İsa Sarı - Edebiyat Teorileri -1 (Ders Notları)
- Ayrıntılar
- Üst Kategori: Edebiyat
- Kategori: Edebiyat Dersleri
- Gösterim: 104
{pdf=https://www.isa-sari.com/ders-notlari/ET_1.pdf|500|750}
Ahmet Hikmet Müftüoğlu - Ayşe Kızla Vato (Hikâye)
Perşembe, 08 Ağustos 2019
"Hamdullah Suphi Beyefendi’ye" İştah ve lezzetle yenen bir öğle yemeğinden sonra, köpüklü kahveler arasında içilen sigaraların dumanlarından kulübün yemek salonu hayli sislenmişti. Bir tarafta iddialı av sohbeti, diğer yanda Millet Meclisi’ndeki tartışmalar sonrası bir siyaset mücadelesi, şu köşede bir kaç asil gencin, belki bir güzel kadın tarafından aldatılmış bir arkadaşlarına karşı kahkahaları, ekseri müdavimleri yaşlı, vakarlı kişilerden meydana gelen bu toplanma yerinin havasını haz ve neşe rüzgârlarıyla dalgalandırıyordu. Bizim sofrada konu, Türk, Macar ve Polonyalıların tarihi külah ve elbiselerinin benzerliğine dairdi. Konyağın son damlasını emen Kont “Geza...” iri sigarasını silkelerken ecdadının eski kaftanlarıyla kendisinin biriktirdiği güzel sanatlar koleksiyonunu göstermek için bizi konağına davet etti. Benimle beraber Amerikalı, İtalyan ve Alman dört yemek arkadaşı, kulübün avlusunda bekleyen Kont’un otomobiline girdik. On dakika sonra kendimizi bir geniş mermer merdiven başında bulduk. Bıyıkları tıraşlı bir uşak, sağ tarafta üstü koyu güvez çuha ile kaplanmış bir kapı açtı. Bir taş odaya girdik. Dört duvarına yaslanmış camlı dolapların içinde bu ailenin atalarına ait bir kaç yüz çarık, çizme, terlik, takunya vardı. Bu ayakkabıların sonradan görme kimseler gibi, böyle baş sedirde, ceviz dolapların parlak camları arkasında, sahte birer kibar tavrıyla duruşlarında gizli tuhaflık vardı. Kont’un kâtibinin arkasında diğer bir odaya girdik. Burada oymalı iki abanoz koltuk ve iki masada iki büyük demir kasa ile ortada bir camlı dikdörtgen masa vardı. Bu masanın cam yüzeyinin altında firuze, mercan işlemeli; gümüş oymalı telkâri bıçaklar, yatağanlar serilmişti. Bu iki kasadan çıkarılan küçük ceviz çekmeceler içinde, gümüş tepsiler üstünde bize gösterilen elmaslı, yakutlu sorguçlar; safirli ve firuzeli kılıç kemerleri; değerli taşlarla bezenmiş kadın ve erkek düğmeleri; gümüşlü, mineli eski Türk ve Macar üzengileri; el aynaları önümüze yığılıverdi. Bu hanedana ecdattan kalan ve daima büyük oğula intikal eden bu kıymetli aile hatıralarının bu suretle dikkatle saklanmasını takdirden kendimizi alamıyorduk. Burası bir küçük Karun hazinesiydi. Geniş merdivenden yukarı kata çıktık. Burada yemek odasından salona kadar gümüş leğen ve ibrikten, ufak incili yastığa kadar bütün eşyanın bir kıymeti, bir inceliği vardı. Camekânın iç tarafında Asya ve Avrupa’nın hemen her tarihi milletine ait olmak üzere pırlantadan akike, altından pirince kadar, belki üç yüz yüzük, kadife yivler arasında sıralanmıştı. Duvardaki pastel ve yağlı boya nefis tablolara uzaktan bir göz atmadan geçemiyorduk. Şimdi Kont’un yazı odasındaydık. — İşte, dedi, Macaristan’da bir eşi bulunmayan bir hakiki “Vato..." * Bu tahminen seksen santim boyunda ve elli santim eninde bir tablo idi. Ormanda bir pınar başında kurulmuş bir sofra... Kenarda bir genç saz çalışıyor. İki taze uzanmışlar, dinliyorlar. Biraz beride iki kadın arkası katmerli ve kabarık libaslar ile raks ediyor görünüyorlardı. — Şimdi bundan kıymetli bir şey göstereceğim. Parmağıyla o meşhur Fransız ressamın levhasının yanında asılı bir küçük halıyı gösterdi. Bu bir Gördes seccadesiydi. Şimdi bütün gözler bu güzelliğe çevrilmişti. Bir antika meraklısı olan Amerikalı ile ressam İtalyan, seccadenin yanına yaklaşarak altından küçük ilmiklerine bakıyorlardı. Koyu mavi zemin üstüne kırmızı bir kenar ve sarı zırhlar ile çevrilmiş; ortası dört ve sekiz köşe madalyonlar ile bezenmişti. Kenarın zırhları ve madalyonun içleri anlaşılmaz nakışlarla doluydu. Bunlar çapraşık, karışık fakat uyumlu; düzensiz, dağınık fakat muntazam; hiç bir şekle uymaz fakat geometrik; ne çiçek, ne yaprak fakat düşünce; ne resim ve ne geometri fakat ince idi... Vato’nun yaz levhasının yanında seccadenin bu hali başka türlü; sanki sırf tasavvufi, ruhani, manevi bir bahar şekli arz ediyordu. O derece renkler uygun ve tatlı idi. Kont, halının karşısına geçmiş: — Bakınız! Bakınız! Diyordu. “Şu çiçeklerde maviden kırmızıya, kırmızıdan sarıya ne latif bir ahenk ile geçiliyor. Boyalara bu garip imtizacı, bu hayale gelmeyen güzel imtizacı veren hangi ilimdir, hangi terbiyedir? Sanmam ki Türkiye’de halıcılık mektebi bulunsun” diyordu. — Hayır. — Ben Hind’in, İran’ın o üstlerinde oklarla vurulmuş ceylan, kaplan resimleri, çelimsiz süvarileri, bücür insanlar, kurbağalara benzer kuşlar işlenmiş halılarını sevmem. Onlarda ne hayvan hayvan, ne çiçek çiçektir. Bu gibi tabii maddeler, yarım ve ilkel şekilde taklit edilmiştir. Türk halılarında tabiatı taklitten eser yoktur. Bütün nakışlar içe doğan ilhamın eseri ve icattır. Bütün bu hüner, munis ve düşündürücü bir garabettir. Nakışları birbirine benzer iki halı görmedim. — Hatta bir halıdaki karşılıklı iki şekilden bile biri diğerine tamamıyla birbirine benzemez. Bu Gördes halısıyla, Vato’nun tablosu karşısına tesadüf eden ipekli, eski Kıbrıs kumaşı kanepe ve koltuklara oturduk. Şimdi ziyaretçiler hane sahibinin verdiği sigaraları savuruyorlardı. Kont dedi ki: — Bir gün fakir düşsem, belki Vato’yu satabilirim. Fakat aile yadigârı eşyam ile bu halıyı elimden çıkaramam sanıyorum. Tarihi, değerli eşya ile dolu olan bu konakta, bu odada yabancı gibi boynu bükük durması beklenen bu Türk sanatının, bu Türk zevkinin, bu Türk kadınlığının saltanatı huzurunda gönlüm iftiharla, saygıyla çarpıyordu. Gözlerim uzaklara doğru daldı. Kurutan, yakan güneşli ve gölgesiz ve nihayetsiz bir çölün ortasında bir bardak buzlu su bulan yolcu memnuniyetini hissettim. Düşündüm, düşündüm. Düşündükçe ağlamak istedim. Gözümün önüne geliyordu: Harap Gördes kasabası. Balçıktan karanlık, ocak dumanlarından sisli evleri. Melül ve sakin ahalisi... Kapısının eşiğine çömelmiş, yün eğiren soluk benizli ihtiyar kadınları. Halı tezgâhının önünde bir kaç kırık tahta iskemlenin üstüne oturmuş, başını önüne eğmiş bir “Ayşe kız” ile iki küçük arkadaşı, halının erişleriyle argaçları arasında kınalı parmakçıkları titreyerek didiniyorlar ve en büyüğü: Gece bir ses geldi derinden, derinden Beni mi çağırdı Yemen çöllerinden? manisini Arabistan’da silah altındaki Mehmet’ini düşünerek yavaş yavaş fısıldarken kara gözlerinden üstüne bir damla yaş düşürdüğü şu sarı renkli dal, bu mahrumiyetin, bu kederin ateşiyle kıvrılarak ruhani bir şekil alıyor. Artık dumanlı gözler, önümüzdeki örneğe bakmıyor, titreyen eller argaçların tellerini saymıyor. Kederli, fakat necip, usta fakat esrarengiz bir ruhun sevkiyle gelişi güzel argaçlar renk renk ilmikleniyor... Ben bu levhayı böyle görüyorum. Ey tatlı kokulu kır menekşesi! Ey karanlıklar içinde nur ağlayan mahzun yıldız! Ey Ayşe kız! Sen bu nefis şaheseri nasıl meydana getirdin? Mektep, usta görmeden nasıl en büyük Fransız ressamı olan Vato ile imtihan meydanına girdin? Ve aynı şeref mevkiini kazandın? Bu olgunluk, bu kabiliyet, bu zevk sana nereden geldi cevap ver! Allah’ım, ona nereden geldi? Koyu çivit mavisi bir yeldirme veya çubuklu bir peştamala bürünmüş sade, saf, fakir halkınla; okuyup yazması olmayan beyninle yıllarca ihtiyar hocaların resim atölyelerinde çalışmış, tecrübeler geçirmiş, kitaplar okumuş, eski ustaların tablolarını incelemiş, kimyada ve fizikte renklerin nasıl meydana geldiğini ve tesirlerini öğrenmiş; binlerce takdirler ve eleştirilere maruz kalmış ressam Vato’nun yanında zekâ ve hüner ilminin huzuruna çıkarak aynı yere ve değere sahip oluşuna ne sebep bulayım? Öğrenim görmeden doğuştan gelen zevkinle, yaratılıştan gelen sezginle renklere verdiğin uyuma, zarafete büyü mü, mucize mi diyeyim? Ey Ayşecik!.. Ey Ayşecikler!.. Avrupa’nın zekâ merkezlerindeki müzelerde sizin saf fakat üstün eserleriniz için ayrı ayrı salonlar, sergiler açıldı. Muhafızlar tayin edildi. Hünerlerinizin inceliklerini, güzelliklerini anlamak için uzmanlar bulundu. Bu ne güç, bu ne bilgidir? Siz yalnız usulün ve emsalin haricindeki bir usta, bir ressam, bir mühendis, bir nakkaş değilsiniz. Türklüğün ruhundaki sağlamlık ve vakarı gösterecek manaları eşi ve benzeri olmayan nakışlarınızla, rumuzlu ilhamlarımızla ortaya koyan birer de şairsiniz. Onun için Anadolu halılarının bütün bir tarihimizi gösteren yiğitlik ahengini, sağlamlık anlamını İran ve Hint halılarında görmemem. Ey Türk ili! Viran evlerinin enkazıyla bayındır şehirler süslenir. Sen nasıl bir ocaksın ki soğumuş küllerinde ateşler gizlidir. Baykuşlarından bülbül sedası gelir... Ey Türk kadını, ırkında ne hünerli bir feyz vardır ki hem ölüme asker yetiştirir, hem ebediyete hüner eriştirirsin! Seni benden çok evvel takdir edenler, yine Vato gibi ressamların vatandaşları oldukları için beni affet!.. Ben bu dalgın halimde iken arkadaşlarımın hane sahibine veda ettiklerini görerek mahcup fakat gururlu, seccadenin huzurunda kalben secde ettim ve odadan çıkarken, “belki”, dedim; “bu eserin mucize sahibi, sanatçısı sefaletten, yetersiz beslenmeden hayatının baharında solmuş bir taze çiçektir. Budapeşte, 20 Nisan 1918 (Çağlayanlar) * Fransız ressam Jean-Antoine Watteau'nun tablosu.
Perşembe, 08 Ağustos 2019
"Hamdullah Suphi Beyefendi’ye" İştah ve lezzetle yenen bir öğle yemeğinden sonra, köpüklü kahveler arasında içilen sigaraların dumanlarından kulübün yemek salonu hayli sislenmişti. Bir tarafta iddialı av sohbeti, diğer yanda Millet Meclisi’ndeki tartışmalar sonrası bir siyaset mücadelesi, şu köşede bir kaç asil gencin, belki bir güzel kadın tarafından aldatılmış bir arkadaşlarına karşı kahkahaları, ekseri müdavimleri yaşlı, vakarlı kişilerden meydana gelen bu toplanma yerinin havasını haz ve neşe rüzgârlarıyla dalgalandırıyordu. Bizim sofrada konu, Türk, Macar ve Polonyalıların tarihi külah ve elbiselerinin benzerliğine dairdi. Konyağın son damlasını emen Kont “Geza...” iri sigarasını silkelerken ecdadının eski kaftanlarıyla kendisinin biriktirdiği güzel sanatlar koleksiyonunu göstermek için bizi konağına davet etti. Benimle beraber Amerikalı, İtalyan ve Alman dört yemek arkadaşı, kulübün avlusunda bekleyen Kont’un otomobiline girdik. On dakika sonra kendimizi bir geniş mermer merdiven başında bulduk. Bıyıkları tıraşlı bir uşak, sağ tarafta üstü koyu güvez çuha ile kaplanmış bir kapı açtı. Bir taş odaya girdik. Dört duvarına yaslanmış camlı dolapların içinde bu ailenin atalarına ait bir kaç yüz çarık, çizme, terlik, takunya vardı. Bu ayakkabıların sonradan görme kimseler gibi, böyle baş sedirde, ceviz dolapların parlak camları arkasında, sahte birer kibar tavrıyla duruşlarında gizli tuhaflık vardı. Kont’un kâtibinin arkasında diğer bir odaya girdik. Burada oymalı iki abanoz koltuk ve iki masada iki büyük demir kasa ile ortada bir camlı dikdörtgen masa vardı. Bu masanın cam yüzeyinin altında firuze, mercan işlemeli; gümüş oymalı telkâri bıçaklar, yatağanlar serilmişti. Bu iki kasadan çıkarılan küçük ceviz çekmeceler içinde, gümüş tepsiler üstünde bize gösterilen elmaslı, yakutlu sorguçlar; safirli ve firuzeli kılıç kemerleri; değerli taşlarla bezenmiş kadın ve erkek düğmeleri; gümüşlü, mineli eski Türk ve Macar üzengileri; el aynaları önümüze yığılıverdi. Bu hanedana ecdattan kalan ve daima büyük oğula intikal eden bu kıymetli aile hatıralarının bu suretle dikkatle saklanmasını takdirden kendimizi alamıyorduk. Burası bir küçük Karun hazinesiydi. Geniş merdivenden yukarı kata çıktık. Burada yemek odasından salona kadar gümüş leğen ve ibrikten, ufak incili yastığa kadar bütün eşyanın bir kıymeti, bir inceliği vardı. Camekânın iç tarafında Asya ve Avrupa’nın hemen her tarihi milletine ait olmak üzere pırlantadan akike, altından pirince kadar, belki üç yüz yüzük, kadife yivler arasında sıralanmıştı. Duvardaki pastel ve yağlı boya nefis tablolara uzaktan bir göz atmadan geçemiyorduk. Şimdi Kont’un yazı odasındaydık. — İşte, dedi, Macaristan’da bir eşi bulunmayan bir hakiki “Vato..." * Bu tahminen seksen santim boyunda ve elli santim eninde bir tablo idi. Ormanda bir pınar başında kurulmuş bir sofra... Kenarda bir genç saz çalışıyor. İki taze uzanmışlar, dinliyorlar. Biraz beride iki kadın arkası katmerli ve kabarık libaslar ile raks ediyor görünüyorlardı. — Şimdi bundan kıymetli bir şey göstereceğim. Parmağıyla o meşhur Fransız ressamın levhasının yanında asılı bir küçük halıyı gösterdi. Bu bir Gördes seccadesiydi. Şimdi bütün gözler bu güzelliğe çevrilmişti. Bir antika meraklısı olan Amerikalı ile ressam İtalyan, seccadenin yanına yaklaşarak altından küçük ilmiklerine bakıyorlardı. Koyu mavi zemin üstüne kırmızı bir kenar ve sarı zırhlar ile çevrilmiş; ortası dört ve sekiz köşe madalyonlar ile bezenmişti. Kenarın zırhları ve madalyonun içleri anlaşılmaz nakışlarla doluydu. Bunlar çapraşık, karışık fakat uyumlu; düzensiz, dağınık fakat muntazam; hiç bir şekle uymaz fakat geometrik; ne çiçek, ne yaprak fakat düşünce; ne resim ve ne geometri fakat ince idi... Vato’nun yaz levhasının yanında seccadenin bu hali başka türlü; sanki sırf tasavvufi, ruhani, manevi bir bahar şekli arz ediyordu. O derece renkler uygun ve tatlı idi. Kont, halının karşısına geçmiş: — Bakınız! Bakınız! Diyordu. “Şu çiçeklerde maviden kırmızıya, kırmızıdan sarıya ne latif bir ahenk ile geçiliyor. Boyalara bu garip imtizacı, bu hayale gelmeyen güzel imtizacı veren hangi ilimdir, hangi terbiyedir? Sanmam ki Türkiye’de halıcılık mektebi bulunsun” diyordu. — Hayır. — Ben Hind’in, İran’ın o üstlerinde oklarla vurulmuş ceylan, kaplan resimleri, çelimsiz süvarileri, bücür insanlar, kurbağalara benzer kuşlar işlenmiş halılarını sevmem. Onlarda ne hayvan hayvan, ne çiçek çiçektir. Bu gibi tabii maddeler, yarım ve ilkel şekilde taklit edilmiştir. Türk halılarında tabiatı taklitten eser yoktur. Bütün nakışlar içe doğan ilhamın eseri ve icattır. Bütün bu hüner, munis ve düşündürücü bir garabettir. Nakışları birbirine benzer iki halı görmedim. — Hatta bir halıdaki karşılıklı iki şekilden bile biri diğerine tamamıyla birbirine benzemez. Bu Gördes halısıyla, Vato’nun tablosu karşısına tesadüf eden ipekli, eski Kıbrıs kumaşı kanepe ve koltuklara oturduk. Şimdi ziyaretçiler hane sahibinin verdiği sigaraları savuruyorlardı. Kont dedi ki: — Bir gün fakir düşsem, belki Vato’yu satabilirim. Fakat aile yadigârı eşyam ile bu halıyı elimden çıkaramam sanıyorum. Tarihi, değerli eşya ile dolu olan bu konakta, bu odada yabancı gibi boynu bükük durması beklenen bu Türk sanatının, bu Türk zevkinin, bu Türk kadınlığının saltanatı huzurunda gönlüm iftiharla, saygıyla çarpıyordu. Gözlerim uzaklara doğru daldı. Kurutan, yakan güneşli ve gölgesiz ve nihayetsiz bir çölün ortasında bir bardak buzlu su bulan yolcu memnuniyetini hissettim. Düşündüm, düşündüm. Düşündükçe ağlamak istedim. Gözümün önüne geliyordu: Harap Gördes kasabası. Balçıktan karanlık, ocak dumanlarından sisli evleri. Melül ve sakin ahalisi... Kapısının eşiğine çömelmiş, yün eğiren soluk benizli ihtiyar kadınları. Halı tezgâhının önünde bir kaç kırık tahta iskemlenin üstüne oturmuş, başını önüne eğmiş bir “Ayşe kız” ile iki küçük arkadaşı, halının erişleriyle argaçları arasında kınalı parmakçıkları titreyerek didiniyorlar ve en büyüğü: Gece bir ses geldi derinden, derinden Beni mi çağırdı Yemen çöllerinden? manisini Arabistan’da silah altındaki Mehmet’ini düşünerek yavaş yavaş fısıldarken kara gözlerinden üstüne bir damla yaş düşürdüğü şu sarı renkli dal, bu mahrumiyetin, bu kederin ateşiyle kıvrılarak ruhani bir şekil alıyor. Artık dumanlı gözler, önümüzdeki örneğe bakmıyor, titreyen eller argaçların tellerini saymıyor. Kederli, fakat necip, usta fakat esrarengiz bir ruhun sevkiyle gelişi güzel argaçlar renk renk ilmikleniyor... Ben bu levhayı böyle görüyorum. Ey tatlı kokulu kır menekşesi! Ey karanlıklar içinde nur ağlayan mahzun yıldız! Ey Ayşe kız! Sen bu nefis şaheseri nasıl meydana getirdin? Mektep, usta görmeden nasıl en büyük Fransız ressamı olan Vato ile imtihan meydanına girdin? Ve aynı şeref mevkiini kazandın? Bu olgunluk, bu kabiliyet, bu zevk sana nereden geldi cevap ver! Allah’ım, ona nereden geldi? Koyu çivit mavisi bir yeldirme veya çubuklu bir peştamala bürünmüş sade, saf, fakir halkınla; okuyup yazması olmayan beyninle yıllarca ihtiyar hocaların resim atölyelerinde çalışmış, tecrübeler geçirmiş, kitaplar okumuş, eski ustaların tablolarını incelemiş, kimyada ve fizikte renklerin nasıl meydana geldiğini ve tesirlerini öğrenmiş; binlerce takdirler ve eleştirilere maruz kalmış ressam Vato’nun yanında zekâ ve hüner ilminin huzuruna çıkarak aynı yere ve değere sahip oluşuna ne sebep bulayım? Öğrenim görmeden doğuştan gelen zevkinle, yaratılıştan gelen sezginle renklere verdiğin uyuma, zarafete büyü mü, mucize mi diyeyim? Ey Ayşecik!.. Ey Ayşecikler!.. Avrupa’nın zekâ merkezlerindeki müzelerde sizin saf fakat üstün eserleriniz için ayrı ayrı salonlar, sergiler açıldı. Muhafızlar tayin edildi. Hünerlerinizin inceliklerini, güzelliklerini anlamak için uzmanlar bulundu. Bu ne güç, bu ne bilgidir? Siz yalnız usulün ve emsalin haricindeki bir usta, bir ressam, bir mühendis, bir nakkaş değilsiniz. Türklüğün ruhundaki sağlamlık ve vakarı gösterecek manaları eşi ve benzeri olmayan nakışlarınızla, rumuzlu ilhamlarımızla ortaya koyan birer de şairsiniz. Onun için Anadolu halılarının bütün bir tarihimizi gösteren yiğitlik ahengini, sağlamlık anlamını İran ve Hint halılarında görmemem. Ey Türk ili! Viran evlerinin enkazıyla bayındır şehirler süslenir. Sen nasıl bir ocaksın ki soğumuş küllerinde ateşler gizlidir. Baykuşlarından bülbül sedası gelir... Ey Türk kadını, ırkında ne hünerli bir feyz vardır ki hem ölüme asker yetiştirir, hem ebediyete hüner eriştirirsin! Seni benden çok evvel takdir edenler, yine Vato gibi ressamların vatandaşları oldukları için beni affet!.. Ben bu dalgın halimde iken arkadaşlarımın hane sahibine veda ettiklerini görerek mahcup fakat gururlu, seccadenin huzurunda kalben secde ettim ve odadan çıkarken, “belki”, dedim; “bu eserin mucize sahibi, sanatçısı sefaletten, yetersiz beslenmeden hayatının baharında solmuş bir taze çiçektir. Budapeşte, 20 Nisan 1918 (Çağlayanlar) * Fransız ressam Jean-Antoine Watteau'nun tablosu.
Ali Şir Nevai - Gazel (Kiçe Kelgümdir Diban)
Perşembe, 15 Ağustos 2019
Kiçe kelgümdir dibân ul serv-i gülrû kelmediKözlerimge kiçe tang atkunçe uykû kelmediLahza lahza çıktım u çektim yolıda intizârKeldi cân ağzımga vü ul şâh-i bedhû kelmediÂrazıdek aydın erkende ger etti ihtiyâtRûzgârimdek hem olganda karanğû kelmediUl perîveş hecridinkim yığladım dîvânevârKimse barmukim anga körgende külgû kelmediKözlerindin niçe suv kelgey deb öltürmeng meniKim bârı kân erdi kelgen bu kiçe suv kelmediTâlib-i sâdık tapılmes, yoksakim koydı kademYolgakim evvel kadem ma’şûke ötrû kelmediEy Nevâî bâde birle hurrem et köngling üyinNe uçunkim bâde kelgen üyge kaygû kelmediYeni Özbek Alfabesiyle
Perşembe, 15 Ağustos 2019
Kiçe kelgümdir dibân ul serv-i gülrû kelmediKözlerimge kiçe tang atkunçe uykû kelmediLahza lahza çıktım u çektim yolıda intizârKeldi cân ağzımga vü ul şâh-i bedhû kelmediÂrazıdek aydın erkende ger etti ihtiyâtRûzgârimdek hem olganda karanğû kelmediUl perîveş hecridinkim yığladım dîvânevârKimse barmukim anga körgende külgû kelmediKözlerindin niçe suv kelgey deb öltürmeng meniKim bârı kân erdi kelgen bu kiçe suv kelmediTâlib-i sâdık tapılmes, yoksakim koydı kademYolgakim evvel kadem ma’şûke ötrû kelmediEy Nevâî bâde birle hurrem et köngling üyinNe uçunkim bâde kelgen üyge kaygû kelmediYeni Özbek Alfabesiyle
Aşık Garip - Garibin Hali
Çarşamba, 21 Ağustos 2019
Gurbet elde baş yastığa gelendeGayet yaman olur işi garibinGelen olmaz giden olmaz yanınaSiyah toprağıyla taşı garibinYazık oldu şu Garib'in halineDoymak olmaz lezzetine tadınaHer geldikçe yarenleri yadınaDinmez asla çeşmi yaşı garibinGurbet ele garip giden bilinmezAğlayınca çeşmi yaşı silinmezGarip nedir halin diye sorulmazBulunmaz yareni eşi garibinGülmez nere gitse garibin yüzüKirlidir yakası yaşlıdır gözüAçmaz bir yol kimseye gizli sözüMuhabbettir hep sırdaşı garibinGurbet elde ben Garip'e kim baksınAnam yoktur gelip gözyaşı döksünSanem yoktur mezarıma taş diksinBir çalıdır mezar taşı garibin
Çarşamba, 21 Ağustos 2019
Gurbet elde baş yastığa gelendeGayet yaman olur işi garibinGelen olmaz giden olmaz yanınaSiyah toprağıyla taşı garibinYazık oldu şu Garib'in halineDoymak olmaz lezzetine tadınaHer geldikçe yarenleri yadınaDinmez asla çeşmi yaşı garibinGurbet ele garip giden bilinmezAğlayınca çeşmi yaşı silinmezGarip nedir halin diye sorulmazBulunmaz yareni eşi garibinGülmez nere gitse garibin yüzüKirlidir yakası yaşlıdır gözüAçmaz bir yol kimseye gizli sözüMuhabbettir hep sırdaşı garibinGurbet elde ben Garip'e kim baksınAnam yoktur gelip gözyaşı döksünSanem yoktur mezarıma taş diksinBir çalıdır mezar taşı garibin
Azim Suyun - Bir bo'sa ber
Çarşamba, 21 Ağustos 2019
Qo'shni qizning chоrbоg'idа,Chоrbоg'ining аdоg'idа,Hаr bir оqshоm yangrаr nоlоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Тоl-tоl sоchin tаrаydi qiz,Dеrаzаdаn qаrаydi qiz.Lеkin chiqmаs. Chiqmаs hаmоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Оy shu'lаsi o'ynаr bоg'dа,Теbrаnаdi hаr yaprоqdа,Hаr titrоqdа titrаydi jоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Yulduzlаrning yuzidа yosh,Маysаlаrning ko'zidа yosh,Ul оshiqqа ulаr yorоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Gulgа bulbul fig'оni bоr,Fig'оnlаrdа аfg'оni bоr,Ey, mеhribоn, bo'l mеhribоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Аzim, hаr tun ko'rаr o'zi,Bоtib kеtаr tоng yulduzi,Оshiq bo'zlаr, jаvоb аrmоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Qo'shni qizning chоrbоg'idа,Chоrbоg'ining hаr yog'idа.Hаr bir оqshоm yangrаr nоlоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"
Çarşamba, 21 Ağustos 2019
Qo'shni qizning chоrbоg'idа,Chоrbоg'ining аdоg'idа,Hаr bir оqshоm yangrаr nоlоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Тоl-tоl sоchin tаrаydi qiz,Dеrаzаdаn qаrаydi qiz.Lеkin chiqmаs. Chiqmаs hаmоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Оy shu'lаsi o'ynаr bоg'dа,Теbrаnаdi hаr yaprоqdа,Hаr titrоqdа titrаydi jоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Yulduzlаrning yuzidа yosh,Маysаlаrning ko'zidа yosh,Ul оshiqqа ulаr yorоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Gulgа bulbul fig'оni bоr,Fig'оnlаrdа аfg'оni bоr,Ey, mеhribоn, bo'l mеhribоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Аzim, hаr tun ko'rаr o'zi,Bоtib kеtаr tоng yulduzi,Оshiq bo'zlаr, jаvоb аrmоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"Qo'shni qizning chоrbоg'idа,Chоrbоg'ining hаr yog'idа.Hаr bir оqshоm yangrаr nоlоn:"Bir bo'sа bеr mеngа, gulro'!"
Çankırı Manileri
Çarşamba, 21 Ağustos 2019
Ata binen ağadır Atın yönü dağadırEla gözlü sevgilim Bu maniler sanadır Al eline kalemi Yaz başına geleni Seni sevdim seveli Oldum gönül veremi Bahçelerde kereviz Biz kereviz yemeyiz Bize Çankırılı derler Biz güzeli severiz Bir dalda iki cevizAramız derya denizSen orada ben burada Ecelsiz öleceğiz Bugün ayın onudurHas buğdayın unudurEvliye gönül verme Eve giden unutur Bu dünya arsızındırKara gün yarsızındır Nerde bir dilber varsa O da uğursuzundur Bir değirmeni şal aldım Dağlar başında kaldım Beklemeye can dayanmaz Seni Allah'a saldım İndim çeşme başına Sabun koydum taşına Sevda nedir bilmezdim O da geldi başıma Güvercinin alacası Güzelin karacası Bir kız bir yiğit vurmuşGidiyor selacısı Geminin başındayım On iki yaşındayım Eller ne derse desinBen yarin peşindeyim Ak gülüm pembe gülüm Söylesene bülbülüm Ne dedim de darıldım Çürüsün benim dilim Al yastığı yüzledim Yere koydum düzledimEller benim kahyam mı Çıktım çıktım gözledim Akşamlar oldu gene Badeler doldu gene Baş bozuk hotuz eğri Yavruma ne oldu gene Alaca karga olayımÇatınıza konayım Yoldan geçen yolcudan Ben yarimi sorayım Ak kağıt san kağıt Ağlarım saat saat Sen orada ben burda Olur mu hiç can rahat Ak inciydim ezildim Ak gerdana dizildim İster al ister alma Ben alnına yazıldım Armudun irisine Ben yandım dirisine Bunda darılmak olmaz Sen de yan birisine Asmada üzüme bak Netime benzime tak Be kadar dargın olsan Gülerek yüzüme bak Ayna düştü elimden Karıştı gazellere Gözüm çapkın alışmış Bakıyor güzellere Ayva yaprağı sararmış Yarim beni ararmış Kara gözlü sevgilimGece gündüz yanarmış
Çarşamba, 21 Ağustos 2019
Ata binen ağadır Atın yönü dağadırEla gözlü sevgilim Bu maniler sanadır Al eline kalemi Yaz başına geleni Seni sevdim seveli Oldum gönül veremi Bahçelerde kereviz Biz kereviz yemeyiz Bize Çankırılı derler Biz güzeli severiz Bir dalda iki cevizAramız derya denizSen orada ben burada Ecelsiz öleceğiz Bugün ayın onudurHas buğdayın unudurEvliye gönül verme Eve giden unutur Bu dünya arsızındırKara gün yarsızındır Nerde bir dilber varsa O da uğursuzundur Bir değirmeni şal aldım Dağlar başında kaldım Beklemeye can dayanmaz Seni Allah'a saldım İndim çeşme başına Sabun koydum taşına Sevda nedir bilmezdim O da geldi başıma Güvercinin alacası Güzelin karacası Bir kız bir yiğit vurmuşGidiyor selacısı Geminin başındayım On iki yaşındayım Eller ne derse desinBen yarin peşindeyim Ak gülüm pembe gülüm Söylesene bülbülüm Ne dedim de darıldım Çürüsün benim dilim Al yastığı yüzledim Yere koydum düzledimEller benim kahyam mı Çıktım çıktım gözledim Akşamlar oldu gene Badeler doldu gene Baş bozuk hotuz eğri Yavruma ne oldu gene Alaca karga olayımÇatınıza konayım Yoldan geçen yolcudan Ben yarimi sorayım Ak kağıt san kağıt Ağlarım saat saat Sen orada ben burda Olur mu hiç can rahat Ak inciydim ezildim Ak gerdana dizildim İster al ister alma Ben alnına yazıldım Armudun irisine Ben yandım dirisine Bunda darılmak olmaz Sen de yan birisine Asmada üzüme bak Netime benzime tak Be kadar dargın olsan Gülerek yüzüme bak Ayna düştü elimden Karıştı gazellere Gözüm çapkın alışmış Bakıyor güzellere Ayva yaprağı sararmış Yarim beni ararmış Kara gözlü sevgilimGece gündüz yanarmış
Elif Yavaş - Notaların Büyülü Dünyası
Pazar, 04 Ağustos 2019
Söyleşi, röportaj havasında geçen edebî konuşma ve tartışma mekânları olur hani. Nazik davetleri reddetmeyen hanımefendi ve beyefendiler kalbimizi onurlandırır mütevazılıkla. Küçük kasabalarda, kazalarda ve köylük yerleşkelerde hayat sürenlerin hayalleri büyük olur kanatlarında. Ekmeğini yediğiniz iş ile sanat vazgeçilmez tutkuya dönüşür ve işinizle eviniz arasındaki dengeyi iyi kurmak gerek. Melankolik duyguların huşusunda flört eden edalı düşler, iç içe halka kurarak hayata işlenir de ikilem yaratır. Geçimimizi temin ettiğimiz meslek ile hobi faaliyetlerini “ev, iş, eş” arasında yansıtmamak gerek. Ev, iş ve eş terazisinde denge kurarak melodi oluşturur yaşam notalarımız. Notaların büyülü dünyası konuk olur udunuza. Müzik hayatın başlangıcıdır. Doğarken kulağımıza ezan sesi okunur, namazımız kılınmaz; ölürken cenaze cemaatiyle namazımız kılınır, ezanımız okunmaz. Ezan yerine salamız okunarak yolcu oluruz sonsuzluğa. Ezandaki huşu ve maneviyat da kalbe gül olur. Kokusuna, sevgisine doyamadığımız sevdiklerimiz mahzun bakışlarıyla aklımızdan hiç çıkmaz. Mekânları cennet olması dileğiyle yolcu ederiz ciğerparemiz ana babalarımızı. Duygular hodri meydan coşar gözyaşı seliyle. Mevsimler kovalar bizi, yel gibi esip geçer es geçilmeyen anılarla. Minnet ve şükranlarımızı sunarız bizi değerli kılanlar huzurunda. Nağmeler bir makama oturur, kabak kemanı ile ud çıkar sahneye. Ateşin kardeşi olan od ile odunsu kokular buluşur ceviz ağacından yapılmış ud aletinde. Saz, gitar, keman, davul, zurna, ney eşlik eder müzik senfonisine. Akıcı, dikkat çekici, sade, duru Türkçe ün salar ruha. Hece vezni ve aruz vezniyle yazılmış edebî şiirler beste olmak için can atar sahibinin elinde. Türkülerle efkârlanırız, fal tutar şarkılar. Papatya yaprağında gülüşür sarıpapatya çayıyla stres atarız. Kulaktan dolma bilgileri kovar da özlü sözleri koynumuza alırız. Notalar gülümser hece ölçüsüyle, serbest ölçüyle yazılan bir şiir boyun büker köşecikte. Kuytu sokaklara dem olur mısralar. Ahengin eteğinde birikir şarkılar. ‘Re’ ve ‘mi’ notası nöbettedir. ‘Fa’ ve ‘do’ notaları izdivaç heyecanıyla ortam kurar. Dinî motiflerle işlenen ilahi sözleri mevlitlere can olur. ‘İnşallah’ ve ‘maşallah’ arasında makam bulur bestelerimiz bestekârın dilinde. Piyano tuşlarına dokunur pamuk eller ve zarafetle oynaşır notalar. Notaların yorumunda dinlenir sözler. Naçizane duygular teveccüh gösterir kalbî yorumlarla. “Sağ olsun, var olsun.” dedirtircesine havalanır. Bir senaryo yazdırır sahnenin tozunu yutanlar. Bestelenen şiirlerde kendini bulur sanatçılar. TRT repertuarından geçer arşive dokunan sözler. Otorite kurar müzik ve edebiyat. Jüri önünde seçilir ya hani eserler, en büyük jüri aslında halktır. Notaların büyülü dünyası yer edinir milletimizin kalbinde. Halkın sevgisine yakışırsa dillenir şarkılar. Eser üretmek marifet değil kalıcı olabilmektir mühim olan. Koro huzurunda koro şefi ve solistler buluşur, seyirciye kucak açar müzik ekibi bir demet besteyle. Şarkılar ve türküler gönül köşenizde yer alsın, esen kalın. 19 Temmuz 2018 - Perşembe Saat: 19.09
Pazar, 04 Ağustos 2019
Söyleşi, röportaj havasında geçen edebî konuşma ve tartışma mekânları olur hani. Nazik davetleri reddetmeyen hanımefendi ve beyefendiler kalbimizi onurlandırır mütevazılıkla. Küçük kasabalarda, kazalarda ve köylük yerleşkelerde hayat sürenlerin hayalleri büyük olur kanatlarında. Ekmeğini yediğiniz iş ile sanat vazgeçilmez tutkuya dönüşür ve işinizle eviniz arasındaki dengeyi iyi kurmak gerek. Melankolik duyguların huşusunda flört eden edalı düşler, iç içe halka kurarak hayata işlenir de ikilem yaratır. Geçimimizi temin ettiğimiz meslek ile hobi faaliyetlerini “ev, iş, eş” arasında yansıtmamak gerek. Ev, iş ve eş terazisinde denge kurarak melodi oluşturur yaşam notalarımız. Notaların büyülü dünyası konuk olur udunuza. Müzik hayatın başlangıcıdır. Doğarken kulağımıza ezan sesi okunur, namazımız kılınmaz; ölürken cenaze cemaatiyle namazımız kılınır, ezanımız okunmaz. Ezan yerine salamız okunarak yolcu oluruz sonsuzluğa. Ezandaki huşu ve maneviyat da kalbe gül olur. Kokusuna, sevgisine doyamadığımız sevdiklerimiz mahzun bakışlarıyla aklımızdan hiç çıkmaz. Mekânları cennet olması dileğiyle yolcu ederiz ciğerparemiz ana babalarımızı. Duygular hodri meydan coşar gözyaşı seliyle. Mevsimler kovalar bizi, yel gibi esip geçer es geçilmeyen anılarla. Minnet ve şükranlarımızı sunarız bizi değerli kılanlar huzurunda. Nağmeler bir makama oturur, kabak kemanı ile ud çıkar sahneye. Ateşin kardeşi olan od ile odunsu kokular buluşur ceviz ağacından yapılmış ud aletinde. Saz, gitar, keman, davul, zurna, ney eşlik eder müzik senfonisine. Akıcı, dikkat çekici, sade, duru Türkçe ün salar ruha. Hece vezni ve aruz vezniyle yazılmış edebî şiirler beste olmak için can atar sahibinin elinde. Türkülerle efkârlanırız, fal tutar şarkılar. Papatya yaprağında gülüşür sarıpapatya çayıyla stres atarız. Kulaktan dolma bilgileri kovar da özlü sözleri koynumuza alırız. Notalar gülümser hece ölçüsüyle, serbest ölçüyle yazılan bir şiir boyun büker köşecikte. Kuytu sokaklara dem olur mısralar. Ahengin eteğinde birikir şarkılar. ‘Re’ ve ‘mi’ notası nöbettedir. ‘Fa’ ve ‘do’ notaları izdivaç heyecanıyla ortam kurar. Dinî motiflerle işlenen ilahi sözleri mevlitlere can olur. ‘İnşallah’ ve ‘maşallah’ arasında makam bulur bestelerimiz bestekârın dilinde. Piyano tuşlarına dokunur pamuk eller ve zarafetle oynaşır notalar. Notaların yorumunda dinlenir sözler. Naçizane duygular teveccüh gösterir kalbî yorumlarla. “Sağ olsun, var olsun.” dedirtircesine havalanır. Bir senaryo yazdırır sahnenin tozunu yutanlar. Bestelenen şiirlerde kendini bulur sanatçılar. TRT repertuarından geçer arşive dokunan sözler. Otorite kurar müzik ve edebiyat. Jüri önünde seçilir ya hani eserler, en büyük jüri aslında halktır. Notaların büyülü dünyası yer edinir milletimizin kalbinde. Halkın sevgisine yakışırsa dillenir şarkılar. Eser üretmek marifet değil kalıcı olabilmektir mühim olan. Koro huzurunda koro şefi ve solistler buluşur, seyirciye kucak açar müzik ekibi bir demet besteyle. Şarkılar ve türküler gönül köşenizde yer alsın, esen kalın. 19 Temmuz 2018 - Perşembe Saat: 19.09
Fuzuli - Gazel (Cânı kim cânânı için sevse cânânın sever)
Pazar, 04 Ağustos 2019
Cânı kim cânânı için sevse cânânın severCânı için kim ki cânânın sevse cânın sever Her kimin âlemde miktârıncadır tab’ında meylBen leb-i cânânımı Hızr Âb-i Hayvân’ın sever Başa dem düşdükçe taksîr eylemez eyler mededOl sebepten muttasıl çeşmim ciğer kanın sever Müşg-i Çin âvâre olmuştur vatandan ben kimiHansı şûhun bilmezem zülf-i perişânın sever Su ki ser-gerdan gezer başında vardır bir hevâGâlibâ bir gül-ruhun serv-i hırâmânın sever N’olacaktır terk-i aşk etme Fuzûlî vehm edipGâyeti derler ola bir bende sultânın sever Fâilâlün Fâilâtün Fâilâtün Fâilün
Pazar, 04 Ağustos 2019
Cânı kim cânânı için sevse cânânın severCânı için kim ki cânânın sevse cânın sever Her kimin âlemde miktârıncadır tab’ında meylBen leb-i cânânımı Hızr Âb-i Hayvân’ın sever Başa dem düşdükçe taksîr eylemez eyler mededOl sebepten muttasıl çeşmim ciğer kanın sever Müşg-i Çin âvâre olmuştur vatandan ben kimiHansı şûhun bilmezem zülf-i perişânın sever Su ki ser-gerdan gezer başında vardır bir hevâGâlibâ bir gül-ruhun serv-i hırâmânın sever N’olacaktır terk-i aşk etme Fuzûlî vehm edipGâyeti derler ola bir bende sultânın sever Fâilâlün Fâilâtün Fâilâtün Fâilün
Kıtlık Destanı (Şairi bilinmiyor)
Perşembe, 15 Ağustos 2019
Zile fıkarası halleri ey can Dinlersen eyleriz muhtasar beyan Sene doksan bire yakın kalınca Şiddeti şitadan halleri yamanDükkanlar kapandı taşra çıkılmaz Fukara zâr eder asla bakılmaz Değirmenler dondu unlar öğülmez Aç kaldık ekmekçi açmadı dükkan Doksanda kurudu yağmadı yağmur Kül katıp ekmekçi sattılar hamur Kör oldu gözleri şimdi dilenir Baş çıkmadı memur gösterdi Süphan
Perşembe, 15 Ağustos 2019
Zile fıkarası halleri ey can Dinlersen eyleriz muhtasar beyan Sene doksan bire yakın kalınca Şiddeti şitadan halleri yamanDükkanlar kapandı taşra çıkılmaz Fukara zâr eder asla bakılmaz Değirmenler dondu unlar öğülmez Aç kaldık ekmekçi açmadı dükkan Doksanda kurudu yağmadı yağmur Kül katıp ekmekçi sattılar hamur Kör oldu gözleri şimdi dilenir Baş çıkmadı memur gösterdi Süphan
Magtymguly Pyragy - Mätäç Eýleme
Çarşamba, 21 Ağustos 2019
Kadyr jepbar, senden dilegim kändir,Sen meni namarda mätäç eýleme!Hazynaňdan bergil meniň ryzkymy,Bendäňi bendäňe mätäç eýleme!Azaşdyrma dogry ýolum egrige,Egrini deňleme hergiz dogryga,Kişi maly nesip etmez ogryga,Halaly harama mätäç eýleme!Namart köprüsinden ölsem geçmez men,Kerwen bolsam, halal işden gaçmaz men,Elinden bir käse şerap içmez men,Sag elim sol ele mätäç eýleme!Ýagşy niýet – senden dilegim köpdür,Ajy sözler dilden çykan bir okdur,Doganyň dogana bahasy ýokdur,Agany inige mätäç eýleme!Magtymguly, hakdan dile baryny,Dilär bolsaň, dile öz imanyňy,Abat eýle iki gözüm nuryny,Sag gözüm sol göze mätäç eýleme!
Çarşamba, 21 Ağustos 2019
Kadyr jepbar, senden dilegim kändir,Sen meni namarda mätäç eýleme!Hazynaňdan bergil meniň ryzkymy,Bendäňi bendäňe mätäç eýleme!Azaşdyrma dogry ýolum egrige,Egrini deňleme hergiz dogryga,Kişi maly nesip etmez ogryga,Halaly harama mätäç eýleme!Namart köprüsinden ölsem geçmez men,Kerwen bolsam, halal işden gaçmaz men,Elinden bir käse şerap içmez men,Sag elim sol ele mätäç eýleme!Ýagşy niýet – senden dilegim köpdür,Ajy sözler dilden çykan bir okdur,Doganyň dogana bahasy ýokdur,Agany inige mätäç eýleme!Magtymguly, hakdan dile baryny,Dilär bolsaň, dile öz imanyňy,Abat eýle iki gözüm nuryny,Sag gözüm sol göze mätäç eýleme!
Oyhan Hasan Bıldırki - Tuzak
Perşembe, 08 Ağustos 2019
Hava kapalı. Arada bir gidip gelen yağmur yeniden başlayacak. İşte başladı bile. Saçaklar çeşme oldu, ip gibi sular yere iniyor. Bahçede horozlarla tavuklar panikte. Hepsi sanki ağız birliği etmişler, kapısı açık kümese doğru koşuyorlar. – Coşkun kalk, kıpırda biraz! Avluda semer ıslanıyor. – İzzet, sen de fırla! Danaları dama koy. Emredici olan sesler, yeniden bastıran yağmurun sesiyle ezildi, tavsadı. Yağmur, karşı yamaçtaki ağaç dallarında sanki mıhlanmış gibi duran yapraklarla oynaşıyor. Yapraklar yıkandıkça, yeşilin en güzel tonları ortaya çıkıyor. Yamacınucunu yalayan bulutlar, ardı sıra akıyor, besbelli birbirleriyle yarışıyorlar. Havada gök gürlemesi yok. Bu müthiş yağmur, az sonra duracak, dinecek. Danaları dama yerleştirdikten sonra dönen İzzet'in üstü başı tenine yapışmış. Sahanlıktan içeri gireceği sırada durdu, dönüp avluya baktı. Islanan semere koştu. Yüklendi, zar zor semeri kaldırdı. Aldı, merdiven altına koydu. Yukarı çıktı. Anası seslendi: – Üstün başın yapış yapış olmuş. Çabuk elbiselerini değiştir! Yağmur, bıçak gibi kesildi. Rüzgâr, ıslak dallarla oynaşmaya başladı. İlkin horozlar kümesten dışarı fırladı. Peşi sıra tavuklarla piliçler ortaya çıktı. Bahçe kapısında bir taksi belirdi. Herkes pencereye koşuştu. Merak içinde taksiden inecek olana baktılar. Arabanın iki kapısı açıldı. Askerliğini bitiren Fatih, evine döndü. Endişeler bitti. Bütün yüreklerde sevinçlerin harmanı başladı. Bahçede yakalanan horozlardan biri kesildi. Bir parmak sıcak kanı, Fatih'in alnına sürüldü. İleride bulutlar, birbirleriyle yarışıyor. Dağların zirveleri bulutlara karışmış. Merdmenbaşı Tepesi, bulutların ocağı. Tepenin en uç noktası baca kesilmiş, bütün bulutlar oradan yükseliyor, gökyüzünde bilinen yerlerini alıyorlar. Bahçeye sınır olan derenin öbür kıyısına kadar inen orman, bıraksalar o dakikada bu tarafa atlayacak. Birbirine salkım saçak giren ağaçların üstünde bir şahin kanada kalkmış, belki de avına doğru uçuyor. Gökyüzünde hiçbir mavi nokta yok. Bacadan göğe yükselen bulutlar, grileşip kurşun gibi ağırlaşıyorlar. Aşağılarda dal uçlarında, sayısız yapraklarda yer yer güneş lekecikleri görülüyor. Kanada kalkan şahin, aradığını bulmuş olmalı. Kanat çırpmayı bırakmış, ayaklarını salmış, ok gibi avını izliyor. Nefes nefese bir serçe, kurtulmanın umuduyla sağa sola kanat çırpıyor. Çerçevesine güneş ışığı düşen pencereden seslenip, şahini ürküttüler. Avını kovalamayı bırakan şahin, kanat çırptı, başka bir yöne doğru havalandı. Yorgun serçe su birikintisine indi. Ürkek, şaşkın ama biraz da yüreği tarifsiz sevinçle dolu olduğu halde suya yöneldi. Kızılcık doruğunda beyazlı sarılı iki kelebek uçuştu. Bu defa sahilde bereket yüklü bulutlar harekete geçtiler. O gece sofralar kuruldu. Allah ne verdiyse yenildi, içildi. Fatih'in askerlik fotoğraflarına tek tek baktılar. Besbelli Fatih, bazı resimlerle ilgili bilgiler verirken kışlada geçirdiği günlerini yeniden yaşadı. Arkadaşlarını, komutanlarını düşündü. Zaman oldu gülümsedi, zaman geldi gözleri buğulandı. Evde ise şenlik vardı. Konuştukça hatıralar canlandı. Evin bütün duvarları birlikte yaşanılan günlerin heyecanıyla ışıklandı. İlk horoz ötüşüyle birlikte bütün ışıklar söndü. Herkes odasına çekildi. Dışarıda köpek ulumaları. Köpekler bütün gece sağa sola seğirttiler, olanca güçleriyle de belirli bir hedefe doğru havladılar, havladılar. Gökyüzünde sayısız yıldızlar… Sanki yere ağmışlar, kimisi dağların zirvesine değecek gibi, kimisi de dal uçlarına gelip tahtlarını kurmuşlar. Onlar zifiri karanlığı yıldız yıldız deliyorlar. Fındıklıkta gençten bir adam, sayvana çıkmış, domuz bekliyor. Geç adamın köpekleri de rahatsız. Onlar da zıpkın gibi sağa sola koşuşturdular, bütün gece boyu havladılar. Genç adam; "Hoşt!" dedi, "höst!" dediyse de olmadı. Köpekleri sayvan altında tutmak mümkün değil. Yıldızlar birer birer söndükçe, sabah alacası başladı. Gittikçe saydamlaşan bir aydınlık, fındık dallarını yaladı. Çaldibi yolu seçilir oldu. Bütün gece uluyan, sağa sola koşuşturan köpekler geri döndü. Sanki bir düşmanla, bir kurt veya bir azılı domuzla boğuşmuş gibiydiler. Sabahla birlikte ortalığa iri sesler düştü. Evlerinin sergilerine çıkanlar, birbirlerine seslendiler: – Hu komşu! Olanı duydun mu? Kel Ağa'nın eşeğini ayı yemiş. – Essah mı? – Essah ya! – Geçen akşam da Çamur'un ineğini parçalamış diyorlar. – Komşu, bu ayı da nereden çıktı? – Bilmem! Yalnız geçende konuşuyorlardı, duydum. Av yasağı mı koymuşlar, ne? Yazıda yabanda ayı vuran, şu kadar liralık bedeli hükümete ödeyecekmiş. – İyi de, çoğalan ayılar bize zarar verirse ne olacak? Hükümet buna ne diyecek? – Orasını düşünen mi var? İşte ayılar da köylüye zarar vermeye başladılar. Eşektir, inektir derken, bize de zararları dokunacak. Derenin öte yanında bir feryat: – Yetişin komşular, harmanda ayı var! Kan uykusuna mı yattınız? Korkup köşe bucak bir yerlere mi sindiniz? Danaları da dışarıya çıkarmıştım. – Ayı mı var dedin Zehra Ebe? – He ya! Ayı var! – Kör olasıca, edepsiz şey! Köpeksiz köy bulunca değneksiz geziyor. Islıklar çalındı. Tasmalı köpekler salındı. Derenin öte yanına bir akındır başladı. Korku bilmez çocuklarla köpekler, harmandaki ayıyı çembere aldılar. Kocaman bir ayı… Yanında iki yavrusu ile birlikte, gelenlere meydan okuyor. Ani karşılaşma, şaşkınlık yaratmış. Köpeklerin en acarları, en gözü pekleri bile oldukları yere mıhlanmış gibi duruyorlar. Koca ayı da, kendisine sokulan yavrularına homurdanıyor. Köpekler birbirlerine bakıyor, geride duran sahiplerinin verecekleri emri bekliyorlar. Bütün gözler harmandaki ayı ve yavrularında. Meraklılardan Güdük Osman, gürledi: – Kör olasıca! dedi. Nasıl da tafra yapıyor? Çoğumuzda yürek Selânik! Hayvan, bunun farkında. Köpekleri üstüne salsak olmaz. Zavallılardan bazılarını pençeler, sık boğaz eder. Zehra Ebe çıkıştı: – Doğru dersin Güdük Emmi! Doğru dersin de, çaresiz bekleyelim de, ele geçirdiğimiz koca ayı, danalarıma zarar mı versin? – Benim demem o değil. – Ya ne demek istersin? Açık söyle! – Söylemesi kolay. Lâkin yapması zor. – Neymiş o zor olan? – Bir tuzak kurmalı. Ama nereye? Birincisi ayı kısmı ha dediğin yere gitmez. İkincisi, ben tuzak kurmayı bilmem. Gençliğimde bir iki kurulu tuzak görmüştüm ama meraklısı da olmadığımdan ilgilenmemiştim. Küçük İzzet, bu konuşmadan etkilendi. Kendi kendine düşündü, kurdu. Askerden evine dönen ağabeyi Fatih, ne güne duruyordu? Gitmeli, ona haber etmeliydi. Komando Fatih, mutlaka bu işin üstesinden gelir, zor olan düğümü kolayca çözerdi. Durmadı, kıpır sapır etmedi, doğruca eve koştu. Olanı biteni, bütün gördüklerini, tek tek Fatih'e anlattı. Beklemediler. Alacaklarını yanlarına alıp yola çıktılar. Derenin kıyısına, Büyük Gedik'in başına gittiler. Fatih'e kalırsa, işler umdukları gibi akkın giderse, ayı belasından kolayca kurtulmak mümkündü. Fakat ya bir terslik olursa?.. – Olursa? Sebepsiz yere canlar yanar be İzzet! – Ne olursa ağabey? Delirdin mi sen? Kendi kendine söyleniyorsun! – Delirdiğim falan yok. Daha yaşın küçük. Bu yüzden yakınımızda dolaşan tehlikeyi göremiyorsun. Hoş, sana göre tehlike mehlike yok. Harmanda bir ayı ve iki yavrusu var. Etraflarında da ebelerle bebeler, amcalarla dayılar halka olmuşlar. Önlerinde azgın köpekleri, verecekleri emirleri almak için hazır bekliyorlar. – Beklesinler! Bize ne? – Peki oğlanım, niye koştun, onca yolu aşıp geldin de beni çağırdın? – Tuzak kurasın diye. – Niçin? – Ayıdan kurtulmak için. – Ya hesaplarımız tutmazsa? – Tutar, tutar! – Öyleyse bu kadar şamata yeter! Haydi, elimizi çabuk tutalım. İri cevizin dalına tırmanabilir misin? – Elbette! – Daha duruyorsun, fırla! Şu ipin ucunu, doruktaki eğik dala sıkıca bağla. Gözün kesmiyorsa, bırak ben çıkayım. Sözün sonu bitmeden Küçük İzzet iri cevize çıkmış, doruktaki eğik dala erişmişti bile. Ağacın üstünde Fatih'in dediklerini bir bir uyguladı, ipin ucunu sıkıca bağladı. Durmadı, bir gelincik çabukluğuyla daldan dala geçerek yere indi. İpin diğer ucu da bir başka ağacın kalın gövdesine kolayca boşalacak şekilde dolandı. İş bitmiş, tuzak demirleri gerilmiş, Büyük Gedik'in ağzı da tutulmuştu. Fatih'le İzzet harmana, ayı ve yavrularının olduğu yere doğru koştular. Harmandaki meraklıların sayısı da çoğalmıştı. Fakat bu kalabalık tutulacak yolun kestirmeden bulunmasına yetmiyordu. Her kafadan bir ses çıkıyor, dakika dakika alınan kararlar birbirini tutmuyordu. "Şöyle olsunlar", "yok böyle olsunlar"la karşılanıyor, tutulacak yolun ucu bir türlü aydınlığa çıkmıyordu. Acar köpeklerden bazılarının burunları yerde. Sanki uzaklardan, daha ötelerden sökün edecek bir tehlikenin kokusunu alıyorlar. İçlerinde hınçla bastıkları toprağı pençeleyip yırtanları var. Yavru ayılar analarının eteklerine sımsıkı yapışmışlar. Koca ayı iki arada bir derede kalmış. Besbelli eteğini tutanlar olmasa, şu koca meydanı, etrafında halka olanlara dar edecek. Fakat o da analık duygusuyla hareket ediyor, çaresiz yavrularına kanat geriyor. Fırsatı ganimet bilen Zehra Ebe, başıboş danalarını topladı, dama koydu. Damın kapısını kilitlemekle yetinmedi, eline geçirdiği telle sıkıca bağladı. Olacakları daha iyi görebilmek için evinin ön sergisine çıktı, kanepesine kuruldu. – Şükürler olsun! dedi kendi kendine. Danaları bugün ayıya kaptırmadık. Komşular olmasa kadın başıma ne ederdim ben? Herife neyi, nasıl anlatırdım? Güzel Allah'ıma şükürler olsun! Şahine durmak olur mu? Gökyüzünden süzüldü geldi. Kümesin önünde gezinen piliçlerin anasını kaptı gitti. Feryat figân. – Tutun! Yakalayın! – Bu edepsiz şahin de nereden çıktı? Harmanda ilk cümleyi kendilerine verilmiş emir sanan köpekler, ok gibi ileri atıldılar. Hepsi sağanak sağanak koca ayıya doğru koştular. Koca ayı sadece etrafında dört dönüyor, akının en zayıf olduğu noktadaki köpekleri bekliyordu. Köpeklerden en küçükleri olan Pamuk, gözü dönmüş bir şekilde ileri çıktı, koca ayıya saldırdı. Koca ayı, yavrularını arkasına aldı, dikeldi. Kendisine top gibi gelen Pamuk'u tokatladı. Bu hareket, bütün köpekleri bulundukları noktalarda mıhladı. Havlamalar, ulumalar… Ötede Acıarmut Tepesi'nde fındık kadar beyaz bir bulut belirdi. Fındık kadar beyaz bulut hareketlendi, çözüldü. El kadar oldu. Açıldıkça büyüdü, karardı. Mavi gök yüzü grileşti. Rüzgâr, dal uçlarıyla oynamaya başladı. Ormanda milyonlarca yaprak birbirine karıştı. Birkaç avare kuş havada döndüler. Uçsuz bucaksız orman uğulduyor. Harmanda sesler yeniden yükseldi: – Pamuk yaralanmış! Hayvanın boynu kanıyor! – Ulan, ayıdaki cesarete bak! Onca insan, bunca köpek koca herife vız geliyor. Köpeği amma tokatladı ha! – Bütün köpekleri bırakalım. Yeniden yüklenelim. – Çemberi daraltsak olmaz mı? – Daraltmak olmaz! Bu, darda kalan hayvanı bunaltır. Kuduran hayvan, birkaçımıza zarar verir. – Fatih! Sen misin oğlanım? Ne zaman geldin? – Dün geldim. – Geçmiş olsun! Teskereye mi geldin? – Öyle! Öteden Deli Çavuş parladı: – Geçmiş olsun, oğlanım! – Sağ ol! – Sağ olalım da, baksana koca ayının ocağına düştük. Çaresizlik belimizi büküyor. Üstelik, Güdük Osman da tuzak kurmayı bilmiyor. – Tuzak işi tamam! – Tamam mı? Duydunuz mu komşular? Tuzak işi tamammış. Aha şu gördüğünüz Fatih oğlan var ya, tuzak kurmuş. – Tuzak nerede? – Büyük Gedik'in ağzında. Rıza Bey sordu: – Acar bir tuzak mı oğlanım? Koca ayı hareketlendi. İki yavrusu peşinde, ilkin çapı küçük bir daire çizdiler, giderek dolaştıkları çemberi büyüttüler. Köpeklerin akınları sonuç vermiyor. Herkes merak içinde. Önceleri köpeklerle birlikte atağa kalkan çocuklar, nedense bu defa hız kestiler. Harmanda herkese meydan okuyan koca ayı ve yavruları, kımıldayan, yer değiştiren her davranışa karşı dikkat kesilmiştiler. Hava, aniden karardı. Dağları doruklarından aşağılara doğru sisler inmeye başladı. Dal uçlarında tutunan yapraklardaki sayısız ve doyumsuz yeşil, daha göz alıcı bir şekilde ortaya çıktı. Eski muhtar, harmandakileri uyardı; – Acıarmut Tepesi kararınca durmak olmaz, dedi. Atalardan işitmişliğimiz ve de sınamışlığımız var. Daha ne duruyorsunuz? Görmüyor musunuz? Çok kuvvetli bir yağmur gelecek. Birdenbire gökyüzünün bütün çeşmeleri açılıverdi. Bardaktan boşanır gibi bir yağmur bastırdı. Kalabalık panikte. Köpekler hangi hedefe yöneleceklerinin şaşkınlığını yaşıyorlar. Bazıları bütün güçleriyle havlayıp son bir gayretle ayı ve yavrularına doğru saldırıya geçerken, bazıları da yağmurdan kaçan sahiplerinin önüne geçtiler. Yağmur damlaları sanki yerden toprak koparıyor. Rüzgâr, tufan! Ağaç dalları birbirine karıştı. Zayıf yapraklar havada uçuşuyor. Çatı olukları boşaldı. Koca ayı ve yavruları bile yağmura direnemediler. Peşlerine düşen köpekler de geri döndüler. Sisler, harman yerini içindekilerle birlikte yalayıp yuttu. Göz gözü görmez oldu. Koca ayı, yavruları peşinde derenin kenarını tuttu. Dere yatağında sular bulandı. Az sonra sular kabaracak, belki de içinde sele kapılan kütükler oynaşacaktı. Harmanda bir iki köpek, tek düze avare avare havlıyor. Evlerde akan tavan altlarına kap kaçak konuyor. Yağmur, felâket! Damlalar kurşun gibi. Sis kâh açılıyor, kâh kapanıyor. Bir bakıyorsunuz harmanda toprak seçilirken, dere kenarındaki ağaçların bir tekini bile göremiyorsunuz. Bastıran sis, deniz dalgası gibi yayılıyor, alçalıyor, yer yer açılıyor, zaman zaman da önünde ne bulduysa yutuyor, yükseliyor, Merdmenbaşı Tepesi'nden Acıarmut Tepesi'ne doğru keyfince geziniyor. Koca ayı ve iki yavrusu, duman duman. İri vücutlarını kaplayan tüyleri ıpıslak, yapış yapış. Koca ayı arada bir durup bekliyor, harmana doğru bakıyor. Yağmur, olanca şiddetiyle devam ediyor. Güneşi görmek, nokta kadar ışığını yakalamak ne mümkün? Islak vücutlar üşüyor. Rüzgâr ıslak tene değdikçe yakıyor. Yavru ayılar homur homur. Koca ayı tedirgin. Ayak bağları olmasa, çoktan derenin öte yakasına geçecek, hür dağların yolunu tutacaktı. Ancak analık duygusu, hür dağlara giden bütün yol başlarını kapatıyor. Yağmur, felâket! Yağdıkça bastırıyor. Sanki gökler yarılmış. Dere yatağında sular kabarıyor. Beride zayıf bile olsalar ses çıkaran yüzlerce düşman var. Derenin öte yakasında hürriyet, uçsuz bucaksız dağlara doğru kucağını açmış, bekliyor. Ayı ve iki yavrusu, Büyük Gedik'in orada durdular. Gittikçe yükselen suları bir geçebilirlerse, iki adım ötesi hürriyet! Koca ayı durmadı, iki yavrusunu, iki omzuna oturtup, suya girdi. Yosunlanmış bir taşa basınca ayağı kaydı, sendeledi. Düşe kalka, bata çıka derenin karşı kıyısına yaklaştı. Yavru ayılar zıplayıp karşıya geçtiler. Fakat ne olduysa, bu sırada oldu. Tuzak çalıştı, boşandı. Koca ayı tuzakta! Feryat, figân! Acı iniltiler, homurtular ufku tuttu. Sanki Büyük Gedik'in ağzında kıyamet kopuyor! Yavrular çaresiz. Bağırıp çağırmalar, inleyip homurdanmalar! Yağmur da bastırdıkça bastırıyor. Sis dolaştıkça dolaşıyor. Sular gittikçe yükseliyor, azgınlaşıyor. Koca ayı var gücünü toplayıp son bir gayretle çırpındı. Tuzaktan kurtulmak ne mümkün? Binlerce köpek, Büyük Gedik'e hücum ediyor. Binlerce düşman göz, tuzaktaki koca ayıda odaklanıyor. Çaresiz yavrular, uçsuz bucaksız dağların yolunu tuttular. Uçsuz bucaksız hür dağların yolunda, bağırış çağırış gidiyorlar. Yüreklerinde ölümün soğuk yüzü yanıyor, yanıyor. Dağılır gibi olan, açılıp kapanan, yükselip alçalan sis, hemen her şeyi yeniden yutuyor. Yeniden yutuyor! 14 Ağustos 1997, Cide
Perşembe, 08 Ağustos 2019
Hava kapalı. Arada bir gidip gelen yağmur yeniden başlayacak. İşte başladı bile. Saçaklar çeşme oldu, ip gibi sular yere iniyor. Bahçede horozlarla tavuklar panikte. Hepsi sanki ağız birliği etmişler, kapısı açık kümese doğru koşuyorlar. – Coşkun kalk, kıpırda biraz! Avluda semer ıslanıyor. – İzzet, sen de fırla! Danaları dama koy. Emredici olan sesler, yeniden bastıran yağmurun sesiyle ezildi, tavsadı. Yağmur, karşı yamaçtaki ağaç dallarında sanki mıhlanmış gibi duran yapraklarla oynaşıyor. Yapraklar yıkandıkça, yeşilin en güzel tonları ortaya çıkıyor. Yamacınucunu yalayan bulutlar, ardı sıra akıyor, besbelli birbirleriyle yarışıyorlar. Havada gök gürlemesi yok. Bu müthiş yağmur, az sonra duracak, dinecek. Danaları dama yerleştirdikten sonra dönen İzzet'in üstü başı tenine yapışmış. Sahanlıktan içeri gireceği sırada durdu, dönüp avluya baktı. Islanan semere koştu. Yüklendi, zar zor semeri kaldırdı. Aldı, merdiven altına koydu. Yukarı çıktı. Anası seslendi: – Üstün başın yapış yapış olmuş. Çabuk elbiselerini değiştir! Yağmur, bıçak gibi kesildi. Rüzgâr, ıslak dallarla oynaşmaya başladı. İlkin horozlar kümesten dışarı fırladı. Peşi sıra tavuklarla piliçler ortaya çıktı. Bahçe kapısında bir taksi belirdi. Herkes pencereye koşuştu. Merak içinde taksiden inecek olana baktılar. Arabanın iki kapısı açıldı. Askerliğini bitiren Fatih, evine döndü. Endişeler bitti. Bütün yüreklerde sevinçlerin harmanı başladı. Bahçede yakalanan horozlardan biri kesildi. Bir parmak sıcak kanı, Fatih'in alnına sürüldü. İleride bulutlar, birbirleriyle yarışıyor. Dağların zirveleri bulutlara karışmış. Merdmenbaşı Tepesi, bulutların ocağı. Tepenin en uç noktası baca kesilmiş, bütün bulutlar oradan yükseliyor, gökyüzünde bilinen yerlerini alıyorlar. Bahçeye sınır olan derenin öbür kıyısına kadar inen orman, bıraksalar o dakikada bu tarafa atlayacak. Birbirine salkım saçak giren ağaçların üstünde bir şahin kanada kalkmış, belki de avına doğru uçuyor. Gökyüzünde hiçbir mavi nokta yok. Bacadan göğe yükselen bulutlar, grileşip kurşun gibi ağırlaşıyorlar. Aşağılarda dal uçlarında, sayısız yapraklarda yer yer güneş lekecikleri görülüyor. Kanada kalkan şahin, aradığını bulmuş olmalı. Kanat çırpmayı bırakmış, ayaklarını salmış, ok gibi avını izliyor. Nefes nefese bir serçe, kurtulmanın umuduyla sağa sola kanat çırpıyor. Çerçevesine güneş ışığı düşen pencereden seslenip, şahini ürküttüler. Avını kovalamayı bırakan şahin, kanat çırptı, başka bir yöne doğru havalandı. Yorgun serçe su birikintisine indi. Ürkek, şaşkın ama biraz da yüreği tarifsiz sevinçle dolu olduğu halde suya yöneldi. Kızılcık doruğunda beyazlı sarılı iki kelebek uçuştu. Bu defa sahilde bereket yüklü bulutlar harekete geçtiler. O gece sofralar kuruldu. Allah ne verdiyse yenildi, içildi. Fatih'in askerlik fotoğraflarına tek tek baktılar. Besbelli Fatih, bazı resimlerle ilgili bilgiler verirken kışlada geçirdiği günlerini yeniden yaşadı. Arkadaşlarını, komutanlarını düşündü. Zaman oldu gülümsedi, zaman geldi gözleri buğulandı. Evde ise şenlik vardı. Konuştukça hatıralar canlandı. Evin bütün duvarları birlikte yaşanılan günlerin heyecanıyla ışıklandı. İlk horoz ötüşüyle birlikte bütün ışıklar söndü. Herkes odasına çekildi. Dışarıda köpek ulumaları. Köpekler bütün gece sağa sola seğirttiler, olanca güçleriyle de belirli bir hedefe doğru havladılar, havladılar. Gökyüzünde sayısız yıldızlar… Sanki yere ağmışlar, kimisi dağların zirvesine değecek gibi, kimisi de dal uçlarına gelip tahtlarını kurmuşlar. Onlar zifiri karanlığı yıldız yıldız deliyorlar. Fındıklıkta gençten bir adam, sayvana çıkmış, domuz bekliyor. Geç adamın köpekleri de rahatsız. Onlar da zıpkın gibi sağa sola koşuşturdular, bütün gece boyu havladılar. Genç adam; "Hoşt!" dedi, "höst!" dediyse de olmadı. Köpekleri sayvan altında tutmak mümkün değil. Yıldızlar birer birer söndükçe, sabah alacası başladı. Gittikçe saydamlaşan bir aydınlık, fındık dallarını yaladı. Çaldibi yolu seçilir oldu. Bütün gece uluyan, sağa sola koşuşturan köpekler geri döndü. Sanki bir düşmanla, bir kurt veya bir azılı domuzla boğuşmuş gibiydiler. Sabahla birlikte ortalığa iri sesler düştü. Evlerinin sergilerine çıkanlar, birbirlerine seslendiler: – Hu komşu! Olanı duydun mu? Kel Ağa'nın eşeğini ayı yemiş. – Essah mı? – Essah ya! – Geçen akşam da Çamur'un ineğini parçalamış diyorlar. – Komşu, bu ayı da nereden çıktı? – Bilmem! Yalnız geçende konuşuyorlardı, duydum. Av yasağı mı koymuşlar, ne? Yazıda yabanda ayı vuran, şu kadar liralık bedeli hükümete ödeyecekmiş. – İyi de, çoğalan ayılar bize zarar verirse ne olacak? Hükümet buna ne diyecek? – Orasını düşünen mi var? İşte ayılar da köylüye zarar vermeye başladılar. Eşektir, inektir derken, bize de zararları dokunacak. Derenin öte yanında bir feryat: – Yetişin komşular, harmanda ayı var! Kan uykusuna mı yattınız? Korkup köşe bucak bir yerlere mi sindiniz? Danaları da dışarıya çıkarmıştım. – Ayı mı var dedin Zehra Ebe? – He ya! Ayı var! – Kör olasıca, edepsiz şey! Köpeksiz köy bulunca değneksiz geziyor. Islıklar çalındı. Tasmalı köpekler salındı. Derenin öte yanına bir akındır başladı. Korku bilmez çocuklarla köpekler, harmandaki ayıyı çembere aldılar. Kocaman bir ayı… Yanında iki yavrusu ile birlikte, gelenlere meydan okuyor. Ani karşılaşma, şaşkınlık yaratmış. Köpeklerin en acarları, en gözü pekleri bile oldukları yere mıhlanmış gibi duruyorlar. Koca ayı da, kendisine sokulan yavrularına homurdanıyor. Köpekler birbirlerine bakıyor, geride duran sahiplerinin verecekleri emri bekliyorlar. Bütün gözler harmandaki ayı ve yavrularında. Meraklılardan Güdük Osman, gürledi: – Kör olasıca! dedi. Nasıl da tafra yapıyor? Çoğumuzda yürek Selânik! Hayvan, bunun farkında. Köpekleri üstüne salsak olmaz. Zavallılardan bazılarını pençeler, sık boğaz eder. Zehra Ebe çıkıştı: – Doğru dersin Güdük Emmi! Doğru dersin de, çaresiz bekleyelim de, ele geçirdiğimiz koca ayı, danalarıma zarar mı versin? – Benim demem o değil. – Ya ne demek istersin? Açık söyle! – Söylemesi kolay. Lâkin yapması zor. – Neymiş o zor olan? – Bir tuzak kurmalı. Ama nereye? Birincisi ayı kısmı ha dediğin yere gitmez. İkincisi, ben tuzak kurmayı bilmem. Gençliğimde bir iki kurulu tuzak görmüştüm ama meraklısı da olmadığımdan ilgilenmemiştim. Küçük İzzet, bu konuşmadan etkilendi. Kendi kendine düşündü, kurdu. Askerden evine dönen ağabeyi Fatih, ne güne duruyordu? Gitmeli, ona haber etmeliydi. Komando Fatih, mutlaka bu işin üstesinden gelir, zor olan düğümü kolayca çözerdi. Durmadı, kıpır sapır etmedi, doğruca eve koştu. Olanı biteni, bütün gördüklerini, tek tek Fatih'e anlattı. Beklemediler. Alacaklarını yanlarına alıp yola çıktılar. Derenin kıyısına, Büyük Gedik'in başına gittiler. Fatih'e kalırsa, işler umdukları gibi akkın giderse, ayı belasından kolayca kurtulmak mümkündü. Fakat ya bir terslik olursa?.. – Olursa? Sebepsiz yere canlar yanar be İzzet! – Ne olursa ağabey? Delirdin mi sen? Kendi kendine söyleniyorsun! – Delirdiğim falan yok. Daha yaşın küçük. Bu yüzden yakınımızda dolaşan tehlikeyi göremiyorsun. Hoş, sana göre tehlike mehlike yok. Harmanda bir ayı ve iki yavrusu var. Etraflarında da ebelerle bebeler, amcalarla dayılar halka olmuşlar. Önlerinde azgın köpekleri, verecekleri emirleri almak için hazır bekliyorlar. – Beklesinler! Bize ne? – Peki oğlanım, niye koştun, onca yolu aşıp geldin de beni çağırdın? – Tuzak kurasın diye. – Niçin? – Ayıdan kurtulmak için. – Ya hesaplarımız tutmazsa? – Tutar, tutar! – Öyleyse bu kadar şamata yeter! Haydi, elimizi çabuk tutalım. İri cevizin dalına tırmanabilir misin? – Elbette! – Daha duruyorsun, fırla! Şu ipin ucunu, doruktaki eğik dala sıkıca bağla. Gözün kesmiyorsa, bırak ben çıkayım. Sözün sonu bitmeden Küçük İzzet iri cevize çıkmış, doruktaki eğik dala erişmişti bile. Ağacın üstünde Fatih'in dediklerini bir bir uyguladı, ipin ucunu sıkıca bağladı. Durmadı, bir gelincik çabukluğuyla daldan dala geçerek yere indi. İpin diğer ucu da bir başka ağacın kalın gövdesine kolayca boşalacak şekilde dolandı. İş bitmiş, tuzak demirleri gerilmiş, Büyük Gedik'in ağzı da tutulmuştu. Fatih'le İzzet harmana, ayı ve yavrularının olduğu yere doğru koştular. Harmandaki meraklıların sayısı da çoğalmıştı. Fakat bu kalabalık tutulacak yolun kestirmeden bulunmasına yetmiyordu. Her kafadan bir ses çıkıyor, dakika dakika alınan kararlar birbirini tutmuyordu. "Şöyle olsunlar", "yok böyle olsunlar"la karşılanıyor, tutulacak yolun ucu bir türlü aydınlığa çıkmıyordu. Acar köpeklerden bazılarının burunları yerde. Sanki uzaklardan, daha ötelerden sökün edecek bir tehlikenin kokusunu alıyorlar. İçlerinde hınçla bastıkları toprağı pençeleyip yırtanları var. Yavru ayılar analarının eteklerine sımsıkı yapışmışlar. Koca ayı iki arada bir derede kalmış. Besbelli eteğini tutanlar olmasa, şu koca meydanı, etrafında halka olanlara dar edecek. Fakat o da analık duygusuyla hareket ediyor, çaresiz yavrularına kanat geriyor. Fırsatı ganimet bilen Zehra Ebe, başıboş danalarını topladı, dama koydu. Damın kapısını kilitlemekle yetinmedi, eline geçirdiği telle sıkıca bağladı. Olacakları daha iyi görebilmek için evinin ön sergisine çıktı, kanepesine kuruldu. – Şükürler olsun! dedi kendi kendine. Danaları bugün ayıya kaptırmadık. Komşular olmasa kadın başıma ne ederdim ben? Herife neyi, nasıl anlatırdım? Güzel Allah'ıma şükürler olsun! Şahine durmak olur mu? Gökyüzünden süzüldü geldi. Kümesin önünde gezinen piliçlerin anasını kaptı gitti. Feryat figân. – Tutun! Yakalayın! – Bu edepsiz şahin de nereden çıktı? Harmanda ilk cümleyi kendilerine verilmiş emir sanan köpekler, ok gibi ileri atıldılar. Hepsi sağanak sağanak koca ayıya doğru koştular. Koca ayı sadece etrafında dört dönüyor, akının en zayıf olduğu noktadaki köpekleri bekliyordu. Köpeklerden en küçükleri olan Pamuk, gözü dönmüş bir şekilde ileri çıktı, koca ayıya saldırdı. Koca ayı, yavrularını arkasına aldı, dikeldi. Kendisine top gibi gelen Pamuk'u tokatladı. Bu hareket, bütün köpekleri bulundukları noktalarda mıhladı. Havlamalar, ulumalar… Ötede Acıarmut Tepesi'nde fındık kadar beyaz bir bulut belirdi. Fındık kadar beyaz bulut hareketlendi, çözüldü. El kadar oldu. Açıldıkça büyüdü, karardı. Mavi gök yüzü grileşti. Rüzgâr, dal uçlarıyla oynamaya başladı. Ormanda milyonlarca yaprak birbirine karıştı. Birkaç avare kuş havada döndüler. Uçsuz bucaksız orman uğulduyor. Harmanda sesler yeniden yükseldi: – Pamuk yaralanmış! Hayvanın boynu kanıyor! – Ulan, ayıdaki cesarete bak! Onca insan, bunca köpek koca herife vız geliyor. Köpeği amma tokatladı ha! – Bütün köpekleri bırakalım. Yeniden yüklenelim. – Çemberi daraltsak olmaz mı? – Daraltmak olmaz! Bu, darda kalan hayvanı bunaltır. Kuduran hayvan, birkaçımıza zarar verir. – Fatih! Sen misin oğlanım? Ne zaman geldin? – Dün geldim. – Geçmiş olsun! Teskereye mi geldin? – Öyle! Öteden Deli Çavuş parladı: – Geçmiş olsun, oğlanım! – Sağ ol! – Sağ olalım da, baksana koca ayının ocağına düştük. Çaresizlik belimizi büküyor. Üstelik, Güdük Osman da tuzak kurmayı bilmiyor. – Tuzak işi tamam! – Tamam mı? Duydunuz mu komşular? Tuzak işi tamammış. Aha şu gördüğünüz Fatih oğlan var ya, tuzak kurmuş. – Tuzak nerede? – Büyük Gedik'in ağzında. Rıza Bey sordu: – Acar bir tuzak mı oğlanım? Koca ayı hareketlendi. İki yavrusu peşinde, ilkin çapı küçük bir daire çizdiler, giderek dolaştıkları çemberi büyüttüler. Köpeklerin akınları sonuç vermiyor. Herkes merak içinde. Önceleri köpeklerle birlikte atağa kalkan çocuklar, nedense bu defa hız kestiler. Harmanda herkese meydan okuyan koca ayı ve yavruları, kımıldayan, yer değiştiren her davranışa karşı dikkat kesilmiştiler. Hava, aniden karardı. Dağları doruklarından aşağılara doğru sisler inmeye başladı. Dal uçlarında tutunan yapraklardaki sayısız ve doyumsuz yeşil, daha göz alıcı bir şekilde ortaya çıktı. Eski muhtar, harmandakileri uyardı; – Acıarmut Tepesi kararınca durmak olmaz, dedi. Atalardan işitmişliğimiz ve de sınamışlığımız var. Daha ne duruyorsunuz? Görmüyor musunuz? Çok kuvvetli bir yağmur gelecek. Birdenbire gökyüzünün bütün çeşmeleri açılıverdi. Bardaktan boşanır gibi bir yağmur bastırdı. Kalabalık panikte. Köpekler hangi hedefe yöneleceklerinin şaşkınlığını yaşıyorlar. Bazıları bütün güçleriyle havlayıp son bir gayretle ayı ve yavrularına doğru saldırıya geçerken, bazıları da yağmurdan kaçan sahiplerinin önüne geçtiler. Yağmur damlaları sanki yerden toprak koparıyor. Rüzgâr, tufan! Ağaç dalları birbirine karıştı. Zayıf yapraklar havada uçuşuyor. Çatı olukları boşaldı. Koca ayı ve yavruları bile yağmura direnemediler. Peşlerine düşen köpekler de geri döndüler. Sisler, harman yerini içindekilerle birlikte yalayıp yuttu. Göz gözü görmez oldu. Koca ayı, yavruları peşinde derenin kenarını tuttu. Dere yatağında sular bulandı. Az sonra sular kabaracak, belki de içinde sele kapılan kütükler oynaşacaktı. Harmanda bir iki köpek, tek düze avare avare havlıyor. Evlerde akan tavan altlarına kap kaçak konuyor. Yağmur, felâket! Damlalar kurşun gibi. Sis kâh açılıyor, kâh kapanıyor. Bir bakıyorsunuz harmanda toprak seçilirken, dere kenarındaki ağaçların bir tekini bile göremiyorsunuz. Bastıran sis, deniz dalgası gibi yayılıyor, alçalıyor, yer yer açılıyor, zaman zaman da önünde ne bulduysa yutuyor, yükseliyor, Merdmenbaşı Tepesi'nden Acıarmut Tepesi'ne doğru keyfince geziniyor. Koca ayı ve iki yavrusu, duman duman. İri vücutlarını kaplayan tüyleri ıpıslak, yapış yapış. Koca ayı arada bir durup bekliyor, harmana doğru bakıyor. Yağmur, olanca şiddetiyle devam ediyor. Güneşi görmek, nokta kadar ışığını yakalamak ne mümkün? Islak vücutlar üşüyor. Rüzgâr ıslak tene değdikçe yakıyor. Yavru ayılar homur homur. Koca ayı tedirgin. Ayak bağları olmasa, çoktan derenin öte yakasına geçecek, hür dağların yolunu tutacaktı. Ancak analık duygusu, hür dağlara giden bütün yol başlarını kapatıyor. Yağmur, felâket! Yağdıkça bastırıyor. Sanki gökler yarılmış. Dere yatağında sular kabarıyor. Beride zayıf bile olsalar ses çıkaran yüzlerce düşman var. Derenin öte yakasında hürriyet, uçsuz bucaksız dağlara doğru kucağını açmış, bekliyor. Ayı ve iki yavrusu, Büyük Gedik'in orada durdular. Gittikçe yükselen suları bir geçebilirlerse, iki adım ötesi hürriyet! Koca ayı durmadı, iki yavrusunu, iki omzuna oturtup, suya girdi. Yosunlanmış bir taşa basınca ayağı kaydı, sendeledi. Düşe kalka, bata çıka derenin karşı kıyısına yaklaştı. Yavru ayılar zıplayıp karşıya geçtiler. Fakat ne olduysa, bu sırada oldu. Tuzak çalıştı, boşandı. Koca ayı tuzakta! Feryat, figân! Acı iniltiler, homurtular ufku tuttu. Sanki Büyük Gedik'in ağzında kıyamet kopuyor! Yavrular çaresiz. Bağırıp çağırmalar, inleyip homurdanmalar! Yağmur da bastırdıkça bastırıyor. Sis dolaştıkça dolaşıyor. Sular gittikçe yükseliyor, azgınlaşıyor. Koca ayı var gücünü toplayıp son bir gayretle çırpındı. Tuzaktan kurtulmak ne mümkün? Binlerce köpek, Büyük Gedik'e hücum ediyor. Binlerce düşman göz, tuzaktaki koca ayıda odaklanıyor. Çaresiz yavrular, uçsuz bucaksız dağların yolunu tuttular. Uçsuz bucaksız hür dağların yolunda, bağırış çağırış gidiyorlar. Yüreklerinde ölümün soğuk yüzü yanıyor, yanıyor. Dağılır gibi olan, açılıp kapanan, yükselip alçalan sis, hemen her şeyi yeniden yutuyor. Yeniden yutuyor! 14 Ağustos 1997, Cide
Pir Sultan Abdal - Gelin Canlar Bir Olalım
Perşembe, 08 Ağustos 2019
Gelin canlar bir olalım Münkire kılıç çalalım Hüseyn'in kanın alalım Tevekkeltü teâlallah Özü öze bağlayalım Sular gibi çağlayalım Bir yürüyüş eyleyelim Tevekkeltü teâlallah Açalım kızıl sancağı Geçsin Yezid'lerin çağı Elimizde aşk bıçağı Tevekkeltü teâlallah Mervan soyunu vuralım Hüseyn'in kanın soralım Padişahın öldürelim Tevekkeltü teâlallah Pir Sultan'ım geldi cûşa Münkirlerin akli şaşa Takdir olan gelir başa Tevekkeltü teâlallah
Perşembe, 08 Ağustos 2019
Gelin canlar bir olalım Münkire kılıç çalalım Hüseyn'in kanın alalım Tevekkeltü teâlallah Özü öze bağlayalım Sular gibi çağlayalım Bir yürüyüş eyleyelim Tevekkeltü teâlallah Açalım kızıl sancağı Geçsin Yezid'lerin çağı Elimizde aşk bıçağı Tevekkeltü teâlallah Mervan soyunu vuralım Hüseyn'in kanın soralım Padişahın öldürelim Tevekkeltü teâlallah Pir Sultan'ım geldi cûşa Münkirlerin akli şaşa Takdir olan gelir başa Tevekkeltü teâlallah
Sait Faik Abasıyanık - Sokaktan Geçen Kadın
Perşembe, 08 Ağustos 2019
Soluk, güzel yüzlü bir kadındı. Sarı denecek kadar açık, berrak gözlerinin kenarlarında dost, arkadaş, ahbap bir ifade vardı. Her hoşuma giden yüze gözlerimi açarak bakarım. Gözlerimdeki bozukluğu doktora göstermiş değilim. Kadını geçtikten sonra bile düşünmeme sebep bana acır gibi bakması oldu. “Ah bu gözlerim,” dedim… Gözlerime daha bir takım ağır lâflar edeceğimi sanıyordum. Birdenbire kafamda başka düğmeler çevrildi. Başka ışıklar yandı. Gerilere doğru sürüklendiğimi hissettim. Hızla çevriliyor(d)um. Gençliğimin bir kısmını geçirdiğim bir kasaba gözümde canlanıverdi: Kasabanın belli başlı âilelerinden birinin oğlu iyi arkadaşımdı. Uzun seneler ecnebi mekteplerde okumuş, lisan, giyinmek, yaşamak, konuşmak öğrenmiş, şimdi kasabaya dönmüş, kömür pazarındaki dükkânına kapanmıştı. Önce – daha doğrusu benimle ahbaplığı ilerlettiği sıralar – içinde bir ihtilâl havası esmiş, âile denen ipi bir sıçrayışta aşmak arzusu içinde çırpınmış, yapamamıştı. İki sene hitamında yazıhanesinde şişmanlamış, uyuşmuş kalmıştı. Çuvallar da gelip gitmese hali nice olurdu bilmem… Aile; günen güne ağırlaşan, günden güne içine kapanıp kararan ve şişmanlayan genci harekete getirmek için ne edeceklerini bilemiyorlardı. Çuvallar İstanbul’a gidiyor, İstanbul’dan sandıklar geliyor, kasa para doluyordu. Amma genç adam para ile ne yapılabileceğini bile unutmuştu. Haftada bir gün içtiği dört kadeh rakının bile onu derin uykusundan uyandırmadığını sezen tüccar peder gece rüyasında mı gördü, yoksa hekimlere mi danıştı. Yoksa âile bir araya toplanarak birbirlerine fikir mi eklediler, burası meçhul, çünkü bu ailede bu fikri tek başına bulacak adam yoktu. O evde düşünülmez, yenilir, içilir, hesap yapılır ve uyunurdu. Bu fikir oğlanı evlendirmekti. Bir yazıhane düşünün: Camları tozlu, defterlerini sinekler kirletmiş olsun. Kasa defterinin kenarındaki mürekkep tam dört seneliktir. Takvim yedi buçuk aydır kopmamıştır… Her şey; kasa üstündeki kalın siyah cildler, onun yanı başındaki pres, mektup kopyasının ince yapraklı kalın defteri yaz öğlesinin veya tepeleme doldurulmuş mangalın uykusuna teslim olmuştur. Sandalyelerin oturacak yerindeki soluk minderler, mihveri etrafında dönmeye dönmeye döner olduğu unutulmuş koltuk. Her şey, yahut hiçbir şey, hattâ evlenme fikri bile bizim minderleşmiş ve koltuklaşmış arkadaşı uykusundan uyandırmamıştı. Bir defa düşünmüş, fikir kendisine yabancı gelmemiş, çabucak bir yatak kokusu, bir kadın hayali, bir terlik, bir pijama, bir pudra ve lâvanta kokusu duymuş, içi öylesine ezilmişti ki ben evlenirsem ne ederim diye düşünüp kalmıştı. Düşünüp kalmıştı dediğime bakıp da düşünme denilen şeyin hareketi, yırtıcılığı hatırınıza gelmesin. Evlenirsem ne yaparım? demiş uyuya kalmıştı. Onu bu uykusundan o zamana kadar bir yazıhaneye girmemiş bir böcek uyandırdı. Bu bir eşek arısı idi. Küçük yazıhanenin içinde büyük bir tayyare gürültüsü duymuştu. Çıkacak delik arayan arı deliler gibi idi. Daha doğrusu deli tayyareciler gibi idi. Onu mahmur gözlerile takipten yorulan bizimki, arıdan iki milyon beş yüz yetmiş bin defa büyük olduğu halde elini bile oynatamayışını hayra yormadı. Hemen evlenirsem ne yaparım fikri tekrar kafasına çömeliverdi. Tam yirmi sekiz gün düşündü. Yirmi dokuzuncu gün işin içinden düşünmekle çıkamayacağını anlamıştı. Evlenince ne yapacağını tecrübeye koyuldu. Netice kötü çıktı. Evlenince terliklerini bile giyemeyeceğini anlamıştı. Şişman vücudundaki yağlı sular iki ayda eriyip gitmiştiler. Tam on yedi kilo kaybetmişti. Üzüntüsünü kasabanın her zengin evine baba dostu alark da sokulan bir doktora açtı… Nihayet İstanbul’a kapağı attı. Tedavi şehri İstanbul’du. Barlara, meyhanelere, lokantalara, plâjlara, muayenehanesinde garip garip elektrik cihazları bulunan doktorlara gitti. Hayır, evlenince terliklerini giyemeyecekti. Bu kararı doktorlardan evvel kendisi vermişti. Fazla üzülmedi. Yalnız eskisi gibi yemek yiyememekle kendini gösteren bu üzüntü bir ay sonra müthiş iştiha ile sona erdi. Yeniden şişmanladı. Şişmanlayınca üzüntü rovelveri de dolmuştu. İçine herkes gibi olamamak utancı doldu. Kafasında bir ihtilâldir başladı. Bu ihtilâli şarap, rakı, kumar ve uykusuzlukla bastırmağa çalışmak ne demektir bilirsiniz. Yangına körükle gitmek, ateşe benzin sıkmak. Dünyalar kadar para harcadı. Derdini önüne gelene döktü. Utanmadı, sıkılmadı. Doktorlarla kahpe kadınlar canına okudular oğlanın. Faydasız. Bir akşam barların birinde Lâmia’ya rastlamıştı. Demin sokakta gördüğüm o Lâmia idi işte. Derdini ona da döktü. Ona bol para harcamak istedi. Lâmia, sükûnetten harekete, hareketten sükûnete, zayıflıktan şişmanlığa ve şişmanlıktan zayıflığa gidip gelirken üzüntülü ve mahzun bir yüz bağlamış olan bizim oğlanı seviverdi. Para bile harcatmadı. Arkadaşım bu dertten kurtulursa kendisiyle evleneceğini Lâmia’ya yemin billâhlarla vadetti. Lâmia bu vaitlere bir taraftan “Boş ver!” derken öte taraftan hafifçe inandı. Bir buçuk sene beraber yaşadılar. Arkadaşım kaçıncı ayın hitamında terliklerini giydi bilmiyorum. Fakat bir buçuk sene sonra herkes gibi bir erkek olmuştu. Harbin ilk senesinde 1940 senesinin şubat ayında Park Otel’de … kasabası eşrafından … beyin mahdumu … beyle Doktor … beyin kızının nikâhları kıyıldı. İşte biraz evvel görüp tanıyamadığım Lâmia da yüz üstü bırakıldı. Şimdi Lâmia’ya sırtı sıra hergün rastlıyorum. Uzun boyunu arkadan seyre dalıyor, bazı aile saadetlerinin banisi olduğunu düşünüyor, şimdi bizim kasabanın milyonluk bir adamı olan eski arkadaşımın, büyük balkonlu evinin önüne bir bronz Lâmia heykeli neden dikmediğini kendi kendime soruyorum. 1 Şubat 1949
Perşembe, 08 Ağustos 2019
Soluk, güzel yüzlü bir kadındı. Sarı denecek kadar açık, berrak gözlerinin kenarlarında dost, arkadaş, ahbap bir ifade vardı. Her hoşuma giden yüze gözlerimi açarak bakarım. Gözlerimdeki bozukluğu doktora göstermiş değilim. Kadını geçtikten sonra bile düşünmeme sebep bana acır gibi bakması oldu. “Ah bu gözlerim,” dedim… Gözlerime daha bir takım ağır lâflar edeceğimi sanıyordum. Birdenbire kafamda başka düğmeler çevrildi. Başka ışıklar yandı. Gerilere doğru sürüklendiğimi hissettim. Hızla çevriliyor(d)um. Gençliğimin bir kısmını geçirdiğim bir kasaba gözümde canlanıverdi: Kasabanın belli başlı âilelerinden birinin oğlu iyi arkadaşımdı. Uzun seneler ecnebi mekteplerde okumuş, lisan, giyinmek, yaşamak, konuşmak öğrenmiş, şimdi kasabaya dönmüş, kömür pazarındaki dükkânına kapanmıştı. Önce – daha doğrusu benimle ahbaplığı ilerlettiği sıralar – içinde bir ihtilâl havası esmiş, âile denen ipi bir sıçrayışta aşmak arzusu içinde çırpınmış, yapamamıştı. İki sene hitamında yazıhanesinde şişmanlamış, uyuşmuş kalmıştı. Çuvallar da gelip gitmese hali nice olurdu bilmem… Aile; günen güne ağırlaşan, günden güne içine kapanıp kararan ve şişmanlayan genci harekete getirmek için ne edeceklerini bilemiyorlardı. Çuvallar İstanbul’a gidiyor, İstanbul’dan sandıklar geliyor, kasa para doluyordu. Amma genç adam para ile ne yapılabileceğini bile unutmuştu. Haftada bir gün içtiği dört kadeh rakının bile onu derin uykusundan uyandırmadığını sezen tüccar peder gece rüyasında mı gördü, yoksa hekimlere mi danıştı. Yoksa âile bir araya toplanarak birbirlerine fikir mi eklediler, burası meçhul, çünkü bu ailede bu fikri tek başına bulacak adam yoktu. O evde düşünülmez, yenilir, içilir, hesap yapılır ve uyunurdu. Bu fikir oğlanı evlendirmekti. Bir yazıhane düşünün: Camları tozlu, defterlerini sinekler kirletmiş olsun. Kasa defterinin kenarındaki mürekkep tam dört seneliktir. Takvim yedi buçuk aydır kopmamıştır… Her şey; kasa üstündeki kalın siyah cildler, onun yanı başındaki pres, mektup kopyasının ince yapraklı kalın defteri yaz öğlesinin veya tepeleme doldurulmuş mangalın uykusuna teslim olmuştur. Sandalyelerin oturacak yerindeki soluk minderler, mihveri etrafında dönmeye dönmeye döner olduğu unutulmuş koltuk. Her şey, yahut hiçbir şey, hattâ evlenme fikri bile bizim minderleşmiş ve koltuklaşmış arkadaşı uykusundan uyandırmamıştı. Bir defa düşünmüş, fikir kendisine yabancı gelmemiş, çabucak bir yatak kokusu, bir kadın hayali, bir terlik, bir pijama, bir pudra ve lâvanta kokusu duymuş, içi öylesine ezilmişti ki ben evlenirsem ne ederim diye düşünüp kalmıştı. Düşünüp kalmıştı dediğime bakıp da düşünme denilen şeyin hareketi, yırtıcılığı hatırınıza gelmesin. Evlenirsem ne yaparım? demiş uyuya kalmıştı. Onu bu uykusundan o zamana kadar bir yazıhaneye girmemiş bir böcek uyandırdı. Bu bir eşek arısı idi. Küçük yazıhanenin içinde büyük bir tayyare gürültüsü duymuştu. Çıkacak delik arayan arı deliler gibi idi. Daha doğrusu deli tayyareciler gibi idi. Onu mahmur gözlerile takipten yorulan bizimki, arıdan iki milyon beş yüz yetmiş bin defa büyük olduğu halde elini bile oynatamayışını hayra yormadı. Hemen evlenirsem ne yaparım fikri tekrar kafasına çömeliverdi. Tam yirmi sekiz gün düşündü. Yirmi dokuzuncu gün işin içinden düşünmekle çıkamayacağını anlamıştı. Evlenince ne yapacağını tecrübeye koyuldu. Netice kötü çıktı. Evlenince terliklerini bile giyemeyeceğini anlamıştı. Şişman vücudundaki yağlı sular iki ayda eriyip gitmiştiler. Tam on yedi kilo kaybetmişti. Üzüntüsünü kasabanın her zengin evine baba dostu alark da sokulan bir doktora açtı… Nihayet İstanbul’a kapağı attı. Tedavi şehri İstanbul’du. Barlara, meyhanelere, lokantalara, plâjlara, muayenehanesinde garip garip elektrik cihazları bulunan doktorlara gitti. Hayır, evlenince terliklerini giyemeyecekti. Bu kararı doktorlardan evvel kendisi vermişti. Fazla üzülmedi. Yalnız eskisi gibi yemek yiyememekle kendini gösteren bu üzüntü bir ay sonra müthiş iştiha ile sona erdi. Yeniden şişmanladı. Şişmanlayınca üzüntü rovelveri de dolmuştu. İçine herkes gibi olamamak utancı doldu. Kafasında bir ihtilâldir başladı. Bu ihtilâli şarap, rakı, kumar ve uykusuzlukla bastırmağa çalışmak ne demektir bilirsiniz. Yangına körükle gitmek, ateşe benzin sıkmak. Dünyalar kadar para harcadı. Derdini önüne gelene döktü. Utanmadı, sıkılmadı. Doktorlarla kahpe kadınlar canına okudular oğlanın. Faydasız. Bir akşam barların birinde Lâmia’ya rastlamıştı. Demin sokakta gördüğüm o Lâmia idi işte. Derdini ona da döktü. Ona bol para harcamak istedi. Lâmia, sükûnetten harekete, hareketten sükûnete, zayıflıktan şişmanlığa ve şişmanlıktan zayıflığa gidip gelirken üzüntülü ve mahzun bir yüz bağlamış olan bizim oğlanı seviverdi. Para bile harcatmadı. Arkadaşım bu dertten kurtulursa kendisiyle evleneceğini Lâmia’ya yemin billâhlarla vadetti. Lâmia bu vaitlere bir taraftan “Boş ver!” derken öte taraftan hafifçe inandı. Bir buçuk sene beraber yaşadılar. Arkadaşım kaçıncı ayın hitamında terliklerini giydi bilmiyorum. Fakat bir buçuk sene sonra herkes gibi bir erkek olmuştu. Harbin ilk senesinde 1940 senesinin şubat ayında Park Otel’de … kasabası eşrafından … beyin mahdumu … beyle Doktor … beyin kızının nikâhları kıyıldı. İşte biraz evvel görüp tanıyamadığım Lâmia da yüz üstü bırakıldı. Şimdi Lâmia’ya sırtı sıra hergün rastlıyorum. Uzun boyunu arkadan seyre dalıyor, bazı aile saadetlerinin banisi olduğunu düşünüyor, şimdi bizim kasabanın milyonluk bir adamı olan eski arkadaşımın, büyük balkonlu evinin önüne bir bronz Lâmia heykeli neden dikmediğini kendi kendime soruyorum. 1 Şubat 1949
Tarık Buğra - Küçük Ağa (Roman Özeti)
Perşembe, 15 Ağustos 2019
Eserin Adı: Küçük AğaTürü: RomanYazarı: Tarık Buğra 1.Eserin Konusu: Küçük Ağa , Tarık Buğra’nın en tanınmış romanıdır. Kitapta, Birinci Dünya Savaşı sonrası halkın düştüğü zor durum ve Milli Mücadele konu alınmıştır. Bir Anadolu kasabasında işgalin ve işgalcilere karşı direnişlerin gerçekçi bir anlatımla verilmesi eserin önemini artırmaktadır. Birinci Dünya Savaşı ile birlikte Osmanlı Devleti eski gücünü ve azametini kaybetmiş, isyanlar ve işgallerle zayıf duruma düşmüştür. Romanda, bir Anadolu kasabası olan Akşehir'den yola çıkılarak, kurtuluş mücadelesinin bir bölümü anlatılmaktadır. Olaylar Akşehir kasabasında başlar ve gelişir. 2.Eserin Özeti: Dünya Savaşı resmen sona ermiş olmakla birlikte , Osmanlı Devleti üzerinde yarattığı etkileri bütün şiddetiyle devam emektedir.Savaş sonrası bir çok asker memleketlerine geri dönmüştür. Zayiatın büyüklüğü evlerine dönen erlerin çoğunun gazi oluşuyla daha da iyi anlaşılmıştır. Bu erlerden biri de Salih adlı Akşehirli bir askerdir. Savaşta sağ kolunu kaybetmiş, “Çolak Salih” olarak hayatına devam etmek mecburiyetinde kalmıştır. Memleketine döndüğünde kaybettiği kolunun acısıyla beraber, ülkenin durumunu daha acı bir şekilde anlayan Salih gittiğinden beri çok şeyin değiştiğini görür. Önceleri dost olarak yaşayan Rumlar ve kendi halkı şimdi birbirinden soğumuştur. Salih’in samimi arkadaşı olan Niko da bir Rum’dur ve gelişmelerden o da yavaş yavaş etkilenmeye başlamıştır. Yunan ve İngiliz ordularının işgal haberleri gelmekte ve iki halkın birbirine olan düşmanlığı artmaktadır. Salih ise yüzyıllardır Osmanlı himayesinde rahatça yaşayan Rumların bu davranışını bir ihanet olarak görmekle beraber arkadaşı Niko’dan kopamamaktadır. Rumlarla olan dostluğu kasabalı tarafından fark edilir ve kasabalı Salih’i dışlar.Salih artık sürekli Niko ve Niko’nun çevresiyle dolaşır olmuştur. Artık Osmanlı hanedanına ve Padişaha olan güveni de sarsılmıştır. Kaybettiği kolunun hayatına tesiri büyük olmuştur. Kimsenin kendisine hak ettiği saygıyı göstermediğine inanan Salih kendi dünyasına çekilmiştir. Öte yandan halk işgallere tepkisiz kalmama kararı almıştır fakat bunun kimin önderliğinde yapılacağı karmaşası vardır. Salih artık istenilmeyen biri olmuştur. Niko ile arkadaşlığı ve bazı alışkanlıkları yüzünden toplumda tepki çekmektedir. Bu sırada kasabaya “İstanbullu Hoca” adında lakabıyla tanınan bir hoca gönderilir. İstanbul’dan gönderiliş amacı kasabada padişaha ve Osmanlı’ya bağlılığı teşvik edici düşünceyi sağlamaktır.Hoca gerçekten de çok etkili bir insandır ve halkın büyük beğenisini ve takdirini kazanır.Vaazlarda cemaate Osmanlı padişah ve din lehinde düşüncelerini aktarmaktadır.Bu sırada memlekette Hoca’nın düşüncesine tam ters olmamakla birlikte , kurtuluş ümidi olabilecek bir örgüt kurulmaktadır. Kuvayı Milliye adı verilen bu örgüt Anadolu’da işgalleri önlemek ve İstanbul ve padişah yönetiminin boyunduruğundan kurtulmak için kurulmuştur.Fakat Kuvayı Milliye’nin işi çok güçtür. Memlekette işgallere karşı veya işgallerden yana bir çok örgüt vardır. Kuvayı Milliye önce bu örgütleri kendi tarafına çekmeli veya bertaraf etmelidir. Hocanın vaazları da Kuvayı Milliye ilkelerine ters düşmektedir. Hoca her fırsatta padişaha bağlılıktan bahsetmektedir , Kuvayı Milliye ise padişahtan kurtulmak, yeni bir yönetim kurmak maksadını gütmektedir. İşte bütün bu ihtilaflar dolayısıyla Kuvayı Milliye yandaşları ve Hoca arasında bir elektriklenme ve zıtlaşma meydana gelir. Hoca ise halka kendini çok sevdirmiştir çünkü her yönüyle iyi ve doğru bir insandır. Fakat Hoca da kendi içinde bir yandan yaptığı işin gerçekten doğru olup olmadığının sorgulamasını, padişaha olan güvencinin doğruluğunun şüphesini yoklamaktadır. Kuvvacılarla Hoca arasındaki çatışma zamanla iyice açık şeklini alır ve vaazlarda karşıt fikirler açıklanır. Olaylar gelişirken Salih ise toplum dışında kalmaktan bir kurtuluş çaresi olarak Kuvayı Milliye’ye katılmaya verir. Onu bu kararı vermeye zorlayan başka bir şey ise yakın arkadaşı Niko’nun da sonunda Türk milletine karşı savaşta yer almasıdır. Salih bu ihanetin öcünün peşinden koşacak ve kurtuluş mücadelesinde büyük rol oynayacaktır. Hoca hakkında ölüm emri çıkartılır. Hoca ailesini de bırakarak ve en önemlisi de halkın zorlamasıyla Akşehir’den kaçar ve çete reislerine sığınır. Kuvva ile arasında yaşanan kovalamacadan sağ kurtulur ve kendi başına, yanına adamlarını da alarak bir kasabaya sığınır. Kuvva ise Hocayı kaçırdığı için üzgündür ve Salih’i O’nu bulmakla görevlendirirler. Hoca ise şimdi hangi tarafta yer almak gerektiğinin hesabını yapmaktadır. Kuvayı Milliye ise her geçen gün başarı kazanmakta ve güçlenmektedir. Salih, Hoca’yı bulur ve onu padişah hizmetinden vazgeçerek Kuvayı Milliye yararına çalışmaya ikna eder. Beraberce Çerkez Ethem’in kardeşi Tevfik Bey’in çetesine katılırlar . Çerkez Ethem ve kardeşleri milli mücadelede en büyük rollerden birini üstlenmiş ve gerek düşman işgallerine gerekse ayaklanmalara karşı başarılar sağlamışlardır. Fakat şimdi düzenli ordu ve İsmet Paşa’nın emri altına girmek söz konusu olunca Çerkez Ethem ve kardeşleri zıt bir tavır takınarak Kuvva’ya ve Ankara’ya karşı isyan bayrağı açmıştır.Hoca ise bu yolun yanlış olduğuna inanır ve onları bu yoldan döndürmek için planlar kurar. Hoca’nın amacı Çerkez Ethem ve kardeşlerini Kuvva’ya karşı cephe almaktan vazgeçirmek olmasa bile olası bir isyan halinde güçlerini zayıflatmaktır. Bu sırada Hoca Salih’i haber edinmek için Akşehir’e yollar. Akşehir’de ise Hoca öldü bilinmektedir. Oysa Hoca hayattadır ve yeni kimliği “Küçük Ağa” ile kuvva yararına çalışmaktadır. Hoca’nın Kuvva yararına çalıştığı haberi Salih tarafından Akşehir’de sadece Kuvvacı olan birkaç kişiye duyurulur ve memnuniyet yaratır. Başta Kuvayı Milliye hareketine büyük hizmet vermiş Doktor olmak üzere Kuvvacılar Hoca’nın kendi saflarına katılışından büyük haz duyarlar. İstanbullu Hoca, Çerkez Ethem’in İsmet Paşa hizmetine girmemek için yapacağı en büyük saldırı olan Kütahya saldırısında ona bir oyun oynayarak başarısızlığını sağlar ve Kuvayı Milliye’ye en büyük hizmetini vermiş olur. Ethem ise Yunanlılara sığınacaktır. Hoca ise bütün bu ihtiras ve gücü elinde bulundurma tutkusuna kapılan insanlardan nefret etmektedir. Artık savaş alanından başka bir cephede de mücadele verilmektedir. İktidar çekişmeleri büyük tehdit haline gelmiştir. Hoca bunu acıyla fark eder. Ankara ise Hoca’nın başarılarından haberdardır ve kendisini Ankara’ya davet eder. Daveti kabul eden Hoca Ankara’nın durumunu yakından görür ve cephede savaşmanın, bu iktidar kavgasında yanlış düşünenlere ve hainlere verilecek savaştan daha kolay olduğunu düşünür. Fevzi Paşa Hoca’ya yakınlık gösterir. Hoca bütün bu kişiliklerin önemini daha iyi anlamaktadır. Memleket zafere doğru gitmektedir ve bu noktada Ankara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne büyük iş düşmektedir. Bu sırada Küçük Ağa yani İstanbullu Hoca Ankara'da kendisini Akşehir'den tanıyan ve bir zamanlar zıt fikirleri yüzünden tartıştığı Kuvvacı Doktor ile buluşur.Doktor böyle saygıdeğer birinin kendi saflarına katılışından duyduğu mutluluğu Hoca’ya söyler ve asıl kimliğini bilenin sadece kendisi olduğunu, kendisi dışındakilerin onu Küçük Ağa diye tanıdıklarını anlatır. Hoca ise artık özlediği eşi ve çocuğunun özlemiyle yanmaktadır. Küçük Ağa Fevzi Paşa ile birlikte Akşehir’e gelir ve burada da tanınmadığını ve Küçük Ağa olarak bilindiğini görür. Eşi ve çocuğu hakkında bilgi alır ve çocuğunu bulur fakat eşinin durumu kötüdür. Eşine geldiğini haber verir lakin kadın ölmek üzeredir ve oğlunu Hoca’ya emanet ettiğini söylemekle kalır ve günler sonra da ölür. Hoca daha sonra tekrar Ankara’ya döner ve mücadeleye devam eder. 3. Eserin Ana Fikri: Milli Mücadele, Küçük Ağa ve Salih ve Doktor gibi yüzlercesinin üstün başarıları ve fedakarlıklarıyla kazanılmıştır ve tarihin en büyük ve ders alınması gereken olaylarından biridir. 4. Eserdeki Olaylar ve Şahıslar: Küçük Ağa: Kurtuluş mücadelesinde büyük hizmetler vermiş binlerce kişiden biridir. İlk zamanlarda Osmanlı hükümetinin yanında küçük Ağa daha sonra Kuvayı Milliye kuvvetlerine katılarak Türk vatanı uğruna birçok fedakârlıklarda bulunmuştur.Çolak Salih: Birinci Dünya Savaşı’nda savaşıp sağ kolunu kaybedip daha sonra kendi haline çekilen birisidir. Kendisi Rum arkadaşı “Niko” ile yaptığı arkadaşlıktan dolayı toplumdan dışlanmıştır. Salih’ in hayatının anlamını Kurtuluş mücadelesi ile tekrar kazanmıştır.Çerkez Ethem: İlk başlarda vatan ve millet için yeri tutulmaz hizmetler vermiş, cephede büyük başarılar göstermiş birisidir, fakat düzenli orduya geçme kararı alındığında tamamen zıt fikirler benimsemiş ve Türk milletine karşı zararlı bir çete reisi olmuştur. Kendisi Yunan saflarına katılmıştır ama düzenli Türk ordusu tarafından yenilmiştir. Doktor Haydar Bey: Birinci Dünya Savaşı’nda yüzbaşı rütbesiyle görev yapmış ve milli mücadele yıllarında Kuvayı Milliye ‘ ye büyük hizmetler vermiş bir askerdir.Ali Emmi: Ali Emmi, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra işgallere karşı dayanamayıp kurtuluşu Kuvayı Milliye’de gören ve çok büyük fedakarlıklarda bulunan bir vatandaştır. 5. Eser Hakkındaki Şahsi Görüşler: Tarık BUĞRA, türk toplumun verdiği en büyük milli mücadele örneği olan Bağımsızlık ve Kurtuluş Savaşı’nı En gerçek biçimiyle anlatmıştır. Dönemin zorlukları, şartları ve kişilerin fedekarlıkları abartısız biçimiyle anlatılmıştır. Dil, halk dilidir. Anlatım sadedir. Anlatım akıcıdır. Çevre ise çoğunlukla Akşehir ve civarı olmakla beraber Milli Mücadelenin anlatısı olması dolayısıyla hemen hemen bütün Türkiye’dir. Olayların büyük bir kısmı Akşehir’de başlayarak civar şehirlerde devam eder. Eser her Türk gencine ve Türkçe bilen herkese tavsiye edilebilir. 6. Yazar Hakkında Bilgiler: Tarık Buğra, 2 Eylül 1918 tarihinde Akşehir'de doğdu. İlk ve ortaokulu Akşehir'de okudu. İstanbul Lisesi'nin yatılı kısmında okurken bu lisenin yatılı kısmının kapatılması üzerine kaydını Konya Lisesi'ne aldırdı ve liseyi burada bitirdi. (1936) . Lise yıllarında Tarık Nazım müstear ismiyle hikâye ve şiirler yazmaya başlayan Tarık Buğra, İstanbul Üniversitesi Tıp ve Hukuk fakültelerinde bir süre okuduktan sonra kaydolduğu Edebiyat Fakültesi Türk Dili Edebiyatı Bölümü'nün son sınıfından ayrıldı. Askerlik hizmetinden sonra Şişli Terakki Lisesi'nde muallim muavini olarak işe başladı. Cumhuriyet gazetesinin açtığı yarışmada Oğlumuz adlı hikâyesiyle bin liralık büyük ödüle layık görüldüğü ilan edildi. (1948). Ancak, Tarık Buğra'ya bu para yerine altın bir kalem ödül olarak verildi. Aynı yarışmada Doğan Nadi'nin bölük komutanı birinci ilan edildi ve bu zatın hikayeci olarak adına ikinci bir kez daha rastlanılamadı. Yine de bu ödül neticesinde aldığı yoğun iş teklifleriyle basın hayatına atılma konusunda cesareti artan Tarık Buğra, Akşehir'e dönerek Nasrettin Hoca gazetesini çıkardı (26 Temmuz 1949-28 Haziran 1952). Milliyet gazetesi, Vatan, Yeni İstanbul gazetesi (1952- 1956), Yol Dergisi (1968) ve Tercüman gazetesinde (1970-1976) sanat sayfaları düzenledi, fıkralar yazdı, yazı işleri müdürlüğü yaptı. Hisar dergisi ve Türkiye gazetesinde de yazan Tarık Buğra, 26 Şubat 1994 tarihinde İstanbul'da öldü. ESERLERİ:Denemeleri:Yarın Diye Bir Şey Yoktur, İki Uykunun ArasındaRomanları: Siyah Kehribar,Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da, İbiş’in Rüyası, Firavun İmanı, Dönemeçte, Gençliğim Eyvah, Yağmur Beklerken, Yalnızlar, Osmancık.
Perşembe, 15 Ağustos 2019
Eserin Adı: Küçük AğaTürü: RomanYazarı: Tarık Buğra 1.Eserin Konusu: Küçük Ağa , Tarık Buğra’nın en tanınmış romanıdır. Kitapta, Birinci Dünya Savaşı sonrası halkın düştüğü zor durum ve Milli Mücadele konu alınmıştır. Bir Anadolu kasabasında işgalin ve işgalcilere karşı direnişlerin gerçekçi bir anlatımla verilmesi eserin önemini artırmaktadır. Birinci Dünya Savaşı ile birlikte Osmanlı Devleti eski gücünü ve azametini kaybetmiş, isyanlar ve işgallerle zayıf duruma düşmüştür. Romanda, bir Anadolu kasabası olan Akşehir'den yola çıkılarak, kurtuluş mücadelesinin bir bölümü anlatılmaktadır. Olaylar Akşehir kasabasında başlar ve gelişir. 2.Eserin Özeti: Dünya Savaşı resmen sona ermiş olmakla birlikte , Osmanlı Devleti üzerinde yarattığı etkileri bütün şiddetiyle devam emektedir.Savaş sonrası bir çok asker memleketlerine geri dönmüştür. Zayiatın büyüklüğü evlerine dönen erlerin çoğunun gazi oluşuyla daha da iyi anlaşılmıştır. Bu erlerden biri de Salih adlı Akşehirli bir askerdir. Savaşta sağ kolunu kaybetmiş, “Çolak Salih” olarak hayatına devam etmek mecburiyetinde kalmıştır. Memleketine döndüğünde kaybettiği kolunun acısıyla beraber, ülkenin durumunu daha acı bir şekilde anlayan Salih gittiğinden beri çok şeyin değiştiğini görür. Önceleri dost olarak yaşayan Rumlar ve kendi halkı şimdi birbirinden soğumuştur. Salih’in samimi arkadaşı olan Niko da bir Rum’dur ve gelişmelerden o da yavaş yavaş etkilenmeye başlamıştır. Yunan ve İngiliz ordularının işgal haberleri gelmekte ve iki halkın birbirine olan düşmanlığı artmaktadır. Salih ise yüzyıllardır Osmanlı himayesinde rahatça yaşayan Rumların bu davranışını bir ihanet olarak görmekle beraber arkadaşı Niko’dan kopamamaktadır. Rumlarla olan dostluğu kasabalı tarafından fark edilir ve kasabalı Salih’i dışlar.Salih artık sürekli Niko ve Niko’nun çevresiyle dolaşır olmuştur. Artık Osmanlı hanedanına ve Padişaha olan güveni de sarsılmıştır. Kaybettiği kolunun hayatına tesiri büyük olmuştur. Kimsenin kendisine hak ettiği saygıyı göstermediğine inanan Salih kendi dünyasına çekilmiştir. Öte yandan halk işgallere tepkisiz kalmama kararı almıştır fakat bunun kimin önderliğinde yapılacağı karmaşası vardır. Salih artık istenilmeyen biri olmuştur. Niko ile arkadaşlığı ve bazı alışkanlıkları yüzünden toplumda tepki çekmektedir. Bu sırada kasabaya “İstanbullu Hoca” adında lakabıyla tanınan bir hoca gönderilir. İstanbul’dan gönderiliş amacı kasabada padişaha ve Osmanlı’ya bağlılığı teşvik edici düşünceyi sağlamaktır.Hoca gerçekten de çok etkili bir insandır ve halkın büyük beğenisini ve takdirini kazanır.Vaazlarda cemaate Osmanlı padişah ve din lehinde düşüncelerini aktarmaktadır.Bu sırada memlekette Hoca’nın düşüncesine tam ters olmamakla birlikte , kurtuluş ümidi olabilecek bir örgüt kurulmaktadır. Kuvayı Milliye adı verilen bu örgüt Anadolu’da işgalleri önlemek ve İstanbul ve padişah yönetiminin boyunduruğundan kurtulmak için kurulmuştur.Fakat Kuvayı Milliye’nin işi çok güçtür. Memlekette işgallere karşı veya işgallerden yana bir çok örgüt vardır. Kuvayı Milliye önce bu örgütleri kendi tarafına çekmeli veya bertaraf etmelidir. Hocanın vaazları da Kuvayı Milliye ilkelerine ters düşmektedir. Hoca her fırsatta padişaha bağlılıktan bahsetmektedir , Kuvayı Milliye ise padişahtan kurtulmak, yeni bir yönetim kurmak maksadını gütmektedir. İşte bütün bu ihtilaflar dolayısıyla Kuvayı Milliye yandaşları ve Hoca arasında bir elektriklenme ve zıtlaşma meydana gelir. Hoca ise halka kendini çok sevdirmiştir çünkü her yönüyle iyi ve doğru bir insandır. Fakat Hoca da kendi içinde bir yandan yaptığı işin gerçekten doğru olup olmadığının sorgulamasını, padişaha olan güvencinin doğruluğunun şüphesini yoklamaktadır. Kuvvacılarla Hoca arasındaki çatışma zamanla iyice açık şeklini alır ve vaazlarda karşıt fikirler açıklanır. Olaylar gelişirken Salih ise toplum dışında kalmaktan bir kurtuluş çaresi olarak Kuvayı Milliye’ye katılmaya verir. Onu bu kararı vermeye zorlayan başka bir şey ise yakın arkadaşı Niko’nun da sonunda Türk milletine karşı savaşta yer almasıdır. Salih bu ihanetin öcünün peşinden koşacak ve kurtuluş mücadelesinde büyük rol oynayacaktır. Hoca hakkında ölüm emri çıkartılır. Hoca ailesini de bırakarak ve en önemlisi de halkın zorlamasıyla Akşehir’den kaçar ve çete reislerine sığınır. Kuvva ile arasında yaşanan kovalamacadan sağ kurtulur ve kendi başına, yanına adamlarını da alarak bir kasabaya sığınır. Kuvva ise Hocayı kaçırdığı için üzgündür ve Salih’i O’nu bulmakla görevlendirirler. Hoca ise şimdi hangi tarafta yer almak gerektiğinin hesabını yapmaktadır. Kuvayı Milliye ise her geçen gün başarı kazanmakta ve güçlenmektedir. Salih, Hoca’yı bulur ve onu padişah hizmetinden vazgeçerek Kuvayı Milliye yararına çalışmaya ikna eder. Beraberce Çerkez Ethem’in kardeşi Tevfik Bey’in çetesine katılırlar . Çerkez Ethem ve kardeşleri milli mücadelede en büyük rollerden birini üstlenmiş ve gerek düşman işgallerine gerekse ayaklanmalara karşı başarılar sağlamışlardır. Fakat şimdi düzenli ordu ve İsmet Paşa’nın emri altına girmek söz konusu olunca Çerkez Ethem ve kardeşleri zıt bir tavır takınarak Kuvva’ya ve Ankara’ya karşı isyan bayrağı açmıştır.Hoca ise bu yolun yanlış olduğuna inanır ve onları bu yoldan döndürmek için planlar kurar. Hoca’nın amacı Çerkez Ethem ve kardeşlerini Kuvva’ya karşı cephe almaktan vazgeçirmek olmasa bile olası bir isyan halinde güçlerini zayıflatmaktır. Bu sırada Hoca Salih’i haber edinmek için Akşehir’e yollar. Akşehir’de ise Hoca öldü bilinmektedir. Oysa Hoca hayattadır ve yeni kimliği “Küçük Ağa” ile kuvva yararına çalışmaktadır. Hoca’nın Kuvva yararına çalıştığı haberi Salih tarafından Akşehir’de sadece Kuvvacı olan birkaç kişiye duyurulur ve memnuniyet yaratır. Başta Kuvayı Milliye hareketine büyük hizmet vermiş Doktor olmak üzere Kuvvacılar Hoca’nın kendi saflarına katılışından büyük haz duyarlar. İstanbullu Hoca, Çerkez Ethem’in İsmet Paşa hizmetine girmemek için yapacağı en büyük saldırı olan Kütahya saldırısında ona bir oyun oynayarak başarısızlığını sağlar ve Kuvayı Milliye’ye en büyük hizmetini vermiş olur. Ethem ise Yunanlılara sığınacaktır. Hoca ise bütün bu ihtiras ve gücü elinde bulundurma tutkusuna kapılan insanlardan nefret etmektedir. Artık savaş alanından başka bir cephede de mücadele verilmektedir. İktidar çekişmeleri büyük tehdit haline gelmiştir. Hoca bunu acıyla fark eder. Ankara ise Hoca’nın başarılarından haberdardır ve kendisini Ankara’ya davet eder. Daveti kabul eden Hoca Ankara’nın durumunu yakından görür ve cephede savaşmanın, bu iktidar kavgasında yanlış düşünenlere ve hainlere verilecek savaştan daha kolay olduğunu düşünür. Fevzi Paşa Hoca’ya yakınlık gösterir. Hoca bütün bu kişiliklerin önemini daha iyi anlamaktadır. Memleket zafere doğru gitmektedir ve bu noktada Ankara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne büyük iş düşmektedir. Bu sırada Küçük Ağa yani İstanbullu Hoca Ankara'da kendisini Akşehir'den tanıyan ve bir zamanlar zıt fikirleri yüzünden tartıştığı Kuvvacı Doktor ile buluşur.Doktor böyle saygıdeğer birinin kendi saflarına katılışından duyduğu mutluluğu Hoca’ya söyler ve asıl kimliğini bilenin sadece kendisi olduğunu, kendisi dışındakilerin onu Küçük Ağa diye tanıdıklarını anlatır. Hoca ise artık özlediği eşi ve çocuğunun özlemiyle yanmaktadır. Küçük Ağa Fevzi Paşa ile birlikte Akşehir’e gelir ve burada da tanınmadığını ve Küçük Ağa olarak bilindiğini görür. Eşi ve çocuğu hakkında bilgi alır ve çocuğunu bulur fakat eşinin durumu kötüdür. Eşine geldiğini haber verir lakin kadın ölmek üzeredir ve oğlunu Hoca’ya emanet ettiğini söylemekle kalır ve günler sonra da ölür. Hoca daha sonra tekrar Ankara’ya döner ve mücadeleye devam eder. 3. Eserin Ana Fikri: Milli Mücadele, Küçük Ağa ve Salih ve Doktor gibi yüzlercesinin üstün başarıları ve fedakarlıklarıyla kazanılmıştır ve tarihin en büyük ve ders alınması gereken olaylarından biridir. 4. Eserdeki Olaylar ve Şahıslar: Küçük Ağa: Kurtuluş mücadelesinde büyük hizmetler vermiş binlerce kişiden biridir. İlk zamanlarda Osmanlı hükümetinin yanında küçük Ağa daha sonra Kuvayı Milliye kuvvetlerine katılarak Türk vatanı uğruna birçok fedakârlıklarda bulunmuştur.Çolak Salih: Birinci Dünya Savaşı’nda savaşıp sağ kolunu kaybedip daha sonra kendi haline çekilen birisidir. Kendisi Rum arkadaşı “Niko” ile yaptığı arkadaşlıktan dolayı toplumdan dışlanmıştır. Salih’ in hayatının anlamını Kurtuluş mücadelesi ile tekrar kazanmıştır.Çerkez Ethem: İlk başlarda vatan ve millet için yeri tutulmaz hizmetler vermiş, cephede büyük başarılar göstermiş birisidir, fakat düzenli orduya geçme kararı alındığında tamamen zıt fikirler benimsemiş ve Türk milletine karşı zararlı bir çete reisi olmuştur. Kendisi Yunan saflarına katılmıştır ama düzenli Türk ordusu tarafından yenilmiştir. Doktor Haydar Bey: Birinci Dünya Savaşı’nda yüzbaşı rütbesiyle görev yapmış ve milli mücadele yıllarında Kuvayı Milliye ‘ ye büyük hizmetler vermiş bir askerdir.Ali Emmi: Ali Emmi, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra işgallere karşı dayanamayıp kurtuluşu Kuvayı Milliye’de gören ve çok büyük fedakarlıklarda bulunan bir vatandaştır. 5. Eser Hakkındaki Şahsi Görüşler: Tarık BUĞRA, türk toplumun verdiği en büyük milli mücadele örneği olan Bağımsızlık ve Kurtuluş Savaşı’nı En gerçek biçimiyle anlatmıştır. Dönemin zorlukları, şartları ve kişilerin fedekarlıkları abartısız biçimiyle anlatılmıştır. Dil, halk dilidir. Anlatım sadedir. Anlatım akıcıdır. Çevre ise çoğunlukla Akşehir ve civarı olmakla beraber Milli Mücadelenin anlatısı olması dolayısıyla hemen hemen bütün Türkiye’dir. Olayların büyük bir kısmı Akşehir’de başlayarak civar şehirlerde devam eder. Eser her Türk gencine ve Türkçe bilen herkese tavsiye edilebilir. 6. Yazar Hakkında Bilgiler: Tarık Buğra, 2 Eylül 1918 tarihinde Akşehir'de doğdu. İlk ve ortaokulu Akşehir'de okudu. İstanbul Lisesi'nin yatılı kısmında okurken bu lisenin yatılı kısmının kapatılması üzerine kaydını Konya Lisesi'ne aldırdı ve liseyi burada bitirdi. (1936) . Lise yıllarında Tarık Nazım müstear ismiyle hikâye ve şiirler yazmaya başlayan Tarık Buğra, İstanbul Üniversitesi Tıp ve Hukuk fakültelerinde bir süre okuduktan sonra kaydolduğu Edebiyat Fakültesi Türk Dili Edebiyatı Bölümü'nün son sınıfından ayrıldı. Askerlik hizmetinden sonra Şişli Terakki Lisesi'nde muallim muavini olarak işe başladı. Cumhuriyet gazetesinin açtığı yarışmada Oğlumuz adlı hikâyesiyle bin liralık büyük ödüle layık görüldüğü ilan edildi. (1948). Ancak, Tarık Buğra'ya bu para yerine altın bir kalem ödül olarak verildi. Aynı yarışmada Doğan Nadi'nin bölük komutanı birinci ilan edildi ve bu zatın hikayeci olarak adına ikinci bir kez daha rastlanılamadı. Yine de bu ödül neticesinde aldığı yoğun iş teklifleriyle basın hayatına atılma konusunda cesareti artan Tarık Buğra, Akşehir'e dönerek Nasrettin Hoca gazetesini çıkardı (26 Temmuz 1949-28 Haziran 1952). Milliyet gazetesi, Vatan, Yeni İstanbul gazetesi (1952- 1956), Yol Dergisi (1968) ve Tercüman gazetesinde (1970-1976) sanat sayfaları düzenledi, fıkralar yazdı, yazı işleri müdürlüğü yaptı. Hisar dergisi ve Türkiye gazetesinde de yazan Tarık Buğra, 26 Şubat 1994 tarihinde İstanbul'da öldü. ESERLERİ:Denemeleri:Yarın Diye Bir Şey Yoktur, İki Uykunun ArasındaRomanları: Siyah Kehribar,Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da, İbiş’in Rüyası, Firavun İmanı, Dönemeçte, Gençliğim Eyvah, Yağmur Beklerken, Yalnızlar, Osmancık.
Yunus Emre - Şöyle Garip Bencileyin
Pazar, 04 Ağustos 2019
Acep şu yerde varm'olaŞöyle garip bencileyinBağrı başlı gözü yaşlıŞöyle garip bencileyin Gezdim urum ile şamıYukarı illeri kamuÇok istedim bulamadımŞöyle garip bencileyin Kimseler garip olmasınHasret oduna yanmasınHocam kimseler duymasınŞöyle garip bencileyin Söyler dilim ağlar gözümGariplere göynür özümMeğer ki gökte yıldızımŞöyle garip bencileyin Nice bu dert ile yanamEcel ere bir gün ölemMeğer ki sinimde bulamŞöyle garip bencileyin Bir garip ölmüş diyelerÜç günden sonra duyalarSoğuk su ile yuyalarŞöyle garip bencileyin Hey Emre'm Yunus biçareBulunmaz derdine çareVar imdi gez şardan şaraŞöyle garip bencileyin
Pazar, 04 Ağustos 2019
Acep şu yerde varm'olaŞöyle garip bencileyinBağrı başlı gözü yaşlıŞöyle garip bencileyin Gezdim urum ile şamıYukarı illeri kamuÇok istedim bulamadımŞöyle garip bencileyin Kimseler garip olmasınHasret oduna yanmasınHocam kimseler duymasınŞöyle garip bencileyin Söyler dilim ağlar gözümGariplere göynür özümMeğer ki gökte yıldızımŞöyle garip bencileyin Nice bu dert ile yanamEcel ere bir gün ölemMeğer ki sinimde bulamŞöyle garip bencileyin Bir garip ölmüş diyelerÜç günden sonra duyalarSoğuk su ile yuyalarŞöyle garip bencileyin Hey Emre'm Yunus biçareBulunmaz derdine çareVar imdi gez şardan şaraŞöyle garip bencileyin
Медет Дүйсенов - Бозбала мен бойжеткен
Çarşamba, 21 Ağustos 2019
(поэма) Шұбырған соқпақ, сияқты тілген таспалар, Таспа жолменен қайыспай тартар қасқа нар. Шығысқа қарай, Қошақтан әрі көсіліп, Маңғыстаудағы Бозащы түбек басталар. Бозащы бойы басынан кешкен небір сын, Көнеңді қозғап, қамшысы ойдың өрілсін. Өзгені қайдам, өзіме бірақ өзгеше, Талтаңдай басып, тартынбай шығар төрімсің. Ойдым да ойдым тақырбас сорлар, жалаңаш, Жалаңаш жер деп жырламай кету жарамас, Терістік теңіз, түстігі – қырат, жазықтың, Ақ шөбі менен ащысы өскен аралас. Қырында киік, құмында қоян секеңдеп, Құбылма теңіз ұмтылар елге жетем деп. Орта еспе ауылы орнығып отыр озалдан, Түбектің осы терістік бетін мекендеп. Бір жағы Құлтай сораңы бітік, сары-ала, Бір жағы Тәпей, Құлметен жатыр арада. Өтірік-шынды әңгіме түрлі өрбитін, Жол жүрген адам жоламас Шайтанқалаға. Түрлене түлеп балықшы ауыл өрнегі, Тоқыла бермек күн сайын өмір өрмегі. «Путь к коммунизму» колхозы деген атының, Өзі де дардай, сөзі де дардай көрінеді. Матайдың ұлы Жақсығат онда басқарма, Жоспарды артық орындап ылғи басты алға. Қарауындағы колхоздың әрбір мүшесі, Жүргендей еді арқасын сүйеп асқарға. Тәртібі қатал, төске сап соққан темірдей, Шөнжігін шынжау, ширатып алар шеріңдей. Құшағы ашық, қардер боп келген кісіге, Жанына жайлы тиетін, жаздың желіндей. Қайраны бар ма, ауданнан құдай қылса алыс, Иықтан басып, бітуін күткен мың-сан іс. Шаршатқан шаруа , шалғайын жиып алуға, Жетісе бермес кейде бұған мұрша, күш. Қашан да халық, қоңторғай күйге қарамай, Далиған анау, пейілі сайын даладай. Жұдырық болып жұмылған саусақ сияқты, Барлығы бейне бір үйден өрген баладай. Ұйымшыл ұжым тірлікте тынбай, тырысса: Ынсабы ырғын, ынтымақ пенен ырысқа. Осылар барда қандай да болса жасығың, Алдырмас қамал, айналар мықты құрышқа... ...Көтерген шақта қаһарлы жылдар қатпарын, Ерекше есім қоюды ойлап жатпадым. Тағдыры талай жандарға ортақ болған соң, Бозбала менен Бойжеткен қойдым аттарын. Елестеп маған еңбеккер жандар бейнесі, Жасаған жұмыс, жабысып термен жейдесі. Өмірдің өзі оларды ерте есейткен, Дамылсыз мынау қағылып мезгіл делбесі. Жастарға мақсат, перзенттік парыз теңдеген, Орта еспе – Отан, Орта еспе –бесік, тербеген. Тірлігі күнде толқындай жатар толғанып, Кіндігі бірге осынау жұмақ жерменен. Бұйрат құм бүркеп, бауырға қысып боз дала, Отырушы еді Бойжеткен менен Бозбала. Кездескен сәтте атқақтай соғып қос жүрек, Көңілдің сөзін тұратын айтып көз ғана. Ыстық от шарлап жүргендей тұла бойларын, Отырар ұзақ, қарауылындай қойманың. Қиялға еріп, жеті қат көкті кезеді, Таба алмас едің Орте еспе жақтан ойларын. Желпіді самал бетінен сүйіп, жай, құмды, Махаббат – бақтың, мәңгілік жыры айтылды. Айшықты әсем сырғадай, ару тағынған, Айтылған сертке куәдай қарап ай тұрды. Бойжеткен биыл он сегіз жаста, дер кезі, Құлпырған қызға қанығып қалған ел көзі. Жиырмаға шығып, қылыштай қылпып Бозбала, Секілді боп жүр: батыр да өзі, ер де өзі. Ажалын айдап, батыстан тажал түйіле, Үрейін үрлеп ауылдың әрбір үйіне. Астан да кестен болды ғой, соғыс басталып, Дауылды күнгі сырғыған құмдай дүние. Табанға түсті қаншама жерлер, қайран да... Қанды қол жендет шеңгелін созып жайды алға. Отанға қауіп төнгенде қалай отырмақ, Бозбала бірден сұранған сонда майданға. Аттанар күні... Біреудің бармақ жалқысы... Түгелдей келген шақыру алған бар кісі. Кетеді бүгін, орталық қала – Кетікке, Бір құдай білсін, беймәлім одан арғысы. Бойжеткен мұнда жүгіре жетті, қалмай жан, Алқынып демі, ондайда болсын әл қайдан... Ұшатын құстай Бозбала дереу ұмтылып, Айқасып құшақ, ынтыға сүйді маңдайдан. Қоштасты қыз да егіліп үнсіз, қия алмай, Қалайша көнбек, жібермек қалай қиянға-ай?! «Жасаған ием, жар бола гөр!» деп жалынып, Дәрмені құрып, отырып қалды құяңдай... ...Қаламы қолда, Бозбала окоп ішінде, Хат жазып отыр толғанып ойлы пішінде. Шарадай болған шарасыз басын шайқайды. Санасындағы сырласып іштей мүсінге. «Сүйіктім менің! Аман-сау жүріп жатсың ба? Айтылған сырым, адаспай сені тапсын да. Күтіп тұр алда шабуыл, алғы шептемін, Бөлімше біздің таңертең алған тапсырма. Жартысы елде қалғандай бейне жанымның, Толғанып тұрып, ауылды туған сағындым. Шуағын шашып күлетін күні шығыстан, Тырмыса шығып, төбесін басып шағылдың. Халдерің қалай? Қайдасың қазір қалқам-ай, Екеуміз-дағы күй кешіп жүрміз әрқалай. Бермейді маза өзіңді ойлағаннан ба, Санамды сұрақ арадай шағып, анталай. Жүрсең де тылда тимейді оңай, түсінем, Майданға әркім қосып жүр үлес, ісімен. «Амандық хатты» көгершін құстай ұшырдым, Сұрапыл шайқас, алапат айқас ішінен. «Көгершін құсым» өзіңе самғап жетер ме, бораған оқтан аман-сау өтсе, бекер ме?! Халқымды қорғап жүрмін-ау деген бір сезім, Кеудеге қайнар күш құйып кетеді екен де! Жырақта қалды жастықтың шаттық-сайраны, Сайранның соңы – Сталинград майданы. Жағадан кетпей көлдегі жауыз жыртқыштар, Қос аққу сынды қауышар күндер, қайда әлі... Білдік қой енді, тыныштық дәурен бағасын, Жатырмыз қазір жастанып қалмақ даласын. Жау жағы алға жылжи алмаған,ашулы, Қасқырдай ұлып, жазбақшы жалап жарасын. Сыналар сәтте, көтерер жүгім мол, білем... Қинасын мейлі, қиындық мені, көндігем! Мойылдай көзің мөлдіресін деп, мұң шалмай, Шайқасам сәулем, қалғанша бойда соңғы дем. Тоз-тозы шығар, торлаған соғыс бұлты да, Дұғай да дұғай сәлемді жеткіз жұртыма. Жеңістің туын көтеріп қайтам, күт мені, Аяулым, жауап хатыңды тосам, ынтыға...» ...Пошташы жүрсе ауылдың ішін аралап, Үкідей көздер тесіле қарап қалады-ақ. Кінәлі жандай көңілі жер боп жүргені, Жүрегін жұрттың жүргендей өзі жаралап. Жақсылық болса, жеткізгенше асық жан сала, Жақтырмас біреу, қаралы қағаз алса да. Торы атқа мінген пошымы бөлек пошташы, Торы атты шалдан торыққан жандар қаншама. Бір үйде сонда, шаттыққа толып шаңырақ, Бір үйде сонда, боздағын жоқтар аңырап. Торы аттың басы туралап келсе есікке, Үміт пен күдік тайталас түсер жамырап. Шыдамы біткен «шиқаны» шалдың жарылып, Тынысы тіпті кеткендей оның тарылып. Құйтырқы кәсіп құйрығын кесіп құтылмақ, Жайсыздау тиген жағдайын айтып, арылып. Кеңсеге кірген, қырсыққан қарттың қаталы-ай, Дүр етті қоржын, құлаштап атқан сақадай. Басқарма аң-таң, шаршаңқы жүзді шал менен, Қоржынға қарап, ауызын ашқан бақадай. -Қарағым, мына жұмысың маған қол болмай, Қайғылы жанмен қосыла жылар, сор болды-ай. Әкелдім әне, көлігің менен қалтаңды ал! Торығып келдім, тұзаққа түскен торғайдай. -Болғам жоқ, әзір, кежегем тартып, керенау, Жастарды жекпей отыр бұл дерсіз, неге анау?! Мұндайда, сірә, бала емес, дана өзіңдей, Басуын айтып, дем берер біреу керек-ау... Дегенде бастық, шабынған шалың шалқайды, Дуалы сөзге дау айта алмай марқайды. Бұрынғы қамыт бұйырар түрін байқайды, Шарадай болған шарасыз басын шайқайды. Болған ба себеп, бастықтың берген «сабағы», Момақан күйде, ашу жоқ өңде манағы. Көзіне «күйік» қоржынды қысып қолтыққа, Қонжиып атқа, пошташы кетіп барады... ...Іргеден дұшпан, жұмыстан қалай тартынбақ?! Бойжеткен қазір балықшы болған, қарқындап. Түрінген балтыр талайдың жанын түртеді, Балықтың анау бауыры сынды жарқылдап... Қып-қызыл гүлдей, орамал тартқан қырмызы, Жап-жарық қылып тұрғандай маңын нұр жүзі. Бір нәзік жылу төгіліп тұрса жанардан, Қандай да жанның кеткендей еріп сүр мұзы. Сынбайтын исе, сәмбі талға ұқсап, төнсе сын, Көтеріп тіке ерлермен бірдей еңсесін. Атылған оқтай, түсетін ауға әр балық, Көрсетіп бағып, жатыр-ау жауға ел, сесін. Табысты жалғап еңбекпен атар әр таңын, Құлаштай тартып, зілмауыр аудың арқанын. Ісіне мығым, әйел ғой зады демесең, «Бір бидай еді ішінде жүрген арпаның». Ұсынбай сый ғып, еңбекте жеткен жеңісін, Бәрі де майдан, бәрі де туған ел үшін. Алынған меже асуын місе тұтпастан, Ұзарта түспек орындар жоспар желісін. Бұрала басып, барады қалқып Бойжеткен, Жанары мұңды, немене екен ойлы еткен?! Ырғалып қалып, қос бұрым қыпша белінде, Көлбеңдей өтсе бүрмелі жібек көйлекпен. Балықшы қосы. Пошташы кейіп, күңкілдеп: «Бойжеткен қайсың? Алсыншы хатын, бұл кім?»,-деп. Қызарған алма сияқты жүзі, қымсынып, Созған-ды қолын, жүрегі құрғыр лүпілдеп. Аулаққа барып, оңаша жерге тасалау, Дірілдеп демі, аптығып жүріп ашады-ау... Тіл қатып тұрды, аймалап қызды әр әріп, Сулайды хатты, шаттықтан шыққан жасы анау... ...Жүйріктей жүйткіп арада өтті жарты жыл, Хабар жоқ әлі, баяғы күткен қалпы бұл. Қайсарлық қана келеді оны құлатпай, Желбіреп желдің өтінде өскен жалқы Гүл. Кеудеге басып, қағазды ұстап қамықты-ай, Қайталап қайта оқудан күнде жалықпай. Сүйгені жолдап, жіберген тұңғыш жалғыз хат, Жүрекке сәуле түсірер нұрлы жарықтай. Сол ғана мұны қолтықтан алып демеген, Сол ғана мұны саясына алған ер-Емен. Сәл ғана мұңы көзінде жатты ұялап, Сол ғана мұны сезімге тәтті бөлеген... ...Мамырдың гүлі жұпарын шашып жердегі, Сүйінші сұрап жүгірді жандар елдегі. Қуаныш-тасқын, кеудені кернеп, селдеді, Жеңіс те келді, сүйгені бірақ келмеді. Келмеді...қайтсін, қападан құса өлмеді, «Хабарсыз кетті» дегенге көңіл сенбеді. «Кебін емес-ті, кебенек киіп кеткен» деп, Сенімнің әсте шырағы жанған сөнбеді. Намысқа тиер, налытқан сөзге нана алмай, Мұның да көкте жұлдызы туып, жанардай. Үкілеп жүрген үмітітң жібін үзбеумен, Елеңдей күтті, ертең-ақ келіп қалардай. Сағымдай көшті, бұлдырап артта сан жылдар, Бозбала болды кешегі сәби балғындар. «Келеді елге, келмеуі мүмкін емес» деп, Шерткендей сырын, сыбырлап бұған шалғындар. Сағынған шақта шарлайды ауыл шағылын, Осы ғой, осы... бейнесі ыстық шағының. Отырар еді... Бозбала бардай жанында, Аялап, ішкі аяулы арман ағынын. Солай да солай, сынаптай сырғып жыл деген, Ұлғайып жасы, ызғырық есті іргеден. Әлеміш әжім, ағарған шаштың әр талы, Біле білгенге, киелі неткен сырлы өлең!.. Баяғы түрдің бірі жоқ, беттен әр тайып, Кейуана боп, тартыпты еңкіш, қартайып. Айрылмай қойды аяқтан шалып ауру да, Жиілеп кетті, жатуы ылғи жантайып. Жазмышқа шара жоқ екен сірә, көнді бұл, Жаутаңдай қарап, жанардан сөнді соңғы нұр. Өлерінде де «келді ме?» деумен, қайталап, Солды ғой ақыр күтумен өткен сол ғұмыр... ...Өмір ғой өмір... Өкінішсіз ол болған ба?! Түй ін түй содан, тағдырды ойлап толған да. От шалған жердің орнында қаулап жас шыбық, Айналып кеткен тамыры терең орманға. Мәңгілік алау, қарасаң анау көз қақтар, От кешкен, сонда, түседі еске боздақтар. Қаныққың келсе, қасірет тұнған күйлермен, Қаһарлы жылдың қыл ішегін, бар, қозғап қал... Қаһарман көрсем, батыр ғой десем таң қалма, Өздері өлген, жол ашып беріп арманға. Бүгінгі ұрпақ сол үшін мәңгі қарыздар, Бозбала менен Бойжеткен тектес жандарға https://adebiportal.kz/kz/news/view/bozbala_men_boizhetken__21010
Çarşamba, 21 Ağustos 2019
(поэма) Шұбырған соқпақ, сияқты тілген таспалар, Таспа жолменен қайыспай тартар қасқа нар. Шығысқа қарай, Қошақтан әрі көсіліп, Маңғыстаудағы Бозащы түбек басталар. Бозащы бойы басынан кешкен небір сын, Көнеңді қозғап, қамшысы ойдың өрілсін. Өзгені қайдам, өзіме бірақ өзгеше, Талтаңдай басып, тартынбай шығар төрімсің. Ойдым да ойдым тақырбас сорлар, жалаңаш, Жалаңаш жер деп жырламай кету жарамас, Терістік теңіз, түстігі – қырат, жазықтың, Ақ шөбі менен ащысы өскен аралас. Қырында киік, құмында қоян секеңдеп, Құбылма теңіз ұмтылар елге жетем деп. Орта еспе ауылы орнығып отыр озалдан, Түбектің осы терістік бетін мекендеп. Бір жағы Құлтай сораңы бітік, сары-ала, Бір жағы Тәпей, Құлметен жатыр арада. Өтірік-шынды әңгіме түрлі өрбитін, Жол жүрген адам жоламас Шайтанқалаға. Түрлене түлеп балықшы ауыл өрнегі, Тоқыла бермек күн сайын өмір өрмегі. «Путь к коммунизму» колхозы деген атының, Өзі де дардай, сөзі де дардай көрінеді. Матайдың ұлы Жақсығат онда басқарма, Жоспарды артық орындап ылғи басты алға. Қарауындағы колхоздың әрбір мүшесі, Жүргендей еді арқасын сүйеп асқарға. Тәртібі қатал, төске сап соққан темірдей, Шөнжігін шынжау, ширатып алар шеріңдей. Құшағы ашық, қардер боп келген кісіге, Жанына жайлы тиетін, жаздың желіндей. Қайраны бар ма, ауданнан құдай қылса алыс, Иықтан басып, бітуін күткен мың-сан іс. Шаршатқан шаруа , шалғайын жиып алуға, Жетісе бермес кейде бұған мұрша, күш. Қашан да халық, қоңторғай күйге қарамай, Далиған анау, пейілі сайын даладай. Жұдырық болып жұмылған саусақ сияқты, Барлығы бейне бір үйден өрген баладай. Ұйымшыл ұжым тірлікте тынбай, тырысса: Ынсабы ырғын, ынтымақ пенен ырысқа. Осылар барда қандай да болса жасығың, Алдырмас қамал, айналар мықты құрышқа... ...Көтерген шақта қаһарлы жылдар қатпарын, Ерекше есім қоюды ойлап жатпадым. Тағдыры талай жандарға ортақ болған соң, Бозбала менен Бойжеткен қойдым аттарын. Елестеп маған еңбеккер жандар бейнесі, Жасаған жұмыс, жабысып термен жейдесі. Өмірдің өзі оларды ерте есейткен, Дамылсыз мынау қағылып мезгіл делбесі. Жастарға мақсат, перзенттік парыз теңдеген, Орта еспе – Отан, Орта еспе –бесік, тербеген. Тірлігі күнде толқындай жатар толғанып, Кіндігі бірге осынау жұмақ жерменен. Бұйрат құм бүркеп, бауырға қысып боз дала, Отырушы еді Бойжеткен менен Бозбала. Кездескен сәтте атқақтай соғып қос жүрек, Көңілдің сөзін тұратын айтып көз ғана. Ыстық от шарлап жүргендей тұла бойларын, Отырар ұзақ, қарауылындай қойманың. Қиялға еріп, жеті қат көкті кезеді, Таба алмас едің Орте еспе жақтан ойларын. Желпіді самал бетінен сүйіп, жай, құмды, Махаббат – бақтың, мәңгілік жыры айтылды. Айшықты әсем сырғадай, ару тағынған, Айтылған сертке куәдай қарап ай тұрды. Бойжеткен биыл он сегіз жаста, дер кезі, Құлпырған қызға қанығып қалған ел көзі. Жиырмаға шығып, қылыштай қылпып Бозбала, Секілді боп жүр: батыр да өзі, ер де өзі. Ажалын айдап, батыстан тажал түйіле, Үрейін үрлеп ауылдың әрбір үйіне. Астан да кестен болды ғой, соғыс басталып, Дауылды күнгі сырғыған құмдай дүние. Табанға түсті қаншама жерлер, қайран да... Қанды қол жендет шеңгелін созып жайды алға. Отанға қауіп төнгенде қалай отырмақ, Бозбала бірден сұранған сонда майданға. Аттанар күні... Біреудің бармақ жалқысы... Түгелдей келген шақыру алған бар кісі. Кетеді бүгін, орталық қала – Кетікке, Бір құдай білсін, беймәлім одан арғысы. Бойжеткен мұнда жүгіре жетті, қалмай жан, Алқынып демі, ондайда болсын әл қайдан... Ұшатын құстай Бозбала дереу ұмтылып, Айқасып құшақ, ынтыға сүйді маңдайдан. Қоштасты қыз да егіліп үнсіз, қия алмай, Қалайша көнбек, жібермек қалай қиянға-ай?! «Жасаған ием, жар бола гөр!» деп жалынып, Дәрмені құрып, отырып қалды құяңдай... ...Қаламы қолда, Бозбала окоп ішінде, Хат жазып отыр толғанып ойлы пішінде. Шарадай болған шарасыз басын шайқайды. Санасындағы сырласып іштей мүсінге. «Сүйіктім менің! Аман-сау жүріп жатсың ба? Айтылған сырым, адаспай сені тапсын да. Күтіп тұр алда шабуыл, алғы шептемін, Бөлімше біздің таңертең алған тапсырма. Жартысы елде қалғандай бейне жанымның, Толғанып тұрып, ауылды туған сағындым. Шуағын шашып күлетін күні шығыстан, Тырмыса шығып, төбесін басып шағылдың. Халдерің қалай? Қайдасың қазір қалқам-ай, Екеуміз-дағы күй кешіп жүрміз әрқалай. Бермейді маза өзіңді ойлағаннан ба, Санамды сұрақ арадай шағып, анталай. Жүрсең де тылда тимейді оңай, түсінем, Майданға әркім қосып жүр үлес, ісімен. «Амандық хатты» көгершін құстай ұшырдым, Сұрапыл шайқас, алапат айқас ішінен. «Көгершін құсым» өзіңе самғап жетер ме, бораған оқтан аман-сау өтсе, бекер ме?! Халқымды қорғап жүрмін-ау деген бір сезім, Кеудеге қайнар күш құйып кетеді екен де! Жырақта қалды жастықтың шаттық-сайраны, Сайранның соңы – Сталинград майданы. Жағадан кетпей көлдегі жауыз жыртқыштар, Қос аққу сынды қауышар күндер, қайда әлі... Білдік қой енді, тыныштық дәурен бағасын, Жатырмыз қазір жастанып қалмақ даласын. Жау жағы алға жылжи алмаған,ашулы, Қасқырдай ұлып, жазбақшы жалап жарасын. Сыналар сәтте, көтерер жүгім мол, білем... Қинасын мейлі, қиындық мені, көндігем! Мойылдай көзің мөлдіресін деп, мұң шалмай, Шайқасам сәулем, қалғанша бойда соңғы дем. Тоз-тозы шығар, торлаған соғыс бұлты да, Дұғай да дұғай сәлемді жеткіз жұртыма. Жеңістің туын көтеріп қайтам, күт мені, Аяулым, жауап хатыңды тосам, ынтыға...» ...Пошташы жүрсе ауылдың ішін аралап, Үкідей көздер тесіле қарап қалады-ақ. Кінәлі жандай көңілі жер боп жүргені, Жүрегін жұрттың жүргендей өзі жаралап. Жақсылық болса, жеткізгенше асық жан сала, Жақтырмас біреу, қаралы қағаз алса да. Торы атқа мінген пошымы бөлек пошташы, Торы атты шалдан торыққан жандар қаншама. Бір үйде сонда, шаттыққа толып шаңырақ, Бір үйде сонда, боздағын жоқтар аңырап. Торы аттың басы туралап келсе есікке, Үміт пен күдік тайталас түсер жамырап. Шыдамы біткен «шиқаны» шалдың жарылып, Тынысы тіпті кеткендей оның тарылып. Құйтырқы кәсіп құйрығын кесіп құтылмақ, Жайсыздау тиген жағдайын айтып, арылып. Кеңсеге кірген, қырсыққан қарттың қаталы-ай, Дүр етті қоржын, құлаштап атқан сақадай. Басқарма аң-таң, шаршаңқы жүзді шал менен, Қоржынға қарап, ауызын ашқан бақадай. -Қарағым, мына жұмысың маған қол болмай, Қайғылы жанмен қосыла жылар, сор болды-ай. Әкелдім әне, көлігің менен қалтаңды ал! Торығып келдім, тұзаққа түскен торғайдай. -Болғам жоқ, әзір, кежегем тартып, керенау, Жастарды жекпей отыр бұл дерсіз, неге анау?! Мұндайда, сірә, бала емес, дана өзіңдей, Басуын айтып, дем берер біреу керек-ау... Дегенде бастық, шабынған шалың шалқайды, Дуалы сөзге дау айта алмай марқайды. Бұрынғы қамыт бұйырар түрін байқайды, Шарадай болған шарасыз басын шайқайды. Болған ба себеп, бастықтың берген «сабағы», Момақан күйде, ашу жоқ өңде манағы. Көзіне «күйік» қоржынды қысып қолтыққа, Қонжиып атқа, пошташы кетіп барады... ...Іргеден дұшпан, жұмыстан қалай тартынбақ?! Бойжеткен қазір балықшы болған, қарқындап. Түрінген балтыр талайдың жанын түртеді, Балықтың анау бауыры сынды жарқылдап... Қып-қызыл гүлдей, орамал тартқан қырмызы, Жап-жарық қылып тұрғандай маңын нұр жүзі. Бір нәзік жылу төгіліп тұрса жанардан, Қандай да жанның кеткендей еріп сүр мұзы. Сынбайтын исе, сәмбі талға ұқсап, төнсе сын, Көтеріп тіке ерлермен бірдей еңсесін. Атылған оқтай, түсетін ауға әр балық, Көрсетіп бағып, жатыр-ау жауға ел, сесін. Табысты жалғап еңбекпен атар әр таңын, Құлаштай тартып, зілмауыр аудың арқанын. Ісіне мығым, әйел ғой зады демесең, «Бір бидай еді ішінде жүрген арпаның». Ұсынбай сый ғып, еңбекте жеткен жеңісін, Бәрі де майдан, бәрі де туған ел үшін. Алынған меже асуын місе тұтпастан, Ұзарта түспек орындар жоспар желісін. Бұрала басып, барады қалқып Бойжеткен, Жанары мұңды, немене екен ойлы еткен?! Ырғалып қалып, қос бұрым қыпша белінде, Көлбеңдей өтсе бүрмелі жібек көйлекпен. Балықшы қосы. Пошташы кейіп, күңкілдеп: «Бойжеткен қайсың? Алсыншы хатын, бұл кім?»,-деп. Қызарған алма сияқты жүзі, қымсынып, Созған-ды қолын, жүрегі құрғыр лүпілдеп. Аулаққа барып, оңаша жерге тасалау, Дірілдеп демі, аптығып жүріп ашады-ау... Тіл қатып тұрды, аймалап қызды әр әріп, Сулайды хатты, шаттықтан шыққан жасы анау... ...Жүйріктей жүйткіп арада өтті жарты жыл, Хабар жоқ әлі, баяғы күткен қалпы бұл. Қайсарлық қана келеді оны құлатпай, Желбіреп желдің өтінде өскен жалқы Гүл. Кеудеге басып, қағазды ұстап қамықты-ай, Қайталап қайта оқудан күнде жалықпай. Сүйгені жолдап, жіберген тұңғыш жалғыз хат, Жүрекке сәуле түсірер нұрлы жарықтай. Сол ғана мұны қолтықтан алып демеген, Сол ғана мұны саясына алған ер-Емен. Сәл ғана мұңы көзінде жатты ұялап, Сол ғана мұны сезімге тәтті бөлеген... ...Мамырдың гүлі жұпарын шашып жердегі, Сүйінші сұрап жүгірді жандар елдегі. Қуаныш-тасқын, кеудені кернеп, селдеді, Жеңіс те келді, сүйгені бірақ келмеді. Келмеді...қайтсін, қападан құса өлмеді, «Хабарсыз кетті» дегенге көңіл сенбеді. «Кебін емес-ті, кебенек киіп кеткен» деп, Сенімнің әсте шырағы жанған сөнбеді. Намысқа тиер, налытқан сөзге нана алмай, Мұның да көкте жұлдызы туып, жанардай. Үкілеп жүрген үмітітң жібін үзбеумен, Елеңдей күтті, ертең-ақ келіп қалардай. Сағымдай көшті, бұлдырап артта сан жылдар, Бозбала болды кешегі сәби балғындар. «Келеді елге, келмеуі мүмкін емес» деп, Шерткендей сырын, сыбырлап бұған шалғындар. Сағынған шақта шарлайды ауыл шағылын, Осы ғой, осы... бейнесі ыстық шағының. Отырар еді... Бозбала бардай жанында, Аялап, ішкі аяулы арман ағынын. Солай да солай, сынаптай сырғып жыл деген, Ұлғайып жасы, ызғырық есті іргеден. Әлеміш әжім, ағарған шаштың әр талы, Біле білгенге, киелі неткен сырлы өлең!.. Баяғы түрдің бірі жоқ, беттен әр тайып, Кейуана боп, тартыпты еңкіш, қартайып. Айрылмай қойды аяқтан шалып ауру да, Жиілеп кетті, жатуы ылғи жантайып. Жазмышқа шара жоқ екен сірә, көнді бұл, Жаутаңдай қарап, жанардан сөнді соңғы нұр. Өлерінде де «келді ме?» деумен, қайталап, Солды ғой ақыр күтумен өткен сол ғұмыр... ...Өмір ғой өмір... Өкінішсіз ол болған ба?! Түй ін түй содан, тағдырды ойлап толған да. От шалған жердің орнында қаулап жас шыбық, Айналып кеткен тамыры терең орманға. Мәңгілік алау, қарасаң анау көз қақтар, От кешкен, сонда, түседі еске боздақтар. Қаныққың келсе, қасірет тұнған күйлермен, Қаһарлы жылдың қыл ішегін, бар, қозғап қал... Қаһарман көрсем, батыр ғой десем таң қалма, Өздері өлген, жол ашып беріп арманға. Бүгінгі ұрпақ сол үшін мәңгі қарыздар, Бозбала менен Бойжеткен тектес жандарға https://adebiportal.kz/kz/news/view/bozbala_men_boizhetken__21010