Halk Hikayeleri

Halk Hikayeleri kategorisindeki makalelerin listesi
Başlık	Tıklamalar
Âşık Garip	Tıklamalar: 437
Emrah ile Selvi Han	Tıklamalar: 367
Halk Hikayeleri	Tıklamalar: 689
Halk Hikâyeleri Notları	Tıklamalar: 322
Halk Hikâyelerinin Kaynakları	Tıklamalar: 1964
Halk Hikâyelerinin Şekil Özellikleri	Tıklamalar: 1393
Halk Hikâyelerinin Tasnifi	Tıklamalar: 804
Halk Hikâyelerinin Yapısı	Tıklamalar: 507
Halk Hikâyesi	Tıklamalar: 498
Köroğlu ve Bolu Beyi	Tıklamalar: 395
Köroğlu'nun Telli Döne'yi Kaçırması ve Evlendirmesi	Tıklamalar: 336
Şah İsmail	Tıklamalar: 369
Saim Sakaoğlu - Halk Hikâyeleri	Tıklamalar: 659

Seçilmiş Yazılar / Şiirler

Ahmet Rasim - Çorba
Salı, 18 Eylül 2018
Kana kuvvet göze fer batna cilâdır çorbaİllet-i cû’a deva mahz-ı gıdâdır çorbaSağlara, hastalara ayni şifâdır çorbaAğniya dostu, muhibb-i fukarâdır çorbaHâsılı hâhiş ile ekle sezâdır çorba “Sahne-i Lüp”te ağız Lû’bu’nın ilk perdesidirHer zamân önde yürür, et’ime serkerdesidirBence hep batn-ı beşer çorba cilakerdesidirBütün efrâd-ı ecânib “supa” perverdesidirÂlemin sevgilisi dense sezâdır çorba Ramazanda hele bin cân ile herkes gözlerDaha gündüzden onu mîde-i hâlî özlerÇorbaya dâir olur sofrada yağlı sözlerO ise baklavanın râhını durmaz düzlerÖyle bir râhber-i bâd-hevâdır çorba Ekşili, terbilyeli başlar ise âhengeGirişir tab’-ı şikem nağme-i çengâçengeBoyanır kîseye, efkâra göre her rengeDar boğazlarda girer girse kaşıkla cengeO zamân sıdk ile muhtâc-ı duâdır çorba

Akmırat Gürgenli - Ferdusinıñ Şah-naması Türkler hakında näme diyyär?
Salı, 18 Eylül 2018
Horasanlı pars şahırı Abulkasım Ferdusinıñ Şah-namasına Türkmen edebiyatında has orun berilip, onı gündogarıñ iñ görnükli şahırı ve eserini bolsa beyik epos dilip tanadılyar. Türkmenistanıñ yokarı okuw jaylarında, universitetdir dil institutında bu pars eseri hakında giyñ möçberde gürrüñ edilyär. Azadı adındakı merkezi kitaphananıñ diywarlarında şahırıñ özi we eserlerini añlatyan suwratlar gazlıpdır. Dogurdanam bu "pars şa" eserine şeyle köp üns bermek biziñ milletimize nämä gerek? Pars edebiyatçıları şahnama poeziyasını Eyran (oka pars) mifologiyası esasında dörän ulı manumental diip sıpatlandıryarlar. Eseriñ döreyşi barasında şeyle gürrüñ bar:" Türk hökümdarlarında Gaznalı soltan Mahmıt "Eyran-Turan" tarıhı hakında bir eser yazılmasını buyranmış. İlki şah-nama eserini 996-njı yılda Marılı "Mesudi Märwäzi" yazıp başlayar, ondan soñ "Dakıkı" bu iyşi dewam etyär, Dakıkı ölenden soñ Ferdusi iyş başına geçyär. Parslarıñ toslan rowayatlarına görä soltan Mahmıt eseriñ her beytine bir altın berjegini wada berenmiş. Ferdusi öz "Şah-namasını" yazıp soltana hödürleyär. Soltan Mahmıt eser bilen tanış bolanda soñ, onı halaman, altın yerine kümüş derem (derhem) berenmiş, Ferdusi munı görüp, soltanıñ adına yazgarıjı goşgı goşup, gorkusından başga yere gaçıp gidenmiş. Aradan bir näçe wagıt geçenden soñ, soltan öz eden iyşinden puşman bolup altınları yollayar. Yükli kerwen şäheriñ bir derwezesinden girende, dünyäden öten Ferdusini jaylamak üçin, adamlar ol bir derwezesinden çıkıp baran, şahırıñ gıyzı bolsa iyberilen altınları ıyzına gaytaranmış. Pars edebiyatçılarıñ toslap tapan bu rowayatı bu yerde bityär. Bu rowayat bilen baglanşıklı birnäçe sorag yüze çıkyar: 1- Şah-nama dogrudan pars mifologiya esasında yazlıpdırmı? 2- Näme üçin soltan Mahmıt Ferdusa altın bermändir, soltan bu iyşi bilen nämäni añlatmak isläpdir? Şah-namanıñ nähil döreyşi we onuñ türki halklarıñ mitologiyası esasında dörändigi barasında Çin-maçın çeşmelerinde bilgi bar. Ferdusınıñ düzen eseri şol ınançlara dayanıp yazılyar. Ferdusi ussatlık bilen rowayatıñ orginalını degişdirip, onı pars ruhuna uygun äheñde yazyar. Ol pars mifologiyasından peydalanıp, Rüstemeniñ atasınıñ bir simrug guşı tarafından beslenmegi we ş.m-ler. Ferdusi öz eserinde parsları jomard we batır, türkleri bolsa wagşı, zelil we gorkak diyip sıpatlandıryar. Söweşlerde mıdam parslar üstün gelip, türkler bolsa yeñilyär. Ferdusi türklere: "Bu siziñ alın yazgıdıñız, öz pesligiñzi boyun alıñ, parslarıñ beyikligini, türkleriñ elleriniñ astındıgına ınanıñ, pars päliwanı Rüstemi hiyç bir türk päliwanı yeñip bilmez, yeñse onı diñe öz oglı (Sohrap) yeñip biler" diyip, ruhı taydan basgı salyar. Bütin bu zatlara dıkgat edip siyn etseñ Ferdusiniñ Şah-naması ınsanları kemsidiji, barıp yatan şaunistik ideyadan ılham alyandıgını añsa bolyar. Eseriñ milletçilik pähminden ugur alyandıgınıñ başga bir delili bolsa ulanılan sözler hakındadır. Pars diliniñ lekstologiyasınıñ üstünde iyşlän rus alımı Peysyokowıñ hasaplamagına görä çagdaş pars dilinde 250 müñ söz bar, onuñ 175 müñi arap dilinden alnan sözlerdir, diymek pars dilindäki sözleriñ 75%-i arapçadır, galan 25% sözler bolsa türk, mongol we Awrupa dillerinden alnan sözlerdir. Esasan pars dilindäki sözleriniñ 10-dan 9-i alınma sözlerdir. Muña garamazdan Ferdusiniñ öñe süren şaunistik äheñli 60-müñ beyitli eserinde başga dillerden hiyç bir söz alınmandıgı orta atılyar, arasında çäre bolmansoñ diñe bir näçi arap sözlerinden peydalananı üçin ol, öz okıjılarından ötünç sorayar. Ferdusi öz eserinde diñe türkleri däl, edil şol bir wagtıñ özünde arapları hem kemsidip, oları "düye südüni içip, paşlak etini iyip yören araplar" diyip kemsityär. Ferdusi pars we umuman bütin gündogar edebiyatında şaunistik dünyägarayışlı yeke-täk şahırdır. Ne Ferdusiden öñ, ne-de ondan soñ gündogar edebiyatında 2-nji bir şaunist söz ussadına gabat gelinmeyär. Parslar tarafından "dünyäniñ ulı mitologiyasını beyan etyän " hökmünde öwlüp arşa çıkarılan Şah-namada diñe 4 müñ söden peydalanılıpdır. Deñeşdirme hökmünde ayıtsak rus dilinde 200 müñ söz bolsa, Puşkin öz eserinde 17 müñden artık sözden peydalanıpdır. Göwrüm taydan beyle ulı bolan Şah-namada 4 müñ sözden peydalanılan bolsa, bu, eseriñ poetik mazmunını aç-açan orta çıkaryar. Gaznalı Türk soltanı Mahmıt Ferdusä Şah-nama eseri düzmek buyrugını berende, Eyran-Turan söweşleriniñ obeyektiv görnüşini beyan edilmegi talap etyär. Eser düzlüp, soltana hödürlenende, maslahatlaşılan zatlarıñ terisine gabat gelinyär. Soltan Mahmıt özüni "Alp-är Tüñña"-nıñ (Ferdusi onı Afrasiyaab adına ütgetyär) hakıkı miyrasdüşeri sayärdı. Ol döwürde Alp-är Tüññanıñ gahrımançılıklı keşbi iyl arasında giyñden yayrapdı. Bu milli dessanda Alp-är Tüññanıñ mertligi, başarjañlıgı, iyl-gün hem toprak üstünde görkezen batırlıgı wasp edilyär. Bu milli destan türkleriñ arasında giyñden yayramagı, hatta aradan yüz yıllar geçse-de türkleriñ Alp-är Tüññanı yüreklerde ebedileşdirmekleri barasında 11-nji asrıñ ulı Türk dilçi alımı Kaşgarlı Mahmıt öz "Diwan-e logat-e türk" eserinde Alp-är Tüññanıñ ölümi barasında şeyle yazıpdır: "Alp-är Tüñña öldümi ? Yaman dünyä galdımı ? Pelek öjün aldımı ? İndi yürek daglanar." Şeyle-de 11-nji asrıñ Türk ulı şahırı, "Gutadgubilik"(bagıt beriji ılım) eseriñ yazıjısı Balasagunlı "Yüsüp hajeb-e has" hem öz eserinde Alp-är Tüññanı hormat bilen yatlaär. Ferdusi öz Şah-namasında Türkleriñ milli gahrımanı Alp-är Tüññanıñ adını Afrasiyaba üytgedip, onı yüregi gara, erbetligiñ ıyzında bolan adam hökmünde sıpatlandıryar. Ferdusidan soñ pars edebiyatında onı şeyle tandıp gelyärler. Bu bir bolajak zat. Bir mahal İylamitlar bilen duşman bolan Akadler, İylamitlarıñ söygüli Tañrıları, Akadler üçin iñ gorkunç Tañrı hökmünde sıpatlanıpdı. Ferdusiniñ yaşan döwri(934-1020) Eyran, Gaznalı Türk häkimiyeti astındadı. Ferdusiniñ öz eserini şeyle şaunistik ruhda yazmagı, türkleriñ hökümetine çıdap bilinmedik reaksiya, garşılık we onuñ netijesidi. Gaznalı soltanıñ we Türk halkınıñ Ferdusi tarafından kemsidilmegi geçip bolmajak günädi. Şoña görä soltsan Mahmıt altın yerine kümüş yollayar. Muña meñzeş başga bir hadısa hem Omar Hayyamıñ döwründe yüz beryär. Hayyam "Nowruz-nama" eserinde parsları batır görkezmäge sınanşyar. Hayyam öz eserini Seljulkı soltan "Börük-yarıga" hödürläp, ulı serpaya garaşyar, emma soltan onı souk garşı alyar. Hayyam eden yalñışına düşnüp galyar. Şah-namanıñ yazılmagından 300 yıldan köp geçenden soñ Türkleriñ beyik serdarı "Emir Temir"(agsak Teymur) Ferdusiniñ mazarınıñ üstüne barıp: "Gal ayaga, gorkoklıgına gülüp, masgaralan Türki gör" diyenmiş. Bu faktiñ özi Ferdusiniñ pars şaunizmine gullhk edendigini görkezyär. Parslarıñ orta atan rowayatında göye soltan Mahmıt soñundan puşman bolup, eseriñ gadrını bilip şahıra altın yollandıgı aydılyar. Bu düybünden yasama we toslanıp tafılan zat. Soltan Mahmıt puşman bolar yalı hiyç bir yalñış iyş etmändi. Ferdusiniñ yazan Şah-namasınıñ galplaşan destanlarını yüze çıkaran häzir bolsa pars edebiyatına gullhk edip yören türk soylı Ahmat Şamlu(Şamlı), 1994-nji yılda Amerikanıñ Berkli universitetinde gızıklı çıkış etdi. Onuñ pikirine görä "demirçi Kave" we gerişlerinden ajdarha çıkıp duran "Zahhak" destanı düybünden tersine. Zalım diylip görkezilen Zahhak yuwrtda bay-feodallarıñ bähbitlerini howpa salyan, garıyp-gasarlarıñ peydasına reformlar geçireni üçin, taghtdan agdarılan Ferydun şahıñ küşgürmegi bilen demirçi Kave ayaga galıp, Zahhakı agdarıp, Ferydunı tagta çıkaryar. Ferdusınıñ Şah-namasında bolsa Zahhakı örän yawuz bir adam sıpatlandıryar, gerişlerinden çıkıp duran ajdarlarını köşetmek üçin her giyje iki yigidi öldürip, onuñ mañzını ajdarlarına berilyändigi beyan edilyär. Biz bu kiçi makalada Ferdusiniñ düzen Şah-namasınıñ Türklere nähil garayşı barasında durup geçdik. Türkmenistanlı alımlarmızıñ bu eser barasında düpli barlaglar geçirip, eseriñ hakıkı obrazını iyle-güne ayan etmeklerini umıyt etyäris.

Anton Çehov - Acı
Cuma, 14 Eylül 2018
"Kime anlatsam kederimi?" ░ Akşam karanlığı... Sulu, iri iri kar taneleri, henüz yakılmış fenerler etrafında uçuşuyor, ince, yumuşak bir alçı tabakası gibi damları, atların sırtlarını, omuzlarını, başlıklarını kaplıyor. Arabacı lona Potapov, bir hayalet gibi bembeyaz. Canlı bir vücut ne kadar büzülebilirse o kadar büzülmüş, hiç kımıldamadan yerinde oturuyor. Üzerine bir yığın kar düşse bile gene karı silkmek lüzumunu duymayacak. Beygiri de bembeyaz, hareketsizdir. Hareketsizliğiyle, keskin köşeli biçimiyle, ayaklarının sopaya benzeyişiyle o bir kapiğe satılan posta atlara benziyor. Herhalde düşünceye dalmış. Sabandan, alıştığı o rahat manzaralardan alınıp da buraya, korkunç ışıklarıyla, hiç kesilmeyen gürültüleriyle, öteye beriye koşuşan insanlarla dolu bu kargaşalık içine düşen bir mahlûk, böyle uzun uzun düşünmez de ne yapar? lona ile beygiri, çoktan beri yerinde kımıldamıyorlar. Avludan daha yemekten önce çıkmışlardır, hâlâ siftah etmediler. İşte şehir üzerine akşam karanlığı basıyor. Fener ışıklarının solgun alevleri, yeislerini daha canlı ışıklara bırakıyor. Sokağın gürültüsü, daha da artıyor, lona birdenbire: — Arabacı, Viborg tarafına, diye bir ses işitiyor. Arabacı... Şaşırıyor, karla birbirine yapışan kirpikleri arasında, kaputla kukuleta giymiş bir subay görüyor. Subay: — Viborg tarafına, diye tekrarlıyor. Uyuyor musun, nedir? Viborg'a! lona, kabul işareti olarak dizginleri çekiyor. Bu çekişle, atın dizginleri, sırtı üzerindeki karlar, alçı parçaları halinde düşüyor... Subay, kızağa oturur. Arabacı, dudaklarını şapırdatır, boynunu, kuğu gibi uzatır, yerinden kalkar gibi davranır. Fazla alışkanlık yüzünden kamçısını sallar. Beygir de boynunu uzatır, sopa biçimindeki ayaklarını büker, kararsız kararsız yerinde kımıldar. Çok geçmeden, aşağı yukarı giden karartılardan sesler işitir: — Nereye gidiyorsun ulan? Şeytan mı dürttü seni. Sağa al, sağa! Kızaktaki subay kızarak: — Sen daha kızak sürmesini bilmiyorsun, sağa gitsene, der. Bir karose arabacısı küfreder, sokağı koşa koşa geçerken omzuyla atın ağzına çarpan bir yolcu, lona'ya öfkeli öfkeli bakar, sonra kolundan karları silker, lona, yerinde sanki iğne üzerinde oturuyormuş gibi kımıldar, dirseklerini geniş geniş açar, sanki nerede olduğunu, niçin burada olduğunu anlamıyormuş gibi gözlerini fırıl fırıl döndürür. Subay alaylı alaylı: — Hepsi de ne aşağılık herifler değil mi? Sanki seninle çarpışmak yahut atın altına düşmeye gayret ediyorlar. Birbiriyle sözleşmişler gibi, öyle değil mi? lona, başını çevirip müşterisine bakar, dudaklarını kıpırdatır... Bir şey söylemek istediği bellidir. Ama boğazından, kısık seslerden başka bir şey çıkmaz. Subay: — Ne var? diye sorar. lona, gülümsüyormuş gibi ağzını çarpıtır, ıkınır, sıkınır, nihayet: — Benim de beyefendi... bu hafta oğlum öldü. — Hım... Neden öldü? lona, bütün gövdesiyle müşterisine döner: — Kim bilir? der. Herhalde hummadan... Hastanede üç gün yattı, öldü. Allah’tan işte. Karanlık içinde: — Yolunu değiştirsene herif... Ne o, köpoğlu köpek, görmüyor musun? sesleri işitilir. Müşteri: — Sür, sür, der. Bu gidişle sabaha kadar varamayız. Atı biraz sürsene! Arabacı tekrar boynunu uzatır, yerinde bir davranır, ağır bir kibarlıkla kırbacını şaklatır. Bundan sonra birkaç defa başını çevirir, müşteriye bakar. Ama o, gözlerini kapar. Dinlemeye hiç de istekli olmadığı bellidir, lona, müşterisini Viborg tarafına bıraktıktan sonra lokanta önünde durur. Gene büzülür, gene hareketsiz kalır. Sulu kar, tekrar başlar. Onu da atını da gene beyaza boyamaya başlar. Bir saat böyle geçer. Kendisi de, beygiri de gene bembeyaz kesilir. Bir saat, iki saat böylece geçer. Kaldırımda yüksek sesle tartışıp lâstiklerini kuvvetle vurarak üç genç geçer, ikisi uzun, ince boyludur, üçüncüsü kısa boylu, kamburdur. Titrek bir sesle: — Arabacı, polis köprüsüne, diye bağırır. Üç kişi yirmi kapik. lona, dizgileri çeker, dudaklarını şapırdatır, yirmi kapik para değil ama ne yapsın, artık fiyatı düşünmez. Ruble mi, beş kapik mi onca farkı yoktur. Yeter ki, müşteri olsun. Gençler birbirine sövüp sayarak, itişe kakışa kızağa yaklaşır, üçü de oturmaya çalışırlar. Kimin oturup, kimin ayakta kalacağını kararlaştırmaya çalışırlar. Uzun tartışmalardan, karşılıklı alaylardan sonra en kısa boyluları kamburun ayakta durmasına karar verilir. Kambur, yerini alarak lona'nın ensesine üfler: — Haydi, sür, diye titrek bir sesle bağırır. Atı bir kırbaçla bakalım. Amma da şapkan var, kardeş. Daha kötüsü Petersburg'da bulunmaz. lona, hi hi, diye güler: — İşte böyle şapka. — E, böylesi, sürsene beygirini. Yol boyunca hep böyle mi gideceksin. Yoksa ense köküne indiririm ha. Uzun boylulardan biri: — Başım çatlıyor, der. Dün Dukmasov'larda Vaska ile birlikte dört şişe konyak içtik. Öbür uzun boylusu da: — Amma da atarsın sen, diye çıkışır. — Vallahi doğru söylüyorum. — Evet o kadar doğru ki, bitler bile güler. lona, hi hi, diye güler: — Baylarımın keyfi yerinde. Kambur, kızarak: — Allah cezanı versin moruk, der. Sürecek misin, sürmeyecek misin? Bu sanki arabayla gitmek mi? Şunu bir kamçılasana. Hadi bakalım. Hah, işte öyle. Adamakıllı. lona, sırtında bir vücudun kımıldadığını, kamburun sesini duyar. Kendisine edilen küfürleri işitir, insanları görür, yalnızlık duygusu, yavaş yavaş ondan uzaklaşır. Kambur, öyle yakası açılmadık uzun küfürlere başlar ki, bitirmeye nefesi yetmez, öksürmeye başlar. İki uzun boylu genç, bir Nadejda Petrovna'nın sözünü etmeye başlarlar. lona, onlara döner, kısa bir sessizliği fırsat bilerek başını biraz daha çevirip der ki: — Benim de bu hafta oğlum öldü. Kambur, öksürdükten sonra dudaklarını silerek içini çeker: — Hepimiz öleceğiz, der. Hadi, sür, sür. Ben daha fazla böyle gidemem, imkânı yok. Bu arabacı bizi ne zaman götürecek? — Sen de şöyle hafiften ensesine bir in de... — Moruk, işitiyor musun? Ensene indireyim mi? Size nezaketli davranmaktansa insan yürüsün daha iyi. İşitiyor musun? Eşek eşekoviç. Sözlerim vız geliyor galiba sana. lona, ensesine inen tokatları pek duymaz, daha çok sesini işitir. — Hi hi, diye güler, neşeli baylar. Allah uzun ömür versin. Uzun boylusu: — Arabacı evli misin? diye sorar. — Ben mi? hi hi hi, neşeli baylar. Şimdi bir tek karım var. Kara toprak... Ha ha ha, mezar, mezar... Oğlum öldü de ben yaşıyorum. Şaşılacak şey. Ölüm, yanlış kapı çaldı. Bana geleceğine oğluma geldi... lona, oğlunun nasıl öldüğünü anlatmak için başını çevirir. Ama o anda kambur, hafifçe içini çeker: — Hele şükür, gelebildik, der. Arabacı, yirmi kapik aldıktan sonra karanlık bir giriş kapısı içinde kaybolan hovarda gençlere uzun uzun bakar. Gene yalnız kalır. Gene içinde sessizlik başlar... Bir zaman sönmüş olan acısı gene baş gösterir, daha büyük bir kuvvetle göğsünü ezer. lona'nın gözleri kaygıyla, acıyla sokağın iki yanından geçen kalabalığa dikilir: gelip geçen binlerce insandan onu dinleyecek biri var mı acaba? Ama kalabalık, ne onu ne de acısını fark etmeden geçip gider. Acısı korkunçtur, sınırsızdır. Ona öyle geliyor ki, göğsü patlayıp içinden acısı fışkırsa, bütün dünyayı kaplayacaktır, ama gene de bu acı görünmez. O kadar küçük bir kabuğa sığınmıştır ki, gündüz ışık altında bile görülmez... lona, elinde zembil taşıyan bir kapıcı görür, onunla konuşmaya karar verir: — Kuzum, saat kaç? diye sorar. — Ona geliyor. Niye durdun burada? Yürüsene! lona, birkaç adım uzaklaşır. Tekrar büzülür. Kendini acısına verir. Artık insanlarla konuşmayı lüzumsuz sayar. Ama daha beş dakika geçmeden, eğilip kalkar, sanki bir acı duymuş gibi başını sallar, dizginleri dürter. Artık daha fazla dayanamaz: "hana gideyim" diye düşünür, hana. Beygir, sanki düşüncesini anlamış gibi tırısa kalkıp koşmaya başlar. Bir buçuk saat geçmeden büyük, pis bir tandır yanında oturur. Tandırda, döşemede, peyklerde insanlar yatmışlar, horulduyorlar. Dumanlı, boğucu bir hava. lona, uyuyanlara bakar, başını kaşır. Oraya bu kadar erken döndüğüne pişman olur. "Arpanın parasını bile çıkaramadım, diye düşünür. Kederim hep bundan. İşini bilen, atını doyuran insan her zaman rahattır." Genç bir arabacı, bir köşeden kalkar. Uyku sersemliğiyle yıkıla yıkıla boğazını temizler. Su dolu kovaya uzanır, lona: — Su mu içeceksin? der. — Evet, su. — Eh, afiyet olsun. Benimse kardeş oğlum öldü. Haberin var mı? Bu hafta, hastanede... Olur şey değil. lona, bu sözlerin ne tesir bırakacağına bakar. Ama hiçbir tesir bırakmadığını görür. Genç arabacı kafasını yorganın altına sokup hemen uyur. İhtiyar, ah çeker, başını kaşır... Genç arabacı nasıl su içmek isterse, o da öyle konuşmak ister. Oğlu öleli nerde ise bir hafta olacak. O ise bu hikâyeyi daha kimseye gereği gibi anlatamadı. İyice, rahat rahat anlatması lâzım. Oğlunun nasıl hastalandığını, nasıl acı çektiğini, ölmeden önce neler söylediğini, nasıl öldüğünü anlatmak lâzım. Cenaze merasimini, rahmetlinin elbiselerini almak için hastaneye gidişini anlatması lazım. Köyde, kızı Anisa kaldı. Onun sözünü etmek lâzım. Daha anlatacak neler var, neler. Dinleyen ah çekmeli, ohlamalı, puflamalı. Kadınlarla daha da iyi konuşulur. Budaladırlar ama iki sözle ağlamaya başlarlar, lona: "Gidip beygire bakayım" diye düşünür. Uyumak için her zaman vakit bulunur. Giyinir, beygirin bağlı olduğu ahıra gider, arpayı, samanı, havayı düşünür. Yalnızken oğlunu düşünemez. Ancak başka biri olduğu zaman konuşabilir. Ama kendi kendine düşünüp onu gözlerinin önüne getirmek, kendine dayanılmaz bir acı verir, lona, beygirinin parlak gözlerini görünce: — Yalanıyor musun? der. Yalan! yalan! Arpanın parasını çıkarmazsak saman yiyeceğiz... Evet... Artık ihtiyarladım, arabayı sürecek takatim kalmadı. Arabacılık etmek benim değil, oğlumun harcıydı... O tam arabacıydı... Ne olurdu yaşasaydı... Kısa bir zaman sürer, sonra devam eder: öyle işte kardeşim kısrak... Kuzma loniç yok artık... Allah rahmet eylesin... Boşu boşuna gitti işte... Düşün bir kere. Senin bir tayın var, onun öz annesisin... Bir de bakıyorsun, birdenbire tay ölüveriyor... Acımaz mısın? Beygir yalanır, dinler, sahibinin ellerine doğru solur..Çeviren: Servet Lünel

Dilfuze Sâbirova - Salkımsöğütlerin Sakladığı Sır
Salı, 18 Eylül 2018
Milletlerarası yarışmada dereceye girip ülkemize dönen meşhur ressama “Neden yalnız salkımsöğütleri çiziyorsunuz?” diye sordum. O da bana derdini anlattı: — Köyümüzde salkımsöğütlerin sıra sıra boy attığı çay kenarını çok severdim. Yazın ağaçlar o kadar yoğun olurdu ki salkımsöğüt dalları arasında rahatça saklanıp oturmak mümkündü. Yazın ağaçların yumuşacık yapraklarını yüzüme bastırıp en çok sevdiğim işti. Yaprakların hışırtısına akan suyun çağlaması da eklenir güzel bir şarkı söylerlerdi. Bu tabiatın şarkısıydı. Hiçbir çeşit teybi, mikrofonu yok, tabii… Bende resim çizme kabiliyetinin nasıl ortaya çıktığını bilmiyorum lakin elime kâğıt geçti mi resim çizmeye başlardım. Bu âdetimi babam pek sevmezdi. Annemse benim çizdiğim resimlere bakmaya dalıp hayal kurmayı severdi. Bir gün sabahleyin babam şehre gitti. Bana ise bir dünya iş verdi. Koyunları kıra çıkarıp bakmam gerekiyordu. Babamın söylediğine göre koyunları ayaları açılsın diye kırlara çıkarmak gerekirmiş. Lakin benim düşüncelerim babamın pek ilgisini çekmezdi. Kâğıtlarımı, kalemlerimi alıp koyunların peşine düştüm. Tepeye çıkıp aşağıda çağlayıp akan, kenarında salkımsöğütler olan çaya bakmaya başladım. Beklemediğim bir anda bir delikanlı hızla söğütlerin arasına girdi. Biraz sonra bir kız da etrafına bakınarak ağaçların arasına doğru ilerledi. Burası benim yerim derken başka sahipleri çıktı işte. Onları gözetleyeceğim derken akşam olduğunu fark etmemişim. Bir ara “şık” eden çubuğun sesi ve omzumun acısıyla irkildim. Zıplayıp ayağa kalktığımda babam, gözleri kan çanağına dönmüş halde tepemde dikiliyordu. Daha kendimi toparlayamadan çubuk boynumun etrafına peş peşe inmeye başladı. Korkudan başımı ellerimin arasına alıp oturuverdim. Kaçmanın faydası yoktu. Çünkü kaçarsam babam iyice kuduracaktı. Vücudumda hala o çubuğun izleri var, ruhumdaki izleriyse hiç silinmedi… O gün ben salkımsöğütlerin gizlediği sırrı öğrenmekten aldığım keyifle oturup kaldığımda koyunlar gitmişler. Komşularınçocukları bizim koyunları kendi sürülerine katıp evimize götürmüşler. Evde çok şiddetli kavga oldu. Babam anneme: “Çocuğunu yatılı okula vereceğim…” dedi. Annem ağlayıp yalvardı. Sonra da babam sakinleşsin diye bana bir iki yumruk yerleştirip beddualar etti. Gece omzumun acısından bir o yana, bir bu yana dönüyordum. Güç bela uyuduğumda annemin şefkatli ellerinin saçımı okşamasıyla uyandım. Zavallı anam sicim gibi gözyaşı döküyordu. Babamın işe gitmesi benim için bayram demekti. Bana verilen işleri de annem yapardı. Bense keyifle resim çizerdim. Bir gün tepede gün boyu resim çizdim ve gururla getirip anneme gösterdim. Resimde çay boyudaki salkımsöğütler arasında bir delikanlının omzuna başını koyup oturan kız vardı. Annem onu görünce irkildi: — Kim bu? Çocuk, sen ne yaptığının farkında mısın? — Bilmiyorum… — Bilmesen nasıl çizersin? Melahat’e benzemiyor mu? Vay, canım çıka… Bu da Reis’in oğlu mu? Annemin endişeli halini görünce kötü bir şey yaptığımı anladım. Artık o sevgilileri kollamam gerekiyordu. Annem, “Bunu kimse görmesin…” diyerek resmi yüklükteki yorganların arasına sakladı. Ertesi gün akşama doğru yine tepeye çıktım. O tanıdığım insanları beklemeye başladım. Önce oğlan geldi, biraz sonra da kız… Yeni filizler çıkarmaya başlayan söğüt dalları arasında onların duruşunu oturup seyrettim. Artık bu benim sırrım olmuştu. Lekin bir gün o kadar bekledim, oğlanla kız gelmediler. Epeyce bekleyip eve döndüm. Köyde nedense bir dedikodu alıp yürümüştü… Bana hiç kızmayan annem de nedense beni görür görmez yüzüme bir tokat çekti: — Defol, git! Annem, o gün komşu kadına bir şey vermek için yüklükteki eşyaları indirmiş ve o resim uçup aşağı düşmüş. Resmi gören komşu kadın: “Vay, bu Kudret ağanın kızı Melahat ya…” demiş. Annem, komşudan bunu kimseye söylemesini ısrarla istemiş ama… Bu söz yıldırım hızıyla dağılır. Reis’in hanımı kadınlara bu kızı hiçbir zaman oğluma almayacağım der. Konuşulanları kaldıramayan Melahat’in babası kızını öldüresiye döver. Kız da kendini asar. O gün ömür boyu gözümün önünden gitmese gerek. Bir sürü insan kızın evinde… Ağlama, sızlama, kıyamet. Bir ara, arabanın biri yolu tozutarak hızla geldi. İnsanlar kendilerini güç bela kenara attılar. Arabadan ağlamaktan perişan olmuş delikanlı atlayıp indi ve hızla içeri girdi. Kızın babası başta olmak üzere bir sürü adam yolunu kesmek istediler. Lakin hepsini bir taraf fırlatan delikanlı acıyla cenazenin bulunduğu odaya koştu. Sonra olanlar benim için karanlık… Korkup eve koştum. Çardağa çıkıp saklandım. O gün çok ağladım… “Onların hiçbir günahı yok… Ben biliyorum…” diye resme gözlerimi dikip ağlıyordum. Öylesine oturup konuşuyorlardı. Onların gözlerindeki sevgi ifadesi o kadar güzeldi ki birbirlerine bakmaya bile utanıyorlardı. Kız çayın akışına bakarken oğlan ona bakardı. Oğlan başka tarafa baktığındaysa kız uğrun uğrun ona bakardı. O gün annemle babam beni çok aradılar. Çardaktan inmedim. Sabahleyin uyuduğum yerde babam bulup aşağı indirdi. Köyden başımı alıp uzaklara gitmek istiyordum. Babam köpürdü: — Bu resim çizmen başına bela olacak dememişmiydim? Sonra da annemi çocuk terbiyesini bilmemekle suçladı. Sövüp saydı. Ama bu kez beni dövmedi. Belki de halimi görüp acımıştı. Babam sakinleştiğinde: — Anne, beni yatılı okula verin, ne olur… diye ağladım. O gün annemle babam epeyce düşünüp taşındılar, kendi aralarında konuştular. Ertesi gün babam bir yere gitti. İki gün sonra elinde içinde bir sürü belgeler olan bir dosya olan babamla giyeceklerimi doldurduğumuz bavulu alıp şehre geldik. Şehri pek sevmedim. Köyde gökyüzü daha geniş, ağaçlar daha yeşildi. En kötüsü, şehirde gözüme hiç salkımsöğüt çarpmadı. Böylece şehirde yaşamaya başladım. Yalnız tatillerde köyüme gidiyordum. Hocalarım benden çok ümitliydi. İçim, o sevginin resmini çizme, o sevgiyi bütün masumiyetiyle insanlar gönderme isteğiyle dolup taşıyordu. Büyüdükçe vicdan azabı bana sıkıntı veriyordu. Onların sevgisini ben açık ettim. Sevgilileri yabancı gözlerden saklayan salkımsöğütlere de hıyanet ettim. Bu acı içimi kemiriyordu. Benim onların resmini çizmem gerek lakin içimde o gücü bulamıyordum. Bir gün gelip o resmi çizmeye hazır olacağımı hissediyordum ama ne zaman? Okulu bitirdiğim yıl bahar tatilinde köye gittim. Uzun zamandan beri soramadığım konuyu anneme açtım: — Reis’in oğlu şimdi nerede? Annem bana ters ters baktı. Bu konuda konuşmak istemediği anlaşılıyordu. — Şehirde diyorlar. Evlenip çoluk çocuğa karışmış. Biraz düşündükten sonra devam etti: — Erkekler böyledir… Zavallı Melahat’in öldüğüyle kaldı. — Eğer o resmi çizmeseydim… — Öyle söyleme evladım… Reis’in karısı “Ölmeseydi de asla gelin olarak kabul etmezdim…” demiş. Hayatın acı gerçeklerine inanasım gelmiyordu. Bana göre o sevgi çok samimiydi. Reis’in oğlunun da sevgilisini unutmadığına inanmak istiyordum. Anneme arkadaşlarımla buluşacağımı söyleyip evden çıktım ama ayaklarım beni çay kenarına götürdü. Bunca yıl sonra ilk kez salkımsöğütlerin altına gelmek için kendimde güç buldum. Çayın çağlayıp akışını dinlerken yeni filizler süren salkımsöğüt dallarına bakıyordum. Arkamdan ayak sesleri geliyordu. Döndüm. Reis’in oğlu bana bakıyordu. Evet, o idi. Bakışları mağrur… Ama saçları ağarmıştı. Demek ki sevgilisini unutmamış. Aklımdan geçen ilk şey bu oldu. İkimiz de konuşmadan ayakta duruyorduk. Ben şimdi her türlü hakareti kabul etmeye hazırdım. Lakin o sesini çıkarmıyor, sigarasını tüttürerek çaya bakıyordu. Bir süre sonra: — O resmi sakladıysan bana verebilir misin? dedi. Sesi hüzünlüydü. — Olur, dedim. — Teşekkür ederim dedi ve nerede okuduğumu sorup sessizce döndü, gitti. Bayramdan sonra hemen şehre dönmek istedim. Döndükten hemen sonra kafamda şekillenen resmi tuvale dökmeye başladım. O kadar hızlı çalıştım ki hiçbir resmimi çizmek için bu kadar gayret sarfetmemiştim. İki günde resim hazır oldu. Aynen hayalimdeki gibi: Çağlayıp akan çayın kenarında, saçları salkımsöğütlerin dallarına karışıp gitmiş güzel bir kız, güzel gözleriyleakan suya bakıyor. Gözlerinde yalnız on yedi yaşındaki kızlarda görülen tertemiz bir sevgi… Kahramanlar gibi boylu poslu delikanlı ise söğüt dallarını sanki kızın saçlarını okşar gibi okşarken gözlerini kızdan ayırmıyor. Çağlayıp akan çayda delikanlının gölgesi dalgalanıyor ama kızın gölgesi yok… Bir hafta sonra Reis’in oğlu okulumun kapısında, arabasının içinde oturmuş beni bekliyordu. Ona önce çocukluğumda çizmiş olduğum karakalem resmi, sonra da onların aşkının benim hayalimde uyandırdığı tabloyu verdim. O, ne kadar duygulandığını belli etmemek için hafifçe öksürdü. — Beni affedin… dedim resmi uzatırken. Bu sözü söyleyebilmeyi kaç yıldan beri arzu ediyordum. O “Her şey yolunda…” der gibi hüzünle gülümsedi. Yarı işitilir bir sesle “Teşekkür ederim.” dedi ve gözyaşlarını gizlemek için arabasını gazlayıp gitti. Resimlerimde hala küçük küçük örgüler halinde örülen saçları salkımsöğüt dallarına karışıp giden o güzel yüzü çiziyorum. (Türkiye Türkçesine çeviren: Mahir Ünlü)Yeni Özbek Latin Alfabesinde Oku Dilfuze Sabirova 1970 Yılında Semerkand ilinin Kettekurgan ilçesinde doğdu. Semerkand Pedagoji Enstitüsü’nün Psikoloji-Pedagoji Fakültesini bitirdi. Uzun yıllar psikoloji alanında çalıştı. 2002 Yılından sonra Darakçi (Haberci) gazetesinde muhabir, köşe yazarı olarak görev yaptı. Makale, hikâye, kıssa ve tercümeleri Darakçi, Suğdiyana, 7x7, Bikecan gazeteleri ve çeşitli dergilerde yayımlandı. Birçok hikâyesi senaryolaştırılarak televizyon kanallarında gösterildi.

Fuzuli - Gazel (Cismimi yandırma)
Perşembe, 06 Eylül 2018
Cismimi yandırma rahm et yâşıma ey bağrı daş İhtiyât et yanmasın nâgeh kurû yânında yaş Hoş geçer nezzâre-î hüsnünle ömrüm vâr ümîd Kim ede makbul dergâha benî hüsn-i maâş Fitne yâym kurmağa âteş mi olmuş ihtiyâç Kmi urursun âleme âteş çatıp peyveste kaş Tavf-ı kûyundâ ayağdan bâşa ermiş bir meded Mola ger kaddim büküp her dem ayâğım olsa baş Ey habâb-ı eşk nâ-yâb et ten-i uryânımı Kim bu rüsvâ perdemi çâk etdi sırrım kıldı fâş Pâre-pâre gönlümün sûz-ı derûnâ tâbi yok Göz yolundan katre-katre kaan olup çıksaydı kâş Ey Fuzûlî gark-ı hûn-âb etti göz merdümlerin Göreyim ku’lâb-ı müjgâna urulsun kanlu yaş

Mikayil Musfiq - Yene o bag olaydi
Salı, 18 Eylül 2018
Yenə o bağ olaydı, yenə yığışaraq siz O bağa köçəydiniz. Biz də muradımızca fələkdən kam alaydıq, Sizə qonşu olaydıq. Yenə o bağ olaydı, səni tez-tez görəydim, Qələmə söz verəydim. Hər gün bir yeni nəğmə, hər gün bir yeni ilham, Yazaydım səhər axşam. Arzuya bax sevgilim, tellərindən incəmi ? Söylə ürəyincəmi ? Yenə o bağ olaydı, yenə sizə gələydik, Danışaydıq, güləydik. Ürkək baxışlarınla, ruhumu dindirəydin, Məni sevindirəydin. Gizli söhbət açaydıq, ruhun ehtiyacından, Qardaşından, bacından. Çəkinərək çox zaman söhbəti dəyişəydin, Mənimlə əyişəydin. Yenə bir vuraydı, qəlbimiz gizli-gizli, Sən ey əsmər bənizli. Bu yaz bir başqa yazdır, bu yaz daha da xoşdur, Vay o qəlbə ki, boşdur! Hər üfüqdə bir həvəs, hər bucaqda bir umud, İnsanlar daha mə’sud. Duyğular daha incə, fikirlər daha dərin, Ürəklər daha sərin. İnsanların vüqarı, tələbi daha yüksək, Yolumuzdan daş, kəsək, Təmizlənmiş bir az da. Ellərin keyfi sazdır, Bu yaz, bir başqa yazdır! Yenə o bağ olaydı, yenə o qumlu sahil, Sular ötəydi dil-dil. Saçın kimi qıvrılan, dalğalara dalaydım, Dalıb ilham alaydım. Əndamını həvəslə, qucaqlarkən dalğalar, Qəlbimdə qasırğalar, Fırtınalar coşaydı, qısqanclıqlar doğaydı, Məni hirsim boğaydı. Cumub alaydım səni dalğaların əlindən, Yapışaydım belindən. Xəyalımız üzəydi, sevda dənizlərində, Ləpələr üzərində, İlhamımın yelkəni, zərrin saçın olaydı, Sular xırçın olaydı. Bu nə gözəl şeirdir, bu nə gözəl mənzərə, Gəlin baxın Xəzərə. Çıxalım Buzovnada kiçik qayalıqlara, Seyrə dalım bir ara... Gecələr sayrışarkən, ulduzlar lalə kimi, İşıqlar jalə kimi. Çilənib dağılarkən ətrafa damla-damla, Ən yaxın bir adamla. Nə gözəldir dinləmək suların nəğməsini, Təbiətin səsini! Nə gözəldir dolaşmaq, isti yay fəsilləri, Bu sərin sahilləri! Nə gözəldir səhərlər bizim böyük ruhumuz, Aşıb-daşan duyğumuz. Şəklindəki sulara, baxaraq ləzzət almaq, Bu mavi şe’rə dalmaq. Dalğalar kimi qalxmaq, dalğalar kimi enmək, Bə’zən hürküb çəkinmək. Hər dalğa bir kişnəyən bəyaz yallı at kimi, Bizim bu həyat kimi! Yenə o bağ olaydı sevdalar ölkəsində, O söyüd kölgəsində. İnci qumlar üstündə yenə verib baş-başa, Yayı vuraydıq başa. Günlərimiz keçəydi qızğın fərəhlər kimi, Dolu qədəhlər kimi. Yarpaqlar arasından uzadaraq əlini, Oxşayaraq telini. Gecələr darayaydı saçlarını ay gözəl! Sən gözəlsən, ay gözəl? Əllərində əllərim, gözlərində gözlərim... Asılaydı sözlərim. Könlünün qulağından bir qızıl tana kimi, Günəş doğana kimi. Bu yaz dostlarım bir az bəxtəvər olacaqlar, Can-ciyər olacaqlar. Bir az da uzaqlara açacaqlar yelkəni, Ruh yeni, höyat yeni... Çıxacaqlar göyləri aşaraq dönə-dönə, Buludların fövqünə. Uçacaqlar sabaha, uçacaqlar yarına, Efir boşluqlarına. Vaxtilə bir kölgə tək hür yaşamaq istəyən, Bu insan oğlu bilsən. Azadlıq ölkəsində daha şad olacaqdır, Dünya dad alacaqdır. Yenə o bağ olaydı, yenə yığışaraq siz, O bağa köçəydiniz. Biz də muradımızca fələkdən kam alaydıq, Sizə qonşu olaydıq. Yenə o bağ olaydı, səni tez-tez görəydim. Qələmə söz verəydim. Hər gün bir yeni nəğmə, hər gün bir yeni ilham, Yazaydım səhər-axşam. Arzuya bax, sevgilim, tellərindən incəmi? Söylə, ürəyincəmi? (1937 Mikayıl Müşfiqin edam edilməmişdən qabağ son şe'ri)

Ömer Seyfeddin - Teke Tek
Cuma, 07 Eylül 2018
"...Türkler az söyler, çok yapar." Maktûl İbrahim Paşa Bosna Beyi ile Semendire Beyi'nin askerleri işte kaç haftadır "Yayçe"'yi sarmışlar, kumandanlarının gelmesini bekliyorlardı. Dinmez yağmurların, çılgın fırtınaların döve döve yosunlattığı tekir duvarlı büyük kale, kuvvetine emindi. Ne kapısında, ne bedenlerinde kimse görünmüyordu. Burçlarında sallanan bayraklar olmasa, bomboş bir kaya yığını sanılacaktı. İki ok atımı ötede kurulu beyaz çadırların önünde, yere serili siyah kebelere oturmuş genç voyvodalar[1] ihtiyar bir subayın anlattıklarını dinliyorlardı. Hava, tıpkı bir yaz sabahı kadar güzeldi. Etrafta devriye takımları uzun mızraklarıyla cirit oynar gibi koşuşuyorlar, aydınlıktan huylanan atlar şaha kalkarak deli gibi dörtnala ileri atılıyorlardı. Sanki bütün ordugâhta, dört gündür güneşi göstermeyen ıslak sisin hapsettiği birikmiş bir neşe canlanmıştı. Kırçıl pos bıyıklarını, burnunun ucuna bakarak iki eliyle büken ihtiyar subay: — Benim büyük babam burada şehit oldu, dedi. — Geçen sefer sarıldığı zaman mı? — Ne geçen seferi? — !.. — ... Çocuk musunuz? Ben altmışı tutttum. Büyük babamın kaç yaşında olması lazım gelir? Dinleyenler gülüştüler: — Herhalde senden büyük, dediler. — Hem çok büyük. Malum ya, asker geç evlenir. İhtimal benim gibi kırkından sonra evlendi. Ben yüzünü görmedim. Yalnız hikâyesini işittim. Bu kalenin kumandanı imiş... — "Yayçe"nin mi? diye şaştılar. — Evet? — !... … Sağında oturan iri, esmer genç sordu: — Öyleyse niçin "şehit oldu" diyorsun? — Ya ne diyeyim? — "Vuruldu, öldü" de. — Niçin? — .... Esmer delikanlı, dilinin ucuna gelen lafı söylemedi. Yutkundu. Silah arkadaşlarının karşısında soğuk bir şey söylemek istemiyordu. Hıristiyanken vurulup ölene "şehit" denir miydi? İhtiyar subayın etrafında bağdaş kurmuş yoldaşlar, öbür voyvodalar, "niçin, niçin?" gibi yüzüne bakıyorlardı. Sussa, bu sessizlik daha ağırlaşacak, kendi daha müşkül bir mevkide kalacaktı. Kızardı. Düşünmeden ağzından kaçırdığı itiraza pişman oldu. Ama artık hiçbir kaçamak yolu yoktu. Sıkılarak: — Dedenin adı neydi? Dedi. — Sungur... — Ay, Türk müydü? — Hem atalarına kadar... — Hıristiyanların ordusunda mı askerdi? — Hayır bizim ordumuzda. — O halde nasıl "Yayçe"ye kumandan olmuş? — "Yayçe" bizim kalemizdi, be.. — ... Genç, cesur, kahraman voyvodalar şaştılar. Bunlar tam harp adamlarıydı. Yalnız aldıkları emirle yapacakları şeyi bilirlerdi. Sanatları içinde o kadar kaybolmuşlardı ki... Olup bitene hiç ehemmiyet vermezlerdi. Uzak, yakın tarihini değil, hatta vaktiyle kendilerinin yaptığı şeyleri bile bilmezler; vurdukları kasabaların, yağma ettikleri şehirlerin isimlerini unuturlardı. Unutmadıkları şey geleceğe aitti: "Kızılelma"ya gidilecekti. Bu hücumlar, bu akınlar, bu kuşatmalar, hep oraya yol açmak içindi. Orası, dünya üzerinde bir cennetti! Bütün dünyanın zaferi, şanı, saadeti, ganimeti orada idi. İhtiyar subay, pos bıyıklarına baktı. Biraz düşündü. Başını salladı. Kalın damarları görünen kıllı, esmer elini kaleye doğru uzattı: — Burası iki sene bizde kaldı. — Ne vakit? dediler. — Fatih Gazi zamanında... Genç muhariplere bu iki senelik hâkimiyeti anlatmaya başladı. Dedesiyle gelen Türkmenler, kalenin içindekilere aman vermişlerdi. Ne canlarına, ne mallarına dokunulmuştu. Hatta esir bile alınmamıştı. Yerlinin hâkimden hiç farkı yoktu. O kadar ki... Bir yortu günü pazar meydanında gürültü eden bir sarhoş Hıristiyanı dövdükleri için, iki başıbozuğun boynu vurulmuştu. Tarlalarında, ticaretlerinde rahat rahat çalışan Yayçelileri sanki "adalet" azdırdı. Reâya[3]larından emin olan Osmanlıların hepsi bir cuma günü camiye toplanmıştı. Namaz kılıyorlardı. Gördükleri iyiliklerin intikamını almak isteyen yerliler, toplanıp camiyi bastılar. Sungur Alp ile adamlarının hepsini bir anda öldürdüler. Kıyıda bucakta kalanları da esir ettiler. İşte... İşte aşağı yukarı yetmiş sene var ki "Yayçe" yine onlarda.. Diye hikâyesini bitiren ihtiyar doğruldu. Ellerini dizlerine dayadı. Kükredi: — Ama bu sefer mutlaka alacağız. — Mutlaka... — Hele, beyler gelsinler bir. — Fırsat düşerse beyleri de beklemeyiz. — … — Bir hücum... — Ama daha asker gelecek... — ... … İhtiyar, bundan evvelki kuşatmada bulunmuştu. O bozgun, ne korkunç bir felaketti. Ferhat Bey'i gafil avlayıp kırk sancakla başını alan savaşçı papazı bulmak için Vuryüzen, Manastır, Semendire Beyleri meydana atılmışlardı. Hüsrev Bey, Sinan Bey, Bali Bey —Fran Triyban kontu meşhur savaşçı Kristof, on altı bin kişiyle imdada gelinceye kadar— Yayçe'yi sıkıştırmışlardı. İhtiyar birden sustu. Yüzünü ekşitti: — Ah zavallı Cem... dedi. Gözleri yaşardı. — … — Dünyada bu Cem'in hali kadar yüreğimi parçalayan bir acı yoktur. Ne cesur, ne kuvvetli, ne bahadır bir tosundu! Subay ağlıyordu. Sordular. — Şimdi nerede? — ... — Öldü mü? — Keşke ölseydi... — Ya ne oldu? — Yarım ölü kaldı. — ?.. — Evet, yarım ölü. Bir asker için ömrü oldukça dövüşmemek, "yarım ölü" demektir. Cem, savaşmak için yaratılmıştı. Geçen kuşatmada, bir gün, yine işte buracıkta oturmuş, yoldaşlarla sohbet ediyorduk. Cem dedi ki: "Benim canım sıkılıyor. Vuruşmak istiyorum." Sonra: "Haydi gelin, düşmanın kumandanını teke tek kavgaya çağırayım. Kabul ederse eğleniriz." dedi. Ben, maksat, kendi gücümüzü, kuvvetimizi, göstermek olmadığını söyledim. Maksadımız hep birden kaleyi almaktı. Vazgeçirmeye çalıştım. Lafımı dinletemedim. Kalktık. Arkasından gittik. Kaleye yaklaşınca, Cem atını oynatarak: "İçinizden kendine güvenen varsa işte meydan.. Teke tek dövüşelim." diye haykırdı. Kaleden "Var, var" diye bağırdılar. Biraz sonra kalenin kapısı açıldı. Bir atlı çıktı. Bu muhafızların kumandanı "Blas Şeri" idi. Tepeden tırnağa kadar zırhlar giymişti. Atı da zırhlıydı. Cem kılıcını çekmedi. Mızrağı sallıyordu. Birbirlerine hücuma başladılar. — Blas Şeri ne kullanıyordu? — Kılıç... — Mızrağa karşı kılıç olur mu? — O vakit biz de buna şaştık. Bu adam gayet iri, gayet kuvvvetli bir muharipti. Ama Cem ondan daha iri, daha genç, daha çevikti. — Cem'in zırhı yok muydu? — Vardı. Ama yalnız göğsünde... İki saat kadar birbirlerini yaralayamadılar. Atları yoruldu. Kalenin siperleri hep seyircilerle dolmuştu. Bizim asker de saf olmuş, uzaktan bu heyecanlı müsabakayı seyrediyordu. Berabere kalacaklardı. Bu esnada nasıl oldu göremedik. Çat etti, Cem'in mızrağı kırıldı. Kılıcına davranmaya meydan kalmadı. Blas Şeri, dizine öyle bir kılıç indirdi ki... — .... — .. Oh, nasıl söyleyeyim. O anda sol bacağı, mahmuzuyla, çizmesiyle beraber yere düştü. Biz koştuk. Atın başını tuttuk. Kendisini aşağı aldık. Blas Şeri "hurrâ, hurrâ" diye kendisini alkışlayan kaleye girdi. Zavallının yüzü sapsarıydı. Yerde duran kopuk bacağına bakıyor: "Allah'ını seven beni öldürsün!" diyordu. Kucağımızda çadıra getirdik. Cerrah, harıl harıl akan kanı durdurdu. … İhtiyar, ağlayarak Cem'in eski kahramanlıklarını anlattı. Böyle güçlü bir subayı ordu görmemişti. Şimdi zavallı kimbilir Anadolu'nun hangi şehrinde, koltuk değnekleriyle gezerek sınır boylarının hayalleriyle ah çekiyordu. Bir savaşçı için savaştan uzak yaşamak kadar acıklı bir şey yoktu. Ölmek, genç yaşında sakat kalmaktan çok iyiydi. Ölen savaşçı, şan, şeref içinde ebedî istirahate çekilir; kolsuz, bacaksız kalan kahraman savaş hasreti içinde ömrü oldukça bir cehennem azabıyla kıvranırdı. İhtiyar subay, cesur Cem'in topal kaldıktan sonraki ümitsizliğini, hırsını, alamadığı intikamının ruhunda açtığı yarayı acı acı anlattı. Dinleyenlerin içinden biri hızla ayağa kalktı. Çadırın arkasında duran neferlere: — Benim atımla mızrağımı getirin! diye haykırdı. — … Bu, Kasım Voyvoda idi!. Oturanlar: — Ne yapacaksın? dediler. — ... "Hiç!" gibi omzunu silkti. Elleri kalçalarında, önüne bakarak gezinmeye başladı. Her akında, her hücumda ordunun başında giden bu kısa boylu, çelimsiz genç, hemen hiç lakırdı söylemez, yalnız dinlerdi. Kıyafetinden kuvveti pek belli değildi. Çelimsizdi. Zırhı vücuduna bol gelir, yüksek tolgasından ince bıyıklı nazik yüzü küçücük görünürdü. Atı gelince üstüne fırladı. Mızrağını eline aldı. Sırmalı siyah kebelerde oturanlar da kalktılar. İhtiyar yoldaşlarına: — Teke tek vuruşmaya gidiyor, dedi. Bari zırhını giyse... … Arkadaşları, "Kasım, zırhını giy!" dediler. O hiç cevap vermedi. Yine omzunu silkti. Meydana atını sürdü. Kale kapısının önüne gidince teke tek vuruşmak için savaşçı istedi. Kaleden cevap veren olmadı. Voyvodalar, subaylar, yayan olarak, seyir için arkasından koşmuşlardı. Kasım, belinden kılıcını çıkardı. Uzağa fırlattı. Atından indi, kıçına mızrağı ile vurdu. At ordugâha doğru dörtnala kaçtı. — Bre korkaklar! diye haykırdı. İşte atımdan indim. Kılıcımı attım. Arkamda zırhım, elimde kalkanım yok. İçinizde benimle teke tek dövüşecek bir er yok mu? … Siperlerden bakışıyorlardı: — Kimi istersin? dediler. — Blas Şeri'yi... — O, burada yok.. — Ondan üstün birisini istiyorum!.. — Öyle ise bekle! — ... Kalenin önünde, Kasım Voyvoda, ağır demir mızrağını yere sapladı. Yuvarlak gölgesini çiğneyerek bekledi. Sabırsızlanıyordu. Yoldaşları uzaktan ona bakıyorlardı. Yaptığı, işte bir delilikti. Kılıçsız, kalkansız, atsız, zırhsız hiç dövüş olur muydu? Ama ona laf anlatmaya imkân yoktu. Gayet inatçıydı. Karar verdiği şeyden ölüm karşısında bile dönmezdi. Kale kapısının gıcırdadığını duydu. Siyah zırhlı bir at üzerinde siyah zırhlı bir dev göründü. Yanında ağır bir kılıç asılıydı. Elinde kalın bir mızrak tutuyordu. Bu dev, Jan Hobordanski idi. Düşman ordusunda onun kadar kuvvetli, onun kadar heybetli, onun kadar iri bir savaşçı yoktu. Teke tek dövüşlerde kimse karşısına çıkamazdı. Atını mahmuzladı. Kasım Voyvoda'nın üzerine sürdü. Bu atsız, kalkansız, kılıçsız, zırhsız, Türk'ü atına ezdirmek istiyordu. Kasım birden mızrağını çekti. Geri fırladı. Tam Hobordanski'nin atı üzerine gelirken eğildi. At üzerinden aştı. Hobordanski, tekrar atını döndürürken yerden fırlayan Kasım, demir mızrağı ile göğsüne öyle bir çarptı ki... Bir anda... Bu savaş devi, zırhları şangırdayarak yere yuvarlandı. Kalkanı bir tarafa, mızrağı bir tarafa gitti. Bu düşüşün dehşetinden ürken at şahlanarak kaçtı. Kasım Voyvoda, yere yatmış bir mandaya hücum eden çevik bir kaplan yavrusu gibi hasımın üstüne atıldı. Tolgasının tepesinden tuttu. Uzaktan: "Yaşa, yaşa!" diye bağıran yoldaşları: — Kafasını kes, kafasını kes! dediler. Cevap vermedi. Omzunu silkti. Hobordanski'nin tel zırhlı geniş sırtına sağ diziyle bastı. Kalın kollarını arkaya kanırttı... Ciğerlerinin hizasına birkaç yumruk yapıştırdı. Her yumrukta, mızrak darbesiyle göğüs kemikleri çöken baygın Hobordanski, "oh, oh" diye inliyordu. Ağzından oluk gibi pıhtılı kanlar fışkırıyordu. İniltisi kesilince, Kasım Voyvoda, hiçbir şey yapmamış gibi soğukkanlılıkla doğruldu. Yerden kılıcını, mızrağını aldı. Arkadaşlarına doğru yürüdü. Kaleden çıkanlar Hobordanski'nin cesedine koşuşuyorlardı. İhtiyar subay: — Bre Kasım! Neye bu herifin kellesini almadın? diye omzunu okşadı. Öbür voyvodalar da etrafını çevirdiler: — Niye kesmedin be? Niye kesmedin? diyorlardı. Kasım gülümsedi. İhtiyara baktı. Tembel dudaklarını zorla oynattı: — Er meydanında ölmek şerefine o layık mı ki... dedi. Sonra arkadaşlarına dönerek ilave etti: — Artık ömrü oldukça eli silah tutamaz. Onu yatağa gömdüm. Dünyada yataktan daha azaplı bir mezar var mı? Hakikaten Jan Hobordanski bir daha savaşamadı. Yıllarca yatakta kıvrandı... Kalktığı zaman artık o eski müthiş, kuvvetli savaşçı değil, hasta, mağrur bir siyasetçiydi. İstanbul'a düşmandan ilk defa o elçi geldi. Vezirlerin epeyce canını sıktı. Nihayet... Er meydanında da ölemedi. Sultan Süleyman'ın Macaristan'a kral olarak atadığı Yanoş'u vurmak için bir gün gizlice "Buda"ya girerken yakalandı. Bir torbaya konulup Tuna'ya atıldı.... Yeni Mecmua, 13 Aralık 1917 [1] Eflak ve Boğdan vilayetlerinde görev yapan vali ve kumandanlar.

Osman Mazlum - Hoyrat
Salı, 18 Eylül 2018
Kerküğüm mahmur KerkükTarihte meşhur KerkükBarını yadlar yiriBağvanı mağdur Kerkük

Ötkir Haşimov - Resim (Hikâye)
Cuma, 07 Eylül 2018
Dünyanın işleri hep aceledir. Her zamanki gibi ayaküstü kahvaltı ediyordum. Annem yine öyle seslendi: — Otursana evladım. Birazcık otur. — Tamam. Gidiyorum. — Acele etme yavrum. Annem gözüme her zamankinden farklı; nasıl anlatsam bilmiyorum, değişik bir hüzünle baktı: — Konuşmamız gerek. Debelenir gibi saate baktım. Benzin almam gerek, işe yetişmem gerek, sonra yayınevine geçmem gerek… — Ne vardı? O an annem gözlerime hüzünle gözlerini dikip oturuyordu. Birden bire: — Resim çektirelim. Tuhafıma gitti. — Niçin? — Yakında ben öleceğim. Annem bu sözü sanki “komşulara varıp geleceğim” der gibi tabii bir ahenkte söylemişti. Güldüm. — Bırak anne! Böyle söyledim ve çıkıp gittim. Aradan iki hafta geçti ve… Geceleri uykumdan uyanıyorum, düşünüyorum. Düşünüyorum: “Sen, ey namert! Sen ey ahmak! Niçin o zaman güldün. Resim çektirecek zamanın yok muydu? İstesen bulurdun. Vaktin çok. Kitap için, gazete için, iş başında, bahçede, sokakta… Ne yani? Sen sinema yıldızı mısın? Bütün dünyanın tanıdığı bir kişi misin? İşte tomar tomar resimlerin var. Her çeşit. Her yerde. Yalnız… Annenle çekilmiş bir tek resmin bile yok.”Dünyanın İşleri, İstanbul 2014

Said Ahmad - Borsa kelmas darvozasi (hikoya)
Salı, 18 Eylül 2018
«Shahidlar xotirasi» maydonidagi g‘amgin o‘ylarBu vatan qanday vatandir, har go‘shasida turmalar,Qo‘ngani bir yer topolmay osmonda yiglar turnalar.(«Xalq dushmani»ning kizi yig‘lab aytgan qo‘shiqdan)«Shahidlar xotirasi» yodgorlik majmui bugun-erta tantanali vaziyatda ochiladi. Har bir terilgan g‘ishtga, har bir chekilgan naqshga ziyoratchilarning ko‘z yoshlari tomadi. Odamlar bu yerga shodon qo‘shiqlar kuylash uchun emas, o‘ynab-kulish uchun emas, azob-uqubatlarda zor-zor qaqshab jon bergan jigarlarining ruxlari bilan yuzma-yuz bo‘lgani keladilar. Uyga toladilar, sog‘inchdan pora-pora bo‘lgan yuraklarini bo‘shatgani keladilar. Bunda bukj bir sukunat xukmron. Bu yerda xotira, bu yerda xayollar, o‘ksiklik, yetimlik iztiroblari, sog‘inch hukmron…Maydon yonboshidagi temir yo‘ldan guldirab, qichqirib shumshuk poyezd o‘tadi, baland, salobatli ko‘prik tagiga bosh suqib so‘ngsiz, poyonsiz temir izlardan bobolarimizni olib ketgan yoklarga, borsa kelmas Sibir tomon yo‘l oladi. Bu yo‘ldan yopiq vagonlarda yuz minglab yurtdoshlarimiz kon qaqshab o‘tganlar. Kdytmaganlar.Bolaligimning bir bo‘lagi shu yerda, hozir biz «Shahidlar xotirasi» yodgorlik majmui deb atayotgan joyning xuddi o‘zginasida o‘tgan. Odamlar «Alvasti ko‘prik» deb nom ko‘ygan ko‘prik tagidan tinimsiz poyezd o‘tardi.Onamning singlisi, katta xolamning bog‘i shu yerda edi. Bog‘ning bir tomoni «Alvasti ko‘prik»ka, bir tomoni Sabzavotchilik tajriba stantsiyasiga, etagi temir yo‘lga tutash edi.Bu joylar kechalari juda vahimali, qo‘rqinchli bo‘lardi. Ko‘prik tagida ajinalar bor, deb tunda ko‘prikdan deyarli odam o‘tmasdi. Bu joylarga xali elektr kelmagan, atrofda milt etgan bir nur ko‘rinmasdi.Ba’zan mahallaga GPU odami kelib, oqsoqolga nimalarnidir tushuntirardi. Oqsoqol esa uyma-uy yurib,qorong‘i tushgandan keyin ko‘chaga chiqmasliklarini, bolalarni ham uyda ushlab turishlarini tayinlardi. Biz bolalar baribir qochib chiqib ketardik. Bilamiz, GPU odami bekorga kelmagan. Butalar orasiga yashirinib temir yo‘lning naryog‘idagi «Najas tepa»ga qarab pusib o‘tirardik. Temir yo‘l bo‘ylab miltiq ko‘targan soqchilar u yoqdan-bu yoqqa borib, kelib turardilar. Boshliqlari kamariga to‘pponcha taqqan qorovulboshi ulardan xabar olib turardi. Bunday paytda «Alvasti ko‘prik»dan birovni o‘tkazishmasdi.Tun yarmidan oqqanida ko‘prikdan usti berk yuk mashinasi o‘tadi. Chap tomonga burilib, «Najas tepa» oldidagi o‘ngir yonida to‘xtaydi. Undan qo‘li bog‘langan besh-olti kishini tushirishadi. Ruscha so‘kishlar baralla eshitilib turadi.Qorong‘ida hech narsa ko‘rinmaydi. Buta shoxlari orasidan mashina chirog‘i arang ko‘rinadi.Birdan mashina farasi do‘nglikni yoritib yuboradi. Buta shoxlari orasidan o‘sha tarafga tikilib qaraymiz. Ko‘li bog‘liq yetti kishi qator turibdi. Ulardan o‘n besh metrlar uzoqlikda soqchilar yelkadan miltiqlarini olib shay bo‘lib turishibdi. Zatvorlarning sharaqlagani eshitiladi. Boshliq «ot!» degan buyruq beradi. Yetti miltikdan barobar o‘q uziladi. Ko‘li bog‘liqlardan ikki-uchtasi yiqiladi. Dod-faryodlar, ingrash tovushlari eshi-tiladi. Miltiqli kishilar yiqilmay tik turgancha chayqalayotgan yaradorlarga yana o‘q uzadilar. Otilganlarning ovozi tinadi.Xolamning o‘g‘li Ne’matilla, dushmanlarni otishdi, dedi. Men esa dag‘-dag‘ titrayman. Uning bilagiga osilib, yur, ketaylik, deb qistayman. Jim tur, bilib qoladi, deb meni jerkib tashlaydi u.Qorong‘i kechani sukunat bosdi. Bir ozdan keyin o‘sha joydan chang ko‘tarildi. Pastga tashlanayotgan tuproq changlari mashina farasining o‘tkir nurida pastak bulutdek aniq ko‘rinib turardi.Temir yo‘l shpallari ustida u yoqdan-bu yoqqa yurib turgan soqchilar yuqoriga chiqib ketishdi.Mashina chirog‘i goh daraxt uchlarini, goh pastak tomlarni yoritib orqaga burildi. Keyin «Alvasti ko‘prik» tepasiga chiqib shahar tomon shitob bilan ketdi.Orqaga qaytyapmiz. Yettinchi lampa yonib turgan qo‘shnimizning yo‘lagida to‘rt kishi bosh ekkancha sukut saqlashardi. Duradgor amaki hozirgina shahid bo‘lganlar ruhxiga qur’on tilovat qilardi. U oyatlarni shunday hazin o‘qirdiki, beixtiyor yig‘lab yuborging keladi. Zimiston jimligida qorining ovozi gox baland, goh past suzib yurardi.Ana shu voqeadan keyin xolamning bog‘iga juda kam boradigan bo‘ldim. Keyinchalik to‘ygami, ma’rakagami borganimda, ko‘prikka chiqib, temir izlarga qarab o‘yga tolaman. Tagidan tinimsiz poyezd o‘taverganidan, parovoz tutuni qoraytirgan, qurumga to‘lgan ko‘prik tagiga qarayman.Mana shu ko‘prik tagidan poyezd meni ham olib ketgan. O‘shanda nimalarni o‘ylagandim? Bilmayman. Meni shuur tark etgan, butun vujudim karaxt bo‘lib qolgan edi…Eshik o‘rni to‘r sim bilan koplangan to‘rt kishilik kupega ko‘rpa-to‘shaklariyu, oziq-ovqatlari bilan yigirma yetti kishi tiqishtirilgan. Qani endi qimirlab bo‘lsa! Birining oyog‘i birining boshida, birining boshi boshqasining qo‘ltig‘ida qisilib qolgan. Pastda qolganlari bukchayib, bellaridan bosayotganlarni arang ko‘tarib turardilar.Birov birovni tanimaydi. Bir-birini o‘rischalab, bolaxonador qilib so‘kishdan bo‘lak gap yo‘q. Oyoq ostida qolib ketgan mahbus bor ovozi bilan qichqira boshladi. Sokchi yigit qafas eshigini ochib uni sug‘urib oldi. Hamon dodlayotgan mahbusning chap qo‘lini qo‘ltig‘idan o‘tkazdi, o‘ng qo‘lini yelkasidan oshirib, ikkala ko‘lini bir-biriga tortib yaqinlashtirdi. Keyin ikki bilagiga avtomat kishanni soldi.Har qanday bardoshli odam bu xil azobga chidayolmasdi. Ikkala qo‘l beixtiyor orqaga tortiladi. Tortilganda avtomat kishan bilak suyaklarini sindirib yuborgudek qisadi. Kani endi bu azobga chidab bo‘lsa! Mahbus ingrar, vahshiy bir ovozda bo‘kirardi. Yerga dumalab dodlardi. Soqchilar unga parvo qilmaydilar. Aksincha bittasi, bo‘kirma fashist, deb uning biqiniga ikki marta bor kuchi bilan tepdi. Ana shundan keyin u hushidan ketdi. Ovoz chiqarmay qo‘ydi.Butun umrini qamoqlarda o‘tkazgan, sho‘ro xukumatining jami qamoqxonalarini ko‘rgan ashaddiy, zo‘ravon blatnoylar ham pusib qolishdi. Soqchi xushidan ketgan mahbusning betiga suv sepib, chala o‘lik holda sudrab yana qafasga tikdi. Qo‘shni qafaslardagi g‘ovur-g‘uvur ham tindi. Odamlar yo‘l azobi — go‘r azobi, deydilar. Go‘r azobi nima ekan? Jahannam azobi nima ekan? Bu xil azoblarga inson bolasi hali nom topmagan.Baxtsiz insonlarni ko‘raverib beti qotib ketgan soqchilar uchun bular odammi yoki go‘shtga topshirish uchun kushxonaga olib ketilayotgan molmi, bari bir edi.Vagon ichida uzoq vaqt yo‘lni ko‘rmay ketayotganingda avvaliga old tomonga qarab ketayotganingni bilasan. Bir muddat mudrab ko‘z ochganingda poyezd orqaga qarab ketayotganga o‘xshayveradi. Shunday paytlarda senda qadrdon yurtimga qaytib ketyapman, degan bir ilinj paydo bo‘ladi.Poyezd hech qayerda to‘xtamasdi. Siyosiy mahbuslarni olib ketayotgan eshelonga stantsiyalarda alohida «hurmat» bilan yo‘l bo‘shatib berishardi.Bir katta stantsiyada — menimcha, Olmaota stantsiyasi bo‘lsa kerak, uzoq turib qoldik. Ikki ofitser va to‘rt-beshta soldat yo‘lakda paydo bo‘ldi. Katta papka qo‘ltiqlab olgan ofitser qo‘lidagi ro‘yxatga qarab mahbuslarni nomma-nom chaqira boshladi.— Nomi chikkanlar yuklari bilan yo‘lakka chiqsin, —deb buyruk berdi u. Ikki soatlar chamasi vaqt ichida vagon yengillab qoldi. Bizning kafasdan o‘n to‘qqiz kishi ko‘rpasini ko‘tarib chiqib ketdi. Ofitser:— Shirimbetov, yuking bilan chiq! — deb buyruq berdi.Shirimbetov tunov kuni ko‘liga kishan solingan, soqchidan tepki yegan mahbus edi. U hali ham hushiga kelmay, ikki bukchaygancha mahbuslarning oyog‘i ostida yotardi. Ofitser uni yana ikki marta chakirdi. Ammo Shirimbetovdan sado chiqmasdi. Ikki soqchi uni sudrab olib chiqmoqchi bo‘ldi. Shirimbetov o‘lgan, tanasi ham allaqachon sovib bo‘lgan edi. U qachon o‘lgan, hech kim bilmasdi. Uni ikki soqchi ko‘tarib yo‘lakka olib chikdi. Unga kishan solishganda azbaroyi tiqilinchda orqamga burilib unga qarayolmagan edim. Uning yuziga endi ko‘zim tushdi. O‘n yetti-o‘n sakkiz yoshlardagi hali murti chiqmagan qoraqalpoq bolasi edi.Shirimbetov bukchaygancha, oyoqlari bukilgancha kotib qolgan edi. Haligacha ochiq turgan ko‘zlarida nur so‘ngan. Cheksiz alam, iztirob, nafrat aks etgan bu ko‘zlar endi loqayd, hech qanday ma’no anglatmas edi.Qafasda yetti kishi qoldik.Yonimizdagi bo‘shab qolgan kafasga bizdan yana uch kishini opchiqib ketishdi. Endi bizga joy bemalol bo‘lib qoldi.Sheriklarimizdan biri Shinjonning G‘ulja shahridan O‘rta Osiyo Davlat universitetiga o‘qishga kelgan, josuslikda ayblanib «Troyka» tomonidan o‘n yil muddatga hukm qilingan Qodirxon degan uyg‘ur yigiti edi. Yana biri yoshi yetmishlardan oshgan soqov. Qay millatga mansubligini so‘rab bilolmadik. Kar-soqovlar o‘rtasida sovetlarga qarshi tashviqot yuritgani uchun qamalgan, barmoqlarini bukib ko‘rsatishicha o‘n besh yilga hukm qilingan ashaddiy «dushman» ekan.Yana biri qaysidir rayon gazetasining muharriri, raykom byurosining a’zosi bo‘lgan. Plenumda uchinchi sekretarlikka tavsiya qilingan, rayonda suyuqosqligi bi-lan nom chiqargan ayolga qarshi ovoz bsrgan. Eri rus bo‘lgani uchun yoqlab ovoz bermagansan, deb millatchilikda ayblashgan. Yetti yil muddatga ozodlikdan mahrum qilingan. Qamoqda zo‘ravon blatnoylar og‘zidagi to‘rtta tilla tishini qoqib olganlar, milklari, lunjlari shi-shib ketgan. Yigirma besh yoshlardagi Abdulla G‘apporov degan chiroyli bir yigit edi.Poyezd ilgarilab borardi. Ne manzilu ne marohillardan o‘tmadik. Bu qafas-vagon uylarga kimlar chiqmadiyu, kimlar tushmadi. Butun sho‘ro zaminining qon tomiridek taralgan temir izlar bo‘ylab sudralgan «Baxtsizlar uyi»da buguni qorong‘u, ertasi noma’lum ZEK deb atalmish jismoniy shaxslar sarson-sargardon kszardi.Lagerga kelganimdan keyingina «qonuniy» mahbus maqomiga ega bo‘ldim. Shu kundan boshlab zek nomini oldim. Bu joyda yigirma yillab raqam bilan atalgan va o‘z nomini unutib yuborganlar ko‘p edi. Ular kimliklarini uylaridan to‘rt-besh yilda bir keladigan posil-ka qutisi ustidagi yozuvdan bilardilar.Lagerimizning tepasiga tikanli sim qadalgan, o‘rta-si yo‘lakli ikki tosh devor ayollar bo‘limidan ajratib turardi. Shu qo‘sh devor orqasidagi mahbus ayollarning baqirish-chaqirishlari, qo‘shiqlari, yig‘ilari, qarg‘ishlari aniq eshitilardi. Yillab ayol ko‘rmagan mahbuslar bu ovozlardan qiyqirib yuborardilar. Ba’zan o‘sha tomondan shamol esganda ayol hidiga qorishgan havodan to‘yib-to‘yib nafas olardilar.Karantin muddatini o‘tab bo‘lgan kunimning ertasi meni lager boshlig‘ining yordamchisi chaqirtirdi.— Yozuvchimisan? Endi kasbingni o‘zgartirishingga to‘g‘ri keladi. Muhim topshiriqni bajarasan. Qanday topshiriq ekanini zonadan tashqariga chiqqanda bilasan.— Qani, marsh! — dedi u istehzoli kulib. — Yozuvchi emish, hozir kim ko‘p, yozuvchi ko‘p. Go‘rkov kam, bildingmi?Soqchi meni ergashtirib tashqariga olib chiqib, keksa qozoq nazoratchiga topshirdi. Boshliq yordamchisi 6u bo‘shashgan yozuvchi qayoqqa qochardi, deb o‘ylagan bo‘lishi kerakki beshotarni arang ko‘taradigan nazoratchiga meni topshirgan.Shtab oldida oq xalat kiygan itxona veterinari irkitgina chol bir qo‘lida belkurak, bir qo‘lida qog‘oz qop ushlab kutib turardi.— Shuni qabristonga oborib ko‘mib kelasan.Qog‘oz qopda yigirma kilocha keladigan muzdek bir narsa bor edi. Olisda mahsublar qabristoni ko‘rinib turardi. Yelkamda belkurak, qo‘limda og‘ir qog‘oz qop, orqamda beshotar ko‘targan nazoratchi yetovida yo‘lga tushdim.Qandoq kunlarga qoldim, deyman o‘zimga o‘zim. Qabristonga stib kelganimdan keyin qopni ochdim. Ochdimu miyamga chaqin urilgandek bo‘ldi. Qopda nemis ovcharkasining muzlagan murdasi bor edi. Bo‘shashib xarsang ustiga o‘tirib qoldim. Nazoratchi maxorka tutatib, olis-olislarga tikilib o‘tiribdi.Cho‘l nihoyatda befayz, odam bolasini yutaman, deyayotganga o‘xshardi. Qozoqlar 6u joyni bekorga «Petpak dala» (Badbaxt dala) deb atamagan. Mis kukunlaridan zanglagan cho‘l yashil tusga kirgan. Olisda adashgan yolg‘iz tuya qimirlamay turibdi. Sarobda uning aksi, xuddi chayqalgan hovuzda ko‘rinayotgandek goh cho‘kib, gox paydo bo‘ladi.Ikki soatcha urinib, toshloq yerda bir yarim burma bolish sig‘adigan go‘r qazidim.— O‘tir, damingni ol, — dedi nazoratchi. — Ne yerning bolasisan? — deb so‘radi. Unga, toshkentlikman, deb javob qildim.— Tashkent ulkan qala, Astana qala, — dedi.Qopdan itning qotib qolgan o‘ligini olib tuproq ustiga qo‘ydim.»— Bu it generalimizning iti. Qochgan mahbuslarni tutishda bunga teng keladigan it topilmasdi. Lagerdan qochgan bir mahbus uni lom bilan urib o‘ldirib qo‘ygan. Ablah haligacha qo‘lga tushgani yo‘q. General Moskva kasalxonasida operatsiya bo‘lgan. Hali-beri kelmas emish. Boshliqlarimiz itining o‘lganini telefonda aytib, undan ko‘ngil so‘rashdi. «Ko‘rinarli joyga ko‘minglar, borganimda o‘zim unga yodgorlik o‘rnataman» degan telegramma keldi. Bechora befarzand edi. Shu it bilan ovunardi. Endi unga qiyin bo‘ladi.— Itmi yo generalning o‘zi befarzandmi? — deyman kinoya bilan. Nazoratchi, tiling qursin, zahargina ekan, dedi gapim malol kelganidan.Ahvolimdan, qilayotgan ishimdan o‘z-o‘zimga xo‘rligim keldi. Azizning boshi yerda, itning boshi mis tovokda, deb shuni aytsalar kerakda. Necha ming odam xor-zorlikda mis konlarida o‘pkasi zanglab jon beryapti. Ularning qadri shu itchalik yo‘q.Bunda generallar, polkovniklar amaldorning o‘lgan itiga motam tutadilar. Egasiga hamdardlik izhor qiladilar.Itni ko‘mib orqaga qaytyapmiz.— Juda yuzaga ko‘mding, chirog‘im. Tunda qashqirlar tuproqni timdalab ochib, itni yeb ketadilar. Tuproq ustiga og‘irroq tosh bostirib qo‘yish kerak edi. Bu ishing uchun general seni sog‘ qo‘ymasov.Oradan ikki haftacha vaqt o‘tib, nazoratchi menga bir «xushxabar» yetkazdi. Generalni Kislovodsk sanatoriysida birov palatada so‘yib ketibdi. Bu ishni lagerdan qochganda itni o‘ldirgan mahbus qilgan bo‘lishi kerak, deb gumon qilishayotgan emish.Butun nafratimni hazilga qorishtirib dedim:— Uligini shu yerga olib kelishsa, itining yoniga o‘zim yaxshilab ko‘mib qo‘yardim. Tepasiga «Bu go‘rda ikkita it yotibdi» degan lavha qo‘yardik.Nazoratchi sergaklandi.— Sen bolaga o‘n yil kamlik qilayotganga o‘xshaydi. Bu gaping uchun yana o‘n yil qo‘shib qo‘yishlarini bilasanmi?! Og‘zingga ehtiyot bo‘l. Eshitsa seksotlar darrov sotadi. Aytgancha, ko‘mib kelgan itimizni o‘sha kechasiyoq shoqollar yeb ketibdi.Bizning barakda o‘n yil muddatini o‘tab bo‘lgan, bu-gun-erta ozodlikka chiqishni sabrsizlik bilan kutayotgan Dadajon degan andijonlik kishi bor edi. U bilan ko‘p gaplashardik. U meni pochcha, deb atardi. U ertadan kechgacha g‘imirsib ketishga tayyorlanardi. Yo‘lda kiyib ketish uchun o‘ziga brezent qo‘lqopdan shippak tikdi. Xom-surup choyshabdan ko‘ylak tikdirdi. Yashiklardan ko‘chirib olgan fanerdan chemodan yasadi. Bolalarining oldiga quruq bormasin, deb barakdagi biz mahbuslar baholi qudrat bir so‘mdan, ikki so‘mdan pul to‘plab cho‘ntagiga solib qo‘ydik.— Pochcha, — derdi ajib bir entikish bilan u, — albatta Toshkentga tushib o‘taman. Saidaxonga sizdan salom yetkazaman. Andijonga borganimda hovlilariga kirib, onalariga ham salomingizni yetkazaman.Dadajon o‘n yillik azob-uqubatlar yukini yelkasidan tushirib, ozodlik ostonasida entikib-entikib turardi.Nihoyat uni maxsus bo‘lim vakili chaqirdi. Un besh choqli mahbus uni kuzatib chiqdik. Dadajon qushdek yengil bo‘lib ichkariga kirib ketdi.Hozir u chikadi. Uni bag‘rimizga bosib erkinlik bilan qutlaymiz. Besh minut o‘tmay, u yelkasida og‘ir tosh ko‘tarib kelayotgandek bukchayib chikdi. Nima bo‘ldi, deb undan so‘raymiz. U gapirolmas, tili tanglayiga yopishib qolgandek entikardi. U zo‘rg‘a «yana besh yil» deya oldi, xolos.Troyka — maxsus kengash (osoboye soveshaniye) hukm qilgan mahbus muddatini o‘tab ham qutulolmasdi. Maxsus kengash qarori abadiy qamoq jazosi bilan teng edi.Dadajon adoyi tamom bo‘ldi. Bukchayib, bir oyda yuzlarini ajin bosib ketdi.Ellik birinchi yilning oktyabri oyoqlab qolgan. Aytishlaricha, bu joylarning qishi qattiq bo‘ladi. Hozirdanoq ochiqda qolgan idishlardagi suvlarning betini iiyoz po‘stidek muz qoplaydi. Ertangi kun hech qanday yaxshilik va’da qilmaydigan kuz kechalari naqadar hazin, naqadar og‘ir. Istiqbolda biron yilt etgan nur ko‘rinmaydigan sovuq oqshomlarda o‘zingni o‘ldirging keladi.Meni ham «osoboye sovegdaniye» o‘n yilga hukm qilgan. Endi bir yarim yili o‘tdi. Oldinda yana sakkiz yildan ortiq qora kunlar…Yashagim kelmay qoldi, ko‘ngilni ko‘taradigan, yashashga undaydigan biron gap tilimga kelmaydi.Bu oqshom uxlamay Saidaxonga xat yozayapman.«Saidaxon, salom!Boshingizga tushayotgan ko‘rgiliklardan xabarim bor. Sizni qiyin-qistovlarga olishayotganlarini eshitdim.Iltimos, shularnnng gapiga kirnng. Yo‘qsa juvonmarg bo‘lib ketasiz. Qamoqdan qachon chiqishi noma’lum bo‘lgan odam uchun ko‘pam o‘zingizni qiynamang. «Erimdan kechdim» deb yozib bering. O‘lay agar, xafa bo‘lmayman. Siz yashashingiz, ijod qilishnngiz kerak. Shuncha azoblarga chidayapmanmi, bunga ham chidayman.Ochig‘ini aytsam o‘zimning ham yashagim kelmay qoldi.Siz ozod qush edingiz, menga tegib qafasga tushdingiz. Shu qafas eshigini bugundan boshlab ochib yuborishga qaror qildim. Men to‘g‘rimda o‘ylamang. Meni yo‘q deb biling, Sizning yaxshiliklaringizni, atigi besh oygina yashagan totli kunlarimiz xotirasini o‘zim bilan olib ketaman.Xayr. Qandoqki gunohlarim bo‘lsa bariga tavba qildim. Xayr.Said Ahmad. 1951 yil, 21 oktyabr». Xatni qozoq nazoratchisiga bsrib, vagon pochtasi qutisiga tashlashni iltimos qildim.Ellik ikkinchi yilning 24 yanvarida Saidaxondan xat keldi. Ginayu ta’nalarga to‘lgan xatni o‘qirkanman, o‘ksib-o‘ksib yig‘ladim. Bu qamalganimdan beri ikkinchi marta yig‘lashim edi.Bir og‘iz so‘z, birgina og‘iz so‘z yurak-bag‘rimni alg‘ov-dalg‘ov qilgan, ko‘z yoshlarimni ich-ichimdan mijjalarimga olib chiqqandi. «Sizga kiyim-bosh olib qo‘ydim», degan edi Saidaxon o‘shanda.O‘ylab qarasam, shu paytgacha hech kim menga mehribonchilik qilmagan ekan. Go‘dak paytimda, esimni tanimayoq o‘z tashvishimni o‘zim tortgan ekanman.Birov menga manavuni yeb ol demagan, birov menga manavuni ol, deb bir so‘m bermagan ekan.«Sizga kiyim-bosh olib qo‘ydim…»Bu so‘z g‘oyibdan kslgan ilohiy bir so‘z edi. Bu so‘z butun vujud-vujudimga singib ketgan issiq, yoqimli so‘z edi.Mana, endi bu xat butun hayotimni siltab tashladi.«…Behuda xayollarga bormang. Siz nima bo‘lsangiz men ham shunday bo‘laman. Hech qanday qiyin-qistovlar meni sizdan ajratolmaydi. Yashasak birga yashaymiz, o‘lsak birga o‘lamiz.Siz bunaqa irodasiz odam emasdingiz-ku, nima bo‘ldi? Chidang, ayol boshim bilan men chidayapman-ku! Hali oldimizda, eh-he, kancha yaxshi kunlar bor. Uylar quramiz, bog‘lar qilamiz. Endi xatni kulib-kulib yozing, xo‘pmi? Sizga xamisha va yana xamisha sadoqat bilan Saida.1951 yil 30 dekabr. Sizni kirib kelayotgan yangi 1952 yil bilan tabriklayman. Iloyo 53-yilni birga kutish nasib qilsin.Yillar hatto sochdan rangni o‘chirdi, Xusnga tashladi nursiz bir soya, Ammo xayolimga yetmayin kuchi O‘zimga butunlay berdi nihoyat Lekin sen cho‘chima o‘ylaringni men Faqat o‘n sakkizda turib eslayman. Faqat o‘nsakkizda yurib eslayman O‘nsakkiz yoshdagi yo‘llaringni men.Ilova:Xabaringiz bor, meni soyuzdan o‘chirishgan. Agar eringizdan kechsangiz yana soyuzga qaytarib olamiz, deyishdi. Men gapimdan qaytmayman, deb javob qildim».Goh kulib, goh yig‘lab ellik ikkinchi yilni ham o‘tkazdik. Mahbuslar har bir bayramni yosh bolalardek sabrsizlik bilan kutishadi. Bayramda albatta amnistiya bo‘ladi, deb umid qiladilar. Bayram o‘tgach, havosi chiqib ketgan pufakdek bo‘shashib qoladilar va bo‘lg‘usi bayramdan umidvor bo‘lib yashaydilar.Ellik uchinchi yilning bahori ham keldi. Bu bahor mamlakatning siyosiy hayotini butunlay o‘zgartirib tashladi. STALIN O‘LDI! Butun mamlakat motamda. Radio kuni bilan og‘ir, yuraklarni o‘rtovchi hazin kuylar eshittiryapti.Markazning buyrug‘i bilan «dohiy» Stalin mavzoleyga qo‘yilayotganda Sovet mamlakatining jamiki xududlarida poyezdlar, kemalar, mashinalar, hamma transport vositalari kelgan joylarida tek qotadilar. Zavodlardagi stanoklar to‘xtatiladi. Mamlakatning ikki yuz milliondan ortiq fuqarosi tik turib sukut saqlaydi.Lagerimiz boshliqlari jami mahbuslarni to‘rt qator qilib safga tizdilar. Ikki mingdan ortiq mahbus tik turibdi. Soqchilar boshlig‘i, lager boshlig‘ining yordamchisi, nazoratchilar nimanidir kutishyapti. Boshliq bilagidagi soatga tez-tez qarab qo‘yadi.Radioda Kreml soatining jarangi eshitildi.— Aziz fuqarolar, aziz fuqarolar, diqqat, diqqat! Tik turib sukut saqlansin!Shundan keyin sukunat boshlandi. Butun mamlakat motam sukunatiga g‘arq bo‘lgan.Qo‘sh devor orqasidagi ayollar zonasida quvnoq qo‘shiq yangradi. Yuzlab ayollar qo‘shiqqa jo‘r bo‘lishdi. Ketma-ket sho‘x laparlar biri-biriga ulanib ketaverdi. Tikanli sim beriyog‘ida buyuk motam, nari yog‘ida bayram bo‘layotgandek edi.Erkaklar zonasidagi mahbuslar o‘rinlaridan turmadilar. Ularni soldatlar miltiq qo‘ndog‘i bilan ursalar ham o‘tiraverdilar.Ayollar zonasidan erkaklar sha’niga ta’nalar yog‘ilardi.— Erkakmisanlar, senlarni Stalin pichib qo‘ygan. Erkak bo‘lsalaring boshla qo‘shiqni. Bugun aytmasang, qachon aytasan shodlik qo‘shig‘ini!Shu gapdan keyin o‘tirmay tik turganlar ham o‘tirib olishdi. Ularni do‘q-po‘pisa bilan ham o‘rinlaridan turg‘izib bo‘lmadi. Chap tomondan jur’atsizgina boshlangan qo‘shiqqa boshqalar ham asta-sekin qo‘shila boshladilar. Ikki ming mahbus «Brodyaga Baykal pereexal» degan qo‘shiqni ayta boshladi. Bu qo‘shiqni mamlakatdagi jami lagerlarda mahbuslar dard bilan, mung bilan xonish qilardilar.Mahbuslar Moskvaning «Sentralka» deb atalgan qamoqxonasi to‘g‘risidagi qo‘shiqni boshlashdi. Qo‘shiqda «Sentralka, tsentralka, sening qalin devorlaring orasida mening yoshligim, mening talantim qurbon bo‘ldi», deb kuylanardi.Ukrain, belorus mahbuslar «Gopak»ka raqs tushib ketdilar. Kavkazliklar «Lezginka»ga o‘ynardilar. Utirgan ikki ming mahbus barobar «Assa», «Assa» deb chapak chalardi. O‘zbeklar «Andijon polka»sini boshladilar. Bu yerda «mayda millat» (natsmen) deb atalgan o‘zbegu qozoqlar, qirg‘izu turkmanlar ham raqsga tushib ketdilar.Soqchilar boshlig‘i o‘yinni to‘xtatmoqchi bo‘lib havoga avtomatdan uch marta o‘q uzdi. Baribir o‘yin to‘xtamadi. Devorning nariyog‘idan, balli, balli, yigitlar, degan tovushlar kela boshladi. Men ham qiziqib ketib o‘rnimdan turdimu ichimda ming‘illab polkaga o‘ynay boshladim.Qamoqxona boshlig‘ining yordamchisi meni o‘yindan to‘xtatdi.— Senga nima bo‘ldi? Sen axir yozuvchisan, bularni to‘xtatishimizga yordam berishing kerak.— Men yozuvchi emasman, it ko‘madigan go‘rkovman.Shunday dedimu o‘tirib olganlar orasiga kirib o‘ynayverdim.O‘tirib olganlar barobar qarsak chalardilar.«Dohiy» Stalin hurmatiga bildirilgan sukut daqiqalari lagerimizda ana shunday tantanali vaziyatda o‘tgan edi.* * *Xayollar, xayollar, intihosiz, so‘ngsiz xayollar, siz meni qay manzillarga boshladingiz? Endi bu yo‘llarga meni boshlamang. Bu manzillarda umrim gullari to‘kilgan. Yoshlik tug‘yonlari shu joylarda so‘ngan. Hur bo‘lib yaratilgan insonning qanchalik xor bo‘lishini, ota-onasi yaxshi niyat bilan qo‘ygan ismining raqamlarga almashtirilganini nainki ko‘rdim, aksincha, o‘z boshimdan kechirdim. Insonga bir marta beriladigan umrning yaxlit bir parchasini yulib qolgan bu manzillarni qayta ko‘rmoq naqadar og‘ir va ko‘ngilsiz.Shu topda bir vaqtlar «Alvasti ko‘prik» deb atalgan joyda olislarga, Sibir yoqlarga cho‘zilib ketgan temir izlarga qarab, ana shunday iztirobli xayollarga berildim.Temir yo‘lning naryog‘iga qarayman. Yetti mahbus otilgan joyni qidiraman. U joylar endi yo‘q bo‘lib ketibdi. Shu yetti baxtsizdan xotira bo‘lib quloqlarimda yetti o‘q ovoziyu ularning dod-faryodlari qolgan, xolos.«Xalq dushmani»ning qizi kuylagan qo‘shiq yana yodimga keladi:Siz asir bo‘lgan tsafasni tishlarim birlan buzay, Buzmasam mahshar kuni bag‘rimni armon tirnalar…Toshkent, 2000 yil 4 may. Professor Umarali Normatovga xatAzizim Umarali! Siz har ko‘rishganimizda «Boshingizdan o‘tgan voqealarni yozing!» deb qistar edingiz. Nima deb javob berganim esingizdami?U voqealarni yozmoq uchun xayolan qamoq lagerlariga borishim, o‘sha azob-uqubatlarni qaytadan boshimdan kechirishim kerak. Bunga endi yuragim bardosh berolmas, degandim.Mana, «Borsa kelmas darvozasi»ga nuqta qo‘ydim.O‘rnimdan turayotganimda boshim aylanib, o‘tirib qoldim. Ichkari uyda televizor ko‘rib o‘tirgan kuyov o‘glim Mahmudjonni chaqirdim. U rangimni ko‘rib qo‘rqib ketdi. Shoshib tomirimni ushladi. Ichkaridan apparat olib chiqib qon bosimimni o‘lchadi. 200 ga 130.Bilaman, bu insult ostonasidagi holat.Besh kun kechayu kunduz uxlamay ushbu xotirani yozdim. Go‘yo besh kun qaytadan qamalib chiqdim.«Sarob» degan hikoyamni o‘qigansiz. Unga ham nuqta qo‘yganimda shu ahvolga tushgandim. Ushanda meni shu Mahmudjon o‘limdan satslab tsolgandi. Kechasi soat uchda nevaram shahar uyimizga telefon tsilib dadasiga ahvolimni aytganida, u go‘yo Qibrayga uchib kelgan edi, «Tez yordamshi chaqirib kasalxonaga oborgan.«Sarob»da ham lager, qamoq voqealarini yozgandim. Yurak ko‘tarolmadi. Shundoq bo‘lishini bilaturib yozgan edim. Qandoq qora kunlar boshimizga tushganini bizdan keyingilar bilsin, deb yozdim.O‘qib ko‘ring, ma’qul bo‘lsa behad quvonardim.Sizga samimiy salom bilan S. A.2000 yil 5 may.

Şehriyar - Sehendim
Salı, 18 Eylül 2018
Şah dağım, çal papağım, el dayağım, şanlı Sehend'im!Başı tufanlı Sehendim!Başda Heyderbaba tek qarla, qırovla qarışıbsanSen, ipek telli buludlarla üfügde sarışıbsan,Savaşarken barışibsan.Göyden ilham alalı sirri semavate deyersen,Hele ağ kürkü bürün, yazda yaşıl don da geyersen,Qordan halva yeyersen.Döşlerinde sonalar sinesi tek şux memelerdeNe şirin çeşmelerin var.O yaşıl telleri yel hörmede aynalı seherdeİşveli eşmelerin var.Qoy yağış yağsa da yağsın,Sel olub axsa da axsınYanlarında dereler var.Qoy qelemqaşların uçsun ferelerle, hamı baxsınBaşlarında hereler var,sıldırımlar, sereler var.O eteklerde ne qızlar yanağı lalelerin var,Quzular otlayarax neyde ne xoş nalelerin var.Ay kimi halelerin var.Gül-çiçekden bezenende, ne gelinler kimi nazın,Yel esende o sularda ne derin razu niyazınOynayar güllü qotazın.Titreyir saz telitek şaxelerin çayda, çemende,Yel o tellerde gezende, ne Köroğlu çalı sazın.Ördeğin xelvet edib, gölde perilerle çimende,Qol-qanaddan ona ağ hövle açar qemzeli qazın.Qış geder, qoy gele yazın.Hele novruzgülü var, qarçiçeyi var, gelecekler.Yel-yağışda yuyunarken de güneşle gülecekler,Üzlerin tez silecekler.Qışda kehlik hevesile çöle qaçdıqda cavanlar,Qarda qaqqıldayar nazlı gelemqaşların olsun.Yaz o döşlerde nahar mendesin açdıqda çobanlar,Bollu, südlü sürüler, dadlı qavutmaşların olsun!Ad alıb senden o şair ki, sen ondan ad alarsan,Ona her dad veresen, yüz o muqabil dad alarsan,Tanri'dan her zad alarsan.Adaş olduqda sen onla daha artıq ucalarsan,Baş ucaldıqda Demavend dağından bac alarsan,Şer elinden tac alarsan.O da şe'rin edebin Şah dağıdır şanlı Sehendim,O da sentek atar ulduzlara şe'r ile kemendin,O da Simurqdan almaqdadı fendin.Şe'r yazanda qeleminden baxasan dür sepelendi.Sanki ulduzlar elendi,Söz deyende göresen qattı gülü, püsteni, qendi,Yaşasın şair efendi!O ne şair ki, dağın vesfine misdaq onu gördüm,Men senin tek ucalıq meşqine meşşaq onu gördüm.Eşqe, eşk ehline müştaq onu gördüm.O ne şair ki, xeyal merkebine şüv şığayanda,O neheng at ayağın tozlu buludlarda qoyanda,Lülelenmekdedi yer-göy nece tumar sarıyandaGöreceksen o zamanda:Ne zaman varsa, mekan varsa kesib biçdi bir anda.Keçecekler, gelecekler, ne bu yanda, ne o yanda.Ne bilim qaldı hayanda?Bax ne hormet var onun öz demişi, tük papağında.Şehriyar'ın tacı eymiş, başı durmuş qabağında,Başına savrulan inci çarıq olmuş ayağında,Vehydir şe'ri, meleklerdi pıçıldar qulağında,Ayelerdir dodağımda.O da dağlar kimi şe'ninde ne yazsam yaraşandır,O da zalim qoparan qarla, külekle duruşandır,Quduza, zalıma qarşı sine germiş vuruşandır,Quduzun kürküne zalım birelertek daraşandır,Amma vechinde fağır xalqı eyilmiş soruşandır,Qara milletde hüner bulsa, hünerle araşandır,Qaralarla qarışandır, sarışandır!Gece haqqın gözüdür, tur töretmiş ocağında,Eriyib yağtek üreklerdi yanırlar çırağında,Mey mehebbetden içib, lale bitiribdir yanağında,O bir oğlan ki, periler su içerler çanağında,İnci qaynar bulağında,Teb'i bir sevgili bülbül ki, oxur gül budağında,Sarı sünbül qucağında.Sular efsanedi, söyler onun efsunlu bağında,Seherin çenli çağında.Şairin zövgü ne efsunlu, ne efsaneli bağlar,Ay ne bağlar ki, "Elif leyli" de efsane de bağlar.Od yaxıb dağlari dağlar,Gül gülerse, bulaq ağlar.Şairin alemi ölmez, ona alemde zeval yox,Arzular orda ne xaürlaya imkandı, mahal yox,Bağ-i cennet kimi orda, "o haramdır, bu halal" yox.O mehebbetde melal yox,Orda haldır, daha qal yox!Geceler orda gümüşdendi, qızıldan ne gündüzler.Ne zümürrüd kimi dağlardı, ne mermer kimi düzler,Ne sarı teller inekler, ne ala gözlü öküzler.Ay nece ay kimi üzler!Gül ağaçlari ne tavus kimi çetrin açıb elvanHille karvanıdı, çöller bezener, sürse bu karvan,Deve karvanı da dağlar, yükü atlasdı bu heyvan,Sabir'in şehrine doğru qatarı çekmede şervanO xeyalımdaki Şirvan!Orda qar da yağar amma daha güller solabilmez,Bu tebiet o teravetde, mahaldır, olabilmez,Ömr peymanesi orda dolabilmez.O üfüqlerde baxarsan ne denizler, ne boğazlar/Ne periler kimi quşlar qonub-uçmada ne qazlar,Gölde çimmekde ne qızlar.Bahlı ulduz kimi göllerde, denizlerde parıldar,Abşar mirvarısı sel kimi tökdükte xarıldar,Yel kuşuldar, su şarıldar.Qesrler vardı qızıldan, qalalar vardı eqiqden,Refayel tablosu tek sermeleri "Ehdi-Etiq"denDoymasan köhne refiqden,Cennetin bağları tek bağlarının hurü güsuriDüzülüb qürfede, balqonda cevahir kimi huri,Elde hurilerinin tüngü-biluriTüngünün gül kimi "Sehbayi tehuri'.Ne maraqlar ki, ayıq gözlere rö'yadı deyersen,Ne şafaqlar ki, derin baxmada deryadı deyersen,Uyduran cenneti-mevadı deyersen!Zöhrenin qesri brilyan, hazarı nerdesi yaqut,Qesri cadudu, mühendisleri Harut ile MarutOrda mani dayanib qalmiş o suretlere mebhutQapı qulluqcusu Harut!Orda şe'rin muzikin menbeyi, serçeşmedi qaynar,Ne periler kimi fevvareden efşan olub oynar,Şair ancaq onu anlar!Dolu mehtab kimi istexrdi fevvarelerile,Meleke orda çimir ay kimi mehparelerile,Güllü güşvarelerile,Şe'rü musikî şabaş olmada efşandı, perişan,Sanki ağ şahıdır olmaqda gelin başına efşan,He gelinler ki, ne ennik üze sürterler, ne kirşan,Yaxa ne tülkü, ne dovşan!Ağ periler sarı göynekli buludlardan enirler,Süd gölünde meleke ile çimerken sevinirler,Sevinirler, övünürler,Qavzananda here elde dolu bir cam aparırlar,Sanki çengilere, şairlere ilham aparırlar,Derya qızlarına peyğam aparırlar.Denizin örtüyü mavi, üfüqün seqfi semavi,Aynadır nun şe'rine ravi.Qurfeler bulud altında olartek görünürler,Göz açıb yumma, çıraqlar kimi, yandiqda sönürler,Sehneler çerxi-felektek burulııb gah da çönürler,Kölgelikler sürünürler.Zöhre eyvanda ilahe şinelinde görünürken,Baxasan Hafiz'i de orda Celalet'le görersen,'Ne seversen!Gah gören Hafizi Şiraz ile balqonda durublar,Gah gören ortada setranç qurarken, oturublar,Gah gören saz ile, avaz ile eğlence qurublar,Sanki sağer de vurublar.Xace elhan oxuyanda hamı işden dayanırlar,O nevalerde periler gah uyub, gah oyanırlar,Laleler şö'lesi elvan siye rengi boyanırlar,Ne xumar gözlü yanırlar.Qanad ister bu üfüq, qoy qala terlanlı Sehend'im,Eşit öz qissemi, destanımı, destanlı Sehend'im:Seni "Heyderbaba" ol ne'reler ile çağıranda,O sefil, darda qalan, tülkü qovan şir bağıranda,Şeytanın şıllağa qalxan qatırı noxta qıranda,"Dede Qurqut" sesin aldım, dedim: Arxamdı, inandım,Arxa durduqda Sehend'im, Savalantek havalandım,Sele qarşı qovalandımCoşqun'un da qamı daşdı, mene bir hayli ses oldu,Her sesiz bir nefes oldu.Bakı dağları da hay verdi sese, qıyha ucaldı,O tayın ne'releri sanki bu taydan da bac aldı,Qurd acaldıqda qocaldıRahim'in ne'resî qovzandı, deyen toplar atıldı,Sel gelib nehre qatıldı.Rüstem'in topları seslendi, deyen bomlar açıldı,Bize gül qonca saçıldı."Qorxma, geldim" deye, seslerde mene can dedi qardaş,Mene "can can" deyerek düşmene "qan-qan" dedi qardaş,Şehriyar söylemeden gah mene sultan dedi qardaş,Men de canım Çağirıb, can sene qurban dedi qardaş,Yaşa oğlan! Size dağ-daş deye ceyran dedi, qardaş.El Size qaflan dedi, qardaş!Dağ Size aslan dedi, qardaş!Dağlı Heyderbabanın arxası her yerde dağ oldu,Dağa dağlar dayaq oldu,Arazın ayna çıraq qoymada, aydın şafaq oldu,O tayın neğmesi qovzandi, ürekler qulaq oldu,Yene qardaş deyerek qaçmada başlar ayaq oldu.Qaçdıq üzleşdik Araz'da, yene gözler bulaq oldu,Yene qemler qalaq oldu.Yene qardaşsayağı sözlerimiz birsayaq oldu,Vesl iyin almada, el çatmadı eşqim damaq oldu,Helelik qem saralarken qaralar döndü ağ oldu,Arazın süd gölü daşdı, qayalıqlar da bağ oldu,Sarı sünbüllere zülf içre oraqlar daraq oldu,Yoncalıqlar yene bildirçine yay-yaz yataq oldu,Gözde yaşlar çıpaq oldu,Lale bitti yanaq oldu,Qonca güldü dodaq oldu,Ne sol oldu, ne sağ oldu!Elimi arxamı gördükde zalim ovçu qısıldı,Sel kimi zulmü basıldı, zine arx oldu kesildi.Gül gözünden yaşı sildi,Tor quran ovçu atın qovmada sındı, geri qaldı,Özü getdi, yeri qaldı.Amma Heyderbaba da bildi ki, biz tek hamı dağlar,Bağlanıb qol-qola zencirde, buludlar odur ağlar,Ne bilim, belke tebiet özü namerde gün ağlar,Eyri yolları açarken, düz olan qolları bağlar,Saf olan sineni dağlar!Dağların her ne qoçu, terlanı, ceyranı, maralı,Hamı düşkün, hamı pozğun, sineler dağlı, yaralı,Gül açan yerde saralı,Amma zenn etme ki, dağlar yene qalxan olacaqdir,Mehşer olmaktadır bunlar, daha vulqan olacakhr.Zülm dünyası yanarken de tilit qan olacaqtır,Vay... ne tufan olacaqdır.Dedin Azer elinin bir yaralı nisgiliyem men.Nisgil olsam da, gülüm, bir ebedi sevgiliyem men,El meni atsa da, öz güllerimin bülbülüyem men,Elimin farsıça da derdini söyler diliyem men,Dine doğnı ne qaranlıx ise el, meş'eliyem men,Ebediyyet gülüyem men.Nisgil o çerçiye qalsın ki, cevahir nedi, qanmır,Medeniyyet debin eylir bedeviyyet, bir usanmır,Gün gedir az qala batsın, gecesinden bir oyanmır,Bir öz ehvalına yanmır.Atar insanlığı, amma yalan ensabı atammaz,Fitne qovzanmasa bir gün, gece asude yatammaz,Başı başlara qatammaz.Amma menden sarı sen arxayın ol, şanlı Sehend'im,Deli ceyranlı Sehend'im,Men daha erş-i ela gölgesi tek başda tacım var,Elde Musa kimi, Fir'ovna qenim bir ağacım var,Herecim yox, ferecim var,Men Eli oğluyam, azadelerin merdi, muradı,O qaranlıqlara meş'el, o işıqlixlara hadi,Heqqe, imana münadi.Başda sınmaz siperim,elde kütelmez qılıcım var!

Tarık Buğra - Osmancık (Roman Özeti)
Salı, 18 Eylül 2018
Eserin adı: OsmancıkYazar:Tarık Buğra Yayınevi: Ötüken Kitabevi, İstanbul – 2004Olaylar: Osman Gazi Hân, ölüm döşeğinde; Allah’tan mehil istiyor, Bursa’nın fetih müjdesini alabilmek için. O, tâ bahardan badem ağaçlarının çiçeğe durduğu günden seçmiştir ölümü: “Oğul, ben öldüğüm vakit, beni Bursa’da şu gümüşlü kubbenin altına koy!” Osman gazi’nin, oğlu Orhan Bey’ e vasiyetidir bu. Bu, O’nun soy sop ülküsü yaptığı rüyasının gerçekleşmesi demektir. Ancak, o zaman gülümseyerek “hoş geldin, hoşnutluk getirdin” diyebilecektir ölüme. Son göçe, tek başına çıkılan yolculuğa hazırlanan Osman Gazi Hân, şimdi, hayatı boyunca dinlediklerini, gördüklerini, deliliklerini, durulup arınışını, büyük yörüngeye oturuşunu; yerleri, halleri, kişileri ve büyük ülküsünün adım adım gerçekleşmesini hatırlamamaktadır. O, şimdi Uludağ’dan da büyük bir hatıralar dağıdır: Osmancık’ın çocukluğu, herhangi bir çocukluktan farksızdır. Gençliği de öyle… Ele avuca sığmaz; nerede çalgı, orada kalgı günleri. Gücünün, kuvvetinin sahibi değildir; aksine gücü kuvveti, onun sahibidir. Kılıçta ve yayda üstünleştikçe değil meydan okumaya, bir yan bakışa bile katlanamaz olur. Gururu için yaşamaktadır. Babası Ertuğrul Bey, bir müddet Osmancık’ı takip eder, öğütler verir. Fakat sonradan onu kendi haline bırakır. Öteki oğlu Gündüz Bey’ e önem vermeğe başlar. Osmancık, ağasını kıskanacak yerde rahatlamış ve mutlu olmuştur. Azâd edilmiş sayar kendini ve keyfince yaşamaya başlar. Şeyh Edebali ile tanıştıktan sonra her şey değişir. Domaniç temmuzlarından birinde, Sivrikaya’ da Osmancık, Edebali ile karşılaşır. Gökte ay ve yıldızlar… Osmancık, yıldızlara bakarak “dünya ne kadar büyük!” diyor. Osmancık’ı gizliden gizliye takip eden Edebali: Dünya’yı bize büyük gösteren bizim küçüklüğümüz oğul! Hırsımız, sabırsızlığımız, bencilliğimiz. Önce bu yüzden küçülüyor sonra da Dünya’yı çok büyük görüyoruz, der ve ilave eder: dünya bir ömür için, bir TEK İNSAN için büyüktür. Bir soy için değil; bir soyun benimseyeceği, bir soya benimsetilecek bir amaç, bir inanç, bir ülkü için değil! Osmancık’ın kafası ve ruhu altüst olmuştur. Öfkelenir, Edebali’ ya saygıda kusur eder. Ertuğrul Gazi, oğluna “Edebali’ ya sakın karşı gelme; bana karşı gel, ona gelme. Edebali soyumuzun ışığıdır” diye tembih eder. Osmancık, Edebali’nın tekkesine gittiği bir gün Malhun Hâtun’u görür ve ona âşık olur. Töresince istetir. Edebali kızını vermez: Halleri müsavi değil, diye…Bundan sonra Osmancık için değişim ve arayış dönemi başlar. Yine tekkeye misafir olduğu bir gün, rüyasında Edebali’nın göğsünden çıkan bir ayın kendi göğsüne girdiğini, sonra bir çınar ağacı şeklinde dünyaya dal budak saldığını görür. Dört yana rahmet ve nur yağdıran bir çınar ağacıdır. Rüyanın tabirine göre, bu ay Malhun Hâtun, bu çınar ağacı ise Osmancık’ın kuracağı devlettir. Osmancık artık değişmektedir. Kılıcını, yayını, topuzunu kendisi için değil, soyu sopu için, soyunun amacı için kullanmaktadır. Sonunda Edebali kızını Osmancık’a verir. Sade bir törenle evlenirler. Osmancık, artık yaşlanmış ola babası Ertuğrul Gazi’nin yerine Bey seçilir. Osman Bey, ilk iş olarak civardaki Türk boylarını birleştirir. Kendi buyruğunda ve hepsinin rızalarını alarak… Domaniç ve civarı dar gelmeye başlamıştır. Her gün yeni topraklar alınır, kaleler düşürülür yeni gelenler, tâ Orta Asya’dan ve daha yakın yerlerden gelenler, bu topraklara yerleştirilir. Savaş, akın, ganimetin paylaşılması, yerleşme biçimi, doğumlar, evlenmeler, dostluk ve düşmanlıklar her şey bir düzene bağlanmıştır. Herkes nefsini ve bencilliğini yok etmiştir; başkalarını, soylarının geleceğini düşünmektedirler. Pazar yerlerinin emniyeti sağlanmıştır. Yöredeki herkes ( Rumlar dahil; Osman Bey’ e tâbi olan herkes ) hayatından, ırzından, malından emindir. Bu günlerde Osman Bey’ in anası Cankız, ardından da 90 yaşındaki Ertuğrul Gazi vefat ederler. Orhan dünyaya gelir. Bütün bu olup bitenler sırasında Osman Bey’ in önemli meselelerinden birisi amcası Dündar Bey’ dir. Dündar Bey, ağabeyi Ertuğrul Gazi’den sonra Beyliğin kendisinin hakkı olduğunu düşünüyor, Osman Bey’ i kıskanıyor ve bozgunculuk ediyordu. Osman Bey, saygısını bir an bile ihmal etmeden, amcasını uyarıyordu. Hatta bir gün Dündar Bey’ e: "Elin öperim amuca, dizin öperim amuca. De ki davarın güdeyim, odunun kırayım amuca. Amma ko ki Beyliğime eller taş atsın ki Beyliğimi korumam zor olmasın. Ben bunda akıl isterim, rey isterim, ışık isterim.Yanılırsam doğruyu isterim. Ben bunda takaza istemem, dokunç istemem, kakınç istemem" demiştir. Dündar Bey aldırmaz, bildiğince devam eder. Düşman üstüne ılgar eden savaşçıları geri çağırır. Osman Bey, bir yay darbesiyle amcası Dündar Bey’ i düşürür. Osman Bey’ in ikinci oğlu Alaeddin dünyaya gelir. Mihail Kosses Müslüman olur. Töreye bağlılık şuuru, zayıfa yardım fazileti, din uğrunda göz kırpmadan ölüme gitme heyecanı Mihail’ i Abdullah yapmıştır. İnegöl, Yarhisar, Aydos, Bilecik, İznik kaleleri alınır. Zaman, geçip gitmektedir; Osman Bey’ e rağmen… Alaeddin bile ata binmektedir artık. Orhan Bey, Yarhisar tekfürünün kızı Holofira ile evlenir. Holofira’nın rızası, arzusu, isteği ve aşkı ile… Osman Bey, gelininin adını Nilüfer olarak değiştirir. Müslüman olan Nilüfer, Osman Bey’ e torunlar, Orhan Bey’ e oğullar verecektir; Murad’ ı verecektir… Selçuklu Sultanı, bir fermanla Osman Bey’ in hanlığını tebasına duyurur. Artık Cuma namazlarında hutbe Osman Han adına okunmaktadır.Şeyh Edebali rahmet-i rahmân’a kavuşur. Orhan yavaş yavaş pişmekte, olgunlaşmaktadır. Hem gazada hem yönetimde. Osman Gazi Hân’ın etrafı boşalıyor. Baba dostları, yola beraber çıktığı yoldaşları birer birer âhirete intikal ediyorlar. Malhun Hâtun da vefat ediyor. Osman Gazi Hân, hasta yatağında, iki aydır yatmaktadır. Kulakları nal seslerinde, Bursa’nın fetih müjdesini bekliyor. Derken ,müjdelerin hası, nal sesleri… Sungur dışarı fırlıyor ve göz açıp kapayıncaya kadar da geri dönüyor. Nefes nefesedir: Gözün aydın Hânım! Bursa bizimdir! Osmancık, Osman Bey, Osman gazi Hân; babası Ertuğrul Gazi’ye, şeyhi ve kayınpederi Edebali’ ya, kendinden önce giden baba dostlarına, yoldaşlarına ve Zümrüdü Ankası Malhun Hâtun’a mülâki olmak için gözlerini yumuyor. Mesut ve huzurlu…Kişiler:Osman Bey: Osmanlı Devleti’nin kurucusu. Bileği ve yüreği kuvvetli, âdil, nefsini yenmiş; kendini, soyuna ve soyunun ülküsüne adamış; dindar, neyzen, cömert, ahlaklı, dünya malına kayıtsız, yoksul, ataya ve anaya son derce saygılı, eşi bulunmaz baba;vefalı, muhabbetli, karısına deliler gibi aşık bir koca… Osmancık, Osman Bey, Osman Gazi Hân Uludağ’dan da büyük bir hatıralar dağı… Ve Hâdis-i Şerif’in sıfatlandırdığı gibi: Tam bir garip yolcu.Şeyh Edebali: Osmancık’ın kayınpederi. Devletin mimarı. Allah aşkı ve Kur’an adaletini temsil eden büyük mürebbi. Malhun Hâtun: Edebali’nın kızı, Osman Bey’ in hanımı, Zümrüdü Ankası… Güzelliği, hanımlığı, anneliği ile bir timsal. Orhan Bey: Osman Gazi Hân’ın büyük oğlu. Babası ve dedesi Edebali’nın manevi mirasçısı. Bursa fatihi. Nilüfer: Asıl adı Holofira. Osman Gazi’nin “Nilüferleri pek andırır” dediği bir Rum kızı. Orhan Bey’ in hanımı. Aşkı ve İslamı seçmiş ve buna layık olmuş bir güzeller güzeli. Ertuğrul Bey: Osman Gazi Hân’ın babası. Osman’ı yetiştiren adam. Orta Asya’yı, Söğüd’ e şahsında ve şahsiyetinde taşıyan insan. Ve diğerleri; Cankız (Osman Gazi’nin annesi), Dündar Bey (Osman Gazi’nin amcası), Mihail Koses (sonradan Müslüman ve Abdullah olan bir Rum),Osman Gazi ve Ertuğrul Bey’ in silah ve gönül dostları; Sungur, Akça Koca, Gazi Rahman, Derviş Uruz, Şeyh Mahmud, Ak Temür… Romanda yer: Romanın büyük bölümü Osmancık’ın çocukluğunu ve gençliğini geçirdiği Söğüt’te ve Domaniç’te geçmektedir.Buraları aynı zamanda Beyliğin ilk merkezidir. Beyliğin büyümesi ve buna bağlı olarak Beyliğin merkezinin değişmesi ile romanda mekan sürekli değişmektedir.Romanda zaman: Romanda olay süresi Osman Bey’ in hayatı boyunca geçen süreyi kapsamaktadır. Romanda Osman Bey’ in doğumu ve ölümü ilgili tam bir bilgi olmadığından geçen süre bilinmemektedir. Üslup: Yazar romanda çok sade bir dil kullanmış, anlaşılmayan kelimelerden kaçınmıştır. Romanda yöresel ağzı bozmaması kullanılan sade dili bozmamış aksine romana akıcılık kazandırmaktadır. Ayrıca Şeyh Edebali gibi büyük bir şeyhin o insanı alıp başka dünyalara götüren sözleri insanı kitaba iyice bağlamaktadır. Ana fikir: Tarihi tarihçiler yazar, kahramanlar yapar. Yazarın biyografisi: 2 Eylül 1918 tarihinde Akşehir'de doğdu. İlk ve ortaokulu Akşehir'de okudu. İstanbul Lisesi'nin yatılı kısmında okurken bu lisenin yatılı kısmının kapatılması üzerine kaydını Konya Lisesi'ne aldırdı ve liseyi burada bitirdi. (1936) . Lise yıllarında Tarık Nazım müstear ismiyle hikâye ve şiirler yazmaya başlayan Tarık Buğra, İstanbul Üniversitesi Tıp ve Hukuk fakültelerinde bir süre okuduktan sonra kaydolduğu Edebiyat Fakültesi Türk Dili Edebiyatı Bölümü'nün son sınıfından ayrıldı. Askerlik hizmetinden sonra Şişli Terakki Lisesi'nde muallim muavini olarak işe başladı. Cumhuriyet gazetesinin açtığı yarışmada Oğlumuz adlı hikâyesiyle bin liralık büyük ödüle layık görüldüğü ilan edildi. (1948). Ancak, Tarık Buğra'ya bu para yerine altın bir kalem ödül olarak verildi. Aynı yarışmada Doğan Nadi'nin bölük komutanı birinci ilan edildi ve bu zatın hikayeci olarak adına ikinci bir kez daha rastlanılamadı. Yine de bu ödül neticesinde aldığı yoğun iş teklifleriyle basın hayatına atılma konusunda cesareti artan Tarık Buğra, Akşehir'e dönerek Nasrettin Hoca gazetesini çıkardı (26 Temmuz 1949-28 Haziran 1952). Milliyet gazetesi, Vatan, Yeni İstanbul gazetesi (1952- 1956), Yol Dergisi (1968) ve Tercüman gazetesinde (1970-1976) sanat sayfaları düzenledi, fıkralar yazdı, yazı işleri müdürlüğü yaptı. Hisar dergisi ve Türkiye gazetesinde de yazan Tarık Buğra, 26 Şubat 1994 tarihinde İstanbul'da öldü. Eserleri:Denemeleri:Yarın Diye Bir Şey Yoktur, İki Uykunun ArasındaRomanları: Siyah Kehribar,Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da, İbiş’in Rüyası, Firavun İmanı, Dönemeçte, Gençliğim Eyvah, Yağmur Beklerken, Yalnızlar, Osmancık.

Zahiriddin Muhammad Bobur - Gazel (Unutmagil)
Cuma, 14 Eylül 2018
Gehi sağın ne boldı zârlerniUnutmagil burungı yârlerniSeni körmey yırakdın zâr boldımBirâr yâd et yırâkdın zârlerniYüzüngdin ayru men hâr ey azîzimKişi güldin ayırmes hârlerniKözüng bîmârımen, mendin yumub közYene ağrıtmagıl bimârlerniSanga bir yol yetr fikridedürmenUnutma bir yoli efgârlerniSanga könglümni aldurdum cihândaKöribmen gerçi köp dildârlerniZihî kadlerga Bâbür âşık olsangBurunrâk közlegeysen dârlerni

Мейрамбек Беспаев - Дүние жалған
Salı, 18 Eylül 2018
Арманшыл болсаң қу балам Арына сенер бұл адамӨмірде нелер болмайдыСүрініп мен де құлағамӨнерді қусаң ол боларӨмірден алған сыбағаңАбайла қызым, тағдырдыңБұралаң жолы, бұралаңТалайды сынап түзеткенЕліңді сыйла ізетпенӘкең де саған жол сілтепІзгілік жолын күзеткенАнаңды жерге қаратпаКөктемін сен деп күз еткенАбайла қызым, тағдырларТалайдың жанын мұз еткенӨмірге берсең аласыңОқысаң лаулап жанасыңЖайпауыз болсаң арманғаЖете алмай жолда қаларсыңНәзіктік болар жолдасыңҰл емес сен қыз баласыңАбайла қызым, тағдырларСалады жанға жарасынҚұлағын түргің санаңныңЖұмбағы сан мың ғаламныңАрман мен нұрдан жаралғанГүлісің сен бір даламныңАдалдық болса кеудеңдеАртқаны, дәйім, бағымныңАбайла қызым, өзіңненБолмағы жақсы адамныңАтырып көзбен әр таңдыӘжең де қуған армандыКім өтер дейсің мәңгілікЖанына байлап жалғандыӨмірде не бір аруларӨшпестей өрнек салғандыАбайла қызым, өкініпТалайлар қапы қалғандыАрайлы таңның жыры көпЖыры көп, шашар нұры көпТазалық болса кеудеңдеДаламның айтар сыры көпУақытты босқа өткізбеШығарма естен ұмытыпАйтпайды босқа әкең деУақыттың адам құлы - депКәрілік қашсаң қоймайдыСұм ажал тіптен тоймайдыҒұмырың лезде өтедіМақсатқа жетпей болмайдыЕңбекті сүйсең көгеріпЖапырағың солмайдыЖеңілтек болсаң қайғыңныңӨлгенше орыны толмайдыНайзағай көкті жүз тіліпЖатады кейде түз күліпЖасарып әлем айдындаСәулесі түсер сүзіліпЖаз өтер қыс пен, күз де өтерҚұс қайтар қайта тізіліпКірпікте арың ілуліКетпесін жас боп үзіліпӨмірдің сырын байқадымЖақсыға байтақ бай танымӘділдік жолын барласаңКеудемде жарылар қайда мұңҮмітін ақта анаңныңҚызым-ау саған айтамынӘдепті болсаң өмірденҚуанып мен де қайтармын

Сібір орманында қырылған қазақтар
Salı, 18 Eylül 2018
Сіз бұл оқиғаны естігенсіз бе? Әрине жоқ.Себебі, бұл оқиға тарихқа кіргізілмеген, кезінде айтуға да қатаң тыйым салынған.Ендеше, патшалық Ресейдің талай қорлығын бастан кешкен қазақтардың тағы бір трагедияға толы оқиғасына құлақ түріңіз.Бұл бірер ғасыр бұрын болған оқиға. Сібір орманына (Тайга) орыстардың енді қоныстанып жатқан кезі, бекіністер, қорғаныстар салып дегендей. Маңайдағы толып жатқан қазақ ауылының кісілері кейде шапқыншылық жасап, бекіністерді бұзып енді қоныстанып жатқандарды қырып кетіп отырған. Көшім ханның тұрғындары ғой және кейіннен келгендері бар. Осыдан кейін патшадан казак атамандарына жарлық түседі. Бүкіл Сібірді толып жатқан қазақ ауылдарынан босату керек делінген әлгі жарлықта. Сібір әскерлері отряд-отрядқа бөлініп, әрі ішкі жақтан келіп жатқан орыс отрядтары қосылып, кімдердің қай бағытта қазақтардан тазалайтыны белгіленіп, қағазға түсіріліп нақтыланған. Содан қанды қырғын басталады.Әрбір отрядқа күніне бірнеше ауылды тұрғындарымен бірге тып-типыл ету тапсырылған. Аяушылық болмасын деп қатаң ескерілген. Ауылдарды қоршауға алу таңертеңгі алакеуімде, сондай-ақ, кешқұрым жұрт орынға отырғанда ағындаған шабуылдар басталған. Үйлер, қыстақтар- бәрі өртелген. Еңкейген шалдан еңбектеген балаға дейін отқа лақтырылған. Еркектер, әйелдер – бәрі атылған,аяусыз шабылған.Тек қыздар мен жас келіншектерді әскерлер бөлісіп алып отырған. Мұнда келген әскерлер әйелсіз, отбасынсыз келгендер. Бірнеше жүздеген ауылдар отқа оранып, күлі ғана қалыпты.Міне, біз білмейтін тағы бір қасірет осылай баяндалады.Бұл қанды оқиғаны Челябинскке арнайы тапсырмамен барған Бейсенғазы Ұлықбек деген қазақ журналисіне Троицкінің түбіндегі Дубовка ауылының 86 жастағы тұрғыны Иван Илларионович әңгімелеп берген. Иван атайдың әжесі- қазақ.Яғни, атасы сол оқиға кезінде отряд құрамында болып, қазақ қызын атына салып, өңгеріп алып кеткен.Енді осы атайдың Бейғазы Ұлықбекке айтқан әңгімесінен үзіндісін тыңдайық:– Осы қыздан менің әкем туды,мен әкемнің жалғызымын.Мені сол қазақ әйелі- әжем ғой өсірген. Алдына салып, өз тілінде өлең айтып ара-арасында кемсеңдеп жылап отырушы еді. Мен жылама деп көзін сүртетінмін. Ол кезде ештеңе түсінбейтінмін,- деп шал көзіне жас алып, терең күрсінді.- Өстіп,қаншама ауылдарды өртеп, адамдарды қыруға бола ма екен? Ең құрымағанда қазіргі қазақ жеріне айдап, көшіріп жіберсе бір сәрі.Балам, мен айтқан осы оқиғаны ұмытпа,-деді шал иығымнан қысып.- Осы оқиғаны тыңдаған, естіген сен жалғыз адамсың. Құдайым сені сақтасын! Еліңнің біразы қалай қырылғанын халқың білсін!– Қалайда жаз!- деді шал маған өтінішпен қарап… Айбек Мақұлбек«Қазақстан тарихы/ История Казахстана» парақшасы

Sitemize göndereceğiniz yazı, şiir, şikâyetleriniz ve diğer bilgiler için adres:
dilimizveedebiyatimiz@gmail.com

Ziyaret

Halk Hikayeleri