yazık ki yayınlama fırsatı bulamadım. Umarım en kısa sürede yayınlanır. Çocuk Edebiyatı alanına da özel bir ilgim vardı. Eğitimcilik, çizerlik ve edebiyatı birleştirerek çocuklarımız için de eser üretmeye çalıştım. Bir kısmı ortak yazarlı elli dört çocuk kitabım yayınlandı. Bu çalışmalarla birlikte bir süre özel bir ajansta çizgi film çizeri olarak çalıştım. Çeşitli çocuk dergilerinde resimli bilmece, bulmaca ve çizgiroman çalışmalarım yayımlandı; çocuk sayfaları hazırladım. 2003 - 2005 yılları arasında Elma Şekeri isimli çocuk dergisini yayınlayıp editörlüğünü yaptım. Karikatürün yanı sıra resime, özellikle de suluboya resime büyük ilgim vardı. Son yıllarda resim çalışmalarına biraz daha fazla zaman ayırıyorum. Çocukluğumdan kalan izler, günlük yaşamdan portreler ve efeler başta olmak üzere kültürümüzü yansıtan birçok konuyu tuvale taşımaya çalışıyorum.ELİF YAVAŞ: Sanatla ilgili düşüncelerinize geçmeden önce biraz önceki sözlerinizden anladığım kadarıyla özellikle sulu boya resime karşı ayrı bir ilginiz var. Bunun nedenini sorsam, suluboya tekniği hakkında neler söylemek istersiniz? Örneğin sulu boya bir tablo, yağlı boya ile yapılan bir tablo kadar kalıcı mıdır? HAKKI USLU: Resim kısaca, gördüklerimizin ya da hayal ettiklerimizin bir yüzeye aktarılması eylemidir. Bunun için her türlü malzemeyi kullanabilirsiniz. Ama ilk akla gelenler yağlı boya ya da akrilik boya oluyor. Oysa sulu boya, guaj boya, pastel boya da malzeme ve teknik olarak resimde çokça kullanılır. Bunların içinde sulu boya biraz daha farklı özellikleri olan bir malzemedir. Aslında en zor teknik olarak da tanımlanır. Çünkü resmi sadece ressam değil boyanın sudaki dağılımı da belirler. Diğer boyalarda olduğu gibi fırçayı resme dokundurduğunuzda sabit bir leke oluşmaz. Kâğıt ıslak olduğu için boya dağılır. Bu işin hem zor hem de güzel tarafıdır. Su ile boyanın buluşması ve dağılımı sonrasında hayal ettiğinizden farklı sonuçlara ulaşabilirsiniz. Başarılı bir sulu boya ressamı bu dağılımı doğru tahmin eder ve iyi yönlendirir. Ayrıca şeffaf bir boyadır. Yanlış yaptığınızda düzeltme ya da üzerinden tekrar boyama şansınız olmaz. Başka bir deyişle tek atış hakkınız vardır. İyi bir resim için bu atışı doğru yapmanız gerekir. Ayrıca hızlı çalışmayı gerektiren bir tekniktir. Bütün bunlar sulu boyanın heyecan verici özellikleridir. Ayrıca sulu boya resimler de uygun şartlarda korundukları sürece en az yağlı boya resimler kadar uzun ömürlü ve kıymetli eserlerdir. ELİF YAVAŞ: Hakkı Uslu’ya göre sanat nedir? Resim sanatı ve edebiyat bir kompozisyon oluşturarak diğer sanat dallarını da aynı kefede tartıp özünde barındırabilir mi? HAKKI USLU: Sanat bana göre bir aktarımdır, dışavurumdur. İçsel yolculuğumuzun çeşitli yöntemlerle algılanabilir hâle dönüştürülmesidir. Temelinde güzellik, estetik vardır. Başka bir deyişle, maneviyatın maddeye dönüşmesidir. Aslında sanat, sanatçının iç dünyasında doğar ve gelişir. Bizim gördüklerimiz o sanatın esere dönüşmüş hâlidir. Bu dönüşüm; sanatçının tercih ettiği alana, yeteneğine ve eğilimine göre şekillenir. Resim, müzik, sinema, tiyatro, heykel, karikatür vs. birer yöntemdir kısacası. Zaman zaman okullarda ve çeşitli söyleşilerimde çocuklarımıza, gençlerimize hep şunu söylüyorum: “Sağlıklı besleniyor muyuz?” Önce bir şaşkınlık oluyor tabi. “Sanat konuşurken sağlıklı beslenme de nereden çıktı?” diye. Bana göre sağlıklı beslenme üç yönlü gerçekleşir: “Yemek bedenimizi, okumak beynimizi, sanat da duygularımızı ve ruhumuzu besler.” İdeal ve mutlu bir birey olabilmek için bu üç beslenmeye de çok dikkat etmemiz ve özen göstermemiz gerekir. Bunun için ilk aşama acıktığımızı fark edip yemeğe ihtiyaç duyduğumuz gibi kitaba ve sanata da ihtiyaç duyar hâle gelebilmektir. Bir gün yemek yemeden zor dayanabilen bir insan günlerce, haftalarca, aylarca okumadan nasıl durabilir? Ya da nasıl sanata karşı ilgisiz ve duyarsız kalabilir? Sadece yemek yiyerek bedenimizi yaşatabiliriz ama beynimizi ve ruhumuzu da yaşatmak zorunda olduğumuzu unutmamalıyız. Diğer sorunuza gelince, sadece resim ve edebiyat değil bütün sanat dalları birbiriyle iç içe ve iletişim hâlinde olabilir. Çünkü kaynağı ve hedefi ortaktır. Okuduğunuz bir şiir, dinlediğiniz bir şarkı, yaptığınız resme mutlaka farklı bir boyut getirir. Ya da izlediğiniz bir filmdeki çok etkilendiğiniz bir sahne, yazdığınız bir öyküye derinlik kazandırabilir. Bir de dünyada hiçbir kaynak sınırsız ve sonsuz değildir bana göre. Belki itiraz eden ya da katılmayan sanatçı dostlarımız olabilir ama sanatçı ürettiği her eserinde kendi içinden bir şeyleri harcar. Harcarken de tükenir bir anlamda. İçindeki kaynağın coşkusunu ve enerjisini koruyabilmesi için sürekli beslemesi gerekir. Bunu da okuyarak ve mümkün olduğunca farklı sanat dallarını, eserleri ve sanatçıları takip ederek gerçekleştirebilir. ELİF YAVAŞ: Hobiler bazen mesleğimiz olabiliyor şu hayatta. Halk arasında çok yaygın kullanılan “Sanat, karın doyurmaz.” sözüne inanıyor musunuz? Çok yetenekli olan gençlerimiz ekmeğinin peşine düşerek günümüzde kendi ayağı üstünde durmayı başarabilirler mi? HAKKI USLU: Ben insanın başarılı ve mutlu olabilmesi için sevdiği işi yapması gerektiğini düşünüyorum. Bu tercih belki sizi zengin yapmaz ama mutlu eder. Tabii bu biraz da beklentileriniz ve hedeflerinizle ilgili bir durum. Eğer çok büyük paralar kazanmak, zengin olmak gibi bir amacınız varsa sanat yaparak buna ulaşmanız oldukça zor. Günümüzde ne yazık ki birçok alanda olduğu gibi sanat ve kültür alanında da popüler kültür egemen. Gerçek sanatçıların ve sanat eserlerinin fark edilebilirliği olması gerektiği düzeyde değil. Özellikle plastik sanatlarla uğraşıyorsanız para kazanmanız çok zor. Festivallerde, konserlerde popüler bir şarkıcıya birkaç saat için binlerce lira verilirken bunun kat kat altında bir fiyatla bir tablo satın alınmıyor. Para kazanmak için ya çok ünlü olmanız ya da varlıklı bir çevreye ve ortama sahip olmanız gerekiyor. Piyasanın ve alıcıların beklentilerine uygun sipariş çalışmalar yaparak belki ortalama bir gelir elde edebilirsiniz. Tamamen özgürce, kendi istediğiniz sanatı yaparak alıcı bulmak herkes için mümkün değil. Bu birçok dönemde böyle olmuştur gerçi. Bugün eserlerine paha biçilemeyen Van Gogh’un yaşarken sadece bir tablosu satılmıştır. Sonuç olarak sanatla iyi bir gelir elde edilir mi emin değilim. Ama seviyorsanız mutlu olabilirsiniz. Başta söylediğim gibi bu, insanın hedeflerine bağlı bir tercih. Ben sanatın güzellik, duygusal tatmin ve huzur getirdiğine inanıyorum. ELİF YAVAŞ: Sizi sadece ressam, öğretmen, karikatürist şeklinde tanımlamak yetersiz kalır. Edebiyat ile de haşır neşirsiniz ki çocuklara özgü birbirinden güzel kitaplarınız resmî ve özel birçok yayınevi tarafından yayımlanmış. Bir çocuğun okumaya başladığı öykü kitapları resimli öykü kitabına dönüşmeden de hayal dünyasına katkı sağlar mı? HAKKI USLU: Bir öykü kitabının çocuğun hayal dünyasına katkı sağlayabilmesi için hikâyenin çok nitelikli olması gerekir. Ayrıca çocuğun okumayı sevmesi ve istekli olması da önemlidir. Elbette resimsiz öyküler de hayal dünyasına katkı sağlayabilir. Hatta herhangi bir görsel sunmadığınız için daha özgür hayal kurabilir çocuk. Onu şartlandırmamış, hayalini yönlendirmemiş olursunuz. Resimlerin öncelikli işlevi, çocuklara kitabı sevdirmek ve okuma alışkanlığı kazandırmaktır. ELİF YAVAŞ: Öykü kitaplarında renkli çalışmalarda yer almak, çocuk kitaplarında emek vermek size neler katıyor? Geriye dönüp baktığınızda “İyi ki Allah bana böylesine güzel bir yetenek vermiş.” deyip şükrettiğiniz ve kendinizle içten içe gurur duyup tebessüm ettiğiniz zamanlar oluyor mu? HAKKI USLU: Bu aslında büyük bir sorumluluk. Çocuklara bir şeyler vermek çok hassas bir mevzu. Kendimle gurur duymaktan öte hep bir sorumluluk ve tedirginlik hissetmişimdir. Yaptığımız işin hakkını yeterince verememek ve hazırladığımız kitapta gözden kaçan bir yanlışlık olması beni hep korkutmuştur. Çocuklar için yazmak çizmek, yetişkinler için üretmekten çok daha fazla dikkat ve birikim gerektiriyor. Çocuk yayıncılığı, yapmış olmak için ya da ticarî beklentilerle yapılmamalı. Bir nesli şekillendirecek eğitsel ve kültürel kaynaklar olarak düşünülmeli. Bu nedenle aslına bakarsanız yaptığım çalışmalar içinde çekindiğim ve korktuğum bir alandır. ELİF YAVAŞ: Çocuklar için öykü kitabı yayımlamak istersem sizlerle çalışmak istiyorum. Bir kitabın kapak tasarımı yahut iç sayfalardaki karikatür çizimleri, karakalem çalışmaları ortalama olarak ne kadar sürede tamamlanıp hazır oluyor? HAKKI USLU: Kitap hazırlamak, resimlemek, çok farklı bir iş. Bunu şu kadar sürer şeklinde formüle edebilmek kolay değil. Kitabın içeriğine, türüne, hitap ettiği yaş grubuna, sayfa sayısına, çizerin çalışma hızına ve daha birçok faktöre göre değişkenlik gösterir. Gerek resimleme gerekse mizanpaj, kapak tasarımı sanatsal bir üretim sürecidir. Duygular çok önemlidir. Bazen öyle içine girersiniz ki bir anda çok beğenilen bir tasarım ortaya çıkıverir. Ama bazen de günlerce çalışıp istediğiniz sonucu alamayabilirsiniz. ELİF YAVAŞ: Yalvaç Ural ağabeyimizin yönetip yayımladığı renkli, oyuncak hediyeli MİÇO dergimiz vardı çocukken. Ortaokul yıllarımda birkaç sayı alıp biriktirerek okurdum, bazen sırf gelecek sayıda hangi sürpriz oyuncak hediye edilecek diye onun hayaline düşerdim. Bulmaca ve zekâ oyunlarının cevapları için bir keresinde mektupla cevaplamak yerine İstanbul şubesini aramıştım, meraklı bir çocuktum. Miço çocuk dergisinde de çalışmalarınız olmuş. Kim bilir belki de o dergi sayesinde çocukluk yıllarımdan bugüne sessizce tanışık biriyim sizinle. Eskiye dair çalışmalarınızda Miço dergisinin ismini görünce sevindim ansızın. Renkli, masal tadında ve edebî öyküler barındıran bu tarz yaygın süreli dergileri/yayınları her aile kendi çocukları adına satın alıp takip etmeli midir? HAKKI USLU: Yalvaç abiyle Milliyet gazetesindeyken tanışmıştık. O dönemde haftalık olarak MİÇO dergisini yönetiyor, Milliyet gazetesinde de her gün çocuklar için aynı isimle bir köşe hazırlıyordu. Ben de kendisinin isteğiyle bu köşede günlük olarak atasözlerimizle ilgili bant karikatürler çizdim. Bu birkaç yıl aralıksız devam etti. Daha sonra MİÇO dergisinde çizmeye başladım. Öncesinde de başka çocuk dergilerinde çizmiştim. Dergilerin hepimizin hayatında özel bir yeri vardır. Özellikle bizim çocukluğumuzda internet, dijital medya vs. yoktu. Sadece kitap, dergi ve gazeteler vardı. Bizler de bunları okuyarak beslenir çizdiğimiz resim ve karikatürleri bu dergilere gönderirdik. Hem okuma zevki kazanır hem de çalışmalarımızın yayınlanmasıyla motive olurduk. Çocukluk döneminden sonra mizah dergilerine karikatür göndermeye başladım. Çok çalışmam yayınlandı. Yazar ve şair arkadaşlarımızın da çoğu edebiyat dergilerinde çalışmalarının yayınlanmasıyla bu günlere gelmişlerdir. Günümüzde de elbette benzer dergiler var ama bana göre bilgisayar, internet ve dijital platformlar kitabın özellikle gazete ve dergilerin kıymetini olumsuz etkiledi. Bilgiye ulaşmak kolaylaştı ama bu kolaylık niteliği düşürdü. Çocuklarımız araştırma yapmaktan, uzun uzun okumalar yapmaktan, öğrenmek için emek harcamaktan sıkılıyorlar. Bir de yeri gelmişken, günümüzde bazı çocuk dergileri ajanslar marifetiyle ve hazır ithal içerikle yayınlanmaya başladı ki bunu çok rahatsız edici buluyorum. Bu şekilde hazırlanmış kitaplar hatta oyuncaklar da var. İlk sorularda sağlıklı beslenmeden bahsetmiştim ya, bu da sağlıksız ve yanlış beslenme bana göre. Çocuklarımızı kültürümüzle, yerli ve millî değerlerimizle, kendi hazırladığımız içeriklerle beslemeliyiz önce. Bunu sağlamadan çok küçük yaşlarda yabancı içerikle buluşturmak, özellikle de emperyalist amaçlarla hazırlanmış tiplemeler ve markalarla beslemek gelecek kuşaklarımızı son derece tehlikeli bir noktaya götürebilir. Tabi ki kaliteli kitap, gazete ve dergilerin yaşatılması ve takip edilmesi gerektiğini düşünüyorum.ELİF YAVAŞ: Özel yaşamınıza girmeden biraz da aile hayatınıza göz atalım. Resim sanatı ve özellikle sulu boya çalışmalarınızda çocuklarınız da sizi fikirleriyle destekliyor mu? HAKKI USLU: Sanatla uğraşmak günümüz şartlarında fedakârlık isteyen bir şey. Çünkü özel zaman ayırmanız gerekiyor. Bir de verimli olabilmek için bu zamanı motive olmuş bir şekilde ve kendinizi dinleyerek kullanmanız gerekiyor. Tüm bunları ancak ailenizin desteği ve fedakârlığıyla yapabiliyorsunuz. Bu konuda eşim ve çocuklarım gerçekten büyük destekçilerim. Onların düşünceleri, fikirleri, eleştiri ve önerilerini de önemsiyorum tabi.ELİF YAVAŞ: Hayata bakış açınız nasıldır? Tuvale yansıyan o renkli şaheserleriniz gibi karakteriniz de her daim capcanlı ve çocukça kalabiliyor mu? HAKKI USLU: İçinizde ne varsa dışınıza o yansır. Dolayısıyla güzel şeyler üretmek istiyorsanız öncelikle kendi içinizde bununla ilgili birikimin olması gerek. Ben hayata hep sevgi temelli bakmışımdır. Her şeyi sevmek ve koşulsuz sevmek. Yunus gibi yani. Bu çok zor bir şey. İnsan bazı şeyleri kolay sever de her şeyi sevmek zor gelir. Derin bir konu. Ama şunu söyleyebilirim: “İnsanı ayakta tutan unsurlardan en önemlisi sevgidir.” Dolayısıyla dünyaya bu pencereden bakarsanız hem daha güzel şeyler görürsünüz hem de kendinizde güç bulursunuz. Tabii ki bu, bilinçsizce her şeyi kabullenen bir bakış açısı gibi algılanmamalı. Ressam, karikatürist her şeyden önce çok iyi bir gözlemci olmak zorunda. Çok üzücü olaylara tanık oluyoruz ne yazık ki. Gerektiğinde bunları da ele alıyoruz çalışmalarımızda. Ama acıların, haksızlıkların, olumsuzlukların, her türlü yanlışlığın temel nedeni sevgiden uzaklaşmak, bir başka deyişle sanattan uzaklaşmaktır bana göre. Bu yüzden haksızlıklara boyun eğmeden, yanlışlıklara sessiz kalmadan ama yaratandan ötürü yaratılanı severek bu sorunların üstesinden gelebileceğimizi düşünüyorum. Bir de sorunuzda güzel bir konuya değindiniz. Çocukça kalmak, çocuk kalmak. Çocukluk; hayatımızın en saf, en özel dönemi. Çocuk kalabildiğiniz ölçüde güzel şeyler üretebiliyorsunuz. Ben çocukluğumu köyde ve sokakta yaşadım. Şanslıydık. Bu çocukluk, hafızamda ve duygularımda her an yaşamakta. Çalışmalarımızda olumlu etkileri oluyordur mutlaka. ELİF YAVAŞ: Aile hayatınıza baktığımda oldukça marifetli ve zarif ellerle buluşan, eğitim kökenli ve kendini geliştiren bir halka görüyorum. Yetenek doğuştan mı gelir yahut kişi sonradan bir sanat dalında çok azmedip mücadele ederse bunu başarabilir mi? Bazı yeteneklerin aile bağlarıyla buluşup genler ile ilgisi var mıdır? HAKKI USLU: İnsan isterse çalışarak, kurslara giderek, sanatçıları izleyerek herhangi bir sanat dalını hobi niteliğinde uygulayabilecek düzeye gelebilir. Bunu da yapmalıdır aslında. Yani herkes bir şekilde sanatla ilgilenmelidir. Ama sanatta çok daha ilerilere gitmek için mutlaka yetenek de olması gerekiyor. Ne kadar yetenekliyseniz o kadar ileri gidebilirsiniz. Bunun kalıtsal yönü hakkında çok fazla bilgim yok. Fakat şunu söyleyebilirim ki aile üyelerinin çoğunun sanatla ilgilenmesi bir sinerji yaratır kuşkusuz. ELİF YAVAŞ: Karikatür ve sulu boya sanatı gönül işi olsa gerek. Kişisel resim sergisi açmak, güzel çalışmalarınızı halkın önünde sergilemek ne kadar zamanda tamamlanıyor? HAKKI USLU: Benim için önemli olan üretmek. Yani resim yapmak. Zamanımı mümkün olduğunca çizerek geçirmek istiyorum. Sergi açmak için çizmedim bugüne kadar. Çalışmalarımın bazılarını paylaştıkça, sergi açmam için ısrarlar ve davetler oldu. Dolayısıyla açtığım sergiler çok önceden planlanmış değil. Hepsi de davet üzerine gerçekleşti. Genel anlamda söyleyecek olursak bir sergiye hazırlık süreci kişiye ve açılmak istenen serginin özelliğine göre değişir. Her ressamın çalışma süresi farklıdır çünkü. ELİF YAVAŞ: Güzel Sanatlar Lisesi, Güzel Sanatlar Fakültesi ve Konservatuar öğrencilerine altın değerindeki tavsiyeleriniz nelerdir? HAKKI USLU: Benim bugüne kadar resim eğitimi alma imkânım olmadı hiç. Resimle ilgili akademik bir eğitim almayı çok isterdim. Tüm çalışmalarımı kendi çabalarımla ve deneme yanılma yoluyla şekillendirdim. Tabi mümkün olduğunca da okuyarak, sanatçıları ve eserlerini inceleyerek yol aldım. Dolayısıyla bahsettiğiniz okullarda okuyan kardeşlerimizi çok şanslı görüyorum. Bizlere göre daha kısa zamanda daha çok bilgi ve deneyim sahibi olma imkânları var. Ama iyi bir ressam olmak için bana göre en öncelikli şart: çalışmak. Sürekli çizmek, pratik yapmak gerekiyor. Yani bilmek yeterli değil. Hatta insan bilgi eksiğini bir şekilde kapatabilir belki ama çalışmamanın telafisi yok. Benim öncelikli tavsiyem çok çalışmaları ve sürekli çizmeleri yönünde olacak. Öğrencilikle ilgili klasik tavsiyelerde bulunmak istemiyorum çünkü zaten bahsettiğiniz okulları tercih ettiklerine göre bu alanla ilgili ve sanat eğitimine gönüllü olduklarını düşünüyorum. ELİF YAVAŞ: Her aile, kendi çocuğunun yeteneğini fark edince uzman kişilerle iletişime geçmeli midir? HAKKI USLU: Elbette ki yeteneklerin fark edilebilmesi ve doğru zamanda doğru yönlendirme yapılması çok önemli. Yetenekli bir birey ülkemiz açısından da bir kazançtır. Ama sorunuzda bahsettiğiniz gibi her aile çocuğunun yeteneğini fark edebilir mi emin değilim. Bu çok zor. Yetenekleri erken fark edip doğru yönlendirme yapabilmek için çok daha profesyonel yöntemler gerekir. Bu, eğitim sistemimiz içinde çözülebilecek bir konu bence. Ama aile, çocuğunda bir kabiliyet farketmişse mutlaka o alanda uzman kişilerle görüşüp gerekli desteği göstermeli. ELİF YAVAŞ: Tanzimat Edebiyatı ve Servet-i Fûnun Edebiyatı sanatçılarının sanata dair o meşhur edebî tartışmaları aklıma geldi. Ben: “Sanat, insan içindir.” diyorum. Sizce sanat, “sanat için” midir yahut sanat, “toplum için” midir? HAKKI USLU: Bana göre her ikisi de geçerlidir. Temelde, sanat da dahil her şey insanların yararı içindir. Yani toplum içindir. Ben de sanatımla topluma hizmet etmeye çalışıyorum. Bu noktada: “sanat, toplum içindir” diyebiliriz. Ama bunun için de önce “sanat” olması gerekir. Dolayısıyla topluma yararlı olacak bu sanatın oluşumu ve gelişimi için ayrı bir emek ve birikim gerekir. Buna da çok üstün yeteneklere sahip sanatçılarımızın, akademisyenlerimizin, “sanat sanat içindir” ilkesiyle hareket eden ve sanatı geliştirebilecek üstadlarımızın sanata katkılarıyla ulaşılabilir. ELİF YAVAŞ: “Söz uçar, yazı kalır.” sözü meşhurdur. İnsan kitap okumayınca ve yazmaya uzun süre ara verince iki satır köşe yazısı bile yazamıyor, sözler de havada uçuyor maalesef. Sanat da renklerle buluşmazsa ve yetenekli eller küsüp emekli olursa güzel eserler yarım kalır mı? “İşleyen demir ışıldar.” Türk atasözümüz sanatın ve zanaatın her dalı için geçerli midir? HAKKI USLU: Elbette ki çalışmak, sürekli egzersiz yapmak çok önemli. Bu bir takımın maça antrenmanlı çıkması gibi bir şey. Çalışmadığınız zaman yavaşlıyorsunuz. Sürekli eskiz yapmak, denemeler yapmak, hem daha pratik olmanızı sağlıyor hem de yeni keşiflere ve ilerlemelere imkân yaratıyor. ELİF YAVAŞ: Geçtiğimiz yıl sanırım dört sergi açtınız. Basından ve sosyal medya hesaplarınızdan takip ettiğim kadarıyla bu sergileriniz çok büyük ilgi gördü. Yurt dışında farklı ülkelerde de sergi açma planınız var mı? Gerçekleştirmek istediğiniz ve özellikle 2019 yılına dair proje bazında yeni hayalleriniz var mı? HAKKI USLU: Bugüne kadar bütün sergilerimde beklediğimin çok üstünde bir ilgi gördüm. Bu da beni çok sevindirdi. Zaten az öncede belirttiğim gibi tüm sergilerimi davetle açmıştım. Elbette yurt dışında da sergi açmak istiyorum. Projelerim de var. Ama bu tür etkinliklerde başarıya ulaşabilmek için iyi planlama yapmanız ve mutlaka bunun önemine inanmış bir sponsorunuzun olması gerekiyor. Uygun şartlar ve ortam oluşması ya da davet gelmesi hâlinde yurt dışındaki sanatseverlerle de buluşmak isterim. Ayrıca kültürel değerlerimizle ilgili farklı birkaç resim serisi çalışıyorum. Tamamlandığında bunları katalog hâline getirip ülkemizdeki farklı galerilerde sergilemeyi planlıyorum. Aynı zamanda yurt dışında yaşayan insanımızı ve özellikle Türk çocuklarını da bize ait değerleri taşıyan bu resimlerle buluşturmak istiyorum. Ama bunlar uzun soluklu çalışmalar ve destek gerekiyor. Henüz yer ve takvim belli değil. Bir de yıllardır üzerinde çalıştığım “Karikatür ve Eğitim” kitabım var. Geç kalmış bir çalışma aslında. 2019 yılında umarım basılır ve öğretmenlerimizle buluşur. Kısa vadede en büyük isteğim bu. ELİF YAVAŞ: Sosyal medya hesabınızda sulu boya çalışması ile otoportrenizi resmetmişsiniz. “İnsanın kendisini anlatabilmesi, ifade edebilmesi zordur.” derler. Bir sanatçının da kendi portesini sihirli fırça dokunuşlarıyla tuvale aksettirmesi zor mudur? HAKKI USLU: Kendinizden bahsetmeniz zor olabilir ama resim anlamında eğer portre çalışan bir ressamsanız çok zor değil. Zaman zaman bu tarz denemeler yapıyorum. ELİF YAVAŞ: Yaptığınız resim çalışmalarında birbirinden değerli ve anlamlı portrelere, yurdum insanının doğal hâline şahit olduk. Dişleri dökülmüş ve üst damağındaki tek bir dişiyle hayata tutunup tebessüm eden bir dedenin samimiyeti, aile büyükleriniz ve akrabalarınızın sımsıcak yüz ifadelerinin suluboya ile buluşması, tanınmış değerli şair ve sanatçılarımızın sizin yetenekli fırça darbeleriniz sayesinde renklenen portreleri, yaşlı bir teyzenin yüz hatlarının en belirgin ve doğal hâliyle bizlere bakarken elindeki bir bardağı tutuşu, demli bir çayın tüm renklerini ışığa aksederek bizlere yansıması ve daha birçok ayrıntıyı çalışmalarınızda detaylı inceledim. İnsan böylesine güzel sergilerde her bir resimden farklı öyküler yaratabilir. Öyle bir resim manzarasında: “Kalk bir çay koy, demli olsun! Dem bu demdir… Yaşamı akışına bırak gitsin.” diyesi geliyor insanın ve böyle bir suluboya çalışması ruhumuzu o tuvalin içine çekiveriyor. Böylesine anlamlı, bir o kadar da hayatın içinden doğal pozları ve insan tasvirine dair güçlü betimlemeleri arzu edilen renklerle buluştururken o ilham çabuk doğuyor mu? Başarınızın sırrı neye bağlı? HAKKI USLU: Ben hayattaki güzel ve anlamlı “an” ları yakalamaya ve bunları resmetmeye çalışıyorum. Günlük telâşlarımız içinde birçok güzelliğin farkında olamayabiliyoruz. Bakıyoruz ama göremiyoruz. Bahsettiğiniz konular yani çalıştığım detaylar aslında her gün sokakta, mahallede, köyde, kentte karşılaşabileceğiniz kareler. Ama görmek gerek. Üstelik hem gözümüzle hem de gönlümüzle görmek... Çoğumuz, sokakta yaşlı bir ninenin önünden defalarca geçmişizdir. Ama kendimize şu soruları soralım: “Acaba önünden geçerken onu gerçekten görebildik mi? Yaşanmışlıklarını, ellerindeki nasırları, yüzünde binbir sıkıntı taşıyan çizgileri fark edebildik mi? Ya da yolda yürürken, elindeki ekmeği bir kediyle paylaşan kişinin o an yaşadığı duyguları merak ettik mi? Sokakta maç yapan çocukların enerjisini, heyecanını, mutluluğunu hissedebildik mi?...” İşte ben önce bunları yaşamaya sonra da en çarpıcı “an”ı çizmeye çalışıyorum. Tabi daha önce söylediğim gibi geleneklerine son derece bağlı güzel bir köyde, zengin bir kültür içinde büyüdüm. Yetişmemizde önemli rol oynayan çok değerli büyüklerimiz oldu. Bunların da çalışmalarıma çok katkısı var. Ama başarının en büyük sırrı tabi ki sevgide gizli. Sevmek ve sürekli çalışmak. Dolayısıyla benim formülüm: görmek, sevmek, çalışmak… ELİF YAVAŞ: 2018 Temmuz ayında Kırgız edebiyatının usta yazarı merhum CENGİZ AYTMATOV’un oğlu, Kırgızistan eski Dışişleri Bakanı ASKAR AYTMATOV Denizli’de düzenlenen kişisel serginizi ziyarete gelmiş. ‘Beyaz Gemi’, ‘Gün Olur Asra Bedel’ romanlarıyla kalemini sevip eserlerini ilgiyle okuduğum bir yazardır rahmetli Cengiz Aytmatov. Oğlu ile hiç tanışma fırsatım olmadı. Aytmatov ailesi de sanata önem veren bir aile mi, resim serginize ve Türkiye’ye dair Aksar Aytmatov’un yorumları nasıldı? HAKKI USLU: Cengiz Aytmatov; Türk Dünyasının en önemli temsilcilerinden, dünya edebiyatının en önemli yazarlarından biri şüphesiz. Hepimizin zihninde ve gönlünde derin izler bırakmış bir isim. Ben de kitaplarını okumuş ve çok etkilenmişimdir. En sevdiğim yazarlardandır. Çünkü kitaplarında Anadolu’yu bulursunuz. Sanki insanımızı anlatır. Kırsal yaşamın güzelliklerini de zorluklarını da yaşarsınız okurken. Örneğin Elveda Gülsarı’yı okurken üşürsünüz, titrersiniz. Gülsarı’nın soluğunu teninizde hissedersiniz. Beyaz Gemi’de, yalnızlık çeken bir çocuğun hayal dünyasına tanıklık edersiniz. Bütün kitapları çok kıymetlidir. Sık sık vurguladığım gibi köy kökenli olup köye özlem duyan biri olarak benim için ayrı bir keyiftir Aytmatov’u okumak. Dört çocuğundan birisi olan sayın Askar Aytmatov da muhterem birisi. Kırgızistan’da bir dönem Dışişleri Bakanlığı da yapmış aydın bir isim. Zeybek temalı 2. Kişisel sergimin açılışına da katıldı, daha sonra ziyarete de geldi. Beğenilerini ifade etti. Kendisiyle az da olsa sohbet etme onuruna eriştik. Engin bilgisinden, derin kültüründen ama hepsinden önemlisi olağanüstü mütevazi kişiliğinden çok etkilendim. Allah selamet versin. Türk dünyasında Cengiz Aytmatov gibi, Askar Aytmatov gibi isimlerin sayısını artırsın. ELİF YAVAŞ: Bugüne kadar birçok kitabın, derginin künyesinde isminizle karşılaştık. Özellikle kapak tasarımları, sayfa tasarımları ve kitap resimleme konularında çalışmalarınız olduğunu biliyoruz. Öykü kitabı yayınlamaya karar verirsem fikirlerinizle bana da yardımcı olur musunuz? Sanata değer veren genç eğitimci ve öğretmen adaylarının bu gibi çalışmalarında kendilerine sanatsal bir doyumla destek oluyor musunuz? HAKKI USLU: Ben uzun yıllar Grafik Tasarım çalışmaları yaptım. En çok da yayıncılık sektöründe çalıştım. Kitap kapağı tasarımları, sayfa tasarımları, gazete-dergi mizanpajı, kitap resimleme, baskı öncesi hazırlık konularında şu an sayısını bilemediğim kadar çok esere bir şekilde katkı vermeye çalıştık. Son zamanlarda yoğunluk ve zaman sıkıntısından dolayı artık daha seçici davranıp daha az projede yer alıyorum. Tabii ki kitap okuyucuya doğru bir tasarımla sunulmalıdır. Eserin daha estetik görünmesi, kolay ve zevkle okunabilmesi açısından bu önemlidir. Gerek tasarım olarak gerekse fikir olarak ihtiyacı olan herkese imkânımız ve zamanımız yettiği ölçüde destek olmaya çalışıyoruz. Bir eser kolay yazılmıyor. Bunun da doğru ve güzel bir şekilde sunulması önemli. ELİF YAVAŞ: Oldukça keyifli bir sohbetti. Kendimi bir ressamın yerine koyup empati kurmak istesem elbette sanatçının yüreğinden geçenleri tam manasıyla çözemem. Bu yıl piyano öğrenmeye çalışırken bir yandan da ebru ve seramik sanatı kurslarına katılmıştım. Piyanonun yanlış bir tuşuna basınca kulağa hoş gelmediği gibi resimde de minicik bir hata elbette önce ressamın gözüne batar ve rahatsız eder. Yıllarını sanatın ve resmin püf noktalarına adayarak bizlere sunan eğitimcilere saygı duymak gerek. İnşallah genç öğrenci arkadaşlarımız da o güzel yıllarını verimli işlere harcar. Sizleri tanıdığım için memnun oldum. Değerli bir sanatçıyı halka tanıtmak ve bu röportaj yazımızı edebiyat sitesinde paylaşmak beni mutlu edecek. Sanata ve kendinize dair hazırladığım sorulara zaman ayırıp cevap verdiğiniz için çok teşekkür ederim. Son olarak okurlarımıza ve sanatseverlere neler söylemek istersiniz? HAKKI USLU: Sanat ruhumuzun gıdasıdır. Herkes çok iyi bir sanatçı olmak zorunda değil. Olamaz da zaten. Ama herkes iyi bir sanatsever olmak zorunda. Sanatla ilgilenmek, izlemek, dinlemek çok önemli. Ebeveynler de çocuklarının çok küçük yaşlardan itibaren farklı sanat türleriyle karşılaşmasını sağlamalılar. Müdahale etmeden, yönlendirmeden, zorlamadan sadece sanatsal faaliyetlerle çocuklarımızı buluşturalım. Eğer ilgileri ve yetenekleri varsa bir şekilde ortaya çıkacaktır. Son olarak, bu güzel söyleşi için size ve zaman ayırıp okuma lütfunda bulunan çok değerli okurlarımıza teşekkür eder muhabbetlerimi sunarım. ELİF YAVAŞ: Verimli bir röportaj oldu, teşekkür ediyorum Hakkı hocam. Sohbet ederken sanatsal bir tat aldım. İnşallah günün birinde resim serginizde sizi yakından tanımak isteyen okurlarımız da mutlu olurlar. Yeni bir kişisel resim serginizde tanışmak temennisiyle baba ocağınız/ana kucağınız güzel Ege’nin şirin şehri Denizli’ye, Kızılcabölük halkına; İç Anadolu’nun gözbebeğine, Türkiye’nin kalbi başkent Ankara’ya selâmlar. 24 Ekim 2018 - Çarşamba Röportajı Hazırlayan / Soruşturan - Editör: ELİF YAVAŞ
Erzurumlu Emrah - Dedim, Dedi
Perşembe, 11 Nisan 2019
Sabahtan uğradım ben bir fidana Dedim mahmur musun, dedi ki yoh yoh. Ak elleri boğum boğum kınalı Dedim bayram mıdır, dedi ki yoh yoh. Dedim inci nedir, dedi dişimdir Dedim kalem nedir, dedi kaşımdır Dedim on beş nedir, dedi yaşımdır Dedim daha var mı, dedi ki yoh yoh. Dedim ölüm vardır, dedi aynımda Dedim zulüm vardır, dedi boynumda Dedim ak sineler, dedi koynumda Dedim sevebilsem, dedi ki yoh yoh. Dedim Erzurum nen, dedi ilimdir Dedim gider misin, dedi yolumdur Dedim Emrah nendir, dedi kulumdur Dedim satar mısın, dedi ki yoh yoh.
Perşembe, 11 Nisan 2019
Sabahtan uğradım ben bir fidana Dedim mahmur musun, dedi ki yoh yoh. Ak elleri boğum boğum kınalı Dedim bayram mıdır, dedi ki yoh yoh. Dedim inci nedir, dedi dişimdir Dedim kalem nedir, dedi kaşımdır Dedim on beş nedir, dedi yaşımdır Dedim daha var mı, dedi ki yoh yoh. Dedim ölüm vardır, dedi aynımda Dedim zulüm vardır, dedi boynumda Dedim ak sineler, dedi koynumda Dedim sevebilsem, dedi ki yoh yoh. Dedim Erzurum nen, dedi ilimdir Dedim gider misin, dedi yolumdur Dedim Emrah nendir, dedi kulumdur Dedim satar mısın, dedi ki yoh yoh.
Fuzuli - Gazel (Beni candan usandırdı)
Pazartesi, 14 Ocak 2019
Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı Felekler yandı âhımdan murâdım şem'i yanmaz mı Kamu bîmârına cânân devâ-yı derd ider ihsân Niçin kılmaz bana dermân meni bîmâr[ı] sanmaz mı Şeb-i hicrân yanar cânım döker kan çeşm-i giryânım Uyarır halkı efgânım kara bahtım uyanmaz mı Gül-i ruhsârına karşu gözümden kanlı akar su Habîbüm fasl-ı güldür bu akar sular bulanmaz mı Gamım pinhân dutardım ben dediler yâre kıl rûşen Desem ol bî-vefâ bilmen inanır mı inanmaz mı Değildim ben sana mâil sen ettin aklımı zâil Bana ta'n eyleyen gafil seni görgeç utanmaz mı Fuzûlî rind-i şeydâdır hemîşe halka rüsvâdır Sorun kim bu ne sevdâdır bu sevdâdan usanmaz mı Mefâ'îlün/Mefâ'îlün/Mefâ'îlün/Mefâ'îlün 1. Sevgili, cefası ile beni canımdan usandırdı, cefa etmekten kendisi usanmaz mı? Ânımın ateşinden gökler yandı, muradımın mumu halâ yanmaz mı? 2. Sevgili, bütün aşk hastalarının derdine deva ihsan ettiği halde bana niçin derman etmiyor, beni hasta sanmaz mı? 3. Gamımı gizli tutardım, yâre açıkla dediler. Bilmiyorum söylesem, o vefasız inanır mı, inanmaz mı? 4. Ayrılık gecesinde canım yanar, ağlayan gözüm kanlı yaş döker. Feryâd ve figanım halkı uyandırır. Kara bahtım niçin uyanmaz, bilmiyorum. Canın yanması ve gözün yaş dökmesi acık istiare yoluyla muma benzetilmiştir. Yukarıda da geçtiği üzere Fuzûlî, canı ipliğe, canın yanmasını da mumun içindeki fitilin yanmasına benzetir. Talihsiz kişi için kara bahtlı, talihli kişi için de bahtı uyanık, deyimleri vardır. Fuzûlî'nin bütün şiirlerinde olduğu gibi burada da Türkçe deyimlerle nasıl canlı bir şiir dili yaratmış olduğunu görmekteyiz. 5. Gül gibi yanağına karşı gözümden kanlı yaş akar. Sevgilim! Gül mevsimidir, akar sular bulanmaz olur mu? Sevgilinin güle benzeyen yanağı, güllerin açtığı bahar mevsimi ile, gözünden akan kanlı yaşlar da baharda suların bulanık akması ile ilgili olup leff ü neşr sanatı yapılmıştır. Ayrıca gül ile kan arasında renk uyumu dolayısıyle tenasüp sanatı vardır. Gramerde geniş zaman olan «akar» ile bundan yapılmış olan «akarsu» arasındaki anlam değişikliğinden yararlanarak cinas sanatı yapılmıştır. 6. Ben sana gönül vermemiştim. Aklımı sen çeldin. Beni ayıplayan gafil kişi seni görünce beni ayıpladığından dolayı utanmaz mı? 7. Fuzulî, daima halka rezil rüsva olan çılgın, bir rinddir. Bunun nasıl bir sevda olduğunu kendisine sorun, bu sevdadan usanmaz mı?
Pazartesi, 14 Ocak 2019
Beni candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı Felekler yandı âhımdan murâdım şem'i yanmaz mı Kamu bîmârına cânân devâ-yı derd ider ihsân Niçin kılmaz bana dermân meni bîmâr[ı] sanmaz mı Şeb-i hicrân yanar cânım döker kan çeşm-i giryânım Uyarır halkı efgânım kara bahtım uyanmaz mı Gül-i ruhsârına karşu gözümden kanlı akar su Habîbüm fasl-ı güldür bu akar sular bulanmaz mı Gamım pinhân dutardım ben dediler yâre kıl rûşen Desem ol bî-vefâ bilmen inanır mı inanmaz mı Değildim ben sana mâil sen ettin aklımı zâil Bana ta'n eyleyen gafil seni görgeç utanmaz mı Fuzûlî rind-i şeydâdır hemîşe halka rüsvâdır Sorun kim bu ne sevdâdır bu sevdâdan usanmaz mı Mefâ'îlün/Mefâ'îlün/Mefâ'îlün/Mefâ'îlün 1. Sevgili, cefası ile beni canımdan usandırdı, cefa etmekten kendisi usanmaz mı? Ânımın ateşinden gökler yandı, muradımın mumu halâ yanmaz mı? 2. Sevgili, bütün aşk hastalarının derdine deva ihsan ettiği halde bana niçin derman etmiyor, beni hasta sanmaz mı? 3. Gamımı gizli tutardım, yâre açıkla dediler. Bilmiyorum söylesem, o vefasız inanır mı, inanmaz mı? 4. Ayrılık gecesinde canım yanar, ağlayan gözüm kanlı yaş döker. Feryâd ve figanım halkı uyandırır. Kara bahtım niçin uyanmaz, bilmiyorum. Canın yanması ve gözün yaş dökmesi acık istiare yoluyla muma benzetilmiştir. Yukarıda da geçtiği üzere Fuzûlî, canı ipliğe, canın yanmasını da mumun içindeki fitilin yanmasına benzetir. Talihsiz kişi için kara bahtlı, talihli kişi için de bahtı uyanık, deyimleri vardır. Fuzûlî'nin bütün şiirlerinde olduğu gibi burada da Türkçe deyimlerle nasıl canlı bir şiir dili yaratmış olduğunu görmekteyiz. 5. Gül gibi yanağına karşı gözümden kanlı yaş akar. Sevgilim! Gül mevsimidir, akar sular bulanmaz olur mu? Sevgilinin güle benzeyen yanağı, güllerin açtığı bahar mevsimi ile, gözünden akan kanlı yaşlar da baharda suların bulanık akması ile ilgili olup leff ü neşr sanatı yapılmıştır. Ayrıca gül ile kan arasında renk uyumu dolayısıyle tenasüp sanatı vardır. Gramerde geniş zaman olan «akar» ile bundan yapılmış olan «akarsu» arasındaki anlam değişikliğinden yararlanarak cinas sanatı yapılmıştır. 6. Ben sana gönül vermemiştim. Aklımı sen çeldin. Beni ayıplayan gafil kişi seni görünce beni ayıpladığından dolayı utanmaz mı? 7. Fuzulî, daima halka rezil rüsva olan çılgın, bir rinddir. Bunun nasıl bir sevda olduğunu kendisine sorun, bu sevdadan usanmaz mı?
Köksal Cengiz (Niyâzkâr) - Öldürür Beni
Çarşamba, 10 Nisan 2019
Bir firkat acısı, bir canan nazı; Öldürmez diyemem, öldürür beni.Ezelde yazılmış bu kara yazı,Öldürmez diyemem, öldürür beni. Gülüpte geçerim derdi yok gibi,Yârin sitemleri kalbe yük gibi,Bazen kurşun gibi bazen ok gibi; Öldürmez diyemem, öldürür beni. Artık şen bülbülüm inmez bağlara,Alıp şu başımı çıksam dağlara,Ardım sıra kopuk gelen çığlara,Öldürmez diyemem, öldürür beni. Muhabbet meleğim olmuş "alıcı",Konan göçer, yok ki burda kalıcı,Peşpeşe yediğim hicran kılıcı; Öldürmez diyemem, öldürür beni. Dünya dedikleri fâni saltanat,Âlem de, Adem de emsalsiz sanat,Ancak şu gönlümü bir nebze kanat; Öldürmez diyemem, öldürür beni. Aşk harından melül-mahsun gezerim,Kâh inleyip, kâh derdimi yazarım,Avcı iken bir ceylandan bizarım; Öldürmez diyemem, öldürür beni. Niyazkâr vurulmuş sevda gülüne,Bir dalmış pir dalmış mihnet gölüne,Rabb'im düşürmesin zalim eline; Öldürmez diyemem, öldürür beni.
Çarşamba, 10 Nisan 2019
Bir firkat acısı, bir canan nazı; Öldürmez diyemem, öldürür beni.Ezelde yazılmış bu kara yazı,Öldürmez diyemem, öldürür beni. Gülüpte geçerim derdi yok gibi,Yârin sitemleri kalbe yük gibi,Bazen kurşun gibi bazen ok gibi; Öldürmez diyemem, öldürür beni. Artık şen bülbülüm inmez bağlara,Alıp şu başımı çıksam dağlara,Ardım sıra kopuk gelen çığlara,Öldürmez diyemem, öldürür beni. Muhabbet meleğim olmuş "alıcı",Konan göçer, yok ki burda kalıcı,Peşpeşe yediğim hicran kılıcı; Öldürmez diyemem, öldürür beni. Dünya dedikleri fâni saltanat,Âlem de, Adem de emsalsiz sanat,Ancak şu gönlümü bir nebze kanat; Öldürmez diyemem, öldürür beni. Aşk harından melül-mahsun gezerim,Kâh inleyip, kâh derdimi yazarım,Avcı iken bir ceylandan bizarım; Öldürmez diyemem, öldürür beni. Niyazkâr vurulmuş sevda gülüne,Bir dalmış pir dalmış mihnet gölüne,Rabb'im düşürmesin zalim eline; Öldürmez diyemem, öldürür beni.
Mehmet Emin Yurdakul - Bırak Beni Haykırayım
Çarşamba, 10 Nisan 2019
Ben en hakîr bir insanı kardeş sayan bir rûhum; Bende esîr yaratmayan bir Tanrı'ya îman var; Paçavralar altındaki yoksul beni yaralar; Mazlumların intikamı olmak için doğmuşum.Volkan söner, lâkin benim alevlerim eksilmez; Bora geçer, lâkin benim köpüklerim kesilmez. Bırak beni haykırayım, susarsam sen mâtem et; Unutma ki şâirleri haykırmayan bir millet,Sevenleri toprak olmuş öksüz çocuk gibidir; Zaman ona kan damlayan dişlerini gösterir,Bu zavallı sürü için ne merhamet, ne hukuk; Yalnız bir sert bakışlı göz, yalnız ağır bir yumruk! ..
Çarşamba, 10 Nisan 2019
Ben en hakîr bir insanı kardeş sayan bir rûhum; Bende esîr yaratmayan bir Tanrı'ya îman var; Paçavralar altındaki yoksul beni yaralar; Mazlumların intikamı olmak için doğmuşum.Volkan söner, lâkin benim alevlerim eksilmez; Bora geçer, lâkin benim köpüklerim kesilmez. Bırak beni haykırayım, susarsam sen mâtem et; Unutma ki şâirleri haykırmayan bir millet,Sevenleri toprak olmuş öksüz çocuk gibidir; Zaman ona kan damlayan dişlerini gösterir,Bu zavallı sürü için ne merhamet, ne hukuk; Yalnız bir sert bakışlı göz, yalnız ağır bir yumruk! ..
Nedim - İstanbul
Perşembe, 17 Ocak 2019
Der-Vasf-ı Sa'dâbâd u İstanbul Der-Zımn-i Medh-i İbrahim PaşaBu şehr-i Stanbul ki bî-misl ü bahâdırBir sengine yek-pâre Acem mülkü fedâdır. Bir gevher-i yektâdır iki bahr arasındaHurşîd-i cihan-tâb ile tartılsa sezâdır.Bir kân-ı ni‘amdır ki onun gevheri ikbâlBir bâğ-ı İremdir ki gülü izz ü ulâdır.Altında mı üstünde midir cennet-i a‘lâEl-hak bu ne hâlet bu ne hoş âb u havâdır.Her bağçesi bir çemenistân-ı letâfetHer gûşesi bir meclis-i pür-feyz ü safâdır.İnsâf değildir onu dünyâya değişmekGülzârların cennete teşbîhî hatâdır.Herkes erişir anda murâdına onunçünDergâhları melce-i erbâb-ı recâdır.Kâlâ-yı ma‘ârif satılır sûklarındaBâzâr-ı hüner ma‘den-i ilm ü ulemâdır.Câmî‘lerinin her biri bir kûh-ı tecelliEbrû-yı melek andaki mihrâb-ı du‘âdır.Mescidlerinin her biri bir lücce-i envârKandîlleri meh gibi leb-rîz-i ziyâdır.Ser-çeşmeleri olmada insâna revan-bahşGerm-âbeleri câna safâ cisme şifâdır.Hep halkının etvârı pesendîde vü makbûlDerler ki biraz dil-beri bî-mihr ü vefâdır.Şimdi yapılan âlem-i nev-resm-i safânınEvsâfı hele başka kitâb olsa sezâdır.Nâmı gibi olmuşdur o hem sa‘d hem âbâdİstanbula sermâye-i fahr olsa revâdır.Kûhsârları, bâğları, kasrları hepGûyâ ki bütün şevk u tarab zevk u safâdır.İstanbulun evsâfını mümkin mi beyan hiçMaksûd heman sadr-ı kerem-kâra du‘âdır.Dâmâd-ı güzîn-i şeh-i zî-şân-ı felek-câhFahrü'l-vüzerâ âsaf-ı ferhunde-likâdır.Hem-nâm-ı Halîl olmağ ile zât-ı şerîfiAhdinde cihan pür-ni‘am-ı cûd u sehâdır.Devşirmededir saçdığı ihsânı şeb ü rûzPîr-i felegin onun içün kaddi dütâdır.Ser-pençesinin nâmı lisân-ı küremâdaDeryâ-yı himem kân-ı kerem bahr-ı atâdır.Endîşesinin künyesi tûmâr-ı nesebdeNûr ibni süheyl ibni reşad ibni zekâdır.Bîm-i ser-i şemşîr-i dırahşan güherindenSîmâ-yı ehâlî-i sitem kâh-rübâdır.Hâtem-sıfatâ tab‘ u dil ü dest-i kerîminDeryâ-yı himem kân-ı kerem ebr-i atâdır.Feyz-i eser-i sâgar-ı dest-i keremindenŞahs-ı felegin çehresi yâkut-nümâdır.Ey sadr-ı keremkâr ki degâh-i refî‘inErbâb-ı dile kıble-i ümmîd ü recâdır.Sensin o cihan-sadr felek-pâye ki dâ'imDergâhına ikbâl ü şeref perde-güşâdır.İhlâs ile bendendir eyâ sadr-ı keremkârKullukdur onun pîşesi dahı neye kâdir.Devrinde senin fırka-i erbâb-ı ma‘ârifÂsûde-i cevr-i felek-i bî-ser ü pâdır.Iydın ola ikbâl ü sa‘âdetle mübârekGünden güne ikbâlin ola gün gibi zâhir.Sadrında seni eyleye Hak dâ'im ü sâbitHep âlemin etdikleri şimdi bu du‘âdır.Ey sadr-ı cihanbân ede Hak devletin efzûnKim devletin erbâb-ı dile lutf-ı Hudâdır.Ez-cümle Nedîmâ kulun ey âsaf-ı zî-şânMüstağrak-ı lutf u kerem ü cûd u atâdır. Nedîm Divânı - S. 92-4 - Prof. Dr. Muhsin Macit TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Eserleri-511Bi misl ü behâ: eşsiz ve paha biçilmezSeng : taşYekpare: bir bütün olarak, tek parçaGevher-i yektâ: Eşsiz bir mücevherBahr: denizHurşîd-i cihan-tâb: Dünya'yı aydınlatan güneşSeza: layıkKân: kaynak, menbaNiam: nimetlerİkbâl: talih, refahBağ-ı irem: cennet bahçesiİzz: kıymet, değerUlâ: birinciHalet: hal , durumÂb u hevâdır: su ve havaÇemenistân-ı letâfet - güzellik çimenliğiPür-feyz ü safâ: ilim ve şenlik doluteşbih: benzetmeMelce: sığınılacak yerRecâ: ümitSûk: çarşı, pazarBazâr: alışverişKûh: dağLücce-i envâr: nur aynasıMeh: ayLebrîz-i ziyâ: ışık seliRevân-bahş: su gibi akıp giden ihsanGerm: gayretli, hamiyetliÂbe: cemaat,toplulukEtvar: tavır, halPesendîde: seçilmiş, beğenilmişDil-ber: güzel, dilberBî-mihr ü vefâ: aşksız ve vefasızSa‘d: kutluÂbâd: mâmur, şen. Sermâye-i fahr: övünme kaynağı, sermayesiKûhsâr: tepeŞevk ü tarab: arzu ve neşeEvsaf: vasıf, nitelikBeyan : anlatmak, açıklamakMaksûd: kastedilen, maksatSadr-ı kerem-kâr: lütfeden, bağışlayanların başıSenâ: methetmek
Perşembe, 17 Ocak 2019
Der-Vasf-ı Sa'dâbâd u İstanbul Der-Zımn-i Medh-i İbrahim PaşaBu şehr-i Stanbul ki bî-misl ü bahâdırBir sengine yek-pâre Acem mülkü fedâdır. Bir gevher-i yektâdır iki bahr arasındaHurşîd-i cihan-tâb ile tartılsa sezâdır.Bir kân-ı ni‘amdır ki onun gevheri ikbâlBir bâğ-ı İremdir ki gülü izz ü ulâdır.Altında mı üstünde midir cennet-i a‘lâEl-hak bu ne hâlet bu ne hoş âb u havâdır.Her bağçesi bir çemenistân-ı letâfetHer gûşesi bir meclis-i pür-feyz ü safâdır.İnsâf değildir onu dünyâya değişmekGülzârların cennete teşbîhî hatâdır.Herkes erişir anda murâdına onunçünDergâhları melce-i erbâb-ı recâdır.Kâlâ-yı ma‘ârif satılır sûklarındaBâzâr-ı hüner ma‘den-i ilm ü ulemâdır.Câmî‘lerinin her biri bir kûh-ı tecelliEbrû-yı melek andaki mihrâb-ı du‘âdır.Mescidlerinin her biri bir lücce-i envârKandîlleri meh gibi leb-rîz-i ziyâdır.Ser-çeşmeleri olmada insâna revan-bahşGerm-âbeleri câna safâ cisme şifâdır.Hep halkının etvârı pesendîde vü makbûlDerler ki biraz dil-beri bî-mihr ü vefâdır.Şimdi yapılan âlem-i nev-resm-i safânınEvsâfı hele başka kitâb olsa sezâdır.Nâmı gibi olmuşdur o hem sa‘d hem âbâdİstanbula sermâye-i fahr olsa revâdır.Kûhsârları, bâğları, kasrları hepGûyâ ki bütün şevk u tarab zevk u safâdır.İstanbulun evsâfını mümkin mi beyan hiçMaksûd heman sadr-ı kerem-kâra du‘âdır.Dâmâd-ı güzîn-i şeh-i zî-şân-ı felek-câhFahrü'l-vüzerâ âsaf-ı ferhunde-likâdır.Hem-nâm-ı Halîl olmağ ile zât-ı şerîfiAhdinde cihan pür-ni‘am-ı cûd u sehâdır.Devşirmededir saçdığı ihsânı şeb ü rûzPîr-i felegin onun içün kaddi dütâdır.Ser-pençesinin nâmı lisân-ı küremâdaDeryâ-yı himem kân-ı kerem bahr-ı atâdır.Endîşesinin künyesi tûmâr-ı nesebdeNûr ibni süheyl ibni reşad ibni zekâdır.Bîm-i ser-i şemşîr-i dırahşan güherindenSîmâ-yı ehâlî-i sitem kâh-rübâdır.Hâtem-sıfatâ tab‘ u dil ü dest-i kerîminDeryâ-yı himem kân-ı kerem ebr-i atâdır.Feyz-i eser-i sâgar-ı dest-i keremindenŞahs-ı felegin çehresi yâkut-nümâdır.Ey sadr-ı keremkâr ki degâh-i refî‘inErbâb-ı dile kıble-i ümmîd ü recâdır.Sensin o cihan-sadr felek-pâye ki dâ'imDergâhına ikbâl ü şeref perde-güşâdır.İhlâs ile bendendir eyâ sadr-ı keremkârKullukdur onun pîşesi dahı neye kâdir.Devrinde senin fırka-i erbâb-ı ma‘ârifÂsûde-i cevr-i felek-i bî-ser ü pâdır.Iydın ola ikbâl ü sa‘âdetle mübârekGünden güne ikbâlin ola gün gibi zâhir.Sadrında seni eyleye Hak dâ'im ü sâbitHep âlemin etdikleri şimdi bu du‘âdır.Ey sadr-ı cihanbân ede Hak devletin efzûnKim devletin erbâb-ı dile lutf-ı Hudâdır.Ez-cümle Nedîmâ kulun ey âsaf-ı zî-şânMüstağrak-ı lutf u kerem ü cûd u atâdır. Nedîm Divânı - S. 92-4 - Prof. Dr. Muhsin Macit TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Eserleri-511Bi misl ü behâ: eşsiz ve paha biçilmezSeng : taşYekpare: bir bütün olarak, tek parçaGevher-i yektâ: Eşsiz bir mücevherBahr: denizHurşîd-i cihan-tâb: Dünya'yı aydınlatan güneşSeza: layıkKân: kaynak, menbaNiam: nimetlerİkbâl: talih, refahBağ-ı irem: cennet bahçesiİzz: kıymet, değerUlâ: birinciHalet: hal , durumÂb u hevâdır: su ve havaÇemenistân-ı letâfet - güzellik çimenliğiPür-feyz ü safâ: ilim ve şenlik doluteşbih: benzetmeMelce: sığınılacak yerRecâ: ümitSûk: çarşı, pazarBazâr: alışverişKûh: dağLücce-i envâr: nur aynasıMeh: ayLebrîz-i ziyâ: ışık seliRevân-bahş: su gibi akıp giden ihsanGerm: gayretli, hamiyetliÂbe: cemaat,toplulukEtvar: tavır, halPesendîde: seçilmiş, beğenilmişDil-ber: güzel, dilberBî-mihr ü vefâ: aşksız ve vefasızSa‘d: kutluÂbâd: mâmur, şen. Sermâye-i fahr: övünme kaynağı, sermayesiKûhsâr: tepeŞevk ü tarab: arzu ve neşeEvsaf: vasıf, nitelikBeyan : anlatmak, açıklamakMaksûd: kastedilen, maksatSadr-ı kerem-kâr: lütfeden, bağışlayanların başıSenâ: methetmek
Ömer Seyfeddin - Hatifden Bir Sadâ
Çarşamba, 30 Ocak 2019
Mahallenin yeni yetişen gençleri, Hacı İmadeddin Efendi'nin yalnız ismini bilirlerdi. İçlerinde daha yüzünü gören yoktu. Orta yaşlılara gelince, yirmi sene evvel hac dönüşünde yeşile boyanmış kapısından girerken bir defacık onu görebilmişlerdi. Geveze ihtiyarlar, kahvede, sokakta, mescitte, gece toplanmalarında, hayal meyal tanıdıkları çocukluk arkadaşlarının faziletlerini, sofuluğunu anlata anlata bitiremezlerdi. Namı civarda "Kuddise sırrahu" (Allah sırrını mübarek eylesin) diye anılan bu zat, hakikaten canlı bir evliya gibiydi. Geçmiş takva asırlarından âhir zamanın bu günlerine nasılsa kalmış bir zahit sanılırdı. Bu fani dünyadan elini ayağını tamamıyla çekmişti. Yıllar vardı ki, dışarı çıkmak değil hatta evinin ikinci katına bile inmiyordu... En yukarıda sokak üstüne küçük bir odanın içinde gece gündüz, sabah akşam ibadetten başını kaldırmazdı. Yatağı, yerdeki kuru seccadesi; yorganı, sırtındaki eski abasıydı. Pencerelerinin kafesleriyle perdeleri daima inikti. Bu sakin, bu karanlık odanın dışında, dar sofadaki perdesiz pencerecikten akan loş aydınlık altında abdesthane, gusülhane, abdestlik kapları duvarlara dayanmış boş tabutlara benzer; abdest musluğunun hizasındaki alçak yüklük minimini bir çocuk cenaze yıkama kerevetini andırırdı. Hacı İmadeddin Efendi, dünya kelamı da etmezdi. Yirmi senedir işaretle konuştuğu karısı Naciye Hanım, her akşam iftarlığını, her gece sahurluğunu yuvarlak bir bakır sininin içine koyar, ayaklarının ucuna basarak musluğunun yanma bırakırdı. Ergenlik çağına adım attığı sabahtan beri öldürmeye çalıştığı kötülüklere sürükleyen nefsini canlandırmamak için et, yumurta, yoğurt yemez; süt filan içmezdi. Yediği yalnız zeytin tanesi -ama kalamata değil siyah zeytin- kuru incir, hurma, bayat ekmekti. İçtiği suydu. Bütün dünya işlerine karısı Naciye Hanım bakar, vakıflarından, kiraya verdiklerinden paraları toplar, evi idare eder; mahallenin fakir kızlarını, kimsesiz dulları, muhtaçları vakit vakit sevindirirdi. Mahallede değil, hatta civar semtlerde oturanlar bile, Zümrüdüanka kuşu gibi adını duyup kendini görmedikleri Hacı İmadeddin Efendi hakkında gayet derin bir hürmet beslerlerdi. Derlerdi ki: "Dünya bu gibilerin yüzü suyu hürmetine duruyor. Yoksa şimdiye kadar çoktan batardık." Lakin bu kadar mukaddes, bu kadar sofu, bu kadar mübarek bir adamın bir de oğlu vardı ki... Allah saklasın! "Eşi düşman başına" demeye kalbinde bir parça merhameti olan insanın ağzı varmaz. Gece gündüz içen rezil bir sarhoş! Namussuz bir kumarbaz! Çapkın, saldırgan, cesur, edepsiz bir tulumbacı! Yalnız mahallenin değil, bütün semtin ahalisi onun şerrinden yaka silkerdi. Şehrin dört tarafında ayrı ayrı lakapları, isimleri vardı. Bunlann içinde en kullanılan, İstanbul zabıtasının resmen kabul ettiği isimdi: "Kötü Tahsin". Kapalı kadınlara laf atar; açık kızların olmayacak yerlerine dokunur, tenhada rastladığı çocukların ayaklarından zorla potinlerini çıkarıp alır, en yüksek duvarlardan atlar, dükkân peykelerini kırar, kısacası akla gelmez hıyanetler yapardı. Kötü Tahsin'i, babası daha sekiz yaşında iken, bir kız çocuğunun yanağını ısırdığını duyunca reddetmiş, teyzesinin yanına vermişti. O vakitten beri Yedikule bedenlerinde kuş tutmaya, dalavere çevirmeye, Samatya izbelerinde yatmaya alışan Kötü Tahsin, büyüyünce en meşhur serserilerin serdarı olmuştu. Kırk yılda bir mahalleye de uğrardı. Kahveye sendeleyerek girerken "Hoş bulduk imanım!" diye bir nara atar, sonra bu soruyu sorardı: — Bizim ölüsü kınalı moruk daha caddeyi tutmadı mı? — … — Ulan, bir hayırlı haber versenize bana!.. Kimse sesini çıkarmaz, herkes "çirkefe taş atma, üstüne sıçrar" hikmetini hatırlayarak önüne bakar; tavlayı, iskambili, nargileyi bırakanlar yavaş yavaş sıvışıp giderlerdi. Kötü Tahsin, ömründe iki defa yüzünü gördüğü mukaddes babasının sabırsızlıkla ölümünü beklerdi. Bu onun en kuvvetli idealiydi. Kendisine epeyce bir şey kalacaktı. Tabii bunların hepsini satacak; vur patlasın, çal oynasın, Beyoğlu'nda yiyecekti. Bazen kafayı iyice çekerek eve de uğrar; oğluna görünmeyi en büyük bir günah sayan annesinden can kurtarma haracı gibi birkaç lira koparırdı. Hacı İmadeddin Efendi ayarında bir kişinin soyundan böyle bir evlat gelmesi yalnız Rabbânî bir cilve eseriydi. Yoksa herkes, hatta zabıta bile biliyordu ki Kötü Tahsin besmelesiz, şartsız şurtsuz bir piç değildir. İhtimal bu derece rezil evlat ihsan buyurmakla Allahü Teâlâ, Hacı İmadeddin Efendi'yi bu fani dünyada ağır bir imtihana çekiyordu. * * * Naciye Hanım, bir elinde şamdan, her geceki gibi kocasının sahurluğunu yukarı götürdü. Yavaşçacık musluğun yanındaki yüklüğe koydu. Kalın, yeşil bir başörtüsü yüzüyle beraber hemen vücudunun yarısını kaplamıştı. Uzun, kıvırcık kirpikli gözleri yarı kapalı gibi yere bakıyor, soluk dudaklarında sessiz bir duanın izleri kımıldıyordu. Aşağı dönerken yüreği hop etti. Acaba aldanıyor muydu? Durdu. Dinledi. Odadan mübarek kocasının sesini tekrar işitti: — Yahû... — Efendim? — Biraz içeri gel. Abdestini yeni tazelemişti. Titreyerek kapının önüne gitti. İtikâftan hiç çıkmayan kocasını ne vakitten beri görmemişti. Mandala bastı, içeri girdi. İmadeddin Efendi, kıblenin karşısında, seccadesine diz çökmüş sarı iskelet elleriyle, önüne çöreklenmiş binbirlik bir tesbihi çekiyordu. Köşede küçük bir iskemle üstünde, sönük bir kandilin titrek ışığı, beyaz sakalını, renksiz yüzünü, madenî bir güneş tutulmasının aydınlığıyla yaldızlıyor, odadaki kabir sessizliğini sanki daha ziyade ağırlaştırıyordu. — Burada mısın? —Evet efendim... Yine karısının yüzüne bakmıyordu. Naciye Hanım, kocasının yıllardan beri işitmeye işitmeye artık tamamıyla unuttuğu dünya kelamını ruhunun bütün özlemiyledinledi: — Bahçenin köşesine iki metre derinliğinde bir mezar kazdır. Ben altmış üç yaşını bitirdim. Artık yere gireceğim. Ölünceye kadar orada ibadet edeceğim. —!.. — Allah senden razı olsun. Şimdiye kadar benim itikâfımı bozmadın. Artık oraya da eskisi gibi nafakamı bırakırsın. — Başüstüne efendim. İmadeddin Efendi, yine ezelî zikirlerine başladı. Naciye Hanım, diri diri yere girecek olan kocasının dehşetli niyetinden şaşalayarak kapıdan çıktı. Çilenin bundan korkuncu olabilir miydi? Hıçkırarak ağlıyordu. Tombul elleriyle tırabzanları tutuyor, gözyaşlarıyla bozulan abdestini çabucak tazelemek için yuvarlana yuvarlana merdivenleri iniyordu. Yarın erkenden bekçiye kazıcıları bulduracaktı. * * * Fakat bu gece, Kötü Tahsin pusulayı şaşırarak kendini ayaklarının himmetine bırakmıştı. Bu yumurta ökçeli, bol paçalı ayaklar, onu mahallesine getirdi. Öğleye kadar Gümüşhalkalı'da, öğleden sonra Sandıkburnu'nda kafayı çekmişti. Bastığı yeri görmüyordu; tersi dönmüştü. "Aksaray'a teyzeme gidiyorum." diye farkında olmayarak Fatih'e doğru yürümüş, o duvar senin, bu duvar benim, kendini ta evinin önünde bulmuştu. Tokmağı eline geçiremedi. Bir kibrit çaktı. Yeşil kapı ile tek tek mermer basamağı görünce güldü: — Vay ölüsü kandilli, moruğun evine gelmişim be!.. dedi. Gece yarısı çoktan geçmişti. Gök simsiyahtı. Sokağın içindeki evlerin hiçbirinde aydınlık yoktu. Yalnız uzaktan, köşebaşındaki tozlu bir belediye feneri, bozuk kaldırımların üstünde çamurlu gölgeler oynatıyordu. Kötü Tahsin, içeriye alınmayacağını iyice bilirdi. Hem babasının kudsiyetinden de ürkerdi. Kendinden geçmiş bir sarhoş azmiyle, tekrar Aksaray'a gitmeyi düşündü. Ayakta duracak hâli yoktu. Bir saat daha nasıl yürüyebilirdi? “Ben varıncaya kadar sabah olacak” dedi. Mermer basamağa çöktü. Dirseklerini dayadı. Fesini çıkardı. Çok saçlı başını ellerinin içine aldı. Şöyle, şuracıkta sızıvermek, ne tatlıydı! Hem dinlenirdi. Hava da güzeldi. Gerçi biraz serindi. Ama onun içi yanıyor tutuşuyordu. Yutkundu: “Ah, bir bardak su!..” Dikkat etti. Bir musluk şıırıltısı duyar gibi oldu. Hâlbuki yakınında çeşme filan yoktu. Kulak kabarttı. Karanlık ssessizliği dinledi, dinledi. Bu, şırıltı değil, pek derinden gelen ahenkli bir mırıltı idi. Etrafına bakındı. Gözlerini yukarı kaldırdı. Bir an nefes almadı. Duyduğunun ne olduğunu anlayınca güldü: “Bizim moruk” dedi. “Uçacak ölüsü kınalı...” Sonra körkütük sarhoş bir neşe ile haykırdı: — Uç mübarek, uç! Ölüp de kendisini mirasına kondurmadığı mübarek babasına karşı çocukluğundan beri beslediği kini yine olanca şiddetiyle duydu. Karmakarışık küfürler savurmaya başladı. Mermer basamağın soğuğu karnına sancıdan bıçak gibi saplanıyordu. Mecalsiz hamlelerle başını yukarı kaldırarak bağırıyordu: —Uç mübarek, uç!.. * * * — Uç mübarek, uç!.. Zikrini keserek binbirlik tesbihine dehşetle sanlan İmadeddin Efendi gözlerini fal taşı gibi açtı. Tıkandı. Kalbi hızla çarpmaya başladı. Etrafına bakındı. Hiçbir şey göremedi, duvarlar boştu. Tavanda kandilin belirsiz aydınlığı dalgalanıyordu. “Acaba aldanıyor muyum?” diye düşündü. Olanca dikkatiyle kulağını kabarttı. Duyduğu sedanın gayet derinden, gayet yüksekten aksettiğini işitti: — Uç mübarek, uç! Secdeye kapandı. Gözlerinden yaşlar geldi. İşte kendine hitap olunuyordu. Titreyerek doğruldu. Yirmi yıldır kapalı duran kalın perdeyi kaldırdı. Pencereyi açtı. Kömürden daha siyah bir karanlık vardı. Heyecandan, korkudan kendini kaybetmişti. Sahibi görünmeyen sesi tekrar işitti: — Uç mübarek, uç! Gözlerini kapadı. İşte yarım asırlık ibadetten sonra keramete eriyordu. Yarın Yesevî gibi mezar çilesine girecekti. Demek Allah buna razı olmadı. Artik yarın sabah dünya yüzünde bulunmayacaktı. Erdiği kerametin huzuru içinde pencereye tırmandı. Sahibi görünmeyen sesin çağırdığı tarafa, yukarıya doğru asabi bir hamle ile atıldı. Hemen aşağıya uçtu. * * * Kötü Tahsin, karanlıkta küttedek önüne düşen şeye baktı, baktı, ne olduğunu göremedi. Dizlerinin üstünde sürünerek gitti. Eli ile yokladı. Yumuşak bir şey... Bir aba... Sevindi: "Ana gibi yâr, Bağdat gibi diyar olmaz." diye sırıtttı. Sokakta kaldığını anlayan sevgili anneciği işte yukarıki odadan kendisine yatacak bir battaniye ile şilte atmıştı. Başını şilteye yerleştirdi. Hemen sızıverdi. İki saat sonra mescide sabah namazına gidenler, gayet korkunç bir manzara karşısında titrediler. Sokağın ortasında... Ölmüş babanın naaşı üzerinde sarhoş oğlu yatıyordu. Mahalle, bütün semt, feci bir heyecanla uyandı. Kötü Tahsin'i parçalayacaklardı. Tutuldu. Bağlandı. Hemen hapse tıkıldı. Ama soruşturma neticesinde hiçbir şeyden haberi olmadığı meydana çıktı. İmadeddin Efendi'nin penceresinden kendi kendini attığı anlaşıldı. * * * Babasının kırk yıllık sakin ocağını, Beyoğlu arkadaşlarıyla gürültülü bir meyhaneye çevirerek, konduğu mirası, bin türlü rezaletle yerken kimse Kötü Tahsin'e aldırmıyor, herkes İmadeddin Efendi'ye lanetler yağdırıyordu. Ama bıraktığı hayırlı evlat(!) için değil; sırf kendi kendisini öldürdüğü için... Evet, halk zavallı adamcağızın nasıl haberi olmadan, keramete ererek, aceleyle yanlış tarafa uçtuğunu hiçbir vakit anlayamadı. Evliya sanarak, daha sağlığında ruhuna Fatiha, Yasin okuyanlar, şimdi onun nefsine reva gördüğü bu çirkin cinayeti asla affedemiyorlar: "Biz ne bilelim! Dinsizin, imansızın biriymiş. Cenazesi yıkanmadan, namazı kılınmadan cehenneme gitti işte..." diyorlardı.
Çarşamba, 30 Ocak 2019
Mahallenin yeni yetişen gençleri, Hacı İmadeddin Efendi'nin yalnız ismini bilirlerdi. İçlerinde daha yüzünü gören yoktu. Orta yaşlılara gelince, yirmi sene evvel hac dönüşünde yeşile boyanmış kapısından girerken bir defacık onu görebilmişlerdi. Geveze ihtiyarlar, kahvede, sokakta, mescitte, gece toplanmalarında, hayal meyal tanıdıkları çocukluk arkadaşlarının faziletlerini, sofuluğunu anlata anlata bitiremezlerdi. Namı civarda "Kuddise sırrahu" (Allah sırrını mübarek eylesin) diye anılan bu zat, hakikaten canlı bir evliya gibiydi. Geçmiş takva asırlarından âhir zamanın bu günlerine nasılsa kalmış bir zahit sanılırdı. Bu fani dünyadan elini ayağını tamamıyla çekmişti. Yıllar vardı ki, dışarı çıkmak değil hatta evinin ikinci katına bile inmiyordu... En yukarıda sokak üstüne küçük bir odanın içinde gece gündüz, sabah akşam ibadetten başını kaldırmazdı. Yatağı, yerdeki kuru seccadesi; yorganı, sırtındaki eski abasıydı. Pencerelerinin kafesleriyle perdeleri daima inikti. Bu sakin, bu karanlık odanın dışında, dar sofadaki perdesiz pencerecikten akan loş aydınlık altında abdesthane, gusülhane, abdestlik kapları duvarlara dayanmış boş tabutlara benzer; abdest musluğunun hizasındaki alçak yüklük minimini bir çocuk cenaze yıkama kerevetini andırırdı. Hacı İmadeddin Efendi, dünya kelamı da etmezdi. Yirmi senedir işaretle konuştuğu karısı Naciye Hanım, her akşam iftarlığını, her gece sahurluğunu yuvarlak bir bakır sininin içine koyar, ayaklarının ucuna basarak musluğunun yanma bırakırdı. Ergenlik çağına adım attığı sabahtan beri öldürmeye çalıştığı kötülüklere sürükleyen nefsini canlandırmamak için et, yumurta, yoğurt yemez; süt filan içmezdi. Yediği yalnız zeytin tanesi -ama kalamata değil siyah zeytin- kuru incir, hurma, bayat ekmekti. İçtiği suydu. Bütün dünya işlerine karısı Naciye Hanım bakar, vakıflarından, kiraya verdiklerinden paraları toplar, evi idare eder; mahallenin fakir kızlarını, kimsesiz dulları, muhtaçları vakit vakit sevindirirdi. Mahallede değil, hatta civar semtlerde oturanlar bile, Zümrüdüanka kuşu gibi adını duyup kendini görmedikleri Hacı İmadeddin Efendi hakkında gayet derin bir hürmet beslerlerdi. Derlerdi ki: "Dünya bu gibilerin yüzü suyu hürmetine duruyor. Yoksa şimdiye kadar çoktan batardık." Lakin bu kadar mukaddes, bu kadar sofu, bu kadar mübarek bir adamın bir de oğlu vardı ki... Allah saklasın! "Eşi düşman başına" demeye kalbinde bir parça merhameti olan insanın ağzı varmaz. Gece gündüz içen rezil bir sarhoş! Namussuz bir kumarbaz! Çapkın, saldırgan, cesur, edepsiz bir tulumbacı! Yalnız mahallenin değil, bütün semtin ahalisi onun şerrinden yaka silkerdi. Şehrin dört tarafında ayrı ayrı lakapları, isimleri vardı. Bunlann içinde en kullanılan, İstanbul zabıtasının resmen kabul ettiği isimdi: "Kötü Tahsin". Kapalı kadınlara laf atar; açık kızların olmayacak yerlerine dokunur, tenhada rastladığı çocukların ayaklarından zorla potinlerini çıkarıp alır, en yüksek duvarlardan atlar, dükkân peykelerini kırar, kısacası akla gelmez hıyanetler yapardı. Kötü Tahsin'i, babası daha sekiz yaşında iken, bir kız çocuğunun yanağını ısırdığını duyunca reddetmiş, teyzesinin yanına vermişti. O vakitten beri Yedikule bedenlerinde kuş tutmaya, dalavere çevirmeye, Samatya izbelerinde yatmaya alışan Kötü Tahsin, büyüyünce en meşhur serserilerin serdarı olmuştu. Kırk yılda bir mahalleye de uğrardı. Kahveye sendeleyerek girerken "Hoş bulduk imanım!" diye bir nara atar, sonra bu soruyu sorardı: — Bizim ölüsü kınalı moruk daha caddeyi tutmadı mı? — … — Ulan, bir hayırlı haber versenize bana!.. Kimse sesini çıkarmaz, herkes "çirkefe taş atma, üstüne sıçrar" hikmetini hatırlayarak önüne bakar; tavlayı, iskambili, nargileyi bırakanlar yavaş yavaş sıvışıp giderlerdi. Kötü Tahsin, ömründe iki defa yüzünü gördüğü mukaddes babasının sabırsızlıkla ölümünü beklerdi. Bu onun en kuvvetli idealiydi. Kendisine epeyce bir şey kalacaktı. Tabii bunların hepsini satacak; vur patlasın, çal oynasın, Beyoğlu'nda yiyecekti. Bazen kafayı iyice çekerek eve de uğrar; oğluna görünmeyi en büyük bir günah sayan annesinden can kurtarma haracı gibi birkaç lira koparırdı. Hacı İmadeddin Efendi ayarında bir kişinin soyundan böyle bir evlat gelmesi yalnız Rabbânî bir cilve eseriydi. Yoksa herkes, hatta zabıta bile biliyordu ki Kötü Tahsin besmelesiz, şartsız şurtsuz bir piç değildir. İhtimal bu derece rezil evlat ihsan buyurmakla Allahü Teâlâ, Hacı İmadeddin Efendi'yi bu fani dünyada ağır bir imtihana çekiyordu. * * * Naciye Hanım, bir elinde şamdan, her geceki gibi kocasının sahurluğunu yukarı götürdü. Yavaşçacık musluğun yanındaki yüklüğe koydu. Kalın, yeşil bir başörtüsü yüzüyle beraber hemen vücudunun yarısını kaplamıştı. Uzun, kıvırcık kirpikli gözleri yarı kapalı gibi yere bakıyor, soluk dudaklarında sessiz bir duanın izleri kımıldıyordu. Aşağı dönerken yüreği hop etti. Acaba aldanıyor muydu? Durdu. Dinledi. Odadan mübarek kocasının sesini tekrar işitti: — Yahû... — Efendim? — Biraz içeri gel. Abdestini yeni tazelemişti. Titreyerek kapının önüne gitti. İtikâftan hiç çıkmayan kocasını ne vakitten beri görmemişti. Mandala bastı, içeri girdi. İmadeddin Efendi, kıblenin karşısında, seccadesine diz çökmüş sarı iskelet elleriyle, önüne çöreklenmiş binbirlik bir tesbihi çekiyordu. Köşede küçük bir iskemle üstünde, sönük bir kandilin titrek ışığı, beyaz sakalını, renksiz yüzünü, madenî bir güneş tutulmasının aydınlığıyla yaldızlıyor, odadaki kabir sessizliğini sanki daha ziyade ağırlaştırıyordu. — Burada mısın? —Evet efendim... Yine karısının yüzüne bakmıyordu. Naciye Hanım, kocasının yıllardan beri işitmeye işitmeye artık tamamıyla unuttuğu dünya kelamını ruhunun bütün özlemiyledinledi: — Bahçenin köşesine iki metre derinliğinde bir mezar kazdır. Ben altmış üç yaşını bitirdim. Artık yere gireceğim. Ölünceye kadar orada ibadet edeceğim. —!.. — Allah senden razı olsun. Şimdiye kadar benim itikâfımı bozmadın. Artık oraya da eskisi gibi nafakamı bırakırsın. — Başüstüne efendim. İmadeddin Efendi, yine ezelî zikirlerine başladı. Naciye Hanım, diri diri yere girecek olan kocasının dehşetli niyetinden şaşalayarak kapıdan çıktı. Çilenin bundan korkuncu olabilir miydi? Hıçkırarak ağlıyordu. Tombul elleriyle tırabzanları tutuyor, gözyaşlarıyla bozulan abdestini çabucak tazelemek için yuvarlana yuvarlana merdivenleri iniyordu. Yarın erkenden bekçiye kazıcıları bulduracaktı. * * * Fakat bu gece, Kötü Tahsin pusulayı şaşırarak kendini ayaklarının himmetine bırakmıştı. Bu yumurta ökçeli, bol paçalı ayaklar, onu mahallesine getirdi. Öğleye kadar Gümüşhalkalı'da, öğleden sonra Sandıkburnu'nda kafayı çekmişti. Bastığı yeri görmüyordu; tersi dönmüştü. "Aksaray'a teyzeme gidiyorum." diye farkında olmayarak Fatih'e doğru yürümüş, o duvar senin, bu duvar benim, kendini ta evinin önünde bulmuştu. Tokmağı eline geçiremedi. Bir kibrit çaktı. Yeşil kapı ile tek tek mermer basamağı görünce güldü: — Vay ölüsü kandilli, moruğun evine gelmişim be!.. dedi. Gece yarısı çoktan geçmişti. Gök simsiyahtı. Sokağın içindeki evlerin hiçbirinde aydınlık yoktu. Yalnız uzaktan, köşebaşındaki tozlu bir belediye feneri, bozuk kaldırımların üstünde çamurlu gölgeler oynatıyordu. Kötü Tahsin, içeriye alınmayacağını iyice bilirdi. Hem babasının kudsiyetinden de ürkerdi. Kendinden geçmiş bir sarhoş azmiyle, tekrar Aksaray'a gitmeyi düşündü. Ayakta duracak hâli yoktu. Bir saat daha nasıl yürüyebilirdi? “Ben varıncaya kadar sabah olacak” dedi. Mermer basamağa çöktü. Dirseklerini dayadı. Fesini çıkardı. Çok saçlı başını ellerinin içine aldı. Şöyle, şuracıkta sızıvermek, ne tatlıydı! Hem dinlenirdi. Hava da güzeldi. Gerçi biraz serindi. Ama onun içi yanıyor tutuşuyordu. Yutkundu: “Ah, bir bardak su!..” Dikkat etti. Bir musluk şıırıltısı duyar gibi oldu. Hâlbuki yakınında çeşme filan yoktu. Kulak kabarttı. Karanlık ssessizliği dinledi, dinledi. Bu, şırıltı değil, pek derinden gelen ahenkli bir mırıltı idi. Etrafına bakındı. Gözlerini yukarı kaldırdı. Bir an nefes almadı. Duyduğunun ne olduğunu anlayınca güldü: “Bizim moruk” dedi. “Uçacak ölüsü kınalı...” Sonra körkütük sarhoş bir neşe ile haykırdı: — Uç mübarek, uç! Ölüp de kendisini mirasına kondurmadığı mübarek babasına karşı çocukluğundan beri beslediği kini yine olanca şiddetiyle duydu. Karmakarışık küfürler savurmaya başladı. Mermer basamağın soğuğu karnına sancıdan bıçak gibi saplanıyordu. Mecalsiz hamlelerle başını yukarı kaldırarak bağırıyordu: —Uç mübarek, uç!.. * * * — Uç mübarek, uç!.. Zikrini keserek binbirlik tesbihine dehşetle sanlan İmadeddin Efendi gözlerini fal taşı gibi açtı. Tıkandı. Kalbi hızla çarpmaya başladı. Etrafına bakındı. Hiçbir şey göremedi, duvarlar boştu. Tavanda kandilin belirsiz aydınlığı dalgalanıyordu. “Acaba aldanıyor muyum?” diye düşündü. Olanca dikkatiyle kulağını kabarttı. Duyduğu sedanın gayet derinden, gayet yüksekten aksettiğini işitti: — Uç mübarek, uç! Secdeye kapandı. Gözlerinden yaşlar geldi. İşte kendine hitap olunuyordu. Titreyerek doğruldu. Yirmi yıldır kapalı duran kalın perdeyi kaldırdı. Pencereyi açtı. Kömürden daha siyah bir karanlık vardı. Heyecandan, korkudan kendini kaybetmişti. Sahibi görünmeyen sesi tekrar işitti: — Uç mübarek, uç! Gözlerini kapadı. İşte yarım asırlık ibadetten sonra keramete eriyordu. Yarın Yesevî gibi mezar çilesine girecekti. Demek Allah buna razı olmadı. Artik yarın sabah dünya yüzünde bulunmayacaktı. Erdiği kerametin huzuru içinde pencereye tırmandı. Sahibi görünmeyen sesin çağırdığı tarafa, yukarıya doğru asabi bir hamle ile atıldı. Hemen aşağıya uçtu. * * * Kötü Tahsin, karanlıkta küttedek önüne düşen şeye baktı, baktı, ne olduğunu göremedi. Dizlerinin üstünde sürünerek gitti. Eli ile yokladı. Yumuşak bir şey... Bir aba... Sevindi: "Ana gibi yâr, Bağdat gibi diyar olmaz." diye sırıtttı. Sokakta kaldığını anlayan sevgili anneciği işte yukarıki odadan kendisine yatacak bir battaniye ile şilte atmıştı. Başını şilteye yerleştirdi. Hemen sızıverdi. İki saat sonra mescide sabah namazına gidenler, gayet korkunç bir manzara karşısında titrediler. Sokağın ortasında... Ölmüş babanın naaşı üzerinde sarhoş oğlu yatıyordu. Mahalle, bütün semt, feci bir heyecanla uyandı. Kötü Tahsin'i parçalayacaklardı. Tutuldu. Bağlandı. Hemen hapse tıkıldı. Ama soruşturma neticesinde hiçbir şeyden haberi olmadığı meydana çıktı. İmadeddin Efendi'nin penceresinden kendi kendini attığı anlaşıldı. * * * Babasının kırk yıllık sakin ocağını, Beyoğlu arkadaşlarıyla gürültülü bir meyhaneye çevirerek, konduğu mirası, bin türlü rezaletle yerken kimse Kötü Tahsin'e aldırmıyor, herkes İmadeddin Efendi'ye lanetler yağdırıyordu. Ama bıraktığı hayırlı evlat(!) için değil; sırf kendi kendisini öldürdüğü için... Evet, halk zavallı adamcağızın nasıl haberi olmadan, keramete ererek, aceleyle yanlış tarafa uçtuğunu hiçbir vakit anlayamadı. Evliya sanarak, daha sağlığında ruhuna Fatiha, Yasin okuyanlar, şimdi onun nefsine reva gördüğü bu çirkin cinayeti asla affedemiyorlar: "Biz ne bilelim! Dinsizin, imansızın biriymiş. Cenazesi yıkanmadan, namazı kılınmadan cehenneme gitti işte..." diyorlardı.
Orhun Abideleri - Köl Tigin Abidesi
Çarşamba, 30 Ocak 2019
Güney Yüzü: Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağan, bu zamanda oturdum. Sözümü tamamiyle işit. Bilhassa küçük kardeş yeğenim, oğlum, bütün soyum, milletim, güneydeki Şadpıt beyleri, kuzeydeki Tarkat, Buyruk beyleri, Otuz Tatar ........... Dokuz Oğuz beyleri, milleti! Bu sözümü iyice işit, adamakıllı dinle: Doğuda gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar, onun içindeki millet hep bana tâbidir. Bunca milleti hep düzene soktum. O şimdi kötü değildir. Türk kağanı Ötüken ormanında otursa ilde sıkıntı yoktur. Doğuda Şantung ovasına kadar ordu sevk ettim, denize ulaşmama az kaldı. Güneyde Dokuz Ersin'e kadar ordu sevk ettim, Tibet'e ulaşmama az kaldı. Batıda İnci nehrini geçerek Demir Kapı'ya kadar ordu sevk ettim. Kuzeyde Yir Bayırku yerine kadar ordu sevk ettim. Bunca yere kadar yürüttüm. Ötüken ormanından daha iyisi hiç yokmuş. İl tutacak yer Ötüken ormanı imiş. Bu yerde oturup Çin milleti ile anlaştım. Altını, gümüşü, ipeği ipekliyi sıkıntısız öylece veriyor. Çin milletinin sözü tatlı, ipek kumaşı yumuşak imiş. Tatlı sözle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp uzak milleti öylece yaklaştırırmış. Yaklaştırıp, konduktan sonra, kötü şeyleri o zaman düşünürmüş. İyi bilgili insanı, iyi cesur insanı yürütmezmiş. Bir insan yanılsa, kabilesi, milleti, akrabasına kadar barındırmazmış. Tatlı sözüne, yumuşak ipek kumaşına aldanıp çok çok, Türk milleti, öldün; Türk milleti, öleceksin! Güneyde Çogay ormanına, Tögültün ovasına konayım dersen, Türk milleti, öleceksin! Orda kötü kişi şöyle öğretiyormuş: Uzak ise kötü mal verir, yakın ise iyi mal verir diyip öyle öğretiyormuş. Bilgi bilmez kişi o sözü alıp, yakına gidip, çok insan, öldün! O yere doğru gidersen, Türk milleti öleceksin! Ötüken yerinde oturup kervan, kafile gönderirsen hiç bir sıkıntın yoktur. Ötüken ormanında oturursan ebediyen il tutarak oturacaksın. Türk milleti, tokluğun kıymetini bilmezsin. Açlık, tokluk düşünmezsin. Bir doysan açlığı düşünmezsin. Öyle olduğun için, beslemiş olan kağanının sözünü almadan her yere gittin. Hep orda mahvoldun, yok edildin. Orda, geri kalanınla her yere hep zayıflayarak, ölerek yürüyordun. Tanrı buyurduğu için, kendim devletli olduğum için, kağan oturdum. Kağan oturup aç, fakir milleti hep toplattım. Fakir milleti zengin kıldım. Az milleti çok kıldım. Yoksa, bu sözümde yalan var mı? Türk beyleri, milleti, bunu işitin! Türk milletini toplayıp il tutacağını burda vurdum. Yanılıp öleceğini yine burda vurdum. Her ne sözüm varsa ebedî taşa vurdum. Ona bakarak bilin. Şimdiki Türk milleti, beyleri, bu zamanda itaat eden beyler olarak mı yanılacaksınız? Ben ebedî taş yontturdum .... Çin kağanından resimci getirdim, resimlettim. Benim sözümü kırmadı. Çin kağanının maiyetindeki resimciyi gönderdi. Ona bambaşka türbe yaptırdım. İçine dışına bambaşka resim vurdurdum. Taş yontturdum. Gönüldeki sözümü vurdurdum ... On Ok oğluna, yabancına kadar bunu görüp bilin. Ebedî taş yontturdum ... İl ise, şöyle daha erişilir yerde ise, işte öyle erişilir yerde ebedî taş yontturdum, yazdırdım. Onu görüp öyle bilin. Şu taş .... dım. Bu yazıyı yazan yeğeni Yollug Tigin. Doğu Yüzü: Üstte mavi gök, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında insan oğlu kılınmış. İnsan oğlunun üzerine ecdadım Bumin Kağan, İstemi Kağan oturmuş. Oturarak Türk milletinin ilini töresini tutuvermiş, düzenleyi vermiş. Dört taraf hep düşman imiş. Ordu sevk ederek dört taraftaki milleti hep almış, hep tâbi kılmış. Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz çöktürmüş. Doğuda Kadırkan ormanına kadar, batıda Demir Kapı'ya kadar kondurmuş. İkisi arasında pek teşkilâtsız Göktürk öylece oturuyormuş. Bilgili kağan imiş, cesur kağan imiş. Buyruku yine bilgili imiş tabiî, cesur imiş tabiî. Beyleri de milleti de doğru imiş. Onun için ili öylece tutmuş tabiî. İli tutup töreyi düzenlemiş. Kendisi öylece vefat etmiş. Yasçı, ağlayıcı, doğuda gün doğusundan Bökli Çöllü halk, Çin, Tibet, Avar, Bizans, Kırgız, Üç Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı, bunca millet gelip ağlamış, yas tutmuş. Öyle ünlü kağan imiş. Ondan sonra küçük kardeşi kağan olmuş tabiî, oğulları kağan olmuş tabiî. Ondan sonra küçük kardeşi büyük kardeşi gibi kılınmamış olacak, şğlu babası gibi kılınmamış olacak. Bilgisiz kağan oturmuştur, kötü kağan oturmuştur. Buyruku da bilgisizmiş tabiî, kötü imiş tabiî. Beyleri, milleti ahenksiz olduğu için, Çin milleti hilekâr ve sahtekâr olduğu için, aldatıcı olduğu için, küçük kardeş ve büyük kardeşi birbirine düşürdüğü için, bey ve milleti karşılıklı çekiştirdiği için, Türk milleti il yaptığı ilini elden çıkarmış, kağan yaptığı kağanını kaybedi vermiş. Çin milletine beylik erkek evladı kul oldu, hanımlık kız evlâdı cariye oldu. Türk beyler Türk adını bıraktı. Çinli beyler Çin adını tutup, Çin kağanına itaat etmiş. Elli yıl işi gücü vermiş. Doğuda gün doğusunda Bökli kağana kadar ordu sevk edi vermiş. Batıda Demir Kapıya kadar ordu sevk edi vermiş. Çin kağanına ilini, töresini alı vermiş. Türk halk kitlesi şöyle demiş: İlli millet idim, ilim şimdi hani, kime ili kazanıyorum der imiş. Kağanlı millet idim, kağanım hani, ne kağana işi gücü veriyorum der imiş. Öyle diyip Çin kağanına düşman olmuş. Düşman olup, kendisini tanzim ve tertip edemediğinden yine teslim olmuş. Bunca işi gücü verdiğini düşünmeden, Türk milletini öldüreyim, kökünü kurutayım der imiş. Yok olmaya gidiyormuş. Yukarıda Türk tanrısı, Tük mukaddes yeri, suyu öyle tanzim etmiş. Türk milleti yok olmasın diye, millet olsun diye babam İltiriş Kağanı, annem İlbilge Hatunu göğün tepesinde tutup yukarı kaldırmış olacak. Babam kağan on yedi erle dışarı çıkmış. Dışarı yürüyor diye ses işitip şehirdeki dağa çıkmış, dağdaki inmiş, toplanıp yetmiş er olmuş. Tanrı kuvvet verdiği için babam kağanın askeri kurt gibi imiş, düşmanı koyun gibi imiş. Doğuya, batıya asker sevk edip toplamış, yığmış. Hepsi yedi yüz er olmuş. Yedi yüz er olup ilsizleşmiş, kağansızlaşmış milleti, cariye olmuş, kul olmuş milleti, Türk töresini bırakmış milleti, ecdadımın töresince yaratmış, yetiştirmiş. Tölis, Tarduş milletini orda tanzim etmiş. Yabguyu, şadı orda vermiş. Güneyde Çin milleti düşman imiş. Kuzeyde Baz Kağan, Dokuz Oğuz kavmi düşman imiş. Kırgız, Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı hep düşman imiş. Babam kağan bunca ... Kırk yedi defa ordu sevk etmiş, yirmi savaş yapmış. Tanrı lûtfettiği için illiyi ilsizletmiş, kağanlıyı kağansızlatmış, düşmanı tâbi kılmış, dizliye diz çöktürmüş, başlıya baş eğdirmiş. Babam kağan öylece ili, töreyi kazanıp, uçup gitmiş. Babam kağan için ilkin Baz Kağanı balbal olarak dikmiş. O töre üzerine kağan oturdu. Amcam kağan oturarak Türk milletini tekrar tanzim etti, besledi. Fakiri zengin kıldı, azı çok kıldı. Amcam kağan oturduğunda kendim Tarduş milleti üzerinde şad idim. Amcam kağan ile doğuda Yeşil Nehir, Şantung ovasına kadar ordu sevk ettik. Batıda Demir Kapıya kadar ordu sevk ettik. Kögmeni aşarak Kırgız ülkesine kadar ordu sevk ettik. Yekûn olarak yirmi beş defa ordu sevk ettik, on üç defa savaştık. İlliyi ilsizleştirdik, kağanlıyı kağansızlaştırdık. Dizliye diz çöktürdük, başlıya baş eğdirdik. Türgiş Kağanı Türkümüz, milletimiz idi. Bilmediği için, bize karşı yanlış hareket ettiği için kağanı öldü. Buyruku, beyleri de öldü. On Ok kavmi eziyet gördü. Ecdadımızın tutmuş olduğu yer, su sahipsiz olmasın diye Az milletini tanzim ve tertip edip ... Bars bey idi. Kağan adını burda biz verdik. Küçük kız kardeşim prensesi verdik. Kendisi yanıldı, kağanı öldü, milleti cariye, kul oldu. Kögmenin yeri, suyu sahipsiz kalmasın diye Az, Kırgız kavmini düzene sokup geldik. Savaştık ... ilini geri verdik. Doğuda Kadırkan ormanını aşarak milleti öyle kondurduk, öyle düzene soktuk. Batıda Kengü Tarmana kadar Türk milletini öyle kondurduk, öyle düzene soktuk. O zamanda kul kullu olmuştu. Cariye cariyeli olmuştu. Küçük kardeş büyük kardeşini bilmezdi, oğlu babasını bilmezdi. Öyle kazanılmış, düzene sokulmuş ilimiz, töremiz vardı. Türk, Oğuz beyleri, milleti, işitin: Üstte gök basmasa, altta yer delinmese, Türk milleti, ilini töreni kim boza bilecekti? Türk milleti, vazgeç, pişman ol! Disiplinsizliğinden dolayı, beslemiş olan bilgili kağanınla, hür ve müstakil iyi iline karşı kendin hata ettin, kötü hâle soktun. Silahlı nereden gelip dağıtarak gönderdi? Mızraklı nereden gelerek sürüp gönderdi.Mukaddes Ötüken ormanının milleti, gittin. Doğuya giden, gittin. Batıya giden, gittin. Gittiğin yerde hayrın şu olmalı: Kanın su gibi koştu, kemiğin dağ gibi yattı. Beylik erkek evlâdın kul oldu, hanımlık kız evlâdın cariye oldu. Bilmediğin için, kötülüğün yüzünden amcam, kağan uçup gitti. Önce Kırgız kağanını balbal olarak diktim. Türk milletinin adı sanı yok olmasın diye, babam kağanı, annem hatunu yükseltmiş olan Tanrı, il veren Tanrı, Türk milletinin adı sanı yok olmasın diye, kendimi o Tanrı kağan oturttu tabiî. Varlıklı, zengin millet üzerine oturmadım. İşte aşsız, dışta elbisesiz; düşkün, perişan milletin üzerine oturdum. Küçük kardeşim Köl Tigin ile konuştuk. Babamızın, amcamızın kazanmış olduğu milletin adı sanı yok olmasın diye, Türk milleti için gece uyumadım, gündüz oturmadım. Küçük kardeşim Köl Tigin ile, iki şad ile öle yite kazandım. Öyle kazanıp bütün milleti ateş, su kılmadım. Ben kendim kağan oturduğumda, her yere gitmiş olan millet öle yite, yaya olarak çıplak olarak dönüp geldi. Milleti besleyeyim diye, kuzeyde Oğuz kavmine doğru, doğuda Kıtay, Tatabı kavmine doğru, güneyde Çine doğru on iki defa büyük ordu sevk ettim, ... savaştım. Ondan sonra, Tanrı bağışlasın, devletim var olduğu için, kısmetim var olduğu için, ölecek milleti diriltip besledim. Çıplak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldım. Az milleti çok kıldım. Değerli illiden, değerli kağanlıdan daha iyi kıldım. Dört taraftaki milleti hep tâbî kıldım, düşmansız kıldım. Hep bana itaat etti. İşi gücü veriyor. Bunca töreyi kazanıp küçük kardeşim Köl Tigin kendisi öylece vefat etti. Babam kağan uçtuğunda küçük kardeşim Köl Tigin yedi yaşında kaldı ... Umay gibi annem hatunun devletine küçük kardeşim Köl Tigin er adını aldı. On altı yaşında, amcam kağanın ilini, töresini şöyle kazandı: Altı Çub Soğdaka doğru ordu sevk ettik, bozduk. Çinli Ong vali, elli bin asker geldi, savaştık. Köl Tigin yaya olarak atılıp hücum etti. Ong valinin kayın biraderini, silâhlı, elle tuttu, silâhlı olarak kağana takdim etti. O orduyu orda yok ettik. Yirmi bir yaşında iken, Çaça generale karşı savaştık. En önce Tadıgın, Çorun boz atına binip hücum etti. O at orda öldü. İkinci olarak Işbara Yamtar'ın boz atına binip hücum etti. O at orda öldü. Üçüncü olarak Yigen Silig beyin giyimli doru atına binip hücum etti. O at orda öldü. Zırhından kaftanından yüzden fazla ok ile vurdular, yüzüne başına bir tane değdirmedi. ... Hücum ettiğini, Türk beyleri, hep bilirsiniz. O orduyu orda yok ettik. Ondan sonra Yir Bayırkunun Uluğ Irkini düşman oldu. Onu dağıtıp Türgi Yargun Gölünde bozduk. Uluğ İrkin azıcık erle kaçıp gitti. Köl Tigin yirmi altı yaşında iken Kırgıza doğru ordu sevk ettik. Mızrak batımı karı söküp, Kögmen ormanını aşarak yürüyüp Kırgız kavmini uykuda bastık. Kağanı ile Songa ormanında savaştık. Köl Tigin, Bayırku'nun ak aygırına binip atılarak hücum etti. Bir eri ok ile vurdu, iki eri kovalayıp takip ederek mızrakladı. O hücum ettiğinde, Bayırku'nun ak aygırını, uyluğunu kırarak, vurdular. Kırgız kağanını öldürdük, ilini aldık.O yılda Türgiş'e doğru Altın ormanını aşarak, İrtiş nehrini geçerek yürüdük. Türgiş kavmini uykuda bastık. Türgiş kağanının ordusu Bolçu'da ateş gibi, fırtına gibi geldi. Savaştık. Köl Tigin alnı beyaz boz ata binip hücum etti. Alnı beyaz boz ...... tutturdu. İkisini kendisi yakalattı. Ondan sonra tekrar girip Türgiş kağanının buyruku Az valisini elle tuttu. Kağanını orda öldürdük, ilini aldık. Türgiş avam halkı hep tâbi oldu. O kavmi Tabarda kondurduk ... Soğd milletini düzene sokayım diye İnci nehrini geçerek Demir Kapıya kadar ordu sevk ettik. Ondan sonra Türgiş avam halkı düşman olmuş. Kengeris'e doğru gitti. Bizim askerin atı zayıf, azığı yok idi. Kötü kimse er ... kahraman er bize hücum etmişti. Öyle bir zamanda pişman olup Köl Tigini az erle eriştirip gönderdik. Büyük savaş savaşmış. Türgiş avam halkını orda öldürmüş, yenmiş. Tekrar yürüyüp... Kuzey Yüzü: ... ile, Koşu vali ile savaşmış. Askerini hep öldürmüş. Evini, malını eksiksiz hep getirdi. Köl Tigin yirmi yedi yaşına gelince Karluk kavmi hür ve müstakil iken düşman oldu. Tamag Iduk Başta savaştık. Köl Tigin o savaşta otuz yaşında idi. Alp Şalçı ata binip atılarak hücum etti. İki eri takip edip kovalayarak mızrakladı. Karluk'u öldürdük, yendik. Az milleti düşman oldu. Kara Göl'de savaştık. Köl Tigin otuz bir yaşında idi. Alp Şalçı akına binip atılarak hücum etti. Az ilteberini tuttu. Az milleti orda yok oldu. Amcam kağanın ili sarsdığında; millet, hükümdar ikiye ayrıldığında; İzgil milleti ile savaştık. Köl Tigin Alp Şalçı akına binip atılarak hücum etti. O at orda düştü. İzgil milleti öldü. Dokuz Oğuz milleti kendi milletim idi. Gök, yer bulandığı için düşman oldu. Bir yılda beş defa savaştık. En önce Togu Balıkta savaştık. Köl Tigin Azman akına binip atılarak hücum etti. Altı eri mızrakladı. Askerin hücumunda yedinci eri kılıçladı. İkinci olarak Kuşalgukta Ediz ile savaştık. Köl Tigin Az yağızına binip, atılarak hücum edip bir eri mızrakladı. Dokuz eri çevirerek vurdu. Ediz kavmi orda öldü. Üçüncü olarak Bolçuda Oğuz ile savaştık. Köl Tigin Azman akına binip hücum etti, mızrakladı. Askerini mızrakladık, ilini aldık. Dördüncü olarak Çuş başında savaştık. Türk milleti ayak titretti. Perişan olacaktı. İlerleyip gelmiş ordusunu Köl Tigin püskürtüp, Tongradan bir boyu, yiğit on eri Tonga Tigin mateminde çevirip öldürdük. Beşinci olarak Ezginti Kadız'da Oğuz ile savaştık. Köl Tigin Az yağızına binip hücum etti. İki eri mızrakladı, çamura soktu. O ordu orda öldü. Amga kalesinde kışlayıp ilk baharında Oğuza doğru ordu çıkardık. Köl Tigini evin başında bırakarak, müdafaa tedbiri aldık. Oğuz düşman, merkezi bastı. Köl Tigin öksüz akına binip dokuz eri mızrakladı, merkezi vermedi. Annem hatun ve analarım, ablalarım, gelinlerim, prenseslerim, bunca yaşayanlar cariye olacaktı, ölenler yurtta yolda yatıp kalacaktınız. Köl Tigin olmasa hep ölecektiniz. Küçük kardeşim Köl Tigin vefat etti. Kendim düşünceye daldım. Görür gözüm görmez gibi, bilir aklım bilmez gibi oldu. Kendim düşünceye daldım. Zamanı Tanrı yaşar. İnsan oğlu hep ölmek için türemiş. Öyle düşünceye daldım. Gözden yaş gelse mani olarak, gönülden ağlamak gelse geri çevirerek düşünceye daldım. Müthiş düşünceye daldım. İki şadın ve küçük kardeş yeğenimin, oğlumun, beylerimin, milletimin gözü kaşı kötü olacak diyip düşünceye daldım. Yasçı, ağlayıcı olarak Kıtay, Tatabı milletinden başta Udar general geldi. Çin kağanından İsiyi Likeng geldi. On binlik hazine, altın, gümüş fazla fazla getirdi. Tibet kağanından vezir geldi. Batıda gün batısındaki Soğd, İranlı, Buhara ülkesi halkından Enik general, Oğul Tarkan geldi. On Ok oğlum Türgiş kağanından Makaraç mühürdar, Oğuz Bilge mühürdar geldi. Kırgız kağanından Tarduş İnançu Çor geldi. Türbe yapıcı, resim yapan, kitâbe taşı yapıcısı olarak Çin kağanının yeğeni Çang general geldi. Kuzeydoğu Yüzü: Köl Tigin koyun yılında on yedinci günde uçtu. Dokuzuncu ay, yirmi yedinci günde yas töreni tertip ettik. Türbesini, resimini, kitâbe taşını maymun yılında yedinci ay, yirmi yedinci günde hep bitirdik. Köl Tigin kendisi kırk yedi yaşında bulut çöktürdü ... Bunca resimciyi Tuygut vali getirdi. Güneydoğu Yüzü: Bunca yazıyı yazan Köl Tiginin yeğeni Yollug Tigin, yazdım. Yirmi gün oturup bu taşa, bu duvara hep Yollug Tigin, yazdım. Değerli oğlunuzdan, evlâdınızdan çok daha iyi beslerdiniz. Uçup gittiniz. Gökte hayattaki gibi ... Güneybatı Yüzü: Köl Tiginin altınını, gümüşünü, hazinesini, servetini, dört binlik at sürüsünü idare eden Tuygut bu ... Beyim prens yukarı gök ... taş yazdım. Yollug Tigin. Batı Yüzü: Batıdan Soğd baş kaldırdı. Küçük kardeşim Köl Tigin ... için, öle yite işi gücü verdiği için, Türk Bilge Kağanı, nezaret etmek üzere, küçük kardeşim Köl Tigini gözeterek oturdum. İnançu Apa Yargan Tarkan adını verdim. Onu övdürdüm.Bilge Kağan AbidesiTonyukuk Abidesi http://www.dilimiz.com/dil/kultiginyaziti.htm
Çarşamba, 30 Ocak 2019
Güney Yüzü: Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağan, bu zamanda oturdum. Sözümü tamamiyle işit. Bilhassa küçük kardeş yeğenim, oğlum, bütün soyum, milletim, güneydeki Şadpıt beyleri, kuzeydeki Tarkat, Buyruk beyleri, Otuz Tatar ........... Dokuz Oğuz beyleri, milleti! Bu sözümü iyice işit, adamakıllı dinle: Doğuda gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar, onun içindeki millet hep bana tâbidir. Bunca milleti hep düzene soktum. O şimdi kötü değildir. Türk kağanı Ötüken ormanında otursa ilde sıkıntı yoktur. Doğuda Şantung ovasına kadar ordu sevk ettim, denize ulaşmama az kaldı. Güneyde Dokuz Ersin'e kadar ordu sevk ettim, Tibet'e ulaşmama az kaldı. Batıda İnci nehrini geçerek Demir Kapı'ya kadar ordu sevk ettim. Kuzeyde Yir Bayırku yerine kadar ordu sevk ettim. Bunca yere kadar yürüttüm. Ötüken ormanından daha iyisi hiç yokmuş. İl tutacak yer Ötüken ormanı imiş. Bu yerde oturup Çin milleti ile anlaştım. Altını, gümüşü, ipeği ipekliyi sıkıntısız öylece veriyor. Çin milletinin sözü tatlı, ipek kumaşı yumuşak imiş. Tatlı sözle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp uzak milleti öylece yaklaştırırmış. Yaklaştırıp, konduktan sonra, kötü şeyleri o zaman düşünürmüş. İyi bilgili insanı, iyi cesur insanı yürütmezmiş. Bir insan yanılsa, kabilesi, milleti, akrabasına kadar barındırmazmış. Tatlı sözüne, yumuşak ipek kumaşına aldanıp çok çok, Türk milleti, öldün; Türk milleti, öleceksin! Güneyde Çogay ormanına, Tögültün ovasına konayım dersen, Türk milleti, öleceksin! Orda kötü kişi şöyle öğretiyormuş: Uzak ise kötü mal verir, yakın ise iyi mal verir diyip öyle öğretiyormuş. Bilgi bilmez kişi o sözü alıp, yakına gidip, çok insan, öldün! O yere doğru gidersen, Türk milleti öleceksin! Ötüken yerinde oturup kervan, kafile gönderirsen hiç bir sıkıntın yoktur. Ötüken ormanında oturursan ebediyen il tutarak oturacaksın. Türk milleti, tokluğun kıymetini bilmezsin. Açlık, tokluk düşünmezsin. Bir doysan açlığı düşünmezsin. Öyle olduğun için, beslemiş olan kağanının sözünü almadan her yere gittin. Hep orda mahvoldun, yok edildin. Orda, geri kalanınla her yere hep zayıflayarak, ölerek yürüyordun. Tanrı buyurduğu için, kendim devletli olduğum için, kağan oturdum. Kağan oturup aç, fakir milleti hep toplattım. Fakir milleti zengin kıldım. Az milleti çok kıldım. Yoksa, bu sözümde yalan var mı? Türk beyleri, milleti, bunu işitin! Türk milletini toplayıp il tutacağını burda vurdum. Yanılıp öleceğini yine burda vurdum. Her ne sözüm varsa ebedî taşa vurdum. Ona bakarak bilin. Şimdiki Türk milleti, beyleri, bu zamanda itaat eden beyler olarak mı yanılacaksınız? Ben ebedî taş yontturdum .... Çin kağanından resimci getirdim, resimlettim. Benim sözümü kırmadı. Çin kağanının maiyetindeki resimciyi gönderdi. Ona bambaşka türbe yaptırdım. İçine dışına bambaşka resim vurdurdum. Taş yontturdum. Gönüldeki sözümü vurdurdum ... On Ok oğluna, yabancına kadar bunu görüp bilin. Ebedî taş yontturdum ... İl ise, şöyle daha erişilir yerde ise, işte öyle erişilir yerde ebedî taş yontturdum, yazdırdım. Onu görüp öyle bilin. Şu taş .... dım. Bu yazıyı yazan yeğeni Yollug Tigin. Doğu Yüzü: Üstte mavi gök, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında insan oğlu kılınmış. İnsan oğlunun üzerine ecdadım Bumin Kağan, İstemi Kağan oturmuş. Oturarak Türk milletinin ilini töresini tutuvermiş, düzenleyi vermiş. Dört taraf hep düşman imiş. Ordu sevk ederek dört taraftaki milleti hep almış, hep tâbi kılmış. Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz çöktürmüş. Doğuda Kadırkan ormanına kadar, batıda Demir Kapı'ya kadar kondurmuş. İkisi arasında pek teşkilâtsız Göktürk öylece oturuyormuş. Bilgili kağan imiş, cesur kağan imiş. Buyruku yine bilgili imiş tabiî, cesur imiş tabiî. Beyleri de milleti de doğru imiş. Onun için ili öylece tutmuş tabiî. İli tutup töreyi düzenlemiş. Kendisi öylece vefat etmiş. Yasçı, ağlayıcı, doğuda gün doğusundan Bökli Çöllü halk, Çin, Tibet, Avar, Bizans, Kırgız, Üç Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı, bunca millet gelip ağlamış, yas tutmuş. Öyle ünlü kağan imiş. Ondan sonra küçük kardeşi kağan olmuş tabiî, oğulları kağan olmuş tabiî. Ondan sonra küçük kardeşi büyük kardeşi gibi kılınmamış olacak, şğlu babası gibi kılınmamış olacak. Bilgisiz kağan oturmuştur, kötü kağan oturmuştur. Buyruku da bilgisizmiş tabiî, kötü imiş tabiî. Beyleri, milleti ahenksiz olduğu için, Çin milleti hilekâr ve sahtekâr olduğu için, aldatıcı olduğu için, küçük kardeş ve büyük kardeşi birbirine düşürdüğü için, bey ve milleti karşılıklı çekiştirdiği için, Türk milleti il yaptığı ilini elden çıkarmış, kağan yaptığı kağanını kaybedi vermiş. Çin milletine beylik erkek evladı kul oldu, hanımlık kız evlâdı cariye oldu. Türk beyler Türk adını bıraktı. Çinli beyler Çin adını tutup, Çin kağanına itaat etmiş. Elli yıl işi gücü vermiş. Doğuda gün doğusunda Bökli kağana kadar ordu sevk edi vermiş. Batıda Demir Kapıya kadar ordu sevk edi vermiş. Çin kağanına ilini, töresini alı vermiş. Türk halk kitlesi şöyle demiş: İlli millet idim, ilim şimdi hani, kime ili kazanıyorum der imiş. Kağanlı millet idim, kağanım hani, ne kağana işi gücü veriyorum der imiş. Öyle diyip Çin kağanına düşman olmuş. Düşman olup, kendisini tanzim ve tertip edemediğinden yine teslim olmuş. Bunca işi gücü verdiğini düşünmeden, Türk milletini öldüreyim, kökünü kurutayım der imiş. Yok olmaya gidiyormuş. Yukarıda Türk tanrısı, Tük mukaddes yeri, suyu öyle tanzim etmiş. Türk milleti yok olmasın diye, millet olsun diye babam İltiriş Kağanı, annem İlbilge Hatunu göğün tepesinde tutup yukarı kaldırmış olacak. Babam kağan on yedi erle dışarı çıkmış. Dışarı yürüyor diye ses işitip şehirdeki dağa çıkmış, dağdaki inmiş, toplanıp yetmiş er olmuş. Tanrı kuvvet verdiği için babam kağanın askeri kurt gibi imiş, düşmanı koyun gibi imiş. Doğuya, batıya asker sevk edip toplamış, yığmış. Hepsi yedi yüz er olmuş. Yedi yüz er olup ilsizleşmiş, kağansızlaşmış milleti, cariye olmuş, kul olmuş milleti, Türk töresini bırakmış milleti, ecdadımın töresince yaratmış, yetiştirmiş. Tölis, Tarduş milletini orda tanzim etmiş. Yabguyu, şadı orda vermiş. Güneyde Çin milleti düşman imiş. Kuzeyde Baz Kağan, Dokuz Oğuz kavmi düşman imiş. Kırgız, Kurıkan, Otuz Tatar, Kıtay, Tatabı hep düşman imiş. Babam kağan bunca ... Kırk yedi defa ordu sevk etmiş, yirmi savaş yapmış. Tanrı lûtfettiği için illiyi ilsizletmiş, kağanlıyı kağansızlatmış, düşmanı tâbi kılmış, dizliye diz çöktürmüş, başlıya baş eğdirmiş. Babam kağan öylece ili, töreyi kazanıp, uçup gitmiş. Babam kağan için ilkin Baz Kağanı balbal olarak dikmiş. O töre üzerine kağan oturdu. Amcam kağan oturarak Türk milletini tekrar tanzim etti, besledi. Fakiri zengin kıldı, azı çok kıldı. Amcam kağan oturduğunda kendim Tarduş milleti üzerinde şad idim. Amcam kağan ile doğuda Yeşil Nehir, Şantung ovasına kadar ordu sevk ettik. Batıda Demir Kapıya kadar ordu sevk ettik. Kögmeni aşarak Kırgız ülkesine kadar ordu sevk ettik. Yekûn olarak yirmi beş defa ordu sevk ettik, on üç defa savaştık. İlliyi ilsizleştirdik, kağanlıyı kağansızlaştırdık. Dizliye diz çöktürdük, başlıya baş eğdirdik. Türgiş Kağanı Türkümüz, milletimiz idi. Bilmediği için, bize karşı yanlış hareket ettiği için kağanı öldü. Buyruku, beyleri de öldü. On Ok kavmi eziyet gördü. Ecdadımızın tutmuş olduğu yer, su sahipsiz olmasın diye Az milletini tanzim ve tertip edip ... Bars bey idi. Kağan adını burda biz verdik. Küçük kız kardeşim prensesi verdik. Kendisi yanıldı, kağanı öldü, milleti cariye, kul oldu. Kögmenin yeri, suyu sahipsiz kalmasın diye Az, Kırgız kavmini düzene sokup geldik. Savaştık ... ilini geri verdik. Doğuda Kadırkan ormanını aşarak milleti öyle kondurduk, öyle düzene soktuk. Batıda Kengü Tarmana kadar Türk milletini öyle kondurduk, öyle düzene soktuk. O zamanda kul kullu olmuştu. Cariye cariyeli olmuştu. Küçük kardeş büyük kardeşini bilmezdi, oğlu babasını bilmezdi. Öyle kazanılmış, düzene sokulmuş ilimiz, töremiz vardı. Türk, Oğuz beyleri, milleti, işitin: Üstte gök basmasa, altta yer delinmese, Türk milleti, ilini töreni kim boza bilecekti? Türk milleti, vazgeç, pişman ol! Disiplinsizliğinden dolayı, beslemiş olan bilgili kağanınla, hür ve müstakil iyi iline karşı kendin hata ettin, kötü hâle soktun. Silahlı nereden gelip dağıtarak gönderdi? Mızraklı nereden gelerek sürüp gönderdi.Mukaddes Ötüken ormanının milleti, gittin. Doğuya giden, gittin. Batıya giden, gittin. Gittiğin yerde hayrın şu olmalı: Kanın su gibi koştu, kemiğin dağ gibi yattı. Beylik erkek evlâdın kul oldu, hanımlık kız evlâdın cariye oldu. Bilmediğin için, kötülüğün yüzünden amcam, kağan uçup gitti. Önce Kırgız kağanını balbal olarak diktim. Türk milletinin adı sanı yok olmasın diye, babam kağanı, annem hatunu yükseltmiş olan Tanrı, il veren Tanrı, Türk milletinin adı sanı yok olmasın diye, kendimi o Tanrı kağan oturttu tabiî. Varlıklı, zengin millet üzerine oturmadım. İşte aşsız, dışta elbisesiz; düşkün, perişan milletin üzerine oturdum. Küçük kardeşim Köl Tigin ile konuştuk. Babamızın, amcamızın kazanmış olduğu milletin adı sanı yok olmasın diye, Türk milleti için gece uyumadım, gündüz oturmadım. Küçük kardeşim Köl Tigin ile, iki şad ile öle yite kazandım. Öyle kazanıp bütün milleti ateş, su kılmadım. Ben kendim kağan oturduğumda, her yere gitmiş olan millet öle yite, yaya olarak çıplak olarak dönüp geldi. Milleti besleyeyim diye, kuzeyde Oğuz kavmine doğru, doğuda Kıtay, Tatabı kavmine doğru, güneyde Çine doğru on iki defa büyük ordu sevk ettim, ... savaştım. Ondan sonra, Tanrı bağışlasın, devletim var olduğu için, kısmetim var olduğu için, ölecek milleti diriltip besledim. Çıplak milleti elbiseli, fakir milleti zengin kıldım. Az milleti çok kıldım. Değerli illiden, değerli kağanlıdan daha iyi kıldım. Dört taraftaki milleti hep tâbî kıldım, düşmansız kıldım. Hep bana itaat etti. İşi gücü veriyor. Bunca töreyi kazanıp küçük kardeşim Köl Tigin kendisi öylece vefat etti. Babam kağan uçtuğunda küçük kardeşim Köl Tigin yedi yaşında kaldı ... Umay gibi annem hatunun devletine küçük kardeşim Köl Tigin er adını aldı. On altı yaşında, amcam kağanın ilini, töresini şöyle kazandı: Altı Çub Soğdaka doğru ordu sevk ettik, bozduk. Çinli Ong vali, elli bin asker geldi, savaştık. Köl Tigin yaya olarak atılıp hücum etti. Ong valinin kayın biraderini, silâhlı, elle tuttu, silâhlı olarak kağana takdim etti. O orduyu orda yok ettik. Yirmi bir yaşında iken, Çaça generale karşı savaştık. En önce Tadıgın, Çorun boz atına binip hücum etti. O at orda öldü. İkinci olarak Işbara Yamtar'ın boz atına binip hücum etti. O at orda öldü. Üçüncü olarak Yigen Silig beyin giyimli doru atına binip hücum etti. O at orda öldü. Zırhından kaftanından yüzden fazla ok ile vurdular, yüzüne başına bir tane değdirmedi. ... Hücum ettiğini, Türk beyleri, hep bilirsiniz. O orduyu orda yok ettik. Ondan sonra Yir Bayırkunun Uluğ Irkini düşman oldu. Onu dağıtıp Türgi Yargun Gölünde bozduk. Uluğ İrkin azıcık erle kaçıp gitti. Köl Tigin yirmi altı yaşında iken Kırgıza doğru ordu sevk ettik. Mızrak batımı karı söküp, Kögmen ormanını aşarak yürüyüp Kırgız kavmini uykuda bastık. Kağanı ile Songa ormanında savaştık. Köl Tigin, Bayırku'nun ak aygırına binip atılarak hücum etti. Bir eri ok ile vurdu, iki eri kovalayıp takip ederek mızrakladı. O hücum ettiğinde, Bayırku'nun ak aygırını, uyluğunu kırarak, vurdular. Kırgız kağanını öldürdük, ilini aldık.O yılda Türgiş'e doğru Altın ormanını aşarak, İrtiş nehrini geçerek yürüdük. Türgiş kavmini uykuda bastık. Türgiş kağanının ordusu Bolçu'da ateş gibi, fırtına gibi geldi. Savaştık. Köl Tigin alnı beyaz boz ata binip hücum etti. Alnı beyaz boz ...... tutturdu. İkisini kendisi yakalattı. Ondan sonra tekrar girip Türgiş kağanının buyruku Az valisini elle tuttu. Kağanını orda öldürdük, ilini aldık. Türgiş avam halkı hep tâbi oldu. O kavmi Tabarda kondurduk ... Soğd milletini düzene sokayım diye İnci nehrini geçerek Demir Kapıya kadar ordu sevk ettik. Ondan sonra Türgiş avam halkı düşman olmuş. Kengeris'e doğru gitti. Bizim askerin atı zayıf, azığı yok idi. Kötü kimse er ... kahraman er bize hücum etmişti. Öyle bir zamanda pişman olup Köl Tigini az erle eriştirip gönderdik. Büyük savaş savaşmış. Türgiş avam halkını orda öldürmüş, yenmiş. Tekrar yürüyüp... Kuzey Yüzü: ... ile, Koşu vali ile savaşmış. Askerini hep öldürmüş. Evini, malını eksiksiz hep getirdi. Köl Tigin yirmi yedi yaşına gelince Karluk kavmi hür ve müstakil iken düşman oldu. Tamag Iduk Başta savaştık. Köl Tigin o savaşta otuz yaşında idi. Alp Şalçı ata binip atılarak hücum etti. İki eri takip edip kovalayarak mızrakladı. Karluk'u öldürdük, yendik. Az milleti düşman oldu. Kara Göl'de savaştık. Köl Tigin otuz bir yaşında idi. Alp Şalçı akına binip atılarak hücum etti. Az ilteberini tuttu. Az milleti orda yok oldu. Amcam kağanın ili sarsdığında; millet, hükümdar ikiye ayrıldığında; İzgil milleti ile savaştık. Köl Tigin Alp Şalçı akına binip atılarak hücum etti. O at orda düştü. İzgil milleti öldü. Dokuz Oğuz milleti kendi milletim idi. Gök, yer bulandığı için düşman oldu. Bir yılda beş defa savaştık. En önce Togu Balıkta savaştık. Köl Tigin Azman akına binip atılarak hücum etti. Altı eri mızrakladı. Askerin hücumunda yedinci eri kılıçladı. İkinci olarak Kuşalgukta Ediz ile savaştık. Köl Tigin Az yağızına binip, atılarak hücum edip bir eri mızrakladı. Dokuz eri çevirerek vurdu. Ediz kavmi orda öldü. Üçüncü olarak Bolçuda Oğuz ile savaştık. Köl Tigin Azman akına binip hücum etti, mızrakladı. Askerini mızrakladık, ilini aldık. Dördüncü olarak Çuş başında savaştık. Türk milleti ayak titretti. Perişan olacaktı. İlerleyip gelmiş ordusunu Köl Tigin püskürtüp, Tongradan bir boyu, yiğit on eri Tonga Tigin mateminde çevirip öldürdük. Beşinci olarak Ezginti Kadız'da Oğuz ile savaştık. Köl Tigin Az yağızına binip hücum etti. İki eri mızrakladı, çamura soktu. O ordu orda öldü. Amga kalesinde kışlayıp ilk baharında Oğuza doğru ordu çıkardık. Köl Tigini evin başında bırakarak, müdafaa tedbiri aldık. Oğuz düşman, merkezi bastı. Köl Tigin öksüz akına binip dokuz eri mızrakladı, merkezi vermedi. Annem hatun ve analarım, ablalarım, gelinlerim, prenseslerim, bunca yaşayanlar cariye olacaktı, ölenler yurtta yolda yatıp kalacaktınız. Köl Tigin olmasa hep ölecektiniz. Küçük kardeşim Köl Tigin vefat etti. Kendim düşünceye daldım. Görür gözüm görmez gibi, bilir aklım bilmez gibi oldu. Kendim düşünceye daldım. Zamanı Tanrı yaşar. İnsan oğlu hep ölmek için türemiş. Öyle düşünceye daldım. Gözden yaş gelse mani olarak, gönülden ağlamak gelse geri çevirerek düşünceye daldım. Müthiş düşünceye daldım. İki şadın ve küçük kardeş yeğenimin, oğlumun, beylerimin, milletimin gözü kaşı kötü olacak diyip düşünceye daldım. Yasçı, ağlayıcı olarak Kıtay, Tatabı milletinden başta Udar general geldi. Çin kağanından İsiyi Likeng geldi. On binlik hazine, altın, gümüş fazla fazla getirdi. Tibet kağanından vezir geldi. Batıda gün batısındaki Soğd, İranlı, Buhara ülkesi halkından Enik general, Oğul Tarkan geldi. On Ok oğlum Türgiş kağanından Makaraç mühürdar, Oğuz Bilge mühürdar geldi. Kırgız kağanından Tarduş İnançu Çor geldi. Türbe yapıcı, resim yapan, kitâbe taşı yapıcısı olarak Çin kağanının yeğeni Çang general geldi. Kuzeydoğu Yüzü: Köl Tigin koyun yılında on yedinci günde uçtu. Dokuzuncu ay, yirmi yedinci günde yas töreni tertip ettik. Türbesini, resimini, kitâbe taşını maymun yılında yedinci ay, yirmi yedinci günde hep bitirdik. Köl Tigin kendisi kırk yedi yaşında bulut çöktürdü ... Bunca resimciyi Tuygut vali getirdi. Güneydoğu Yüzü: Bunca yazıyı yazan Köl Tiginin yeğeni Yollug Tigin, yazdım. Yirmi gün oturup bu taşa, bu duvara hep Yollug Tigin, yazdım. Değerli oğlunuzdan, evlâdınızdan çok daha iyi beslerdiniz. Uçup gittiniz. Gökte hayattaki gibi ... Güneybatı Yüzü: Köl Tiginin altınını, gümüşünü, hazinesini, servetini, dört binlik at sürüsünü idare eden Tuygut bu ... Beyim prens yukarı gök ... taş yazdım. Yollug Tigin. Batı Yüzü: Batıdan Soğd baş kaldırdı. Küçük kardeşim Köl Tigin ... için, öle yite işi gücü verdiği için, Türk Bilge Kağanı, nezaret etmek üzere, küçük kardeşim Köl Tigini gözeterek oturdum. İnançu Apa Yargan Tarkan adını verdim. Onu övdürdüm.Bilge Kağan AbidesiTonyukuk Abidesi http://www.dilimiz.com/dil/kultiginyaziti.htm
Peyami Safa - Canan (Roman Özeti)
Çarşamba, 30 Ocak 2019
Eserin Adı: CananYazar: Peyami SafaYayınevi: Ötüken NeşriyatBasım yeri ve Yılı: İstanbul, 1992 1. Eserin Konusu: Romanda; o zamanki Avrupa’ya hayran olma modasına uyan ancak sonunda gerçekleri kabullenip kendi özüne dönen, önce aşk sarhoşu olan Lâmis ve onu her kullanan, iyi niyetinden faydalanan Canan karakterleri dikkat çekmekte ve romanda olaylar ikisinin etrafında gelişmektedir. 2. Eserin Özeti: Bir Çerkez kızı olan Canan, küçük yaşta esir ve köle ticaretiyle uğraşan kişiler tarafından satın alınarak saraya satılır.Sarayda güzelliği ile dikkatleri üzerine çeken Canan, daha sonra zengin bir aile olan Şakir Beylere verilir. Burada, evin diğer çocuklarıyla beraber farklı bir muameleye tâbi tutulmadan büyütülür,gelinlik çağına gelince de Kâzım Bey adında bir binbaşıyla evlendirilir.Binbaşıyla beraber Edirne’ye giden Canan, kocasıyla anlaşamayınca,tekrar İstanbul’a döner. Dönüşünü takip eden günlerde Şakir Bey’in şirketinde çalışan Lâmis ile tanışan Canan, kısa sürede onu kendine bağlar. Aradaki ilişkinin aşka dönüşmesi üzerine Lâmis beş yıldan beri evli bulunduğu Bedia’dan ayrılarak Canan ile evlenir. Lâmis’in Bedia’dan ayrılmasında Canan’ın cazibesi kadar, Bedia da dahil olmak üzere yalı çevresine duyduğu nefretin de payı vardır. Lâmis, Vaniköy’deki yalının sıkıcı dekoru içinde sürdürülen hayat tarzını sevmemekte, beğenmemektedir. Lâmis'le Canan evlendikten sonra Kalamış’da bir evde otururlar. Ancak oturdukları ev, köşke kıyasla hayli sönük bir yerdir. Canan, evliliklerinin ilk günlerinden itibaren bu evi mesele yapar ve Lâmis’e birtakım şikayetlerde bulunur. Lâmis’te umduğunu bulamayan, onun kazancıyla isteklerini karşılayamayacağını anlayan Canan, başka erkeklerle de ilişki kurmaya başlar. Lâmis karısıyla ilgili bazı sözler duydu ise de bunların dedikodudan ibaret olduğuna inanır,pek önem vermez. Evlilikleri böyle devam ederken,bir gün Canan’ın öz annesi olduğunu iddia eden yaşlı bir kadın çıkagelir. Ancak Canan onu reddeder ve evden kovmak ister. Lâmis kadına acıdığı için evde kalmasına izin verir. Evde düzenlenen alışılmış toplantıların birinde Canan’ı başka bir erkekle gören kadın, olayı Lâmis’e anlatır. Bunun üzerine karısından şüphelenen Lâmis, arkadaşı Selim ile onun gizli konuşmalarını duyar. Bu olayı takip eden günlerde Selim, Canan'la olan ilişkisini itiraf eder. Hatta onun sadece kendisi ile değil, başka bir çok erkekle de ilişkisi olduğunu söyler. Bu durum Lâmis'le Canan arasında kavgaya sebep olur.Kavga esnasında araya giren,ancak kızı tarafından bir kez daha reddedilen kadın, kızı Canan’a saldırır. Canan'ı öldürerek evden kaçar. Lâmis, Canan’ın ihaneti ve ölümünden sonra yalıya döner. Yalının eskiye oranla daha viran olması bile Lâmis için bir anlam ifade etmez. O, en büyük günahları işledikten sonra bir mabet kapısına koşan tövbekar bir insan gibi yalıya döner. Çünkü yalı, Kadıköy-Kalamış çevresinin sahteliğine karşı, kaybolmayan güzelliklerin, saadet ve huzurun mekanıdır. 3. Eserin Ana Fikri: Tutkuların baskısıyla bir takım vaatler ve geçici hevesler peşinde koşarak, bu uğurda bazı kutsal değerleri zedelemeyi göze alanlar, sonuçta hüsran ve pişmanlıktan başka bir şey elde edemezler. 4. Eserdeki Olaylar ve Kişiler: LÂMİS: Hislerine ve tutkularına yenilerek, gerçekler yerine hayal alemi ile mutluluk arayan, iyi niyet ile gerçek bir aşkı arayan, ama sonunda hayallerden uzaklaşarak gerçekleri görebilen bir kişidir. İlk başlarda bulunduğu şartlardan tiksinerek Batılı tarzı yaşamaya özense de , sonunda batının aldatıcılığını görerek güzelliği bulunduğu ortamda aramıştır.CANAN: Kadıköy-Kalamış çevresinin seçkin bir kadınıdır.Yaratılışı itibarı ile mağrur ve ihtiraslı, aynı zamanda süs ve mücevher düşkünü güzel bir kadındır. Köşke gelen hemen hemen bütün erkekler ona kavuşmak, en azından onunla ilişki kurmak istemektedir. Cânân da paranın vaat ettiği lüks ve şatafatlı hayatı yaşamak emeliyle bu istekleri reddedemez.BEDİA:Aslen muhafazakâr bir kadındır.Namusuna ve ailesine düşkündür. Süs ve mücevherden hoşlanmamaktadır.ŞAKİR BEY: Açık görüşlü, rahat bir şekilde kendini, duygu ve düşüncelerini ifade edebilen, geniş düşünceli, aynı zamanda çok bilmiş ve kendi hayat felsefesini her zaman önde tutan bir kişiliğe sahiptir.SELİM: Aydın kimliği ile diğer kahramanlarla olan ilişkiler yönünden içinde bulunduğu toplumun sözcüsü olmaya en uygun kişidir. Her ne kadar Lâmis’e bazı gerçekleri gösterdiyse de gösterme metodundaki tutarsızlığı ve dengesizliği ile olumsuz bir kişiliğe sahiptir. 5. Eser Hakkında Şahsi Değerlendirme: İnsanların hayatlarında vazgeçmemeleri gereken değerler vardır. Şayet insan tutkularının, arzularının esiri olursa, bu değerleri ayaklar altına alacak seviyeye bile gelebilir. Namus gibi… Para ve lüks hayat arzusu insana her şeyi unutturur. Romanda anlatılan olayları günümüzün magazin basınında zaman zaman görebiliriz. Yazar yaklaşık bir asır önceyi anlatmakta ise de insanlar da hevesleri de pek değişmemiştir. Değişen tek şey günümüz toplumunun o zamana göre bu olayları normal karşılayabilmesidir. Peyami Safa bu romanında; insanların para uğruna neler yapabileceklerini, neleri göz ardı edebileceklerini, iffetlerinden vazgeçme seviyesine kadar düşebileceklerini gözler önüne sermektedir. Romanda Birinci Dünya Savaşı zamanından bahsedilse de yaşananların günümüzde karşımıza çıkan olaylardan farklı olmaması , üzerinde önemle durulup düşünülmesi gereken noktadır. 6. Yazar Hakkında Bilgiler: 1899'da İstanbul'da doğdu, 15 Haziran 1961'de İstanbul'da öldü. Şair İsmail Safa'nın oğludur. Düzenli bir eğitim almamış, kendi kendini yetiştirmiştir. 13 yaşında hayata atıldı. Posta Telgraf Nezaretinde çalıştı. Öğretmenlik (1914-1918), gazetecilik (1918-1961) yaptı. Hayatını yazıları ile kazandı. Kardeşi İlhami ile Yirminci Asır adlı bir akşam gazetesi çıkardı. Bu gazetede "Asrın hikâyeleri" adını verdiği ilk hikâyelerini imzasız yayınladı (1919).Ayrıca, Kültür Haftası (21 sayı, 15 Ocak-3 Haziran 1936) ve Türk Düşüncesi (63 sayı, 1953-1960) adlarında iki de dergi çıkardı. Tasvîr-i Efkâr, Cumhuriyet, Milliyet, Tercüman, Son Havadis gazetelerinde yazdı. Çok sevdiği oğlu Merve'yi askerlik hizmeti yaparken kaybedince derinden sarsıldı. Bu olaydan birkaç ay sonra İstanbul'da öldü. Edirnekapı Şehitliği'nde toprağa verildi. Fransızcayı, gramer kitabı yazabilecek kadar öğrendi. 43 yıl hiç durmadan yazdı. Güçlü bir fikir adamı, romancı ve polemikçiydi. Nâzım Hikmet Ran, Nurullah Ataç, Zekeriya Sertel, Muhsin Ertuğrul, Aziz Nesin'le girdiği polemikler unutulmaz. Ölümünden hemen önce Son Havadis gazetesi başyazarıydı. Kendince edebî değeri olmayan romanlarını "Server Bedi" ismiyle yayımladı. Sayıları 80'i bulan bu kitaplar içinde Cumbadan Rumbaya (1936) romanı ve Cingöz Recai polis hikâyeleri dizisi ünlüdür.Ayrıca ders kitapları da yazmıştır. Türk edebiyatında psikolojik romanın öncüsüdür. Eserleri:Roman Gençliğimiz (1922)Şimşek (1923)Sözde Kızlar (1923)Mahşer (1924)Bir Akşamdı (1924)Süngülerin Gölgesinde (1924)Bir Genç Kız Kalbinin Cürmü (1925)Canan (1925)Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (1930)Fatih-Harbiye (1931)Attilâ (1931)Bir Tereddüdün Romanı (1933)Matmazel Noraliya'nın Koltuğu (1949)Yalnızız (1951)Biz İnsanlar (1959)HikayeHavaya Uçan Atİnceleme - DenemeTürk İnkılâbına Bakışlar (1939)Büyük Avrupa Anketi (1938)Felsefî Buhran (1939)Millet ve İnsan (1943)Mahutlar (1959)Mistisizm (kitap) (1961)Nasyonalizm (kitap) (1961)Sosyalizm (kitap) (1961)Doğu-Batı Sentezi (1963)Sanat-Edebiyat-Tenkid (1970)Osmanlıca-Türkçe-Uydurmaca (1970)Sosyalizm-Marksizim- Komünizm (1971)Din-İnkılâp-İrtica (1971)Kadın-Aşk-Aile (1973)Yazarlar-Sanatçılar-Meşhurlar (1977)
Çarşamba, 30 Ocak 2019
Eserin Adı: CananYazar: Peyami SafaYayınevi: Ötüken NeşriyatBasım yeri ve Yılı: İstanbul, 1992 1. Eserin Konusu: Romanda; o zamanki Avrupa’ya hayran olma modasına uyan ancak sonunda gerçekleri kabullenip kendi özüne dönen, önce aşk sarhoşu olan Lâmis ve onu her kullanan, iyi niyetinden faydalanan Canan karakterleri dikkat çekmekte ve romanda olaylar ikisinin etrafında gelişmektedir. 2. Eserin Özeti: Bir Çerkez kızı olan Canan, küçük yaşta esir ve köle ticaretiyle uğraşan kişiler tarafından satın alınarak saraya satılır.Sarayda güzelliği ile dikkatleri üzerine çeken Canan, daha sonra zengin bir aile olan Şakir Beylere verilir. Burada, evin diğer çocuklarıyla beraber farklı bir muameleye tâbi tutulmadan büyütülür,gelinlik çağına gelince de Kâzım Bey adında bir binbaşıyla evlendirilir.Binbaşıyla beraber Edirne’ye giden Canan, kocasıyla anlaşamayınca,tekrar İstanbul’a döner. Dönüşünü takip eden günlerde Şakir Bey’in şirketinde çalışan Lâmis ile tanışan Canan, kısa sürede onu kendine bağlar. Aradaki ilişkinin aşka dönüşmesi üzerine Lâmis beş yıldan beri evli bulunduğu Bedia’dan ayrılarak Canan ile evlenir. Lâmis’in Bedia’dan ayrılmasında Canan’ın cazibesi kadar, Bedia da dahil olmak üzere yalı çevresine duyduğu nefretin de payı vardır. Lâmis, Vaniköy’deki yalının sıkıcı dekoru içinde sürdürülen hayat tarzını sevmemekte, beğenmemektedir. Lâmis'le Canan evlendikten sonra Kalamış’da bir evde otururlar. Ancak oturdukları ev, köşke kıyasla hayli sönük bir yerdir. Canan, evliliklerinin ilk günlerinden itibaren bu evi mesele yapar ve Lâmis’e birtakım şikayetlerde bulunur. Lâmis’te umduğunu bulamayan, onun kazancıyla isteklerini karşılayamayacağını anlayan Canan, başka erkeklerle de ilişki kurmaya başlar. Lâmis karısıyla ilgili bazı sözler duydu ise de bunların dedikodudan ibaret olduğuna inanır,pek önem vermez. Evlilikleri böyle devam ederken,bir gün Canan’ın öz annesi olduğunu iddia eden yaşlı bir kadın çıkagelir. Ancak Canan onu reddeder ve evden kovmak ister. Lâmis kadına acıdığı için evde kalmasına izin verir. Evde düzenlenen alışılmış toplantıların birinde Canan’ı başka bir erkekle gören kadın, olayı Lâmis’e anlatır. Bunun üzerine karısından şüphelenen Lâmis, arkadaşı Selim ile onun gizli konuşmalarını duyar. Bu olayı takip eden günlerde Selim, Canan'la olan ilişkisini itiraf eder. Hatta onun sadece kendisi ile değil, başka bir çok erkekle de ilişkisi olduğunu söyler. Bu durum Lâmis'le Canan arasında kavgaya sebep olur.Kavga esnasında araya giren,ancak kızı tarafından bir kez daha reddedilen kadın, kızı Canan’a saldırır. Canan'ı öldürerek evden kaçar. Lâmis, Canan’ın ihaneti ve ölümünden sonra yalıya döner. Yalının eskiye oranla daha viran olması bile Lâmis için bir anlam ifade etmez. O, en büyük günahları işledikten sonra bir mabet kapısına koşan tövbekar bir insan gibi yalıya döner. Çünkü yalı, Kadıköy-Kalamış çevresinin sahteliğine karşı, kaybolmayan güzelliklerin, saadet ve huzurun mekanıdır. 3. Eserin Ana Fikri: Tutkuların baskısıyla bir takım vaatler ve geçici hevesler peşinde koşarak, bu uğurda bazı kutsal değerleri zedelemeyi göze alanlar, sonuçta hüsran ve pişmanlıktan başka bir şey elde edemezler. 4. Eserdeki Olaylar ve Kişiler: LÂMİS: Hislerine ve tutkularına yenilerek, gerçekler yerine hayal alemi ile mutluluk arayan, iyi niyet ile gerçek bir aşkı arayan, ama sonunda hayallerden uzaklaşarak gerçekleri görebilen bir kişidir. İlk başlarda bulunduğu şartlardan tiksinerek Batılı tarzı yaşamaya özense de , sonunda batının aldatıcılığını görerek güzelliği bulunduğu ortamda aramıştır.CANAN: Kadıköy-Kalamış çevresinin seçkin bir kadınıdır.Yaratılışı itibarı ile mağrur ve ihtiraslı, aynı zamanda süs ve mücevher düşkünü güzel bir kadındır. Köşke gelen hemen hemen bütün erkekler ona kavuşmak, en azından onunla ilişki kurmak istemektedir. Cânân da paranın vaat ettiği lüks ve şatafatlı hayatı yaşamak emeliyle bu istekleri reddedemez.BEDİA:Aslen muhafazakâr bir kadındır.Namusuna ve ailesine düşkündür. Süs ve mücevherden hoşlanmamaktadır.ŞAKİR BEY: Açık görüşlü, rahat bir şekilde kendini, duygu ve düşüncelerini ifade edebilen, geniş düşünceli, aynı zamanda çok bilmiş ve kendi hayat felsefesini her zaman önde tutan bir kişiliğe sahiptir.SELİM: Aydın kimliği ile diğer kahramanlarla olan ilişkiler yönünden içinde bulunduğu toplumun sözcüsü olmaya en uygun kişidir. Her ne kadar Lâmis’e bazı gerçekleri gösterdiyse de gösterme metodundaki tutarsızlığı ve dengesizliği ile olumsuz bir kişiliğe sahiptir. 5. Eser Hakkında Şahsi Değerlendirme: İnsanların hayatlarında vazgeçmemeleri gereken değerler vardır. Şayet insan tutkularının, arzularının esiri olursa, bu değerleri ayaklar altına alacak seviyeye bile gelebilir. Namus gibi… Para ve lüks hayat arzusu insana her şeyi unutturur. Romanda anlatılan olayları günümüzün magazin basınında zaman zaman görebiliriz. Yazar yaklaşık bir asır önceyi anlatmakta ise de insanlar da hevesleri de pek değişmemiştir. Değişen tek şey günümüz toplumunun o zamana göre bu olayları normal karşılayabilmesidir. Peyami Safa bu romanında; insanların para uğruna neler yapabileceklerini, neleri göz ardı edebileceklerini, iffetlerinden vazgeçme seviyesine kadar düşebileceklerini gözler önüne sermektedir. Romanda Birinci Dünya Savaşı zamanından bahsedilse de yaşananların günümüzde karşımıza çıkan olaylardan farklı olmaması , üzerinde önemle durulup düşünülmesi gereken noktadır. 6. Yazar Hakkında Bilgiler: 1899'da İstanbul'da doğdu, 15 Haziran 1961'de İstanbul'da öldü. Şair İsmail Safa'nın oğludur. Düzenli bir eğitim almamış, kendi kendini yetiştirmiştir. 13 yaşında hayata atıldı. Posta Telgraf Nezaretinde çalıştı. Öğretmenlik (1914-1918), gazetecilik (1918-1961) yaptı. Hayatını yazıları ile kazandı. Kardeşi İlhami ile Yirminci Asır adlı bir akşam gazetesi çıkardı. Bu gazetede "Asrın hikâyeleri" adını verdiği ilk hikâyelerini imzasız yayınladı (1919).Ayrıca, Kültür Haftası (21 sayı, 15 Ocak-3 Haziran 1936) ve Türk Düşüncesi (63 sayı, 1953-1960) adlarında iki de dergi çıkardı. Tasvîr-i Efkâr, Cumhuriyet, Milliyet, Tercüman, Son Havadis gazetelerinde yazdı. Çok sevdiği oğlu Merve'yi askerlik hizmeti yaparken kaybedince derinden sarsıldı. Bu olaydan birkaç ay sonra İstanbul'da öldü. Edirnekapı Şehitliği'nde toprağa verildi. Fransızcayı, gramer kitabı yazabilecek kadar öğrendi. 43 yıl hiç durmadan yazdı. Güçlü bir fikir adamı, romancı ve polemikçiydi. Nâzım Hikmet Ran, Nurullah Ataç, Zekeriya Sertel, Muhsin Ertuğrul, Aziz Nesin'le girdiği polemikler unutulmaz. Ölümünden hemen önce Son Havadis gazetesi başyazarıydı. Kendince edebî değeri olmayan romanlarını "Server Bedi" ismiyle yayımladı. Sayıları 80'i bulan bu kitaplar içinde Cumbadan Rumbaya (1936) romanı ve Cingöz Recai polis hikâyeleri dizisi ünlüdür.Ayrıca ders kitapları da yazmıştır. Türk edebiyatında psikolojik romanın öncüsüdür. Eserleri:Roman Gençliğimiz (1922)Şimşek (1923)Sözde Kızlar (1923)Mahşer (1924)Bir Akşamdı (1924)Süngülerin Gölgesinde (1924)Bir Genç Kız Kalbinin Cürmü (1925)Canan (1925)Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (1930)Fatih-Harbiye (1931)Attilâ (1931)Bir Tereddüdün Romanı (1933)Matmazel Noraliya'nın Koltuğu (1949)Yalnızız (1951)Biz İnsanlar (1959)HikayeHavaya Uçan Atİnceleme - DenemeTürk İnkılâbına Bakışlar (1939)Büyük Avrupa Anketi (1938)Felsefî Buhran (1939)Millet ve İnsan (1943)Mahutlar (1959)Mistisizm (kitap) (1961)Nasyonalizm (kitap) (1961)Sosyalizm (kitap) (1961)Doğu-Batı Sentezi (1963)Sanat-Edebiyat-Tenkid (1970)Osmanlıca-Türkçe-Uydurmaca (1970)Sosyalizm-Marksizim- Komünizm (1971)Din-İnkılâp-İrtica (1971)Kadın-Aşk-Aile (1973)Yazarlar-Sanatçılar-Meşhurlar (1977)
Rauf Parfi - Abdullacan Mersiyesi
Cuma, 01 Şubat 2019
Kuşlar kuşlar, sıra sıraKuşlar geriye dönün.Abdullacan dönmez... aslaYâr dostlara söyleyin.Oynar boran, oynar boran,Oynar benim başımda.Şimdi yoktur AbdullacanYirmi beş yaşında.Yollar uzun, yollar uzun,Günler daha uzadı.Kanlı yaşlar döktü gözüm,Ciğerim kan sızladı.Tren koştu, tren koştu,Tren koştu Sibir'den.Abdullacan cansız indiKarargâhı demirden.Felek bozlar, felek bozlar*Bozlayınca kuş mağdur.Abdullacan gözleriniAçsa eğer ne olur...Bak nefessiz uyuyordur,Göğsündedir sağ eli.Millet ağlar, millet ağlar,Hatta ağlıyor ölüm.IIAziz dostum nerede kaldın?Baktım seni göremedim ben.Sordum senin hal ve hatırın,Derdini hiç bilemedim ben.Yanıyorsun benim aklımda,Bir gölge yada ses gelirseSanki sen girersin yanımaŞimdi derhal kapıyı açıp.Rüzgar gibi esip başımda,Fısıldar geçersin her zaman.Söylenmeyen şarkı söylersin,Yaprakları kesersin aman.Daim yoldaş ve daim cüdaAklımdasın görmez gözlerim.Bunca hasis, cimri bu dünya – İnkâr eder kendi izlerin.Ne yazık kı, bu mezar senin,Sensin yazılmayan bir kitap.Bilmem sevgi nasıl gömülür? Ben cevap istiyorum, cevap.Aziz dostum nerede kaldın?Baktim seni göremedim ben.Sordum senin hal ve hatırın,Derdini hiç bilemedim ben.IIISen terkettin aydın âlemi,Mutlaka terk edip gittin, vah.Duymuyorsun benim nâlemi,Duymuyorsun gariban ahu.Yaslı evde kırk gün yanar mum,Sen aklımda yanarsın ebedî.Hatta dünya tekrar doğacak,Sen dünyaya dönmezsin fakat.Benim nalem göğü bozacak,Her nefesim dertli fışkırık. Kıyamam ya, nasıl bıraktık!Soğuk toprak sana mı aşık?Yirmi beş yaşında gittin sen,Erken gittin benim can dostum.Ey ecel! Hedefe ulaştın,Bende yirmi beş yaşındayım...Yirmi beş yaşımı kattım, Yirmi beş yaşına senin.Haddinden çok elemim dostumBugün elli yaşım var benim.Sen terk ettin aydın âlemi, Mutlaka terk edip gittin ki.Duymuyorsun benim nâlemi,Duymuyorsun, duymuyorsun ki...* * *bozlamak: Üzülmek, inlemek. (1. Türkiye Türkçesine Gülbahar Sattarova çevirdi. 2. Abdulla, Rauf Parfi'nin asker iken hayatını kaybeden yeğenidir.) Özbekçe
Cuma, 01 Şubat 2019
Kuşlar kuşlar, sıra sıraKuşlar geriye dönün.Abdullacan dönmez... aslaYâr dostlara söyleyin.Oynar boran, oynar boran,Oynar benim başımda.Şimdi yoktur AbdullacanYirmi beş yaşında.Yollar uzun, yollar uzun,Günler daha uzadı.Kanlı yaşlar döktü gözüm,Ciğerim kan sızladı.Tren koştu, tren koştu,Tren koştu Sibir'den.Abdullacan cansız indiKarargâhı demirden.Felek bozlar, felek bozlar*Bozlayınca kuş mağdur.Abdullacan gözleriniAçsa eğer ne olur...Bak nefessiz uyuyordur,Göğsündedir sağ eli.Millet ağlar, millet ağlar,Hatta ağlıyor ölüm.IIAziz dostum nerede kaldın?Baktım seni göremedim ben.Sordum senin hal ve hatırın,Derdini hiç bilemedim ben.Yanıyorsun benim aklımda,Bir gölge yada ses gelirseSanki sen girersin yanımaŞimdi derhal kapıyı açıp.Rüzgar gibi esip başımda,Fısıldar geçersin her zaman.Söylenmeyen şarkı söylersin,Yaprakları kesersin aman.Daim yoldaş ve daim cüdaAklımdasın görmez gözlerim.Bunca hasis, cimri bu dünya – İnkâr eder kendi izlerin.Ne yazık kı, bu mezar senin,Sensin yazılmayan bir kitap.Bilmem sevgi nasıl gömülür? Ben cevap istiyorum, cevap.Aziz dostum nerede kaldın?Baktim seni göremedim ben.Sordum senin hal ve hatırın,Derdini hiç bilemedim ben.IIISen terkettin aydın âlemi,Mutlaka terk edip gittin, vah.Duymuyorsun benim nâlemi,Duymuyorsun gariban ahu.Yaslı evde kırk gün yanar mum,Sen aklımda yanarsın ebedî.Hatta dünya tekrar doğacak,Sen dünyaya dönmezsin fakat.Benim nalem göğü bozacak,Her nefesim dertli fışkırık. Kıyamam ya, nasıl bıraktık!Soğuk toprak sana mı aşık?Yirmi beş yaşında gittin sen,Erken gittin benim can dostum.Ey ecel! Hedefe ulaştın,Bende yirmi beş yaşındayım...Yirmi beş yaşımı kattım, Yirmi beş yaşına senin.Haddinden çok elemim dostumBugün elli yaşım var benim.Sen terk ettin aydın âlemi, Mutlaka terk edip gittin ki.Duymuyorsun benim nâlemi,Duymuyorsun, duymuyorsun ki...* * *bozlamak: Üzülmek, inlemek. (1. Türkiye Türkçesine Gülbahar Sattarova çevirdi. 2. Abdulla, Rauf Parfi'nin asker iken hayatını kaybeden yeğenidir.) Özbekçe
Yakup Kadri Karaosmanoğlu - Kiralık Konak (Roman Özeti)
Çarşamba, 10 Nisan 2019
ESERİN ADI: Kiralık Konak ESERİN YAZARI: Yakup Kadri KaraosmanoğluYAYINEVİ VE ADRESİ: İletişim Yayınları Klodfarer Caddesi İletişim Han No: 7 Cağaloğlu 34400 İSTANBUL BASIM YERİ ve TARİHİ: İSTANBUL, 1999ESERİN YAYIM MAKSADI Türk toplumunun tarihsel gelişim sürecinde ilk belirtileri XVIII. Yüzyılda görülen ve tanzimatla somutlaşan batılılaşma hareketleri buna bağlı olarak hayat tarzı, değerler ahlak kısacası kültürel değişim. 1.ESERİN KONUSU:Kiralık Konak bir töre romanıdır. Eserde üç neslin çatışması yansıtılmaktadır. Olay bir konakta geçer. Romanda nesiller arasındaki farklar, hızlı değişimin beraberinde getirdiği sakıncalar sergilenmiştir. Seniha-Faik-Hakkı Celis üçgeni romanın yapısının iskeletidir. Seniha’ya karşı ciddi duygular beslemeyen Faik’in onu elde etmesi karşısında Hakkı Celis’in çektiği ıstıraplar ve torununun geleceği uğruna onurunu bir yana bırakan Naim Efendi’nin çilesi anlatılıyor. 2.ESERİN ÖZETİ:Naim Efendi çok zengin, zengin olduğu kadarda hesaplı bir kişiydi. Babasından kalma bir servetti. Büyük bir ihtimamla idare ve muhafaza ediyordu. II. Abdülhamit döneminde devletin yüksek mevkilerinde bulundu. Bir çok defalar valiliklerde dolaştı. Şürayı Devlet Azası, Rüşümat Müdiri Umumisi oldu. İnkılaptan iki sene evvel dolaşık bir “TEVLİYET” (Mütevellilik) davası yüzünden istifasını verdi ve Hükümet işlerinden tiksinerek bir köşeye çekildi. Fakat memuriyet döneminden kalma bayramlaşma ve özel deftere imza olayını hiçbir zaman aksatmazdı.Bütün çocukluğu, bütün gençliği İstanbul ‘un en kalabalık konağında geçen Naim Efendi eğlenceli meclisleri, ahbap arasındaki sohbetleri, misafirlere ziyafetleri çok severdi. Fakat öyle bir zaman yaşadı ki bunların hepsi yasaktı. Naim Efendi yeni sazdan, yeni şarkılardan zevk almak şöyle dursun, son senelerde yazılan ve konuşulan Türkçe’yi de anlamıyordu.Bundan beş sene öncesine kadar karısı Nefise Hanımefendi yanı başında idi, rahatını huzurunu mümkün mertebe koruyordu. Zira, bu ihtiyar kadın ölünce evin içinde yalnız kaldı. O öldükten sonra yerine Sekine hanım geçti; fakat Sekine Hanım hiçbir cihetten annesine benzetmiyordu. Tabi ki babası gibi çekingen, içinde titiz, iradesiz, tembel bir kadındı; hususiyle kocasının nüfusuna ve çocuklarının arzularına son derece uyardı. Kocası ise kırk beş yaşında bir züppeden başka bir şey değildi.Naim Efendinin damadı Düyunu Umumiye Müfettişlerinden Servet Bey, Naim Efendinin saflığından yararlanarak bütün iradesini konak içerisinde istediği gibi yürütüyordu. Servet Beyin oğlu Cemil henüz yirmi yaşında bir mektup çocuğu olmasına rağmen Beyoğlu’ndaki büyük lokantaların, gazinoların, barların sadık gediklisi idi. Bu yaşında bir çok zevkleri vardı. Biraderinin küçük sırlarında vakıf olan Seniha ise son çıkan moda gazetelerinin resimlerine benzerdi. Körpe ince ve çolak vücudu ipek böcekleri gibi daima biçim değiştirme, başkalaşma içerisindeydi.Pazartesi günleri Seniha’nın çay günleridir. Avrupa’nın bütün kibar kadınları gibi o günleri giyinir; kuşanır ve tam beşte konağın salonunda nadir görülen bir hanımefendi vakariyle ziyaretçilerini beklerdi. Seniha salonun bir köşesinde iki genç kızla halasının torunu Hakkı Celis’in kendisine okuduğu şiirleri dinler, gözüküyordu. Bu genç kendisinden iki ay küçük olmasına rağmen ve bir çok şiiri bazı mecmualarda çıkmasına rağmen ona parmakları mürekkep lekeli ve pantolonunun dizleri çıkmış zavallı bir mektep çocuğu gibi görünmekten kurtulamıyordu. Saat beşe henüz gelmişti ki; Faik Bey konağı ziyarete geldi. Faik Bey Cemil’in yakın arkadaşları arasındaydı. Kumral, zayıf, uzun saçları iyi taranmış bir gençti. Küçük yaşından beri Avrupa’nın muhtelif şehirlerinde dolaşmış, oturmuş olduğu için hareketlerinde hiç sahte görülmeyen bir frenk zarafeti ve kıvraklığı vardı. Faik Bey ile Seniha arasındaki münasebetin bir arkadaşlık derecesinden fazla olduğunu genç kızın bütün erkek ve kadın arkadaşları bili verirlerdi.Fakat, buna da hafif bir flört manasını verirlerdi. Zira Faik Bey, pek çapkın bir delikanlı ve Seniha, pek şuh bir genç kızdı. Günden güne aralarındaki sevgi çoğalmaya başladı. Faik Bey için Seniha’yı sevmek birdenbire vazgeçilmeyen ihtiyarlardan biri oluverdi. O şimdi kumara ne kadar düşkün ise, Seniha’yı da o kadar arıyor. Seniha’ya kendini o kadar düşkün hissediyordu. Dört günlük bir ayrılıktan sonra sabah Faik Bey konağa geldi. Henüz herkes uykudaydı. Saçları karma karışık, yüzü sapsarıydı. Yanaklarında üç günlük bir sakal, toz renginde bir kir tabakası vardı. Seniha ne var? Ne oldu? Demek isteyen gözlerle Faik Bey’ i süzdü. Faik Bey sessiz bir şekilde hiçbir şey söylemiyordu. Seniha daha sonra kardeşi Cemil’ den öğrendiği kadarıyla Faik Bey’ in kumarda Üç yüz elli lira kaybettiğini ve paraya ihtiyacı olduğunu öğrendi. Cemil parayı Seniha’nın büyükbabasından istemesini söyledi. Seniha’nın bunun mümkün olmayacağını söylemesi üzerine Cemil Seniha’nın elmaslarını rehin koymasını istedi.Seniha dolabını açtı içinden bir çekmece çıkardı. Çekmecenin içinden birkaç tane mahfaza aldı ve birer birer Cemil’e uzattı.Ve hayatında ilk defa olarak ağır ve ciddi bir şekilde düşündü, kaldı. Hayat bir an içinde, ona çıplak ve en kaba haliyle görünmüştü. Bu dünyada her şey ne bayağı, ne beyhude, ne kirliydi... Bu dünyada güzellik bir hayal, sezgi bir efsane, asalet ve zerafet, insanın üstünde hafif bir cilaydı. En güzel bir yüze bir iskelet ifadesi vermek için iki gecelik bir uykusuzluk, bir sevgiyi bir alışverişe çevirmek için birkaç paket iskambil kağıdı, en zarif bir adamı bir dilenciye döndürmek için üç yüz elli liralık bir borç kafiydi.Seniha kalbinin bu bir günlük imtihanından epeyce değişmiş çıktı. Aşktan evvel ki alaycı, havai, şuh ve işveli haline avdet etti.Konağı kiraya verip kardeşi Selma Hanımefendinin yanına taşınma bahsi çıktığından beri Naim Efendi’ nin rahatı huzuru büsbütün kaçtı. Selma Hanımefendinin kararı o kadar katıydı ki hiçbir mazeretle bunun önüne geçmek kabil olmuyordu.NAİM EFENDİ;“Burada doğmuşum, burada yaşamışım, ihtiyarlamışım! Nasıl bırakır giderim? Diyordu.”SELMA HANIM;“Burada, fareler, örümcekler ortasında yapayalnız öleceğine, benim yanımda benim gözüm önünde ölürsün” diyordu.Konak, Naim Efendiyle beraber, her gün biraz daha yıkılıp gidiyordu. Zili bozulan sokak kapısı ağır bir tokmakla vuruluyor ve bir çok gıcırtılarla mustarip bir hayvan gibi sarsıla açılıyordu.3.KiTABIN ANA FiKRi: Kiralık Konakta Osmanlı İmparatorluğunun çöküş dönemindeki toplumsal nedenler dile getirilir.Kiralık Konak İmparatorluğun çöküş çanlarının kulak yırtan sesleri içinde, kuşaklar arasındaki değişen değer yargıların buna bağlı olarak da yaşam biçimlerinin çelişkisini sergileyen bir romandır.Seniha – Faik – Hakkı Celis üçgeni romanın yapısının iskeletidir. Toplumsal rüzgarların savurduğu bu insanlar birer yaprak gibi uçuşuyorlar, hiç toprağa düşmüyorlar. Kiralık Konaktaki kahramanların ortak özelliklerinden biri de düşün-dükleri, ettikleri dünya ile gerçek yaşamları arasındaki bağlantısızlıklardır. Onlar için yaşamın her gerçeği birer beklenmeyen darbedir.Konağın dağılıp satılığa çıkarılmasıyla biten roman bir zümrenin çöküntüsünün üç kuşaklık hikayesidir.4.KİTAPTAKİ OLAYLARIN VE ŞAHISLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ:Naim Efendi:Bir zamanlar en büyük devlet memurluklarında bulunmuştur ama artrık emeklidir.Karısı ölmüştür.Gerçek bir Osmanlı efendisidir.Seniha:Naim Efendi’nin torunudur.Körpe,ince,çevik vücuduyla sürekli bir değişim içindedir.Servet Bey:Naim Efendinin damadı Seniha’nın babasıdır.Müslümanlıktan ve türklükten nefret eden bir kazasker oğludur.müthiş bir hayranlığı vardır;o da Avrupa hayranlığı, frenk taklitçiliğidir.Züppe biridir. Konağı dilediği gibi çekip çevirmek sevdasındadır. Sekine Hanım:Naim Efendi’nin kızı Seniha’nın annesidir.Sekine Hanım, sessiz bir kadındır.Hakkı Celis:Seniha’nın halasının torunudur.Seniha’ya aşıktır.Başlıca zevki , Seniha’ya,onun için yazdığı şiirleri okumaktır.Faik Bey:Seniha’ya karşı ciddi bir duygu beslemediği halde onun kalbiyle oynamaktan çekinmemiştir.Seniha’yı hamile bırakır ama evlenmeyi kabul etmez.5.KİTAP HAKKINDA ŞAHSİ GÖRÜŞLER: Kiralık Konak bir töre romanıdır.Eserde, üç neslin çatışması yansıtılmaktadır.Bunlar, 19, yüzyılın Osmanlı Efendisi, İkinci Meşrutiyet döneminin aşırı alafrangası ve Birinci Dünya Savaşı sırasındaki gençliktir. Olay kapalı ve dar bir çerçevede geçer. Bu bir konaktır. Böylece nesiller arasındaki uçurum, hızlı değişimin getirdiği ahlak buhranı usta bir biçimde sergilenmiştir.6.ESERİN YAZARI HAKKINDA KISA BİLGİ: Kahire’de doğdu. Manisa’nın Karaosmanoğluları ailesindendir. Öğrenimini bir Fransız okulunda tamamladı. 2.Meşrutiyetin ilanından sonra İstanbul’a geldi. Fecr-i Ati topluluğuna katıldı. Çeşitli gazete ve dergilerde yazmaya başladı. Üsküdar Lisesi’nde Felsefe dersleri okuttu. Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu’ya geçerek Batı Cephesinde bulundu. Deneme, makale, anı, oyun türlerinde eserler veren Yakup Kadri Karaosmanoğlu, daha çok romanlarıyla tanındı. Romanlarının konusunu tarihsel ve toplumsal olaylar oluşturur.
Çarşamba, 10 Nisan 2019
ESERİN ADI: Kiralık Konak ESERİN YAZARI: Yakup Kadri KaraosmanoğluYAYINEVİ VE ADRESİ: İletişim Yayınları Klodfarer Caddesi İletişim Han No: 7 Cağaloğlu 34400 İSTANBUL BASIM YERİ ve TARİHİ: İSTANBUL, 1999ESERİN YAYIM MAKSADI Türk toplumunun tarihsel gelişim sürecinde ilk belirtileri XVIII. Yüzyılda görülen ve tanzimatla somutlaşan batılılaşma hareketleri buna bağlı olarak hayat tarzı, değerler ahlak kısacası kültürel değişim. 1.ESERİN KONUSU:Kiralık Konak bir töre romanıdır. Eserde üç neslin çatışması yansıtılmaktadır. Olay bir konakta geçer. Romanda nesiller arasındaki farklar, hızlı değişimin beraberinde getirdiği sakıncalar sergilenmiştir. Seniha-Faik-Hakkı Celis üçgeni romanın yapısının iskeletidir. Seniha’ya karşı ciddi duygular beslemeyen Faik’in onu elde etmesi karşısında Hakkı Celis’in çektiği ıstıraplar ve torununun geleceği uğruna onurunu bir yana bırakan Naim Efendi’nin çilesi anlatılıyor. 2.ESERİN ÖZETİ:Naim Efendi çok zengin, zengin olduğu kadarda hesaplı bir kişiydi. Babasından kalma bir servetti. Büyük bir ihtimamla idare ve muhafaza ediyordu. II. Abdülhamit döneminde devletin yüksek mevkilerinde bulundu. Bir çok defalar valiliklerde dolaştı. Şürayı Devlet Azası, Rüşümat Müdiri Umumisi oldu. İnkılaptan iki sene evvel dolaşık bir “TEVLİYET” (Mütevellilik) davası yüzünden istifasını verdi ve Hükümet işlerinden tiksinerek bir köşeye çekildi. Fakat memuriyet döneminden kalma bayramlaşma ve özel deftere imza olayını hiçbir zaman aksatmazdı.Bütün çocukluğu, bütün gençliği İstanbul ‘un en kalabalık konağında geçen Naim Efendi eğlenceli meclisleri, ahbap arasındaki sohbetleri, misafirlere ziyafetleri çok severdi. Fakat öyle bir zaman yaşadı ki bunların hepsi yasaktı. Naim Efendi yeni sazdan, yeni şarkılardan zevk almak şöyle dursun, son senelerde yazılan ve konuşulan Türkçe’yi de anlamıyordu.Bundan beş sene öncesine kadar karısı Nefise Hanımefendi yanı başında idi, rahatını huzurunu mümkün mertebe koruyordu. Zira, bu ihtiyar kadın ölünce evin içinde yalnız kaldı. O öldükten sonra yerine Sekine hanım geçti; fakat Sekine Hanım hiçbir cihetten annesine benzetmiyordu. Tabi ki babası gibi çekingen, içinde titiz, iradesiz, tembel bir kadındı; hususiyle kocasının nüfusuna ve çocuklarının arzularına son derece uyardı. Kocası ise kırk beş yaşında bir züppeden başka bir şey değildi.Naim Efendinin damadı Düyunu Umumiye Müfettişlerinden Servet Bey, Naim Efendinin saflığından yararlanarak bütün iradesini konak içerisinde istediği gibi yürütüyordu. Servet Beyin oğlu Cemil henüz yirmi yaşında bir mektup çocuğu olmasına rağmen Beyoğlu’ndaki büyük lokantaların, gazinoların, barların sadık gediklisi idi. Bu yaşında bir çok zevkleri vardı. Biraderinin küçük sırlarında vakıf olan Seniha ise son çıkan moda gazetelerinin resimlerine benzerdi. Körpe ince ve çolak vücudu ipek böcekleri gibi daima biçim değiştirme, başkalaşma içerisindeydi.Pazartesi günleri Seniha’nın çay günleridir. Avrupa’nın bütün kibar kadınları gibi o günleri giyinir; kuşanır ve tam beşte konağın salonunda nadir görülen bir hanımefendi vakariyle ziyaretçilerini beklerdi. Seniha salonun bir köşesinde iki genç kızla halasının torunu Hakkı Celis’in kendisine okuduğu şiirleri dinler, gözüküyordu. Bu genç kendisinden iki ay küçük olmasına rağmen ve bir çok şiiri bazı mecmualarda çıkmasına rağmen ona parmakları mürekkep lekeli ve pantolonunun dizleri çıkmış zavallı bir mektep çocuğu gibi görünmekten kurtulamıyordu. Saat beşe henüz gelmişti ki; Faik Bey konağı ziyarete geldi. Faik Bey Cemil’in yakın arkadaşları arasındaydı. Kumral, zayıf, uzun saçları iyi taranmış bir gençti. Küçük yaşından beri Avrupa’nın muhtelif şehirlerinde dolaşmış, oturmuş olduğu için hareketlerinde hiç sahte görülmeyen bir frenk zarafeti ve kıvraklığı vardı. Faik Bey ile Seniha arasındaki münasebetin bir arkadaşlık derecesinden fazla olduğunu genç kızın bütün erkek ve kadın arkadaşları bili verirlerdi.Fakat, buna da hafif bir flört manasını verirlerdi. Zira Faik Bey, pek çapkın bir delikanlı ve Seniha, pek şuh bir genç kızdı. Günden güne aralarındaki sevgi çoğalmaya başladı. Faik Bey için Seniha’yı sevmek birdenbire vazgeçilmeyen ihtiyarlardan biri oluverdi. O şimdi kumara ne kadar düşkün ise, Seniha’yı da o kadar arıyor. Seniha’ya kendini o kadar düşkün hissediyordu. Dört günlük bir ayrılıktan sonra sabah Faik Bey konağa geldi. Henüz herkes uykudaydı. Saçları karma karışık, yüzü sapsarıydı. Yanaklarında üç günlük bir sakal, toz renginde bir kir tabakası vardı. Seniha ne var? Ne oldu? Demek isteyen gözlerle Faik Bey’ i süzdü. Faik Bey sessiz bir şekilde hiçbir şey söylemiyordu. Seniha daha sonra kardeşi Cemil’ den öğrendiği kadarıyla Faik Bey’ in kumarda Üç yüz elli lira kaybettiğini ve paraya ihtiyacı olduğunu öğrendi. Cemil parayı Seniha’nın büyükbabasından istemesini söyledi. Seniha’nın bunun mümkün olmayacağını söylemesi üzerine Cemil Seniha’nın elmaslarını rehin koymasını istedi.Seniha dolabını açtı içinden bir çekmece çıkardı. Çekmecenin içinden birkaç tane mahfaza aldı ve birer birer Cemil’e uzattı.Ve hayatında ilk defa olarak ağır ve ciddi bir şekilde düşündü, kaldı. Hayat bir an içinde, ona çıplak ve en kaba haliyle görünmüştü. Bu dünyada her şey ne bayağı, ne beyhude, ne kirliydi... Bu dünyada güzellik bir hayal, sezgi bir efsane, asalet ve zerafet, insanın üstünde hafif bir cilaydı. En güzel bir yüze bir iskelet ifadesi vermek için iki gecelik bir uykusuzluk, bir sevgiyi bir alışverişe çevirmek için birkaç paket iskambil kağıdı, en zarif bir adamı bir dilenciye döndürmek için üç yüz elli liralık bir borç kafiydi.Seniha kalbinin bu bir günlük imtihanından epeyce değişmiş çıktı. Aşktan evvel ki alaycı, havai, şuh ve işveli haline avdet etti.Konağı kiraya verip kardeşi Selma Hanımefendinin yanına taşınma bahsi çıktığından beri Naim Efendi’ nin rahatı huzuru büsbütün kaçtı. Selma Hanımefendinin kararı o kadar katıydı ki hiçbir mazeretle bunun önüne geçmek kabil olmuyordu.NAİM EFENDİ;“Burada doğmuşum, burada yaşamışım, ihtiyarlamışım! Nasıl bırakır giderim? Diyordu.”SELMA HANIM;“Burada, fareler, örümcekler ortasında yapayalnız öleceğine, benim yanımda benim gözüm önünde ölürsün” diyordu.Konak, Naim Efendiyle beraber, her gün biraz daha yıkılıp gidiyordu. Zili bozulan sokak kapısı ağır bir tokmakla vuruluyor ve bir çok gıcırtılarla mustarip bir hayvan gibi sarsıla açılıyordu.3.KiTABIN ANA FiKRi: Kiralık Konakta Osmanlı İmparatorluğunun çöküş dönemindeki toplumsal nedenler dile getirilir.Kiralık Konak İmparatorluğun çöküş çanlarının kulak yırtan sesleri içinde, kuşaklar arasındaki değişen değer yargıların buna bağlı olarak da yaşam biçimlerinin çelişkisini sergileyen bir romandır.Seniha – Faik – Hakkı Celis üçgeni romanın yapısının iskeletidir. Toplumsal rüzgarların savurduğu bu insanlar birer yaprak gibi uçuşuyorlar, hiç toprağa düşmüyorlar. Kiralık Konaktaki kahramanların ortak özelliklerinden biri de düşün-dükleri, ettikleri dünya ile gerçek yaşamları arasındaki bağlantısızlıklardır. Onlar için yaşamın her gerçeği birer beklenmeyen darbedir.Konağın dağılıp satılığa çıkarılmasıyla biten roman bir zümrenin çöküntüsünün üç kuşaklık hikayesidir.4.KİTAPTAKİ OLAYLARIN VE ŞAHISLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ:Naim Efendi:Bir zamanlar en büyük devlet memurluklarında bulunmuştur ama artrık emeklidir.Karısı ölmüştür.Gerçek bir Osmanlı efendisidir.Seniha:Naim Efendi’nin torunudur.Körpe,ince,çevik vücuduyla sürekli bir değişim içindedir.Servet Bey:Naim Efendinin damadı Seniha’nın babasıdır.Müslümanlıktan ve türklükten nefret eden bir kazasker oğludur.müthiş bir hayranlığı vardır;o da Avrupa hayranlığı, frenk taklitçiliğidir.Züppe biridir. Konağı dilediği gibi çekip çevirmek sevdasındadır. Sekine Hanım:Naim Efendi’nin kızı Seniha’nın annesidir.Sekine Hanım, sessiz bir kadındır.Hakkı Celis:Seniha’nın halasının torunudur.Seniha’ya aşıktır.Başlıca zevki , Seniha’ya,onun için yazdığı şiirleri okumaktır.Faik Bey:Seniha’ya karşı ciddi bir duygu beslemediği halde onun kalbiyle oynamaktan çekinmemiştir.Seniha’yı hamile bırakır ama evlenmeyi kabul etmez.5.KİTAP HAKKINDA ŞAHSİ GÖRÜŞLER: Kiralık Konak bir töre romanıdır.Eserde, üç neslin çatışması yansıtılmaktadır.Bunlar, 19, yüzyılın Osmanlı Efendisi, İkinci Meşrutiyet döneminin aşırı alafrangası ve Birinci Dünya Savaşı sırasındaki gençliktir. Olay kapalı ve dar bir çerçevede geçer. Bu bir konaktır. Böylece nesiller arasındaki uçurum, hızlı değişimin getirdiği ahlak buhranı usta bir biçimde sergilenmiştir.6.ESERİN YAZARI HAKKINDA KISA BİLGİ: Kahire’de doğdu. Manisa’nın Karaosmanoğluları ailesindendir. Öğrenimini bir Fransız okulunda tamamladı. 2.Meşrutiyetin ilanından sonra İstanbul’a geldi. Fecr-i Ati topluluğuna katıldı. Çeşitli gazete ve dergilerde yazmaya başladı. Üsküdar Lisesi’nde Felsefe dersleri okuttu. Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu’ya geçerek Batı Cephesinde bulundu. Deneme, makale, anı, oyun türlerinde eserler veren Yakup Kadri Karaosmanoğlu, daha çok romanlarıyla tanındı. Romanlarının konusunu tarihsel ve toplumsal olaylar oluşturur.
Zahirüddin Muhammed Babür - Gazel (Unutmagil)
Perşembe, 11 Nisan 2019
Gehi sağın ne boldı zârlerniUnutmagil burungı yârlerniSeni körmey yırakdın zâr boldımBirâr yâd et yırâkdın zârlerniYüzüngdin ayru men hâr ey azîzimKişi güldin ayırmes hârlerniKözüng bîmârımen, mendin yumub közYene ağrıtmagıl bimârlerniSanga bir yol yetr fikridedürmenUnutma bir yoli efgârlerniSanga könglümni aldurdum cihândaKöribmen gerçi köp dildârlerniZihî kadlerga Bâbür âşık olsangBurunrâk közlegeysen dârlerniÖzbek alfabesiyle
Perşembe, 11 Nisan 2019
Gehi sağın ne boldı zârlerniUnutmagil burungı yârlerniSeni körmey yırakdın zâr boldımBirâr yâd et yırâkdın zârlerniYüzüngdin ayru men hâr ey azîzimKişi güldin ayırmes hârlerniKözüng bîmârımen, mendin yumub közYene ağrıtmagıl bimârlerniSanga bir yol yetr fikridedürmenUnutma bir yoli efgârlerniSanga könglümni aldurdum cihândaKöribmen gerçi köp dildârlerniZihî kadlerga Bâbür âşık olsangBurunrâk közlegeysen dârlerniÖzbek alfabesiyle