Ali Rıza Malkoç - Dostluklar Hakkında
Pazar, 01 Eylül 2019
░ Sevgili çocuklar, değerli büyüklerim, Elbette kendi cinsimizden ve candan dostlarımız olacak. Gerçi bugün o ilişkiler de yaralı. İnsanları birbirine düşürüp, "umut bizde" sloganlarıyla topluma halaskâr kesilen bir anlayışın kabul gördüğü ve makbul sayıldığı bir dünya devrinde/düzleminde yaşıyoruz. Kırk yıllık dostunu bir kenara itip, geçici kırk kuruşun, makamın kulu kölesi olanların devri. Neye değer veriyorsanız, ona indirgenirsiniz. Ahlaklı, mantıklı, vicdanlı ve bilimsel gözlüklerin artık hurdacıda bile bir değeri yok. Bir de insanları, teknoloji esir alınca, rehavet ve tembellik, kendine yeterlik, insani duyguları zedeliyor. En samimi duygularla gönüllü bir toplumsal öneri sunsanız bile, şüpheyle yaklaşılıyor. Bundan dolayıdır ki yaşamda sevebileceğimiz hayvan dostlarımız da olmalı. At, eşek, köpek, kedi, kuş, inek, öküz, horoz... Onlar dostluklarına karar verirken en azından "partime, tarikatıma, hocama, şeyhime, efendime, reisime, başbuğuma bir danışayım" demiyorlar. "Acaba ne derler"diye çekinceleri, kuşkuları yok. Bugün bir markete gittim tekir bir kedi vardı içeride. Dostluk elimi uzattım, hemencecik kabul etti. İnanın ki, "sahibibime bir danışayım" demedi. Varoluşumuzdan kaynaklanan, evrensel sevgi, saygı ve aşk makamıyla tanışabilenlere selam olsun. 14.06.2019
Pazar, 01 Eylül 2019
░ Sevgili çocuklar, değerli büyüklerim, Elbette kendi cinsimizden ve candan dostlarımız olacak. Gerçi bugün o ilişkiler de yaralı. İnsanları birbirine düşürüp, "umut bizde" sloganlarıyla topluma halaskâr kesilen bir anlayışın kabul gördüğü ve makbul sayıldığı bir dünya devrinde/düzleminde yaşıyoruz. Kırk yıllık dostunu bir kenara itip, geçici kırk kuruşun, makamın kulu kölesi olanların devri. Neye değer veriyorsanız, ona indirgenirsiniz. Ahlaklı, mantıklı, vicdanlı ve bilimsel gözlüklerin artık hurdacıda bile bir değeri yok. Bir de insanları, teknoloji esir alınca, rehavet ve tembellik, kendine yeterlik, insani duyguları zedeliyor. En samimi duygularla gönüllü bir toplumsal öneri sunsanız bile, şüpheyle yaklaşılıyor. Bundan dolayıdır ki yaşamda sevebileceğimiz hayvan dostlarımız da olmalı. At, eşek, köpek, kedi, kuş, inek, öküz, horoz... Onlar dostluklarına karar verirken en azından "partime, tarikatıma, hocama, şeyhime, efendime, reisime, başbuğuma bir danışayım" demiyorlar. "Acaba ne derler"diye çekinceleri, kuşkuları yok. Bugün bir markete gittim tekir bir kedi vardı içeride. Dostluk elimi uzattım, hemencecik kabul etti. İnanın ki, "sahibibime bir danışayım" demedi. Varoluşumuzdan kaynaklanan, evrensel sevgi, saygı ve aşk makamıyla tanışabilenlere selam olsun. 14.06.2019
Âşık Reyhânî - Gidirem
Pazar, 01 Eylül 2019
Öz canımdan çok sevdiğim Erzurum Çaresiz dişimi sıktım gidirem Gafillerden darbe yedi gururum Kaderime boyun büktüm gidirem Selam olsun ecdâd ile ebâya Abdurrahman Gazi, Habip Baba'ya Tuz ektiler çalıştığım çabaya Emeğimi suya kattım gidirem Kırılmış sazımı astım tavana Çevirdim yönümü döndüm divana Gurbet kelepçedir yurdu sevene Bilerek koluma taktım gidirem Palandökenlerin sisli dumani Engininde bulamadım gümani Ezanlar okundu seher zamani Üç kez geri döndüm baktım gidirem Benim canım feda olsun bin cana Bin can az gelirse iki bin cana Kırk sene gözyaşı döktüm fincana Kattım Karasu'ya aktım gidirem Yel devirsin sebeplerin kökünü Sırtıma verdiler sitem yükünü Kırk senedir beklediğim ekini Harmana dökmeden yaktım gidirem Alnımız apaçık yüzüm karasız Buna rağmen bırakmadılar yarasız Tambura köyünden Emrah çaresiz Ben de Erzurum'dan çektim gidirem Reyhanî’yim derdim gamım dinmedi İftira darbesi cana sinmedi Zeynel, Horasan'a gitti dönmedi Bu da benim kara bahtım gidirem
Pazar, 01 Eylül 2019
Öz canımdan çok sevdiğim Erzurum Çaresiz dişimi sıktım gidirem Gafillerden darbe yedi gururum Kaderime boyun büktüm gidirem Selam olsun ecdâd ile ebâya Abdurrahman Gazi, Habip Baba'ya Tuz ektiler çalıştığım çabaya Emeğimi suya kattım gidirem Kırılmış sazımı astım tavana Çevirdim yönümü döndüm divana Gurbet kelepçedir yurdu sevene Bilerek koluma taktım gidirem Palandökenlerin sisli dumani Engininde bulamadım gümani Ezanlar okundu seher zamani Üç kez geri döndüm baktım gidirem Benim canım feda olsun bin cana Bin can az gelirse iki bin cana Kırk sene gözyaşı döktüm fincana Kattım Karasu'ya aktım gidirem Yel devirsin sebeplerin kökünü Sırtıma verdiler sitem yükünü Kırk senedir beklediğim ekini Harmana dökmeden yaktım gidirem Alnımız apaçık yüzüm karasız Buna rağmen bırakmadılar yarasız Tambura köyünden Emrah çaresiz Ben de Erzurum'dan çektim gidirem Reyhanî’yim derdim gamım dinmedi İftira darbesi cana sinmedi Zeynel, Horasan'a gitti dönmedi Bu da benim kara bahtım gidirem
Baki - Kanuni Sultan Süleyman Mersiyesi
Perşembe, 05 Eylül 2019
Mersiye-i Hazret-i Süleymân Hân aleyhi’r-rahmetü ve’l-gufrân 1.BEND Ey pây-bend-i dâm-geh-i kayd-ı nâm ü neng Tâ key hevâ-yi meşgale-i dehr-i bî-direng An ol günü ki âhir olub nev-bahâr-ı ömr Berg-i hazana dönse gerek ruy-ı lale-reng Âhir mekânının olsa gerek cür’a gibi hâk Devrân elinde irse gerek câm-ı ayşa seng İnsân odur ki âyine veş kalbi sâf ola Sînende n’eyler âdem isen kîne-i peleng İbret gözünde niceye dek gaflet uyhusu Yetmez mi sana vâkıa-i şâh-ı şîr-çeng Ol şeh-süvâr-ı mülk-i saâdet ki rahşına Cevlân deminde arsa-i âlem gelürdi teng Baş eğdi âb-ı tîğına küffâr-ı Engerüs Şemşîri gevherini pesend eyledi Freng Yüz yire kodu lûtf ile gül-berg-i ter gibi Sanduka saldı hâzin-i devrân güher gibi Vezin: mefûlü / fâilâtü / mefâîlü / fâilün * * * 2.BEND Hakkâ ki züb ü ziynet-i İkbâl ü câh idi Şâh-sikender- efser ü Dârâ-sipah idi Gerdün ayağı tozuna eylerdi ser-furu Dünyaya hâk-i bargehi secdegâh idi Kemter gedâyı az atası kılurdu bay Bir lutfu çok münüvveti çok padişâh idi Hâk-i cenâb-ı hazreti derhah-ı devleti Fazl u belâgat ehline ümmidgâh idi Hükm-i kazaya virdi rızayı egerçi kim Şâh-ı kazâ tevan ü kader destegah idi Gerdun-ı düna zâr ü zebun oldı sanmanuz Maksadı terk-i câh ile kurb-i ilah idi Can-ü cihânı gözlerimiz görmese nola Rusen cemali aleme hurşid ü mâh idi Hurşide baksa gözleri halun dola gelür Zira görünce harta o mehlika gelür * * * 3.BEND Döksün sehâb kaddin eğüp katre katre kan İtsün nihâl-i nârveni nahl-ı ergavân Kılsun kebûd câmelerin âsmân siyâh Geysün libâs-i mâtem-i şâhı bütün cihân Yaksun derûn-i sîne-i ins ü perîde dâg Nâr-ı firâk-ı Şâh Süleymân-ı kâmrân Kıldı firâz-ı küngüre-i arşı cilvegâh Lâyık değildi şânına hakkâ bu hâkdân Murg-ı revânı göklere irdi hümâ gibi Kaldı hazîz-i hâkde bir iki üstühân Çâbük süvâr-ı arsa-ı kevn ü mekân idi İkbâl ü izzet olmuş idi yâr ü hem-inân Serkeşlik itti tevsen-i baht-ı sitîze-kâr Düşdi zemîne sâye-i eltâf-ı Kirdigâr * * * 4.BEND Olsun gamında bencileyin zâr ü bî-karâr Âfâkı gezsün ağlayarak ebr-i nev-bahâr Tutsun cihanı nale-i mürgan subh-dem Güller yolunsun ah u figan eylesün hezar Sümbüllerini matem edüp çözsün Ağlasun Damane döksün eşk-i firavanı kühsar Andıkça bûy-ı hulkunı derdünle lâleveş Olsun derûn-ı nâfe-i müşg-i Tatar târ Gül hasretinle yollara tutsun kulağını Nergis gibi kıyâmete dek çeksün intizâ Deryâlar itse âlemi çeşm-i güher-feşân Gelmez vücûda sencileyin dürr-i şâhvâr Ey dil bu demde sensin olan bana hem-nefes Gel nây gibi inleyelim bâri zâr zâr Âheng-i âh ü nâleleri idelüm bülend Ashâb-ı derdi cûşa getürsün bu heft bend * * * 5.BEND Gün doğdu şâh-ı âlem uyanmaz mı hâbdan Kılmaz mı cilve hayme-i gerdûn-cenâbdan Yollarda kaldı gözlerimüz gelmedi haber Hâk-i cenâb-ı südde-i devlet-meâbdan Reng-i izârı gitdi yatur kendü huşk-leb Şol gül gibi ki ayru düşübdür gül-âbdan Gâhî hicâb-ı ebre girer Husrevâ felek Yâd eyledikçe lütfunu terler hicâbdan Tıfl-ı şirişki yerlere girsün duâm odur Her kim gamından ağlamaya şeyh u şâbdan Yansun yakılsun âteş-i hecrinle âftâb Derdinle kara çullara girsün sehâbdan Yâd eylesün hünerlerüni kanlar ağlasun Tîğın boyunca kara batsun kırâbdan Derd ü gamınla çâk-i girîban idüb kalem Pirâhenini pâralesün gussadan âlem * * * 6. BEND Tîguñ içirdi düşmene zahm-ı zebânları Bahs itmez oldu kimse kesildi lisânları Gördi nihâl-i serv ser-efrâz nîzeni Serkeşlik adın anmadı bir dahi bânlar Her kande bassa pây-ı semendin nisâr içün Hanlar yolunda cümle revân itdi cânları Deşt-i fenâda murg-ı hevâ durmayup döner Tîguñ Hudâ yolunda sebîl itdi kanlar Şemşîr gibi rûy-ı zemîne taraf taraf Saldun demir kuşaklı cihân pehlevânları Aldın hezâr büt-gedeyi mescid eyledin Nâkûs yerlerinde okutdun ezânları Âhır çalındı kûs-ı rahîl itdin irtihâl Evvel konağın oldu cinân bûstânları Minnet Hudâ’ya iki cihânda kılup saîd Nâm-ı şerîfin eyledi hem gâzi hem şehîd * * * 7.BEND Bâkî cemâl-i pâdişeh-i dil-pezîri gör Mir’ât-ı sun’-ı Hazret-i Hayy u Kadîri gör Pîr-i azîz-i mısr-ı vücûd itti intikâl Mîr-i cevân-ı çâbük-i Yûsuf-nazîri gör Gün doğdı şimdi gâyete irdi sepîde-dem Ruhsâr-ı hûb-i hüsrev-i rûşen-zamîri gör Behrâm-ı vakti gûra yetürdü bu saydgâh Var eşiğine hizmet-i Şâh Erdşîri gör Berbâd kıldı taht-ı Süleymânı rûzgâr Sultân Selîm Han-ı Sikender serîri gör Vardı peleng-i kûh-i vegâ hâb-ı râhata Kühsâr-ı Kibriyâda duran nerre şîri gör Cevlâna gitti ravzaya tâvûs-i bâğ-ı Kuds Ferr-i hümâ-yı evc-i saâdet-mesîri gör İkbâl ü baht-ı hüsrev-i âfâk müstedâm Rûh-ı revân-ı şâha tahiyyât ve’s-selâm Açıklama
Perşembe, 05 Eylül 2019
Mersiye-i Hazret-i Süleymân Hân aleyhi’r-rahmetü ve’l-gufrân 1.BEND Ey pây-bend-i dâm-geh-i kayd-ı nâm ü neng Tâ key hevâ-yi meşgale-i dehr-i bî-direng An ol günü ki âhir olub nev-bahâr-ı ömr Berg-i hazana dönse gerek ruy-ı lale-reng Âhir mekânının olsa gerek cür’a gibi hâk Devrân elinde irse gerek câm-ı ayşa seng İnsân odur ki âyine veş kalbi sâf ola Sînende n’eyler âdem isen kîne-i peleng İbret gözünde niceye dek gaflet uyhusu Yetmez mi sana vâkıa-i şâh-ı şîr-çeng Ol şeh-süvâr-ı mülk-i saâdet ki rahşına Cevlân deminde arsa-i âlem gelürdi teng Baş eğdi âb-ı tîğına küffâr-ı Engerüs Şemşîri gevherini pesend eyledi Freng Yüz yire kodu lûtf ile gül-berg-i ter gibi Sanduka saldı hâzin-i devrân güher gibi Vezin: mefûlü / fâilâtü / mefâîlü / fâilün * * * 2.BEND Hakkâ ki züb ü ziynet-i İkbâl ü câh idi Şâh-sikender- efser ü Dârâ-sipah idi Gerdün ayağı tozuna eylerdi ser-furu Dünyaya hâk-i bargehi secdegâh idi Kemter gedâyı az atası kılurdu bay Bir lutfu çok münüvveti çok padişâh idi Hâk-i cenâb-ı hazreti derhah-ı devleti Fazl u belâgat ehline ümmidgâh idi Hükm-i kazaya virdi rızayı egerçi kim Şâh-ı kazâ tevan ü kader destegah idi Gerdun-ı düna zâr ü zebun oldı sanmanuz Maksadı terk-i câh ile kurb-i ilah idi Can-ü cihânı gözlerimiz görmese nola Rusen cemali aleme hurşid ü mâh idi Hurşide baksa gözleri halun dola gelür Zira görünce harta o mehlika gelür * * * 3.BEND Döksün sehâb kaddin eğüp katre katre kan İtsün nihâl-i nârveni nahl-ı ergavân Kılsun kebûd câmelerin âsmân siyâh Geysün libâs-i mâtem-i şâhı bütün cihân Yaksun derûn-i sîne-i ins ü perîde dâg Nâr-ı firâk-ı Şâh Süleymân-ı kâmrân Kıldı firâz-ı küngüre-i arşı cilvegâh Lâyık değildi şânına hakkâ bu hâkdân Murg-ı revânı göklere irdi hümâ gibi Kaldı hazîz-i hâkde bir iki üstühân Çâbük süvâr-ı arsa-ı kevn ü mekân idi İkbâl ü izzet olmuş idi yâr ü hem-inân Serkeşlik itti tevsen-i baht-ı sitîze-kâr Düşdi zemîne sâye-i eltâf-ı Kirdigâr * * * 4.BEND Olsun gamında bencileyin zâr ü bî-karâr Âfâkı gezsün ağlayarak ebr-i nev-bahâr Tutsun cihanı nale-i mürgan subh-dem Güller yolunsun ah u figan eylesün hezar Sümbüllerini matem edüp çözsün Ağlasun Damane döksün eşk-i firavanı kühsar Andıkça bûy-ı hulkunı derdünle lâleveş Olsun derûn-ı nâfe-i müşg-i Tatar târ Gül hasretinle yollara tutsun kulağını Nergis gibi kıyâmete dek çeksün intizâ Deryâlar itse âlemi çeşm-i güher-feşân Gelmez vücûda sencileyin dürr-i şâhvâr Ey dil bu demde sensin olan bana hem-nefes Gel nây gibi inleyelim bâri zâr zâr Âheng-i âh ü nâleleri idelüm bülend Ashâb-ı derdi cûşa getürsün bu heft bend * * * 5.BEND Gün doğdu şâh-ı âlem uyanmaz mı hâbdan Kılmaz mı cilve hayme-i gerdûn-cenâbdan Yollarda kaldı gözlerimüz gelmedi haber Hâk-i cenâb-ı südde-i devlet-meâbdan Reng-i izârı gitdi yatur kendü huşk-leb Şol gül gibi ki ayru düşübdür gül-âbdan Gâhî hicâb-ı ebre girer Husrevâ felek Yâd eyledikçe lütfunu terler hicâbdan Tıfl-ı şirişki yerlere girsün duâm odur Her kim gamından ağlamaya şeyh u şâbdan Yansun yakılsun âteş-i hecrinle âftâb Derdinle kara çullara girsün sehâbdan Yâd eylesün hünerlerüni kanlar ağlasun Tîğın boyunca kara batsun kırâbdan Derd ü gamınla çâk-i girîban idüb kalem Pirâhenini pâralesün gussadan âlem * * * 6. BEND Tîguñ içirdi düşmene zahm-ı zebânları Bahs itmez oldu kimse kesildi lisânları Gördi nihâl-i serv ser-efrâz nîzeni Serkeşlik adın anmadı bir dahi bânlar Her kande bassa pây-ı semendin nisâr içün Hanlar yolunda cümle revân itdi cânları Deşt-i fenâda murg-ı hevâ durmayup döner Tîguñ Hudâ yolunda sebîl itdi kanlar Şemşîr gibi rûy-ı zemîne taraf taraf Saldun demir kuşaklı cihân pehlevânları Aldın hezâr büt-gedeyi mescid eyledin Nâkûs yerlerinde okutdun ezânları Âhır çalındı kûs-ı rahîl itdin irtihâl Evvel konağın oldu cinân bûstânları Minnet Hudâ’ya iki cihânda kılup saîd Nâm-ı şerîfin eyledi hem gâzi hem şehîd * * * 7.BEND Bâkî cemâl-i pâdişeh-i dil-pezîri gör Mir’ât-ı sun’-ı Hazret-i Hayy u Kadîri gör Pîr-i azîz-i mısr-ı vücûd itti intikâl Mîr-i cevân-ı çâbük-i Yûsuf-nazîri gör Gün doğdı şimdi gâyete irdi sepîde-dem Ruhsâr-ı hûb-i hüsrev-i rûşen-zamîri gör Behrâm-ı vakti gûra yetürdü bu saydgâh Var eşiğine hizmet-i Şâh Erdşîri gör Berbâd kıldı taht-ı Süleymânı rûzgâr Sultân Selîm Han-ı Sikender serîri gör Vardı peleng-i kûh-i vegâ hâb-ı râhata Kühsâr-ı Kibriyâda duran nerre şîri gör Cevlâna gitti ravzaya tâvûs-i bâğ-ı Kuds Ferr-i hümâ-yı evc-i saâdet-mesîri gör İkbâl ü baht-ı hüsrev-i âfâk müstedâm Rûh-ı revân-ı şâha tahiyyât ve’s-selâm Açıklama
Elif Yavaş - Yazmak Konusunda Ünlüler Ne Demiş?
Pazar, 01 Eylül 2019
Okumak enginlere açılmaktır, yazmak da zihnimizden geçenleri oyun hamuru gibi kıvamına sokmaktır. İnsan soysal bir varlık, hatta felsefî düşünürlere göre “insan = düşünen bir hayvan” olarak tanımlanmış. Atalarımız: “Söz uçar, yazı kalır.” der. Sözlü ifade, yazılı ifadeden önce geldi kültürümüze. Ağzımızdan çıkan agucuklar ve harf çağrışımlarıyla konuşmaya başladık. Kalın motor becerilerimizin ardından ince motor aktivitelerimizle harekete geçerek düşünen beynimizi faal kılıp beyin jimnastiği yaptık. Düşüncelerimiz ile kalem tutan elimiz kardeş oldu ve hayaller zamanla kâğıda geçirilince kıvamını buldu. Kur’ân-ı Kerim’in “İkra! (Oku)!” emriyle okuma dünyamıza yol aldık. Yazmak konusunda ünlüler ne demiş? Başarılı ünlülere, işinin ehli yazarlarımıza, mucitlerimize, sanatçılarımıza dair güzel özdeyişler vardır. Kimi zaman bir takvim yaprağında, otobüs durağında, duvar yazısında, okulda, iş ortamında, kitaplarda, hatıra defterlerinde ansızın ünlülerimizin o güzel kalıp sözlerine rast geliriz. Ünlülerimizin yıllardır dillerde gezen ve kaleme alınmış unutulmaz sözlerine yer verelim mi? O hâlde diyaframdan rahat ve derin bir nefes alarak okuma ve yazma dünyamıza uzanıp geçmiş yıllara, sihirli cümlelere konuk olalım. “Yazmak; sessiz çığlık atmaktır.” sözü Marguerite Duras’a ait. Eminim birçoğunuz bir yerlerde bu sözü okumuş yahut birinden duymuşsunuzdur. İçindeki çığlığı satırlara dökmek, hayalleri serpmektir yazma hissi. İslâm dinimiz ve Kuran’dan da örnekler mevcuttur. “ O, kalemle yazmayı öğretendir. İnsana bilmediğini öğretendir.” : (Alâk Suresi, 4.-5. Ayetler). Öncelikle “Niçin Yazarız?” sorusunu kendimize sormalıyız. Cevap olarak öncelikle “insan olduğumuz için” yazarız. Mutluyken (anı)larımızı beyaz sayfalarda kaleme alırız, bir de o an’ı ölümsüzleştirmek için fotoğraf makinesiyle çekeriz. Hüzünlü olunca da içinde biriken kırgınlığını, kinini, hislerini, kalp kırıklığını kalemine almak ister insanoğlu. “Yazıyorum, çünkü bu, kendimi anlatmanın en doğal biçimi, hepimiz şu ya da bu yoldan kendimizi anlatmak gereğini duyarız. Bir şeyden, sıkıntıdan, bir sorundan kendimi kurtarmak için yazıyorum… Yazıyorum, çünkü bir şey söylemem gerek, bunu başkalarıyla paylaşmam gerek.” demiş Eric Westpal. Mimar Sinan’ın camileri inşası, Bozkırın tezenesi Neşet Ertaş’ın türkülerde gezinen notaları, Van Gogh’un resim yeteneği, Türk Sanat Müziği sanatçısı Zeki Müren’in Türkçemizi tane tane ve mükemmel ifade edişi, cemal(güzellik) ve kemal (olgunluk) işidir. Neden yazarız? Kendimizi tanıtmak, hayallerimizi eyleme dönüştürebilmek, iç sesimizi duyabilmek için yazarız belki de. Jacques Duchateau: “İnsan kendinden bahsetmek, dünyadan söz açmak istiyor.” ifadesiyle lâfını noktalarken, Pierre Hulin: “Ben varlığımı duymak için yazıyorum.” sözüyle orijinal bir cümle kurmuş. Ara sıra not almalı özlü sözleri, güzel bir şiiri. Yolda, otobüste, trende, uçakta, piknikte, pazarda, kütüphanede, bankada sıra beklerken, doktor randevusuna giderken kısacası her ortamda yanımızda taşıdığımız minicik bir not defterimize anılarımızı yazabiliriz. Ceyhun Atıf Kansu: “Beni yazmaya iten nedir? Yazma bir çeşit eylemdir. Acıyı yok edebilir miyim? Burada şiir, düzyazı bir eylem gücü kazanır. En sonu bir bireyim ben, bir tek insanım. Benim eylemim yazı, bireysel eylemimdir. Bir de deneyimleme içgüdüsü var. Bir içgüdüdür yazmak, şiir, müzik, resim. Deneyimleme içgüdüsü. Kendini, doğayı, toplumu, insanları, evreni ve sonsuz çıkmazı, ölümü deneyimleme. Ama insan en çok neyi deneyimleyebilir?: Kendisini.” (Varlık, 1 Nisan 1968, Sayı: 715). Yazma eylemi konusunda ünlüler ne demiş, ne dememiş şeklinde kafa yormadan evvel “Kendi iç sesimiz neler söylemiş?” diye öncelikle ona kulak vermeli. Ünlülerin başarı yollarındaki ipuçlarını örnek alırken bir yandan da kendi yeteneklerimiz, hobilerimiz, sevdiğimiz ve sevmediğimiz yönlerimiz üzerinde yorumlar yapmalıyız ilk önce. Güzeldir bir kılavuzu örnek almak, mutluluk verir hayat rehberimiz olarak örnek aldığımız zeki insanlarla sohbet etmek. Düşünebilme, yorumlama, konuşabilme, aklını kullanabilme yetileriyle hayvanlardan üstün yaratılmışız. Yaratana ne kadar şükretsek az gelir, aldığımız her nefesin değerini hakkıyla verebilmekte bile yetersiz kalırız kulluk konusunda. İlk insanımız Hazreti Âdem’den kâinatın son peygamberi Hazreti Muhammed’e, Yunus Emre’den Mevlana’ya, yazarlardan şairlere, ünlü sanatçılardan parmakla gösterilecek genç kalemlere doğru uzanır yazma tutkusu. Toplu iğne ucu kadar küçük olan düşlerimiz günbegün denizleri aşıp çoğalır. Anbean ballanır şiir saatlerimiz, ebediyete kavis çizip hedefe ulaşır. “Kusurları örtmede gece gibi ol.” diyen Mevlana Hazretleri gibi karanlıklar da korkularımızı örter ve hayaller gün yüzüne çıkıverir. Mercan renkli bir gül dalında titrer kelimeler. Zangır zangır titreyen harfler zamanla düşlerle işlenerek masalsı bir elbiseye bürünür. Güzel iştir yazma eylemi, tanınmış insanların minicik bir sözü dahi yaşamak aşkına kilitler bizleri. Bir şiirin mısraları pare pare can bulur kalbimizde, göğsümüze sıkışan yazma heyecanı bir tutkuya dönüşür tüy kalemle. Yazmak, okumak, yorumlamak; tatlı, özel, apayrı bir haz verir insanlığa. 15 Aralık 2018 – Cumartesi - Yeni Yıla İki Hafta Kala -
Pazar, 01 Eylül 2019
Okumak enginlere açılmaktır, yazmak da zihnimizden geçenleri oyun hamuru gibi kıvamına sokmaktır. İnsan soysal bir varlık, hatta felsefî düşünürlere göre “insan = düşünen bir hayvan” olarak tanımlanmış. Atalarımız: “Söz uçar, yazı kalır.” der. Sözlü ifade, yazılı ifadeden önce geldi kültürümüze. Ağzımızdan çıkan agucuklar ve harf çağrışımlarıyla konuşmaya başladık. Kalın motor becerilerimizin ardından ince motor aktivitelerimizle harekete geçerek düşünen beynimizi faal kılıp beyin jimnastiği yaptık. Düşüncelerimiz ile kalem tutan elimiz kardeş oldu ve hayaller zamanla kâğıda geçirilince kıvamını buldu. Kur’ân-ı Kerim’in “İkra! (Oku)!” emriyle okuma dünyamıza yol aldık. Yazmak konusunda ünlüler ne demiş? Başarılı ünlülere, işinin ehli yazarlarımıza, mucitlerimize, sanatçılarımıza dair güzel özdeyişler vardır. Kimi zaman bir takvim yaprağında, otobüs durağında, duvar yazısında, okulda, iş ortamında, kitaplarda, hatıra defterlerinde ansızın ünlülerimizin o güzel kalıp sözlerine rast geliriz. Ünlülerimizin yıllardır dillerde gezen ve kaleme alınmış unutulmaz sözlerine yer verelim mi? O hâlde diyaframdan rahat ve derin bir nefes alarak okuma ve yazma dünyamıza uzanıp geçmiş yıllara, sihirli cümlelere konuk olalım. “Yazmak; sessiz çığlık atmaktır.” sözü Marguerite Duras’a ait. Eminim birçoğunuz bir yerlerde bu sözü okumuş yahut birinden duymuşsunuzdur. İçindeki çığlığı satırlara dökmek, hayalleri serpmektir yazma hissi. İslâm dinimiz ve Kuran’dan da örnekler mevcuttur. “ O, kalemle yazmayı öğretendir. İnsana bilmediğini öğretendir.” : (Alâk Suresi, 4.-5. Ayetler). Öncelikle “Niçin Yazarız?” sorusunu kendimize sormalıyız. Cevap olarak öncelikle “insan olduğumuz için” yazarız. Mutluyken (anı)larımızı beyaz sayfalarda kaleme alırız, bir de o an’ı ölümsüzleştirmek için fotoğraf makinesiyle çekeriz. Hüzünlü olunca da içinde biriken kırgınlığını, kinini, hislerini, kalp kırıklığını kalemine almak ister insanoğlu. “Yazıyorum, çünkü bu, kendimi anlatmanın en doğal biçimi, hepimiz şu ya da bu yoldan kendimizi anlatmak gereğini duyarız. Bir şeyden, sıkıntıdan, bir sorundan kendimi kurtarmak için yazıyorum… Yazıyorum, çünkü bir şey söylemem gerek, bunu başkalarıyla paylaşmam gerek.” demiş Eric Westpal. Mimar Sinan’ın camileri inşası, Bozkırın tezenesi Neşet Ertaş’ın türkülerde gezinen notaları, Van Gogh’un resim yeteneği, Türk Sanat Müziği sanatçısı Zeki Müren’in Türkçemizi tane tane ve mükemmel ifade edişi, cemal(güzellik) ve kemal (olgunluk) işidir. Neden yazarız? Kendimizi tanıtmak, hayallerimizi eyleme dönüştürebilmek, iç sesimizi duyabilmek için yazarız belki de. Jacques Duchateau: “İnsan kendinden bahsetmek, dünyadan söz açmak istiyor.” ifadesiyle lâfını noktalarken, Pierre Hulin: “Ben varlığımı duymak için yazıyorum.” sözüyle orijinal bir cümle kurmuş. Ara sıra not almalı özlü sözleri, güzel bir şiiri. Yolda, otobüste, trende, uçakta, piknikte, pazarda, kütüphanede, bankada sıra beklerken, doktor randevusuna giderken kısacası her ortamda yanımızda taşıdığımız minicik bir not defterimize anılarımızı yazabiliriz. Ceyhun Atıf Kansu: “Beni yazmaya iten nedir? Yazma bir çeşit eylemdir. Acıyı yok edebilir miyim? Burada şiir, düzyazı bir eylem gücü kazanır. En sonu bir bireyim ben, bir tek insanım. Benim eylemim yazı, bireysel eylemimdir. Bir de deneyimleme içgüdüsü var. Bir içgüdüdür yazmak, şiir, müzik, resim. Deneyimleme içgüdüsü. Kendini, doğayı, toplumu, insanları, evreni ve sonsuz çıkmazı, ölümü deneyimleme. Ama insan en çok neyi deneyimleyebilir?: Kendisini.” (Varlık, 1 Nisan 1968, Sayı: 715). Yazma eylemi konusunda ünlüler ne demiş, ne dememiş şeklinde kafa yormadan evvel “Kendi iç sesimiz neler söylemiş?” diye öncelikle ona kulak vermeli. Ünlülerin başarı yollarındaki ipuçlarını örnek alırken bir yandan da kendi yeteneklerimiz, hobilerimiz, sevdiğimiz ve sevmediğimiz yönlerimiz üzerinde yorumlar yapmalıyız ilk önce. Güzeldir bir kılavuzu örnek almak, mutluluk verir hayat rehberimiz olarak örnek aldığımız zeki insanlarla sohbet etmek. Düşünebilme, yorumlama, konuşabilme, aklını kullanabilme yetileriyle hayvanlardan üstün yaratılmışız. Yaratana ne kadar şükretsek az gelir, aldığımız her nefesin değerini hakkıyla verebilmekte bile yetersiz kalırız kulluk konusunda. İlk insanımız Hazreti Âdem’den kâinatın son peygamberi Hazreti Muhammed’e, Yunus Emre’den Mevlana’ya, yazarlardan şairlere, ünlü sanatçılardan parmakla gösterilecek genç kalemlere doğru uzanır yazma tutkusu. Toplu iğne ucu kadar küçük olan düşlerimiz günbegün denizleri aşıp çoğalır. Anbean ballanır şiir saatlerimiz, ebediyete kavis çizip hedefe ulaşır. “Kusurları örtmede gece gibi ol.” diyen Mevlana Hazretleri gibi karanlıklar da korkularımızı örter ve hayaller gün yüzüne çıkıverir. Mercan renkli bir gül dalında titrer kelimeler. Zangır zangır titreyen harfler zamanla düşlerle işlenerek masalsı bir elbiseye bürünür. Güzel iştir yazma eylemi, tanınmış insanların minicik bir sözü dahi yaşamak aşkına kilitler bizleri. Bir şiirin mısraları pare pare can bulur kalbimizde, göğsümüze sıkışan yazma heyecanı bir tutkuya dönüşür tüy kalemle. Yazmak, okumak, yorumlamak; tatlı, özel, apayrı bir haz verir insanlığa. 15 Aralık 2018 – Cumartesi - Yeni Yıla İki Hafta Kala -
Köksal Cengiz (Niyâzkâr) - Affetmezse Neyleriz Biz?
Pazar, 01 Eylül 2019
Bir hayat ki tam bilmece. Affetmezse neyleriz biz? Ezel bir sır, ahir nice? Affetmezse neyleriz biz? Fayda mı var cana candan? Kul bizardır her hicrandan? Kim emin ki meçhul sondan? Affetmezse neyleriz biz? Bağa dolmuş yaban eller, Dalda solmuş gonca güller, Küfre davet nice hâller; Affetmezse neyleriz biz? Beş vakitte şakır ezan, Kulak tıkar duymaz azan. Bahar biter, başlar hazan, Affetmezse neyleriz biz? Bunca nimet sunan Yezdan, Hoşlanır daim niyazdan. Sual eyler farz namazdan; Affetmezse neyleriz biz? Tövbe sevmez kirli nefis, Yürek bağlar zifiri is, Kulluğundan edip terhis; Affetmezse neyleriz biz? İster isen cennet tacı, Yetimleri kıl duacı. Zalime var sonsuz acı, Affetmezse neyleriz biz? İblis sokar zordan zora, Düşmeyesin sakın tora. Hiç bir kıymet geçmez hora, Affetmezse neyleriz biz? Gönlümüzde bin bir yara, Düşünürüz kara kara. Kim tabiptir Niyazkâr'a? Affetmezse neyleriz biz? Köksal Cengiz (Niyâzkâr)
Pazar, 01 Eylül 2019
Bir hayat ki tam bilmece. Affetmezse neyleriz biz? Ezel bir sır, ahir nice? Affetmezse neyleriz biz? Fayda mı var cana candan? Kul bizardır her hicrandan? Kim emin ki meçhul sondan? Affetmezse neyleriz biz? Bağa dolmuş yaban eller, Dalda solmuş gonca güller, Küfre davet nice hâller; Affetmezse neyleriz biz? Beş vakitte şakır ezan, Kulak tıkar duymaz azan. Bahar biter, başlar hazan, Affetmezse neyleriz biz? Bunca nimet sunan Yezdan, Hoşlanır daim niyazdan. Sual eyler farz namazdan; Affetmezse neyleriz biz? Tövbe sevmez kirli nefis, Yürek bağlar zifiri is, Kulluğundan edip terhis; Affetmezse neyleriz biz? İster isen cennet tacı, Yetimleri kıl duacı. Zalime var sonsuz acı, Affetmezse neyleriz biz? İblis sokar zordan zora, Düşmeyesin sakın tora. Hiç bir kıymet geçmez hora, Affetmezse neyleriz biz? Gönlümüzde bin bir yara, Düşünürüz kara kara. Kim tabiptir Niyazkâr'a? Affetmezse neyleriz biz? Köksal Cengiz (Niyâzkâr)
Magtymguly Pyragy - Türkmeniň
Cumartesi, 21 Eylül 2019
Jeýhun bilen bahry-Hazar arasy, Çöl üstünden öser ýeli türkmeniň; Gül-gunçasy – gara gözüm garasy, Gara dagdan iner sili türkmeniň. Hak sylamyş bardyr onuň saýasy, Çyrpynşar çölünde neri, maýasy, Reňbe-reň gül açar ýaşyl ýaýlasy, Gark bolmuş reýhana çöli türkmeniň. Al-ýaşyl bürenip çykar perisi, Kükeýip bark urar anbaryň ysy, Beg, töre, aksakal ýurduň eýesi, Küren tutar gözel ili türkmeniň. Ol merdiň ogludyr, mertdir pederi, Görogly gardaşy, serhoşdyr seri, Dagda, düzde kowsa, saýýatlar diri Ala bilmez, ýolbars ogly türkmeniň. Köňüller, ýürekler bir bolup başlar, Tartsa ýygyn, erär topraklar-daşlar, Bir suprada taýýar kylynsa aşlar, Göteriler ol ykbaly türkmeniň. Köňül howalanar ata çykanda, Daglar lagla döner gyýa bakanda, Bal getirer, joşup derýa akanda, Bent tutdurmaz, gelse sili türkmeniň. Gapyl galmaz, döwüş güni har olmaz, Gargyşa, nazara giriftar olmaz, Bilbilden aýrylyp, solup, saralmaz, Daýym anbar saçar güli türkmeniň. Tireler gardaşdyr, urug ýarydyr, Ykballar ters gelmez hakyň nurudyr, Mertler ata çyksa, söweş sarydyr, Ýow üstüne ýörär ýoly türkmeniň. Serhoş bolup çykar, jiger daglanmaz, Daşlary syndyrar, ýoly baglanmaz, Gözüm gaýra düşmez köňül eglenmez, Magtymguly – sözlär tili türkmeniň.
Cumartesi, 21 Eylül 2019
Jeýhun bilen bahry-Hazar arasy, Çöl üstünden öser ýeli türkmeniň; Gül-gunçasy – gara gözüm garasy, Gara dagdan iner sili türkmeniň. Hak sylamyş bardyr onuň saýasy, Çyrpynşar çölünde neri, maýasy, Reňbe-reň gül açar ýaşyl ýaýlasy, Gark bolmuş reýhana çöli türkmeniň. Al-ýaşyl bürenip çykar perisi, Kükeýip bark urar anbaryň ysy, Beg, töre, aksakal ýurduň eýesi, Küren tutar gözel ili türkmeniň. Ol merdiň ogludyr, mertdir pederi, Görogly gardaşy, serhoşdyr seri, Dagda, düzde kowsa, saýýatlar diri Ala bilmez, ýolbars ogly türkmeniň. Köňüller, ýürekler bir bolup başlar, Tartsa ýygyn, erär topraklar-daşlar, Bir suprada taýýar kylynsa aşlar, Göteriler ol ykbaly türkmeniň. Köňül howalanar ata çykanda, Daglar lagla döner gyýa bakanda, Bal getirer, joşup derýa akanda, Bent tutdurmaz, gelse sili türkmeniň. Gapyl galmaz, döwüş güni har olmaz, Gargyşa, nazara giriftar olmaz, Bilbilden aýrylyp, solup, saralmaz, Daýym anbar saçar güli türkmeniň. Tireler gardaşdyr, urug ýarydyr, Ykballar ters gelmez hakyň nurudyr, Mertler ata çyksa, söweş sarydyr, Ýow üstüne ýörär ýoly türkmeniň. Serhoş bolup çykar, jiger daglanmaz, Daşlary syndyrar, ýoly baglanmaz, Gözüm gaýra düşmez köňül eglenmez, Magtymguly – sözlär tili türkmeniň.
Muhammad Yusuf - Tilak
Cumartesi, 21 Eylül 2019
Har kimning ham sochlariga oq tushsin,Ajin tushsin yuzlariga, dog` tushsin.Har kimning ham quvvat ketib belidan,Qo`llariga aso - bir tayoq tushsin.Imoni sof, yuzga kirib yorug` yuz,To`ylar ko`rib yelkasidan tog` tushsin.Jismiga so`nggi safar oldidanO`z bolasin qo`lidan tuproq tushsin...(Herkes saçı ağarıncaya kadar yaşasın.Yüzünde çizgiler, izler kalsın.Herkesin belinden güç gitsin deEline bir asâ, bir dayak alsın.İmanı tertemiz olarak, yüzünün akıyla yüz yaşına girsinDüğünler görsün, omuzlarında dağlar kadar yükün indiğini hissetsin.En son seferine çıkarken vücudunaÖz evladının elinden toprak düşsün.)
Cumartesi, 21 Eylül 2019
Har kimning ham sochlariga oq tushsin,Ajin tushsin yuzlariga, dog` tushsin.Har kimning ham quvvat ketib belidan,Qo`llariga aso - bir tayoq tushsin.Imoni sof, yuzga kirib yorug` yuz,To`ylar ko`rib yelkasidan tog` tushsin.Jismiga so`nggi safar oldidanO`z bolasin qo`lidan tuproq tushsin...(Herkes saçı ağarıncaya kadar yaşasın.Yüzünde çizgiler, izler kalsın.Herkesin belinden güç gitsin deEline bir asâ, bir dayak alsın.İmanı tertemiz olarak, yüzünün akıyla yüz yaşına girsinDüğünler görsün, omuzlarında dağlar kadar yükün indiğini hissetsin.En son seferine çıkarken vücudunaÖz evladının elinden toprak düşsün.)
Ömer Seyfeddin - Kurumuş Ağaçlar (Hikâye)
Cumartesi, 21 Eylül 2019
░ Deli Murat, memleketin en azılı bir derebeyi idi! Fakat yaşlandıkça aklı başına geldi. İyinin, kötünün farkına varmaya başladı. Artık en küçük bir fenalık bile onun vicdanında sönmez bir azap cehennemi tutuşturuyordu. Elli yaşına girmişti. Hacca gitmek niyetindeydi. Lâkin hangi yüzle?.. Uzun kış geceleri, vahşî bir saraya benzeyen kulesinin tenha odasında, ocağın alevlerine dalarak yaptıklarını düşünürdü. Tam otuz sene... Etmediği kalmamıştı. Soyduğu kervanları, kaldırdığı kızları, vurduğu postaları, yaktığı köyleri, yıktığı hanları, bastığı şehirleri hep birden hatırladı. Hele öldürdüğü insanlar... Bunları unutabilmek imkânı yoktu. Gerçi çoğunu kendi canını kurtarmak için öldürmüştü. Fakat ne olursa olsun, yine kandı! Evet, kırk kan!... Bir gece sabaha kadar uyuyamadı. Daha şafak sökmeden atlarını hazırlattı. Kasabaya doludizgin koştu. Sabah namazını henüz bitiren Karababa'yı seccadesinde buldu. Bu Şeyh, devrinin en büyük erenlerindendi. Tekkesi ümitsizlerin mâbediydi. Deli Murat'ı görünce gülümsedi: — Hoş geldin. Seni bekliyordum, dedi. — Beni mi? — Evet. — Niçin? — Hacca gitmek istiyorsun, değil mi? — .... Deli Murat, bu her şeyi bilen, her şeyi gören, gaipten haberdar, mübarek ihtiyarın eline sarıldı. Öptü: — Fakat yüzüm yok, babacığım, dedi. — Allah her şeyi affeder. — Benim kabahatim çok. Günahlarım çok büyük... — ... Seccadenin kenarına diz çöktü. Ağlaya ağlaya mazisini anlattı. Bunlar hatırında durdukça, peygamberin mezarına yüz sürmeye cesaret edemeyecekti. Karababa: — Senin kırk kanın var! Dedi. — Evet. — Allah bunları bile affeder. — Nasıl? — Ya ölüme lâyık bir adamı vurursun... Deli Murat: — Aman aman, diye haykırdı. Ben artık adam öldüremem! Karababa: — Yahut da, büyük bir misafirhane yeri açar, geleni geçeni fakir, zengin ayırt etmeden doyurursun. Hepsinin gönlünü hoş edersin! Dedi. Deli Murat, bu ikinci kefareti uygun buldu. Parasının sayısını bilmezdi. Bir misafirhane değil, on misafirhane açabilirdi. — Pekâlâ, babacığım, dedi. Yarından sonra misafirhane açıktır. Fakat kanlarımın affolunup olunmadığını nereden bileyim? — Bilip de ne yapacaksın? — Hacca gideceğim. Karababa bir an düşündü: — Misafirhanenin iç bahçesine kurumuş ağaçlar dik... dedi. — Kurumuş ağaçlar mı? — Evet, bunlar yeşerip çiçek açınca, kanların affedilmiş, kefaretin kabul olunmuştur. — Hiç kurumuş ağaç yeşerir, çiçek açar mı? — Açar. — !.. Deli Murat'ın vahşî bir saraya benzeyen kulesi geniş ovaya inen yolun üstünde idi. Yedi ülke yolcuları önünden geçmeye mecburdu. Burasını hemen misafirhane haline koydu. Her odaya bir sofra kurdu. Günde yirmi kazan kaynıyordu. Ekmeğinden, etinden, pilavından yedirmeden kimseyi geçirtmezdi. İç bahçeye de Karababa'nın dediği gibi kurumuş ağaçlar diktirdi. Her gün bunları yokluyordu. Aradan bir sene, iki sene, üç sene geçti. Kurumuş ağaçlar yeşermek şöyle dursun, hatta çürümeye, kurtlanmaya yüz tutmuştu. Her gün yine kazanlar kaynıyor, yaz, kış hayrat devam ediyordu. Deli Murat'ın içine şüphe girdi: "Budala mıyım? Hiç kurumuş tahtalar çiçek açar mı? Karababa beni daima hayrat yapayım diye böyle aldatmış olmalı!" diyordu. Gündüzleri menzilin önündeki çardağa oturur, uşakların, yolcuları nasıl ağırladıklarına nezaret ederdi. Karnı tok olanlara bile mutlaka aşından bir yudum tattırırdı. Bir gün bu çardakta kefaretinin kabul olunup hacca gidebileceğini düşünürken daldı. Tatlı bir rüya görmeye başladı. Bir devenin üstünde, tek başına, çöl ortasında gidiyordu. Deve birdenbire durdu. Deli Murat uğraşıyor, bir türlü yürütemiyordu. Nihayet deve silkindi. Murat kumlara yuvarlandı. Gözlerini açıp, "Hayırdır inşallah!" derken, uşaklarının yol üstünde bir atlı ile uğraştıklarını gördü. Dikkat etti. Bu adam atından inmiyor: — Bırakın beni! Acele işim var. Duramam! Bırakın... İnmem... diyordu. Uşaklar zorluyorlar, "İn, bir yudum çorba iç. Sonra git, seni bırakırsak, ağa bize darılır." diye yalvarıyorlardı. Deli Murat doğruldu. Kendisi de inmesi için atlıya ricaya gidecekti. Kalktı. Tam yola doğru yürürken yolcu atını şaha kaldırmış, uşakların elinden kurtulmuştu. Deli Murat'ın inat damarı tuttu. İçinden, "Ulan, ben sana mutlaka aşımdan tattıracağım!" dedi. Belinden tabancasını çıkardı. Havada uçan serçe kuşlarını nişan almadan vurabilirdi. Yolcunun hızla uzaklaşan atına güzel bir nişan aldı. "Hayvan ölünce gidemez. Çorbayı içer. Ben ona en iyi atlarımdan birini hediye ederim, memnun olur..." diyordu. Tetiği çekti. Fakat at durmadı. Bilakis dörtnala kalktı. Üzerindeki adam yere düşmüştü. Uşaklarıyla beraber bu yolcunun imdadına koştu. Bir de ne görsün? Meğerse ata attığı kurşun, zavallı sahibinin ensesinden girip alnından çıkmamış mı? Yüzünden taze kanlar sızıyordu. Az buçuk daha kendini kaybedecekti. İşte kırk kanını Allah'a affettirmeye çalışırken kazara, elinden yeni bir kan daha çıkmıştı. Ağlamaya başladı. Teessürü o kadar müthişti ki... Uşakları ürktü. "Bırakın, kendimi öldüreceğim. Artık dünya bana haram olsun!" diye haykırıyordu. Elinden tabancasını zorla kaptılar. Teskin etmek için menzildeki odasına götürüyorlardı. İç bahçeye girince birdenbire: — Ah!.. diye haykırdı, Bakınız bakınız!.. — ... Kurumuş ağaçların hepsi aniden ilkbahar bademleri gibi çiçek açmıştı. Bu mucize herkesi şaşırttı. Deli Murat, sevincinden bu bir anda yeşermiş ağaçların diplerini öpüyor, gözlerinden saadet yaşları akıyordu. İşte artık günahları, kırk kanın günahı affedilmişti. Demek kaza ile vurduğu adam ölüme lâyık bir günahkârdı! Bunun kim olduğunu tahkik etti. Menzilde hazır bulunan yolcuların hepsi tanıyorlar: — Dünyada bunun kadar iyi adam yoktu. Allah rahmet eylesin... diye acıyorlardı. Fakat Deli Murat: — Hayır, hayır, dedi, bu adam ölüme lâyık bir günahkârmış!... Tanıyanlar tekrar reddettiler: — Hayır, mübarek bir adamdı! Hemşehrilerinden kimseye fenalık etmedi. Beş vakit namaz kıldı. Üç ay oruç tuttu. Fakire, fukaraya baktı. Öksüzler büyüttü... — Hayır, hayır, dedi, bu adam ölüme lâyık bir günahkârmış!... Ama cesedin başında herkes iyiliğine dair şehâdette ısrar ediyordu. Nihayet Deli Murat: — O halde, bu adam şimdi gayet büyük bir günah işlemeye gidiyormuş, dedi. Uşaklarına ölünün üzerini aramalarını emretti. Küçük bir mektuptan başka bir şey bulamadılar. Bu mektup, genç ve namuslu bir kadının aleyhinde yazılmış, kocasına gönderiliyordu.
Cumartesi, 21 Eylül 2019
░ Deli Murat, memleketin en azılı bir derebeyi idi! Fakat yaşlandıkça aklı başına geldi. İyinin, kötünün farkına varmaya başladı. Artık en küçük bir fenalık bile onun vicdanında sönmez bir azap cehennemi tutuşturuyordu. Elli yaşına girmişti. Hacca gitmek niyetindeydi. Lâkin hangi yüzle?.. Uzun kış geceleri, vahşî bir saraya benzeyen kulesinin tenha odasında, ocağın alevlerine dalarak yaptıklarını düşünürdü. Tam otuz sene... Etmediği kalmamıştı. Soyduğu kervanları, kaldırdığı kızları, vurduğu postaları, yaktığı köyleri, yıktığı hanları, bastığı şehirleri hep birden hatırladı. Hele öldürdüğü insanlar... Bunları unutabilmek imkânı yoktu. Gerçi çoğunu kendi canını kurtarmak için öldürmüştü. Fakat ne olursa olsun, yine kandı! Evet, kırk kan!... Bir gece sabaha kadar uyuyamadı. Daha şafak sökmeden atlarını hazırlattı. Kasabaya doludizgin koştu. Sabah namazını henüz bitiren Karababa'yı seccadesinde buldu. Bu Şeyh, devrinin en büyük erenlerindendi. Tekkesi ümitsizlerin mâbediydi. Deli Murat'ı görünce gülümsedi: — Hoş geldin. Seni bekliyordum, dedi. — Beni mi? — Evet. — Niçin? — Hacca gitmek istiyorsun, değil mi? — .... Deli Murat, bu her şeyi bilen, her şeyi gören, gaipten haberdar, mübarek ihtiyarın eline sarıldı. Öptü: — Fakat yüzüm yok, babacığım, dedi. — Allah her şeyi affeder. — Benim kabahatim çok. Günahlarım çok büyük... — ... Seccadenin kenarına diz çöktü. Ağlaya ağlaya mazisini anlattı. Bunlar hatırında durdukça, peygamberin mezarına yüz sürmeye cesaret edemeyecekti. Karababa: — Senin kırk kanın var! Dedi. — Evet. — Allah bunları bile affeder. — Nasıl? — Ya ölüme lâyık bir adamı vurursun... Deli Murat: — Aman aman, diye haykırdı. Ben artık adam öldüremem! Karababa: — Yahut da, büyük bir misafirhane yeri açar, geleni geçeni fakir, zengin ayırt etmeden doyurursun. Hepsinin gönlünü hoş edersin! Dedi. Deli Murat, bu ikinci kefareti uygun buldu. Parasının sayısını bilmezdi. Bir misafirhane değil, on misafirhane açabilirdi. — Pekâlâ, babacığım, dedi. Yarından sonra misafirhane açıktır. Fakat kanlarımın affolunup olunmadığını nereden bileyim? — Bilip de ne yapacaksın? — Hacca gideceğim. Karababa bir an düşündü: — Misafirhanenin iç bahçesine kurumuş ağaçlar dik... dedi. — Kurumuş ağaçlar mı? — Evet, bunlar yeşerip çiçek açınca, kanların affedilmiş, kefaretin kabul olunmuştur. — Hiç kurumuş ağaç yeşerir, çiçek açar mı? — Açar. — !.. Deli Murat'ın vahşî bir saraya benzeyen kulesi geniş ovaya inen yolun üstünde idi. Yedi ülke yolcuları önünden geçmeye mecburdu. Burasını hemen misafirhane haline koydu. Her odaya bir sofra kurdu. Günde yirmi kazan kaynıyordu. Ekmeğinden, etinden, pilavından yedirmeden kimseyi geçirtmezdi. İç bahçeye de Karababa'nın dediği gibi kurumuş ağaçlar diktirdi. Her gün bunları yokluyordu. Aradan bir sene, iki sene, üç sene geçti. Kurumuş ağaçlar yeşermek şöyle dursun, hatta çürümeye, kurtlanmaya yüz tutmuştu. Her gün yine kazanlar kaynıyor, yaz, kış hayrat devam ediyordu. Deli Murat'ın içine şüphe girdi: "Budala mıyım? Hiç kurumuş tahtalar çiçek açar mı? Karababa beni daima hayrat yapayım diye böyle aldatmış olmalı!" diyordu. Gündüzleri menzilin önündeki çardağa oturur, uşakların, yolcuları nasıl ağırladıklarına nezaret ederdi. Karnı tok olanlara bile mutlaka aşından bir yudum tattırırdı. Bir gün bu çardakta kefaretinin kabul olunup hacca gidebileceğini düşünürken daldı. Tatlı bir rüya görmeye başladı. Bir devenin üstünde, tek başına, çöl ortasında gidiyordu. Deve birdenbire durdu. Deli Murat uğraşıyor, bir türlü yürütemiyordu. Nihayet deve silkindi. Murat kumlara yuvarlandı. Gözlerini açıp, "Hayırdır inşallah!" derken, uşaklarının yol üstünde bir atlı ile uğraştıklarını gördü. Dikkat etti. Bu adam atından inmiyor: — Bırakın beni! Acele işim var. Duramam! Bırakın... İnmem... diyordu. Uşaklar zorluyorlar, "İn, bir yudum çorba iç. Sonra git, seni bırakırsak, ağa bize darılır." diye yalvarıyorlardı. Deli Murat doğruldu. Kendisi de inmesi için atlıya ricaya gidecekti. Kalktı. Tam yola doğru yürürken yolcu atını şaha kaldırmış, uşakların elinden kurtulmuştu. Deli Murat'ın inat damarı tuttu. İçinden, "Ulan, ben sana mutlaka aşımdan tattıracağım!" dedi. Belinden tabancasını çıkardı. Havada uçan serçe kuşlarını nişan almadan vurabilirdi. Yolcunun hızla uzaklaşan atına güzel bir nişan aldı. "Hayvan ölünce gidemez. Çorbayı içer. Ben ona en iyi atlarımdan birini hediye ederim, memnun olur..." diyordu. Tetiği çekti. Fakat at durmadı. Bilakis dörtnala kalktı. Üzerindeki adam yere düşmüştü. Uşaklarıyla beraber bu yolcunun imdadına koştu. Bir de ne görsün? Meğerse ata attığı kurşun, zavallı sahibinin ensesinden girip alnından çıkmamış mı? Yüzünden taze kanlar sızıyordu. Az buçuk daha kendini kaybedecekti. İşte kırk kanını Allah'a affettirmeye çalışırken kazara, elinden yeni bir kan daha çıkmıştı. Ağlamaya başladı. Teessürü o kadar müthişti ki... Uşakları ürktü. "Bırakın, kendimi öldüreceğim. Artık dünya bana haram olsun!" diye haykırıyordu. Elinden tabancasını zorla kaptılar. Teskin etmek için menzildeki odasına götürüyorlardı. İç bahçeye girince birdenbire: — Ah!.. diye haykırdı, Bakınız bakınız!.. — ... Kurumuş ağaçların hepsi aniden ilkbahar bademleri gibi çiçek açmıştı. Bu mucize herkesi şaşırttı. Deli Murat, sevincinden bu bir anda yeşermiş ağaçların diplerini öpüyor, gözlerinden saadet yaşları akıyordu. İşte artık günahları, kırk kanın günahı affedilmişti. Demek kaza ile vurduğu adam ölüme lâyık bir günahkârdı! Bunun kim olduğunu tahkik etti. Menzilde hazır bulunan yolcuların hepsi tanıyorlar: — Dünyada bunun kadar iyi adam yoktu. Allah rahmet eylesin... diye acıyorlardı. Fakat Deli Murat: — Hayır, hayır, dedi, bu adam ölüme lâyık bir günahkârmış!... Tanıyanlar tekrar reddettiler: — Hayır, mübarek bir adamdı! Hemşehrilerinden kimseye fenalık etmedi. Beş vakit namaz kıldı. Üç ay oruç tuttu. Fakire, fukaraya baktı. Öksüzler büyüttü... — Hayır, hayır, dedi, bu adam ölüme lâyık bir günahkârmış!... Ama cesedin başında herkes iyiliğine dair şehâdette ısrar ediyordu. Nihayet Deli Murat: — O halde, bu adam şimdi gayet büyük bir günah işlemeye gidiyormuş, dedi. Uşaklarına ölünün üzerini aramalarını emretti. Küçük bir mektuptan başka bir şey bulamadılar. Bu mektup, genç ve namuslu bir kadının aleyhinde yazılmış, kocasına gönderiliyordu.
Oyhan Hasan Bıldırki - Okumak
Cumartesi, 21 Eylül 2019
░ Bahçede arıklıya Varmam ben çarıklıya Allah nasip eylesin Boynu kravatlıya. Bir dost çevresinde, günlük olaylar ve kültür konusunda, gelişigüzel de olsa, hemen herkes düşüncelerini söylüyordu. Bir ara, bir dostum; - Cemil Meriç'i, dedi, biliyor musunuz? Çevremdekileri süzdüm. Hemen hepsi, aynı kaynaktan beslenmiş olan kişilerdi. Bir başka dost, dayanamadı. Benden de atik davrandı. - Bilmez olur muyuz? Kütüphane gibi bir adam, dedi. Diğeri: - Kim bilir ne zengin kütüphanesi vardır? diye atıldı. Her ikisine de karşı çıktım. - Cemil Meriç, dedim, ne kütüphane gibi bir adam, ne de kütüphanesi olan adamdır. Konuyu açan dostum, irkilir gibi oldu. Alay eder gibi yüzüme baktı. Kim bilir, belki de; "İşte açığını yakaladım." diye düşündü. Ben, devam ederek; - Sözü edilen kişi, dedim, kendisi kütüphane olan bir adamdır. Söylemek istediğimi anlamış gibi yaptılar. - Doğru, dediler. Basit adamlar için günlük olaylar, sadece yaşanır. Onlar için tek amaç; günlerini gün etmektir. Günlük olaylar ve kültür arasında bir ilişki var mıdır? Varsa bu ilişkiler, neye dayanır? İnsanın veya toplumun yaşayışındaki yeri ve önemi nedir? Bu gibi sorular, hayatı, sadece yaşanılır tarafından görenlerin düşünce alanlarında yoktur. Olsa bile, böyle sorular, onlarda yankısını bulmaz. Çünkü basit adamlar, daha çok gündelik çıkarlarının peşinde koşar. Bu çıkarlarını sağladıkları oranda, sonsuz derecede mutlu olur, sevinir. Günlük dertlerimi çözebildim diye övünürler bile. Sözün özü, basit adam; okumayla ilgisini hepten kesen ya da kökten kesmiş olan insandır. Sakın yanlış anlamayın. Basit adam, cahil olan insan demek değildir. O, okumak için değil, bakmak veya kuponunu kesmek için gazetesini alır. Oturma odalarının en seçkin, çıplak gözle en önce görülecek olan köşelerini, dolap süsü olan irili ufaklı, ciltli ciltsiz, üstesine üstlük bol resimli kitaplarla boydan boya doldurur. Fakat ne dolabın, ne de kitapların kapağını açar. Doğrusu, böyle dolaplardaki kitaplara acırım. Onlar daima, çürük bir nem kokusuyla baş başa kalırlar. Çok ileride bir gün, böyle kitapların modası da geçer, sonunda evin en küçük yaramazının eline düşerler. Sevimli yaramaz; gözüdür, kaşıdır demez, elindeki herhangi bir kalemle, sanki duyduğu nem kokusundan hıncını alıyormuş gibi, garip dolap süslerinin sonlarını çabuklaştırır. Yaramazın elinden arda kalanlar, belki de bir fıstıkçıda, çerez, fındık külâhı olurlar. Bir toplumun değeri de, okumuşlarıyla değil, ancak okuyanlarıyla artar. Okuyan bir adamı düşünelim. Onun, günlük olaylar karşısındaki tutumu bile, bir başkadır. Basit adam gibi: "İp, inceldiği yerden kopsun!" demez. Cahil adam gibi de, gözü kara olmaz. Akıllıca ve soğukkanlı olarak, olayların üstüne gider. Hesaplıdır. Yapılacak hataları en aza indirmeye çalışır. Tutulacak yolun da en doğrusunu, en güzelini arar, bulur. Aklından geçmiş endişesini ve gelecek kaygısını çıkarmaz. Bakarkör olmadığı gibi, "okur kör"de değildir. Onun için, kendi çıkarları değil, içinde yaşamak zorunda olduğu toplumun huzuru önemlidir. Bu huzuru sağlamak için de, gereken zamanlarda kendisini aradan çıkarır. Okuyan adam, zor zamanların adamıdır. Okuyan adam, bir bakıma, yaşadığı çağın en büyük sancılarının yüklenicisidir. Onlar herkesin derdiyle dertlenirlerken, mutlulukları da hep başkalarına bırakırlar. Zaferle gururlanmaz, yenilgiler karşısında ezilmez, bir köşeye sinip de saklanmazlar. "Ağaçlar, ayakta ölür!" derler. "Ağaçlar, ayakta ölür!" Doğrudur. Fakat siz de bana, daima ayakta kalacak olan bir şey söyleyiniz derseniz, hiç çekinmeden, karşınıza okuyan bir adamı çıkarırım. Çünkü onlar için ölüm, yoktur! Olsaydı, bugün bile, ölümsüz Atatürk'ten söz edebilir miydik? O zaman, hem çağına, hem gelecek çağlara damgasını vuran bu ölümsüz adamın, Selânikli basit komşusundan ne farkı kalırdı, değil mi? Hâlbuki okuyan adamların en önde gelenlerinden biri olan Atatürk'ü, bugün yalnız biz değil, bütün dünya tanıyor, biliyor, anıyor, hatta arıyor da. Oysa Selânikli komşusunun adını bilene, henüz daha rastlayamadık. İkincisini ne soran, ne arayan, ne de tanıyan var. Okuyan adam, sadece kendisinin değil, herkesin ve çağının bütün sorumluluğunu, ağır yükünü omuzlarında taşır. Bu yükün altında ezilse de, okumaktan geri durmaz. Belki hep hüzünlüdür, üzüntülüdür. Ama yüreğinde, okyanuslara bile sığmayacak kadar büyük olan sevgi tomurcukları taşır. Bu tomurcukların açılmasını sağlamak lâzım. Çünkü o zaman dünya, daha da güzelleşecek, kin ve öç alma, yerini kardeşliğe ve iyiliğe, güzelliğe bırakacaktır. Sevgi tomurcukları açtıkça, basit adamlar bile okumaya alışacak, cahil kalanlar da okumak için kapılar aramaya başlayacaktır. Ne dersiniz? Atatürk'ün çağdaş Türkiye'sinin ilk günleri, böyle değil miydi? O günlerdeki huzur da, okumaktan ve okuyan adamların düşüncelerinden kaynaklanmıyor muydu? Şimdi de bizim, öyle bir huzura ihtiyacımız yok mu? O hâlde, ne mi yapalım? Bol bol okuyalım. Hem de, ne bulursak! Okuyalım. Okumak, aydınlık ufuklarla kucaklaşmak demektir.
Cumartesi, 21 Eylül 2019
░ Bahçede arıklıya Varmam ben çarıklıya Allah nasip eylesin Boynu kravatlıya. Bir dost çevresinde, günlük olaylar ve kültür konusunda, gelişigüzel de olsa, hemen herkes düşüncelerini söylüyordu. Bir ara, bir dostum; - Cemil Meriç'i, dedi, biliyor musunuz? Çevremdekileri süzdüm. Hemen hepsi, aynı kaynaktan beslenmiş olan kişilerdi. Bir başka dost, dayanamadı. Benden de atik davrandı. - Bilmez olur muyuz? Kütüphane gibi bir adam, dedi. Diğeri: - Kim bilir ne zengin kütüphanesi vardır? diye atıldı. Her ikisine de karşı çıktım. - Cemil Meriç, dedim, ne kütüphane gibi bir adam, ne de kütüphanesi olan adamdır. Konuyu açan dostum, irkilir gibi oldu. Alay eder gibi yüzüme baktı. Kim bilir, belki de; "İşte açığını yakaladım." diye düşündü. Ben, devam ederek; - Sözü edilen kişi, dedim, kendisi kütüphane olan bir adamdır. Söylemek istediğimi anlamış gibi yaptılar. - Doğru, dediler. Basit adamlar için günlük olaylar, sadece yaşanır. Onlar için tek amaç; günlerini gün etmektir. Günlük olaylar ve kültür arasında bir ilişki var mıdır? Varsa bu ilişkiler, neye dayanır? İnsanın veya toplumun yaşayışındaki yeri ve önemi nedir? Bu gibi sorular, hayatı, sadece yaşanılır tarafından görenlerin düşünce alanlarında yoktur. Olsa bile, böyle sorular, onlarda yankısını bulmaz. Çünkü basit adamlar, daha çok gündelik çıkarlarının peşinde koşar. Bu çıkarlarını sağladıkları oranda, sonsuz derecede mutlu olur, sevinir. Günlük dertlerimi çözebildim diye övünürler bile. Sözün özü, basit adam; okumayla ilgisini hepten kesen ya da kökten kesmiş olan insandır. Sakın yanlış anlamayın. Basit adam, cahil olan insan demek değildir. O, okumak için değil, bakmak veya kuponunu kesmek için gazetesini alır. Oturma odalarının en seçkin, çıplak gözle en önce görülecek olan köşelerini, dolap süsü olan irili ufaklı, ciltli ciltsiz, üstesine üstlük bol resimli kitaplarla boydan boya doldurur. Fakat ne dolabın, ne de kitapların kapağını açar. Doğrusu, böyle dolaplardaki kitaplara acırım. Onlar daima, çürük bir nem kokusuyla baş başa kalırlar. Çok ileride bir gün, böyle kitapların modası da geçer, sonunda evin en küçük yaramazının eline düşerler. Sevimli yaramaz; gözüdür, kaşıdır demez, elindeki herhangi bir kalemle, sanki duyduğu nem kokusundan hıncını alıyormuş gibi, garip dolap süslerinin sonlarını çabuklaştırır. Yaramazın elinden arda kalanlar, belki de bir fıstıkçıda, çerez, fındık külâhı olurlar. Bir toplumun değeri de, okumuşlarıyla değil, ancak okuyanlarıyla artar. Okuyan bir adamı düşünelim. Onun, günlük olaylar karşısındaki tutumu bile, bir başkadır. Basit adam gibi: "İp, inceldiği yerden kopsun!" demez. Cahil adam gibi de, gözü kara olmaz. Akıllıca ve soğukkanlı olarak, olayların üstüne gider. Hesaplıdır. Yapılacak hataları en aza indirmeye çalışır. Tutulacak yolun da en doğrusunu, en güzelini arar, bulur. Aklından geçmiş endişesini ve gelecek kaygısını çıkarmaz. Bakarkör olmadığı gibi, "okur kör"de değildir. Onun için, kendi çıkarları değil, içinde yaşamak zorunda olduğu toplumun huzuru önemlidir. Bu huzuru sağlamak için de, gereken zamanlarda kendisini aradan çıkarır. Okuyan adam, zor zamanların adamıdır. Okuyan adam, bir bakıma, yaşadığı çağın en büyük sancılarının yüklenicisidir. Onlar herkesin derdiyle dertlenirlerken, mutlulukları da hep başkalarına bırakırlar. Zaferle gururlanmaz, yenilgiler karşısında ezilmez, bir köşeye sinip de saklanmazlar. "Ağaçlar, ayakta ölür!" derler. "Ağaçlar, ayakta ölür!" Doğrudur. Fakat siz de bana, daima ayakta kalacak olan bir şey söyleyiniz derseniz, hiç çekinmeden, karşınıza okuyan bir adamı çıkarırım. Çünkü onlar için ölüm, yoktur! Olsaydı, bugün bile, ölümsüz Atatürk'ten söz edebilir miydik? O zaman, hem çağına, hem gelecek çağlara damgasını vuran bu ölümsüz adamın, Selânikli basit komşusundan ne farkı kalırdı, değil mi? Hâlbuki okuyan adamların en önde gelenlerinden biri olan Atatürk'ü, bugün yalnız biz değil, bütün dünya tanıyor, biliyor, anıyor, hatta arıyor da. Oysa Selânikli komşusunun adını bilene, henüz daha rastlayamadık. İkincisini ne soran, ne arayan, ne de tanıyan var. Okuyan adam, sadece kendisinin değil, herkesin ve çağının bütün sorumluluğunu, ağır yükünü omuzlarında taşır. Bu yükün altında ezilse de, okumaktan geri durmaz. Belki hep hüzünlüdür, üzüntülüdür. Ama yüreğinde, okyanuslara bile sığmayacak kadar büyük olan sevgi tomurcukları taşır. Bu tomurcukların açılmasını sağlamak lâzım. Çünkü o zaman dünya, daha da güzelleşecek, kin ve öç alma, yerini kardeşliğe ve iyiliğe, güzelliğe bırakacaktır. Sevgi tomurcukları açtıkça, basit adamlar bile okumaya alışacak, cahil kalanlar da okumak için kapılar aramaya başlayacaktır. Ne dersiniz? Atatürk'ün çağdaş Türkiye'sinin ilk günleri, böyle değil miydi? O günlerdeki huzur da, okumaktan ve okuyan adamların düşüncelerinden kaynaklanmıyor muydu? Şimdi de bizim, öyle bir huzura ihtiyacımız yok mu? O hâlde, ne mi yapalım? Bol bol okuyalım. Hem de, ne bulursak! Okuyalım. Okumak, aydınlık ufuklarla kucaklaşmak demektir.
Refik Halit Karay - Eskici
Cumartesi, 21 Eylül 2019
Vapur rıhtımından kalkıp da Marmara'ya doğru uzaklaşmaya başlayınca yolcuyu geçirmeğe gelenler, üzerlerinden ağır bir yük kalkmış gibi ferahladılar: -Çocukcağız Arabistan'da rahat eder. Dediler, hayırlı bir iş yaptıklarına herkesi inandırmış olanların uydurma neşesi ile, fakat gönülleri isli, evlerine döndüler. Zaten babadan yetim kalan küçük Hasan, anası da ölünce uzak akrabaları ve konu komşusunun yardımı ile halasının yanına, Filistin'in ücra bir kasabasına gönderiliyordu. Hasan vapurda eğlendi; gırıl gırıl işleyen vinçlere, üstleri yazılı can kurtaran simitlerine, kurutulacak çamaşırlar gibi iplere asılı sandallara, vardiya değiştirilirken çalınan kampanyaya bakarak çok eğlendi. Beş yaşında idi; peltek, şirin konuşmalar ile de güvertede yolcularını epeyce eğlendirmişti. Fakat vapur, şuraya buraya uğrayıp bir sürü yolcu bıraktıktan sonra sıcak memleketlere yaklaşınca kendisini bir durgunluk aldı: Kalanlar bilmediği bir dilden konuşuyorlardı ve ona İstanbul'daki gibi: -Hasan gel! -Hasan git! Demiyorlardı; ismi değişir gibi olmuştu. Hassen şeklinde girmişti: -Taal hun ya Hassen. Diyorlardı, yanlarına gidiyordu. -Ruh ya Hassen... Derlerse uzaklaşıyordu. Hayfa'ya çıktılar ve onu bir trene koydular. Artık ana dili büsbütün işitilmez olmuştu. Hasan köşeye büzüldü; bir şeyler soran olsa da susuyordu. Portakal bahçelerine dalmış, göğsünde bir katılık, gırtlağında lokmasını yutamamış gibi bir sert düğüm, daima susuyordu. Fakat hem pür nakıl çiçek açmış, hem yemişlerle donanmış güzel, ıslak bahçeler de tükendi; zeytinlikler de seyrekleşti. Yamaçlarında keçiler otlayan kuru, yalçın, çatlak dağlar arasından geçiyorlardı. Bu keçiler kapkara, beneksiz kara idi; tüyleri yeni otomobil boyası gibi aynamsı bir cila ile, kızgın güneş altında, pırıl pırıl yanıyordu. Bunlar da bitti; göz alabildiğine uzanan bir düzlüğe çıkmışlardı; ne ağaç vardı, ne dere, ne ev! Yalnız ara sıra kocaman kocaman hayvanlara rast geliyorlardı; çok uzun bacaklı, çok uzun boylu, sırtları kabarık, kambur hayvanlar trene bakmıyorlardı bile... Ağızlarında beyazımsı bir köpük çiğneyerek dalgın ve küskün arka arkaya, ağır ağır yumuşak yumuşak, iz bırakmadan ve toz çıkarmadan gidiyorlardı. Çok sabretti, dayanamadı, yanındaki askere parmağı ile göstererek sordu; o güldü: - Gemel! Gemel! dedi. Hasan'ı bir istasyonda indirdiler. Gerdanından, alnından, kollarından ve kulaklarından biçim biçim, sürü sürü altınlar sallanan kara çarşaflı, kara çatık kaşlı, kara iri benli bir kadın göğsüne bastırdı. Anasınınkine benzemeyen, tuhaf kokulu, fazla yumuşak, içine gömülüverilen cansız bir göğüs... - Ya habibî! Ya aynî! Halasının yanındaki kadınlar da saldırdılar, öptüler, söyleştiler, gülüştüler. Birçok çocuk da gelmişti; entarilerinin üstüne hırka yerine elbise ceket giymiş, saçları perçemli, başları takkeli çocuklar: Hasan durgun, tıkanıktı; susuyor, susuyordu. Öyle haftalarca sustu. Anlamağa başladığı Arapçayı, küçücük kafasında beliren bir inatla konuşmayarak sustu. Daha büyük bir tehlikeden korkarak deniz altında nefes almağa çalışan bir adam gibi tıkandığını duyuyordu. Yine susuyordu. Hep sustu. Şimdi onun da kuşaklı entarisi, ceketi, takkesi, kırmızı merkupları vardı. Saçlarının ortası, el ayası kadar sıfır makine ile kesilmiş, alnına perçemler uzatılmıştı. Deri gibi sert, yayvan tandır ekmeğine alışmıştı; yer sofrasında bunu hem kaşık, hem çatal yerine dürümleyerek kullanmayı beceriyordu. Bir gün halası sokaktan bağırarak geçen bir satıcıyı çağırdı. Evin avlusuna sırtında çuval kaplı bir yayvan torba, elinde bir ufacık bir iskemle ve uzun bir demir parçası, dağınık kıyafetli bir adam girdi. Torbasında da mukavva gibi bükülmüş bir tomar duruyordu. Konuştular, sonra önüne bir sürü patlak, sökük, parça parça ayakkabı dizdiler. Satıcı iskemlesine oturdu. Hasan da merakla karşısına geçti. Bu dört yanı duvarlı, tek kat, basık ve toprak evde öyle canı sıkılıyordu ki... Şaşarak, eğlenerek seyrediyordu: Mukavvaya benzettiği kalın deriyi iki tarafı keskin incecik, sapsız bıçağıyla kesişine, ağzına bir avuç çivi dolduruşuna, sonra bunları birer birer, İstanbul'da gördüğü maymun gibi avurdundan çıkarıp ayakkabıların altına çabuk çabuk mıhlayışına, deri parçalarını, pis bir suya koyup ıslatışına, mundar çanaktaki macuna parmağını daldırıp tabanlara sürüşüne, hepsine bakıyordu. Susuyor ve bakıyordu. Bir aralık nerede ve kimlerle olduğunu keyfinden unuttu, dalgınlığından ana dil ile sordu. -Çiviler ağzına batmaz mı senin? Eskici başını hayretle işinden kaldırdı. Uzun uzun Hasan'ın yüzüne baktı: -Türk Çocuğu musun be? -İstanbul'dan geldim? -Ben de o taraflardan...İzmit'ten! Eskicide saç sakal dağınık, göğüs bağır açık, pantolonu dizlerinden yamalı, dişleri eksik ve suratı sarı, sapsarıydı; gözlerinin akına kadar sarıydı. Türkçe bildiği ve İstanbul taraflarından geldiği için Hasan, şimdi onun sade işine değil, yüzüne de dikkatli bakmıştı. Göğsünün ortasında, tıpkı çenesindeki sakalı andıran kırçıl, seyrek bir tutam kıl vardı. Dişsizlikten peltek çıkan bir sesle tekrar sordu: - Ne diye düştün bu cehennemin bucağına sen? Hasan anladığı kadar anlattı. Sonra Kanlıca'daki evlerini tarif etti; komşunun oğlu Mahmut'la balık tuttuklarını, anası doktora giderken tünele bindiklerini, bir kere de kapıya beyaz boyalı hasta otomobili geldiğini, içinde yataklar serili olduğunu söyledi. Bir aralık ta kendisini sordu: -Sen niye buradasın? Öteki başını ve elini şöyle salladı: Uzun iş manasına... ve mırıldandı: -Bir kabahat işledik de kaçtık! Asıl konuşan Hasan'dı, altı aydan beri susan Hasan... Durmadan, dinlenmeden nefes almadan, yanakları sevincinden pembe pembe, dudakları taze, gevrek, billûr sesiyle biteviye konuşuyordu. Aklına ne gelirse söylüyordu. Eskici hem çalışıyor, hem de, ara sıra "Ha!?öylemi?" gibi dinlediğini bildiren sözlerle onu söyletiyordu; artık erişemeyeceği yurdunun bir deresini, bir rüzgarını, bir türküsünü dinliyormuş gibi hem zevkli, hem yaslı dinliyordu; geçmiş günleri, kaybettiği yerleri düşünerek benliği sarsıla sarsıla dinliyordu. Daha çok dinlemek için de elini ağır tutuyordu. Fakat, nihayet bütün ayakkabılar tamir edilmiş, iş bitmişti. Demirini topraktan çekti, köselesini dürdü, çivi kutusunu kapadı, çiriş çanağını sarmaladı. Bunları hep aheste aheste yaptı. Hasan, yüreği burkularak sordu: -Gidiyor musun? -Gidiyorum ya, işimi tükettim. O zaman gördü ki, küçük çocuk, memleketlisi mini mini yavru ağlıyor... Sessizce, titreye titreye ağlıyor. Yanaklarından gözyaşları bir bir arkasına, temiz vagon pencerelerindeki yağmur damlaları dışarının rengini geçilen manzaraları içine alarak nasıl acele acele, sarsıla çarpışa dökülürse öyle bağrının sarsıntıları ile yerlerinden oynayarak, vuruşurak içlerinde güneşli mavi gök, pırıl pırıl akıyor. - Ağlama be! Ağlama be! Eskici başka söz bulamamıştı. Bunu işiten çocuk hıçkıra hıçkıra, katıla katıla ağlamaktadır; bir daha Türkçe konuşacak adam bulamayacağına ağlamaktadır. -Ağlama diyorum sana! Ağlama. Bunları derken onun da katı, nasırlanmış yüreği yumuşamış, şişmişti. Önüne geçmeğe çalıştı amma yapamadı, kendisini tutamadı; gözlerinin dolduğunu ve sakallarından kayan yaşların, Arabistan sıcağıyla yanan kızgın göğsüne bir pınar sızıntısı kadar serin, ürpertici, döküldüğünü duydu.
Cumartesi, 21 Eylül 2019
Vapur rıhtımından kalkıp da Marmara'ya doğru uzaklaşmaya başlayınca yolcuyu geçirmeğe gelenler, üzerlerinden ağır bir yük kalkmış gibi ferahladılar: -Çocukcağız Arabistan'da rahat eder. Dediler, hayırlı bir iş yaptıklarına herkesi inandırmış olanların uydurma neşesi ile, fakat gönülleri isli, evlerine döndüler. Zaten babadan yetim kalan küçük Hasan, anası da ölünce uzak akrabaları ve konu komşusunun yardımı ile halasının yanına, Filistin'in ücra bir kasabasına gönderiliyordu. Hasan vapurda eğlendi; gırıl gırıl işleyen vinçlere, üstleri yazılı can kurtaran simitlerine, kurutulacak çamaşırlar gibi iplere asılı sandallara, vardiya değiştirilirken çalınan kampanyaya bakarak çok eğlendi. Beş yaşında idi; peltek, şirin konuşmalar ile de güvertede yolcularını epeyce eğlendirmişti. Fakat vapur, şuraya buraya uğrayıp bir sürü yolcu bıraktıktan sonra sıcak memleketlere yaklaşınca kendisini bir durgunluk aldı: Kalanlar bilmediği bir dilden konuşuyorlardı ve ona İstanbul'daki gibi: -Hasan gel! -Hasan git! Demiyorlardı; ismi değişir gibi olmuştu. Hassen şeklinde girmişti: -Taal hun ya Hassen. Diyorlardı, yanlarına gidiyordu. -Ruh ya Hassen... Derlerse uzaklaşıyordu. Hayfa'ya çıktılar ve onu bir trene koydular. Artık ana dili büsbütün işitilmez olmuştu. Hasan köşeye büzüldü; bir şeyler soran olsa da susuyordu. Portakal bahçelerine dalmış, göğsünde bir katılık, gırtlağında lokmasını yutamamış gibi bir sert düğüm, daima susuyordu. Fakat hem pür nakıl çiçek açmış, hem yemişlerle donanmış güzel, ıslak bahçeler de tükendi; zeytinlikler de seyrekleşti. Yamaçlarında keçiler otlayan kuru, yalçın, çatlak dağlar arasından geçiyorlardı. Bu keçiler kapkara, beneksiz kara idi; tüyleri yeni otomobil boyası gibi aynamsı bir cila ile, kızgın güneş altında, pırıl pırıl yanıyordu. Bunlar da bitti; göz alabildiğine uzanan bir düzlüğe çıkmışlardı; ne ağaç vardı, ne dere, ne ev! Yalnız ara sıra kocaman kocaman hayvanlara rast geliyorlardı; çok uzun bacaklı, çok uzun boylu, sırtları kabarık, kambur hayvanlar trene bakmıyorlardı bile... Ağızlarında beyazımsı bir köpük çiğneyerek dalgın ve küskün arka arkaya, ağır ağır yumuşak yumuşak, iz bırakmadan ve toz çıkarmadan gidiyorlardı. Çok sabretti, dayanamadı, yanındaki askere parmağı ile göstererek sordu; o güldü: - Gemel! Gemel! dedi. Hasan'ı bir istasyonda indirdiler. Gerdanından, alnından, kollarından ve kulaklarından biçim biçim, sürü sürü altınlar sallanan kara çarşaflı, kara çatık kaşlı, kara iri benli bir kadın göğsüne bastırdı. Anasınınkine benzemeyen, tuhaf kokulu, fazla yumuşak, içine gömülüverilen cansız bir göğüs... - Ya habibî! Ya aynî! Halasının yanındaki kadınlar da saldırdılar, öptüler, söyleştiler, gülüştüler. Birçok çocuk da gelmişti; entarilerinin üstüne hırka yerine elbise ceket giymiş, saçları perçemli, başları takkeli çocuklar: Hasan durgun, tıkanıktı; susuyor, susuyordu. Öyle haftalarca sustu. Anlamağa başladığı Arapçayı, küçücük kafasında beliren bir inatla konuşmayarak sustu. Daha büyük bir tehlikeden korkarak deniz altında nefes almağa çalışan bir adam gibi tıkandığını duyuyordu. Yine susuyordu. Hep sustu. Şimdi onun da kuşaklı entarisi, ceketi, takkesi, kırmızı merkupları vardı. Saçlarının ortası, el ayası kadar sıfır makine ile kesilmiş, alnına perçemler uzatılmıştı. Deri gibi sert, yayvan tandır ekmeğine alışmıştı; yer sofrasında bunu hem kaşık, hem çatal yerine dürümleyerek kullanmayı beceriyordu. Bir gün halası sokaktan bağırarak geçen bir satıcıyı çağırdı. Evin avlusuna sırtında çuval kaplı bir yayvan torba, elinde bir ufacık bir iskemle ve uzun bir demir parçası, dağınık kıyafetli bir adam girdi. Torbasında da mukavva gibi bükülmüş bir tomar duruyordu. Konuştular, sonra önüne bir sürü patlak, sökük, parça parça ayakkabı dizdiler. Satıcı iskemlesine oturdu. Hasan da merakla karşısına geçti. Bu dört yanı duvarlı, tek kat, basık ve toprak evde öyle canı sıkılıyordu ki... Şaşarak, eğlenerek seyrediyordu: Mukavvaya benzettiği kalın deriyi iki tarafı keskin incecik, sapsız bıçağıyla kesişine, ağzına bir avuç çivi dolduruşuna, sonra bunları birer birer, İstanbul'da gördüğü maymun gibi avurdundan çıkarıp ayakkabıların altına çabuk çabuk mıhlayışına, deri parçalarını, pis bir suya koyup ıslatışına, mundar çanaktaki macuna parmağını daldırıp tabanlara sürüşüne, hepsine bakıyordu. Susuyor ve bakıyordu. Bir aralık nerede ve kimlerle olduğunu keyfinden unuttu, dalgınlığından ana dil ile sordu. -Çiviler ağzına batmaz mı senin? Eskici başını hayretle işinden kaldırdı. Uzun uzun Hasan'ın yüzüne baktı: -Türk Çocuğu musun be? -İstanbul'dan geldim? -Ben de o taraflardan...İzmit'ten! Eskicide saç sakal dağınık, göğüs bağır açık, pantolonu dizlerinden yamalı, dişleri eksik ve suratı sarı, sapsarıydı; gözlerinin akına kadar sarıydı. Türkçe bildiği ve İstanbul taraflarından geldiği için Hasan, şimdi onun sade işine değil, yüzüne de dikkatli bakmıştı. Göğsünün ortasında, tıpkı çenesindeki sakalı andıran kırçıl, seyrek bir tutam kıl vardı. Dişsizlikten peltek çıkan bir sesle tekrar sordu: - Ne diye düştün bu cehennemin bucağına sen? Hasan anladığı kadar anlattı. Sonra Kanlıca'daki evlerini tarif etti; komşunun oğlu Mahmut'la balık tuttuklarını, anası doktora giderken tünele bindiklerini, bir kere de kapıya beyaz boyalı hasta otomobili geldiğini, içinde yataklar serili olduğunu söyledi. Bir aralık ta kendisini sordu: -Sen niye buradasın? Öteki başını ve elini şöyle salladı: Uzun iş manasına... ve mırıldandı: -Bir kabahat işledik de kaçtık! Asıl konuşan Hasan'dı, altı aydan beri susan Hasan... Durmadan, dinlenmeden nefes almadan, yanakları sevincinden pembe pembe, dudakları taze, gevrek, billûr sesiyle biteviye konuşuyordu. Aklına ne gelirse söylüyordu. Eskici hem çalışıyor, hem de, ara sıra "Ha!?öylemi?" gibi dinlediğini bildiren sözlerle onu söyletiyordu; artık erişemeyeceği yurdunun bir deresini, bir rüzgarını, bir türküsünü dinliyormuş gibi hem zevkli, hem yaslı dinliyordu; geçmiş günleri, kaybettiği yerleri düşünerek benliği sarsıla sarsıla dinliyordu. Daha çok dinlemek için de elini ağır tutuyordu. Fakat, nihayet bütün ayakkabılar tamir edilmiş, iş bitmişti. Demirini topraktan çekti, köselesini dürdü, çivi kutusunu kapadı, çiriş çanağını sarmaladı. Bunları hep aheste aheste yaptı. Hasan, yüreği burkularak sordu: -Gidiyor musun? -Gidiyorum ya, işimi tükettim. O zaman gördü ki, küçük çocuk, memleketlisi mini mini yavru ağlıyor... Sessizce, titreye titreye ağlıyor. Yanaklarından gözyaşları bir bir arkasına, temiz vagon pencerelerindeki yağmur damlaları dışarının rengini geçilen manzaraları içine alarak nasıl acele acele, sarsıla çarpışa dökülürse öyle bağrının sarsıntıları ile yerlerinden oynayarak, vuruşurak içlerinde güneşli mavi gök, pırıl pırıl akıyor. - Ağlama be! Ağlama be! Eskici başka söz bulamamıştı. Bunu işiten çocuk hıçkıra hıçkıra, katıla katıla ağlamaktadır; bir daha Türkçe konuşacak adam bulamayacağına ağlamaktadır. -Ağlama diyorum sana! Ağlama. Bunları derken onun da katı, nasırlanmış yüreği yumuşamış, şişmişti. Önüne geçmeğe çalıştı amma yapamadı, kendisini tutamadı; gözlerinin dolduğunu ve sakallarından kayan yaşların, Arabistan sıcağıyla yanan kızgın göğsüne bir pınar sızıntısı kadar serin, ürpertici, döküldüğünü duydu.
Süleyman Nazif - Ey Ebnâ-yı Vatan (Ey Vatanın Oğulları)
Cumartesi, 21 Eylül 2019
İşte gül-zâr-î vatan mahv oldu istibdâd ile Bizden istimdâd eder her zerre bir feryâd ile Geçmesin eyyamımız beyhude istimdâd ile Pençeleşmek muktazî gaddar ile, bî-dâd ile Zulm ü istibdâd devri, derd ü ye's eyyamıdır. Arkadaşlar, kan dökün kan dökmenin hengâmıdır. Arkadaşlar, kan dökün tâ cûşa gelsin kâinat Lerze-bahş olsun cihâna bizdeki azm ü sebat Zillete, ömre müreccahtır şerefli bir memat Ümmete lâzım değildir böyle efsürde hayât Zulm ü istibdâd devri., derd ü ye's eyyamıdır. Arkadaşlar, kan dökün kan dökmenin hengâmıdır. Her tarafta bir enîn-î daimî cûşân iken Midhat'ın evlâdına lâyık mı kayd-ı hıfz-ı ten Bak şehîd-î a'zama yatmakta bî-kabr ü kefen Böyle feryâd eyliyor şimdi civâr-ı Kâ'be'den Zulm ü istibdâd devri, derd ü ye's eyyamıdır. Arkadaşlar, kan dökün kan dökmenin hengâmıdır.
Cumartesi, 21 Eylül 2019
İşte gül-zâr-î vatan mahv oldu istibdâd ile Bizden istimdâd eder her zerre bir feryâd ile Geçmesin eyyamımız beyhude istimdâd ile Pençeleşmek muktazî gaddar ile, bî-dâd ile Zulm ü istibdâd devri, derd ü ye's eyyamıdır. Arkadaşlar, kan dökün kan dökmenin hengâmıdır. Arkadaşlar, kan dökün tâ cûşa gelsin kâinat Lerze-bahş olsun cihâna bizdeki azm ü sebat Zillete, ömre müreccahtır şerefli bir memat Ümmete lâzım değildir böyle efsürde hayât Zulm ü istibdâd devri., derd ü ye's eyyamıdır. Arkadaşlar, kan dökün kan dökmenin hengâmıdır. Her tarafta bir enîn-î daimî cûşân iken Midhat'ın evlâdına lâyık mı kayd-ı hıfz-ı ten Bak şehîd-î a'zama yatmakta bî-kabr ü kefen Böyle feryâd eyliyor şimdi civâr-ı Kâ'be'den Zulm ü istibdâd devri, derd ü ye's eyyamıdır. Arkadaşlar, kan dökün kan dökmenin hengâmıdır.
Tarık Buğra - Küçük Ağa (Roman Özeti)
Perşembe, 15 Ağustos 2019
Eserin Adı: Küçük AğaTürü: RomanYazarı: Tarık Buğra 1.Eserin Konusu: Küçük Ağa , Tarık Buğra’nın en tanınmış romanıdır. Kitapta, Birinci Dünya Savaşı sonrası halkın düştüğü zor durum ve Milli Mücadele konu alınmıştır. Bir Anadolu kasabasında işgalin ve işgalcilere karşı direnişlerin gerçekçi bir anlatımla verilmesi eserin önemini artırmaktadır. Birinci Dünya Savaşı ile birlikte Osmanlı Devleti eski gücünü ve azametini kaybetmiş, isyanlar ve işgallerle zayıf duruma düşmüştür. Romanda, bir Anadolu kasabası olan Akşehir'den yola çıkılarak, kurtuluş mücadelesinin bir bölümü anlatılmaktadır. Olaylar Akşehir kasabasında başlar ve gelişir. 2.Eserin Özeti: Dünya Savaşı resmen sona ermiş olmakla birlikte , Osmanlı Devleti üzerinde yarattığı etkileri bütün şiddetiyle devam emektedir.Savaş sonrası bir çok asker memleketlerine geri dönmüştür. Zayiatın büyüklüğü evlerine dönen erlerin çoğunun gazi oluşuyla daha da iyi anlaşılmıştır. Bu erlerden biri de Salih adlı Akşehirli bir askerdir. Savaşta sağ kolunu kaybetmiş, “Çolak Salih” olarak hayatına devam etmek mecburiyetinde kalmıştır. Memleketine döndüğünde kaybettiği kolunun acısıyla beraber, ülkenin durumunu daha acı bir şekilde anlayan Salih gittiğinden beri çok şeyin değiştiğini görür. Önceleri dost olarak yaşayan Rumlar ve kendi halkı şimdi birbirinden soğumuştur. Salih’in samimi arkadaşı olan Niko da bir Rum’dur ve gelişmelerden o da yavaş yavaş etkilenmeye başlamıştır. Yunan ve İngiliz ordularının işgal haberleri gelmekte ve iki halkın birbirine olan düşmanlığı artmaktadır. Salih ise yüzyıllardır Osmanlı himayesinde rahatça yaşayan Rumların bu davranışını bir ihanet olarak görmekle beraber arkadaşı Niko’dan kopamamaktadır. Rumlarla olan dostluğu kasabalı tarafından fark edilir ve kasabalı Salih’i dışlar.Salih artık sürekli Niko ve Niko’nun çevresiyle dolaşır olmuştur. Artık Osmanlı hanedanına ve Padişaha olan güveni de sarsılmıştır. Kaybettiği kolunun hayatına tesiri büyük olmuştur. Kimsenin kendisine hak ettiği saygıyı göstermediğine inanan Salih kendi dünyasına çekilmiştir. Öte yandan halk işgallere tepkisiz kalmama kararı almıştır fakat bunun kimin önderliğinde yapılacağı karmaşası vardır. Salih artık istenilmeyen biri olmuştur. Niko ile arkadaşlığı ve bazı alışkanlıkları yüzünden toplumda tepki çekmektedir. Bu sırada kasabaya “İstanbullu Hoca” adında lakabıyla tanınan bir hoca gönderilir. İstanbul’dan gönderiliş amacı kasabada padişaha ve Osmanlı’ya bağlılığı teşvik edici düşünceyi sağlamaktır.Hoca gerçekten de çok etkili bir insandır ve halkın büyük beğenisini ve takdirini kazanır.Vaazlarda cemaate Osmanlı padişah ve din lehinde düşüncelerini aktarmaktadır.Bu sırada memlekette Hoca’nın düşüncesine tam ters olmamakla birlikte , kurtuluş ümidi olabilecek bir örgüt kurulmaktadır. Kuvayı Milliye adı verilen bu örgüt Anadolu’da işgalleri önlemek ve İstanbul ve padişah yönetiminin boyunduruğundan kurtulmak için kurulmuştur.Fakat Kuvayı Milliye’nin işi çok güçtür. Memlekette işgallere karşı veya işgallerden yana bir çok örgüt vardır. Kuvayı Milliye önce bu örgütleri kendi tarafına çekmeli veya bertaraf etmelidir. Hocanın vaazları da Kuvayı Milliye ilkelerine ters düşmektedir. Hoca her fırsatta padişaha bağlılıktan bahsetmektedir , Kuvayı Milliye ise padişahtan kurtulmak, yeni bir yönetim kurmak maksadını gütmektedir. İşte bütün bu ihtilaflar dolayısıyla Kuvayı Milliye yandaşları ve Hoca arasında bir elektriklenme ve zıtlaşma meydana gelir. Hoca ise halka kendini çok sevdirmiştir çünkü her yönüyle iyi ve doğru bir insandır. Fakat Hoca da kendi içinde bir yandan yaptığı işin gerçekten doğru olup olmadığının sorgulamasını, padişaha olan güvencinin doğruluğunun şüphesini yoklamaktadır. Kuvvacılarla Hoca arasındaki çatışma zamanla iyice açık şeklini alır ve vaazlarda karşıt fikirler açıklanır. Olaylar gelişirken Salih ise toplum dışında kalmaktan bir kurtuluş çaresi olarak Kuvayı Milliye’ye katılmaya verir. Onu bu kararı vermeye zorlayan başka bir şey ise yakın arkadaşı Niko’nun da sonunda Türk milletine karşı savaşta yer almasıdır. Salih bu ihanetin öcünün peşinden koşacak ve kurtuluş mücadelesinde büyük rol oynayacaktır. Hoca hakkında ölüm emri çıkartılır. Hoca ailesini de bırakarak ve en önemlisi de halkın zorlamasıyla Akşehir’den kaçar ve çete reislerine sığınır. Kuvva ile arasında yaşanan kovalamacadan sağ kurtulur ve kendi başına, yanına adamlarını da alarak bir kasabaya sığınır. Kuvva ise Hocayı kaçırdığı için üzgündür ve Salih’i O’nu bulmakla görevlendirirler. Hoca ise şimdi hangi tarafta yer almak gerektiğinin hesabını yapmaktadır. Kuvayı Milliye ise her geçen gün başarı kazanmakta ve güçlenmektedir. Salih, Hoca’yı bulur ve onu padişah hizmetinden vazgeçerek Kuvayı Milliye yararına çalışmaya ikna eder. Beraberce Çerkez Ethem’in kardeşi Tevfik Bey’in çetesine katılırlar . Çerkez Ethem ve kardeşleri milli mücadelede en büyük rollerden birini üstlenmiş ve gerek düşman işgallerine gerekse ayaklanmalara karşı başarılar sağlamışlardır. Fakat şimdi düzenli ordu ve İsmet Paşa’nın emri altına girmek söz konusu olunca Çerkez Ethem ve kardeşleri zıt bir tavır takınarak Kuvva’ya ve Ankara’ya karşı isyan bayrağı açmıştır.Hoca ise bu yolun yanlış olduğuna inanır ve onları bu yoldan döndürmek için planlar kurar. Hoca’nın amacı Çerkez Ethem ve kardeşlerini Kuvva’ya karşı cephe almaktan vazgeçirmek olmasa bile olası bir isyan halinde güçlerini zayıflatmaktır. Bu sırada Hoca Salih’i haber edinmek için Akşehir’e yollar. Akşehir’de ise Hoca öldü bilinmektedir. Oysa Hoca hayattadır ve yeni kimliği “Küçük Ağa” ile kuvva yararına çalışmaktadır. Hoca’nın Kuvva yararına çalıştığı haberi Salih tarafından Akşehir’de sadece Kuvvacı olan birkaç kişiye duyurulur ve memnuniyet yaratır. Başta Kuvayı Milliye hareketine büyük hizmet vermiş Doktor olmak üzere Kuvvacılar Hoca’nın kendi saflarına katılışından büyük haz duyarlar. İstanbullu Hoca, Çerkez Ethem’in İsmet Paşa hizmetine girmemek için yapacağı en büyük saldırı olan Kütahya saldırısında ona bir oyun oynayarak başarısızlığını sağlar ve Kuvayı Milliye’ye en büyük hizmetini vermiş olur. Ethem ise Yunanlılara sığınacaktır. Hoca ise bütün bu ihtiras ve gücü elinde bulundurma tutkusuna kapılan insanlardan nefret etmektedir. Artık savaş alanından başka bir cephede de mücadele verilmektedir. İktidar çekişmeleri büyük tehdit haline gelmiştir. Hoca bunu acıyla fark eder. Ankara ise Hoca’nın başarılarından haberdardır ve kendisini Ankara’ya davet eder. Daveti kabul eden Hoca Ankara’nın durumunu yakından görür ve cephede savaşmanın, bu iktidar kavgasında yanlış düşünenlere ve hainlere verilecek savaştan daha kolay olduğunu düşünür. Fevzi Paşa Hoca’ya yakınlık gösterir. Hoca bütün bu kişiliklerin önemini daha iyi anlamaktadır. Memleket zafere doğru gitmektedir ve bu noktada Ankara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne büyük iş düşmektedir. Bu sırada Küçük Ağa yani İstanbullu Hoca Ankara'da kendisini Akşehir'den tanıyan ve bir zamanlar zıt fikirleri yüzünden tartıştığı Kuvvacı Doktor ile buluşur.Doktor böyle saygıdeğer birinin kendi saflarına katılışından duyduğu mutluluğu Hoca’ya söyler ve asıl kimliğini bilenin sadece kendisi olduğunu, kendisi dışındakilerin onu Küçük Ağa diye tanıdıklarını anlatır. Hoca ise artık özlediği eşi ve çocuğunun özlemiyle yanmaktadır. Küçük Ağa Fevzi Paşa ile birlikte Akşehir’e gelir ve burada da tanınmadığını ve Küçük Ağa olarak bilindiğini görür. Eşi ve çocuğu hakkında bilgi alır ve çocuğunu bulur fakat eşinin durumu kötüdür. Eşine geldiğini haber verir lakin kadın ölmek üzeredir ve oğlunu Hoca’ya emanet ettiğini söylemekle kalır ve günler sonra da ölür. Hoca daha sonra tekrar Ankara’ya döner ve mücadeleye devam eder. 3. Eserin Ana Fikri: Milli Mücadele, Küçük Ağa ve Salih ve Doktor gibi yüzlercesinin üstün başarıları ve fedakarlıklarıyla kazanılmıştır ve tarihin en büyük ve ders alınması gereken olaylarından biridir. 4. Eserdeki Olaylar ve Şahıslar: Küçük Ağa: Kurtuluş mücadelesinde büyük hizmetler vermiş binlerce kişiden biridir. İlk zamanlarda Osmanlı hükümetinin yanında küçük Ağa daha sonra Kuvayı Milliye kuvvetlerine katılarak Türk vatanı uğruna birçok fedakârlıklarda bulunmuştur.Çolak Salih: Birinci Dünya Savaşı’nda savaşıp sağ kolunu kaybedip daha sonra kendi haline çekilen birisidir. Kendisi Rum arkadaşı “Niko” ile yaptığı arkadaşlıktan dolayı toplumdan dışlanmıştır. Salih’ in hayatının anlamını Kurtuluş mücadelesi ile tekrar kazanmıştır.Çerkez Ethem: İlk başlarda vatan ve millet için yeri tutulmaz hizmetler vermiş, cephede büyük başarılar göstermiş birisidir, fakat düzenli orduya geçme kararı alındığında tamamen zıt fikirler benimsemiş ve Türk milletine karşı zararlı bir çete reisi olmuştur. Kendisi Yunan saflarına katılmıştır ama düzenli Türk ordusu tarafından yenilmiştir. Doktor Haydar Bey: Birinci Dünya Savaşı’nda yüzbaşı rütbesiyle görev yapmış ve milli mücadele yıllarında Kuvayı Milliye ‘ ye büyük hizmetler vermiş bir askerdir.Ali Emmi: Ali Emmi, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra işgallere karşı dayanamayıp kurtuluşu Kuvayı Milliye’de gören ve çok büyük fedakarlıklarda bulunan bir vatandaştır. 5. Eser Hakkındaki Şahsi Görüşler: Tarık BUĞRA, türk toplumun verdiği en büyük milli mücadele örneği olan Bağımsızlık ve Kurtuluş Savaşı’nı En gerçek biçimiyle anlatmıştır. Dönemin zorlukları, şartları ve kişilerin fedekarlıkları abartısız biçimiyle anlatılmıştır. Dil, halk dilidir. Anlatım sadedir. Anlatım akıcıdır. Çevre ise çoğunlukla Akşehir ve civarı olmakla beraber Milli Mücadelenin anlatısı olması dolayısıyla hemen hemen bütün Türkiye’dir. Olayların büyük bir kısmı Akşehir’de başlayarak civar şehirlerde devam eder. Eser her Türk gencine ve Türkçe bilen herkese tavsiye edilebilir. 6. Yazar Hakkında Bilgiler: Tarık Buğra, 2 Eylül 1918 tarihinde Akşehir'de doğdu. İlk ve ortaokulu Akşehir'de okudu. İstanbul Lisesi'nin yatılı kısmında okurken bu lisenin yatılı kısmının kapatılması üzerine kaydını Konya Lisesi'ne aldırdı ve liseyi burada bitirdi. (1936) . Lise yıllarında Tarık Nazım müstear ismiyle hikâye ve şiirler yazmaya başlayan Tarık Buğra, İstanbul Üniversitesi Tıp ve Hukuk fakültelerinde bir süre okuduktan sonra kaydolduğu Edebiyat Fakültesi Türk Dili Edebiyatı Bölümü'nün son sınıfından ayrıldı. Askerlik hizmetinden sonra Şişli Terakki Lisesi'nde muallim muavini olarak işe başladı. Cumhuriyet gazetesinin açtığı yarışmada Oğlumuz adlı hikâyesiyle bin liralık büyük ödüle layık görüldüğü ilan edildi. (1948). Ancak, Tarık Buğra'ya bu para yerine altın bir kalem ödül olarak verildi. Aynı yarışmada Doğan Nadi'nin bölük komutanı birinci ilan edildi ve bu zatın hikayeci olarak adına ikinci bir kez daha rastlanılamadı. Yine de bu ödül neticesinde aldığı yoğun iş teklifleriyle basın hayatına atılma konusunda cesareti artan Tarık Buğra, Akşehir'e dönerek Nasrettin Hoca gazetesini çıkardı (26 Temmuz 1949-28 Haziran 1952). Milliyet gazetesi, Vatan, Yeni İstanbul gazetesi (1952- 1956), Yol Dergisi (1968) ve Tercüman gazetesinde (1970-1976) sanat sayfaları düzenledi, fıkralar yazdı, yazı işleri müdürlüğü yaptı. Hisar dergisi ve Türkiye gazetesinde de yazan Tarık Buğra, 26 Şubat 1994 tarihinde İstanbul'da öldü. ESERLERİ:Denemeleri:Yarın Diye Bir Şey Yoktur, İki Uykunun ArasındaRomanları: Siyah Kehribar,Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da, İbiş’in Rüyası, Firavun İmanı, Dönemeçte, Gençliğim Eyvah, Yağmur Beklerken, Yalnızlar, Osmancık.
Perşembe, 15 Ağustos 2019
Eserin Adı: Küçük AğaTürü: RomanYazarı: Tarık Buğra 1.Eserin Konusu: Küçük Ağa , Tarık Buğra’nın en tanınmış romanıdır. Kitapta, Birinci Dünya Savaşı sonrası halkın düştüğü zor durum ve Milli Mücadele konu alınmıştır. Bir Anadolu kasabasında işgalin ve işgalcilere karşı direnişlerin gerçekçi bir anlatımla verilmesi eserin önemini artırmaktadır. Birinci Dünya Savaşı ile birlikte Osmanlı Devleti eski gücünü ve azametini kaybetmiş, isyanlar ve işgallerle zayıf duruma düşmüştür. Romanda, bir Anadolu kasabası olan Akşehir'den yola çıkılarak, kurtuluş mücadelesinin bir bölümü anlatılmaktadır. Olaylar Akşehir kasabasında başlar ve gelişir. 2.Eserin Özeti: Dünya Savaşı resmen sona ermiş olmakla birlikte , Osmanlı Devleti üzerinde yarattığı etkileri bütün şiddetiyle devam emektedir.Savaş sonrası bir çok asker memleketlerine geri dönmüştür. Zayiatın büyüklüğü evlerine dönen erlerin çoğunun gazi oluşuyla daha da iyi anlaşılmıştır. Bu erlerden biri de Salih adlı Akşehirli bir askerdir. Savaşta sağ kolunu kaybetmiş, “Çolak Salih” olarak hayatına devam etmek mecburiyetinde kalmıştır. Memleketine döndüğünde kaybettiği kolunun acısıyla beraber, ülkenin durumunu daha acı bir şekilde anlayan Salih gittiğinden beri çok şeyin değiştiğini görür. Önceleri dost olarak yaşayan Rumlar ve kendi halkı şimdi birbirinden soğumuştur. Salih’in samimi arkadaşı olan Niko da bir Rum’dur ve gelişmelerden o da yavaş yavaş etkilenmeye başlamıştır. Yunan ve İngiliz ordularının işgal haberleri gelmekte ve iki halkın birbirine olan düşmanlığı artmaktadır. Salih ise yüzyıllardır Osmanlı himayesinde rahatça yaşayan Rumların bu davranışını bir ihanet olarak görmekle beraber arkadaşı Niko’dan kopamamaktadır. Rumlarla olan dostluğu kasabalı tarafından fark edilir ve kasabalı Salih’i dışlar.Salih artık sürekli Niko ve Niko’nun çevresiyle dolaşır olmuştur. Artık Osmanlı hanedanına ve Padişaha olan güveni de sarsılmıştır. Kaybettiği kolunun hayatına tesiri büyük olmuştur. Kimsenin kendisine hak ettiği saygıyı göstermediğine inanan Salih kendi dünyasına çekilmiştir. Öte yandan halk işgallere tepkisiz kalmama kararı almıştır fakat bunun kimin önderliğinde yapılacağı karmaşası vardır. Salih artık istenilmeyen biri olmuştur. Niko ile arkadaşlığı ve bazı alışkanlıkları yüzünden toplumda tepki çekmektedir. Bu sırada kasabaya “İstanbullu Hoca” adında lakabıyla tanınan bir hoca gönderilir. İstanbul’dan gönderiliş amacı kasabada padişaha ve Osmanlı’ya bağlılığı teşvik edici düşünceyi sağlamaktır.Hoca gerçekten de çok etkili bir insandır ve halkın büyük beğenisini ve takdirini kazanır.Vaazlarda cemaate Osmanlı padişah ve din lehinde düşüncelerini aktarmaktadır.Bu sırada memlekette Hoca’nın düşüncesine tam ters olmamakla birlikte , kurtuluş ümidi olabilecek bir örgüt kurulmaktadır. Kuvayı Milliye adı verilen bu örgüt Anadolu’da işgalleri önlemek ve İstanbul ve padişah yönetiminin boyunduruğundan kurtulmak için kurulmuştur.Fakat Kuvayı Milliye’nin işi çok güçtür. Memlekette işgallere karşı veya işgallerden yana bir çok örgüt vardır. Kuvayı Milliye önce bu örgütleri kendi tarafına çekmeli veya bertaraf etmelidir. Hocanın vaazları da Kuvayı Milliye ilkelerine ters düşmektedir. Hoca her fırsatta padişaha bağlılıktan bahsetmektedir , Kuvayı Milliye ise padişahtan kurtulmak, yeni bir yönetim kurmak maksadını gütmektedir. İşte bütün bu ihtilaflar dolayısıyla Kuvayı Milliye yandaşları ve Hoca arasında bir elektriklenme ve zıtlaşma meydana gelir. Hoca ise halka kendini çok sevdirmiştir çünkü her yönüyle iyi ve doğru bir insandır. Fakat Hoca da kendi içinde bir yandan yaptığı işin gerçekten doğru olup olmadığının sorgulamasını, padişaha olan güvencinin doğruluğunun şüphesini yoklamaktadır. Kuvvacılarla Hoca arasındaki çatışma zamanla iyice açık şeklini alır ve vaazlarda karşıt fikirler açıklanır. Olaylar gelişirken Salih ise toplum dışında kalmaktan bir kurtuluş çaresi olarak Kuvayı Milliye’ye katılmaya verir. Onu bu kararı vermeye zorlayan başka bir şey ise yakın arkadaşı Niko’nun da sonunda Türk milletine karşı savaşta yer almasıdır. Salih bu ihanetin öcünün peşinden koşacak ve kurtuluş mücadelesinde büyük rol oynayacaktır. Hoca hakkında ölüm emri çıkartılır. Hoca ailesini de bırakarak ve en önemlisi de halkın zorlamasıyla Akşehir’den kaçar ve çete reislerine sığınır. Kuvva ile arasında yaşanan kovalamacadan sağ kurtulur ve kendi başına, yanına adamlarını da alarak bir kasabaya sığınır. Kuvva ise Hocayı kaçırdığı için üzgündür ve Salih’i O’nu bulmakla görevlendirirler. Hoca ise şimdi hangi tarafta yer almak gerektiğinin hesabını yapmaktadır. Kuvayı Milliye ise her geçen gün başarı kazanmakta ve güçlenmektedir. Salih, Hoca’yı bulur ve onu padişah hizmetinden vazgeçerek Kuvayı Milliye yararına çalışmaya ikna eder. Beraberce Çerkez Ethem’in kardeşi Tevfik Bey’in çetesine katılırlar . Çerkez Ethem ve kardeşleri milli mücadelede en büyük rollerden birini üstlenmiş ve gerek düşman işgallerine gerekse ayaklanmalara karşı başarılar sağlamışlardır. Fakat şimdi düzenli ordu ve İsmet Paşa’nın emri altına girmek söz konusu olunca Çerkez Ethem ve kardeşleri zıt bir tavır takınarak Kuvva’ya ve Ankara’ya karşı isyan bayrağı açmıştır.Hoca ise bu yolun yanlış olduğuna inanır ve onları bu yoldan döndürmek için planlar kurar. Hoca’nın amacı Çerkez Ethem ve kardeşlerini Kuvva’ya karşı cephe almaktan vazgeçirmek olmasa bile olası bir isyan halinde güçlerini zayıflatmaktır. Bu sırada Hoca Salih’i haber edinmek için Akşehir’e yollar. Akşehir’de ise Hoca öldü bilinmektedir. Oysa Hoca hayattadır ve yeni kimliği “Küçük Ağa” ile kuvva yararına çalışmaktadır. Hoca’nın Kuvva yararına çalıştığı haberi Salih tarafından Akşehir’de sadece Kuvvacı olan birkaç kişiye duyurulur ve memnuniyet yaratır. Başta Kuvayı Milliye hareketine büyük hizmet vermiş Doktor olmak üzere Kuvvacılar Hoca’nın kendi saflarına katılışından büyük haz duyarlar. İstanbullu Hoca, Çerkez Ethem’in İsmet Paşa hizmetine girmemek için yapacağı en büyük saldırı olan Kütahya saldırısında ona bir oyun oynayarak başarısızlığını sağlar ve Kuvayı Milliye’ye en büyük hizmetini vermiş olur. Ethem ise Yunanlılara sığınacaktır. Hoca ise bütün bu ihtiras ve gücü elinde bulundurma tutkusuna kapılan insanlardan nefret etmektedir. Artık savaş alanından başka bir cephede de mücadele verilmektedir. İktidar çekişmeleri büyük tehdit haline gelmiştir. Hoca bunu acıyla fark eder. Ankara ise Hoca’nın başarılarından haberdardır ve kendisini Ankara’ya davet eder. Daveti kabul eden Hoca Ankara’nın durumunu yakından görür ve cephede savaşmanın, bu iktidar kavgasında yanlış düşünenlere ve hainlere verilecek savaştan daha kolay olduğunu düşünür. Fevzi Paşa Hoca’ya yakınlık gösterir. Hoca bütün bu kişiliklerin önemini daha iyi anlamaktadır. Memleket zafere doğru gitmektedir ve bu noktada Ankara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne büyük iş düşmektedir. Bu sırada Küçük Ağa yani İstanbullu Hoca Ankara'da kendisini Akşehir'den tanıyan ve bir zamanlar zıt fikirleri yüzünden tartıştığı Kuvvacı Doktor ile buluşur.Doktor böyle saygıdeğer birinin kendi saflarına katılışından duyduğu mutluluğu Hoca’ya söyler ve asıl kimliğini bilenin sadece kendisi olduğunu, kendisi dışındakilerin onu Küçük Ağa diye tanıdıklarını anlatır. Hoca ise artık özlediği eşi ve çocuğunun özlemiyle yanmaktadır. Küçük Ağa Fevzi Paşa ile birlikte Akşehir’e gelir ve burada da tanınmadığını ve Küçük Ağa olarak bilindiğini görür. Eşi ve çocuğu hakkında bilgi alır ve çocuğunu bulur fakat eşinin durumu kötüdür. Eşine geldiğini haber verir lakin kadın ölmek üzeredir ve oğlunu Hoca’ya emanet ettiğini söylemekle kalır ve günler sonra da ölür. Hoca daha sonra tekrar Ankara’ya döner ve mücadeleye devam eder. 3. Eserin Ana Fikri: Milli Mücadele, Küçük Ağa ve Salih ve Doktor gibi yüzlercesinin üstün başarıları ve fedakarlıklarıyla kazanılmıştır ve tarihin en büyük ve ders alınması gereken olaylarından biridir. 4. Eserdeki Olaylar ve Şahıslar: Küçük Ağa: Kurtuluş mücadelesinde büyük hizmetler vermiş binlerce kişiden biridir. İlk zamanlarda Osmanlı hükümetinin yanında küçük Ağa daha sonra Kuvayı Milliye kuvvetlerine katılarak Türk vatanı uğruna birçok fedakârlıklarda bulunmuştur.Çolak Salih: Birinci Dünya Savaşı’nda savaşıp sağ kolunu kaybedip daha sonra kendi haline çekilen birisidir. Kendisi Rum arkadaşı “Niko” ile yaptığı arkadaşlıktan dolayı toplumdan dışlanmıştır. Salih’ in hayatının anlamını Kurtuluş mücadelesi ile tekrar kazanmıştır.Çerkez Ethem: İlk başlarda vatan ve millet için yeri tutulmaz hizmetler vermiş, cephede büyük başarılar göstermiş birisidir, fakat düzenli orduya geçme kararı alındığında tamamen zıt fikirler benimsemiş ve Türk milletine karşı zararlı bir çete reisi olmuştur. Kendisi Yunan saflarına katılmıştır ama düzenli Türk ordusu tarafından yenilmiştir. Doktor Haydar Bey: Birinci Dünya Savaşı’nda yüzbaşı rütbesiyle görev yapmış ve milli mücadele yıllarında Kuvayı Milliye ‘ ye büyük hizmetler vermiş bir askerdir.Ali Emmi: Ali Emmi, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra işgallere karşı dayanamayıp kurtuluşu Kuvayı Milliye’de gören ve çok büyük fedakarlıklarda bulunan bir vatandaştır. 5. Eser Hakkındaki Şahsi Görüşler: Tarık BUĞRA, türk toplumun verdiği en büyük milli mücadele örneği olan Bağımsızlık ve Kurtuluş Savaşı’nı En gerçek biçimiyle anlatmıştır. Dönemin zorlukları, şartları ve kişilerin fedekarlıkları abartısız biçimiyle anlatılmıştır. Dil, halk dilidir. Anlatım sadedir. Anlatım akıcıdır. Çevre ise çoğunlukla Akşehir ve civarı olmakla beraber Milli Mücadelenin anlatısı olması dolayısıyla hemen hemen bütün Türkiye’dir. Olayların büyük bir kısmı Akşehir’de başlayarak civar şehirlerde devam eder. Eser her Türk gencine ve Türkçe bilen herkese tavsiye edilebilir. 6. Yazar Hakkında Bilgiler: Tarık Buğra, 2 Eylül 1918 tarihinde Akşehir'de doğdu. İlk ve ortaokulu Akşehir'de okudu. İstanbul Lisesi'nin yatılı kısmında okurken bu lisenin yatılı kısmının kapatılması üzerine kaydını Konya Lisesi'ne aldırdı ve liseyi burada bitirdi. (1936) . Lise yıllarında Tarık Nazım müstear ismiyle hikâye ve şiirler yazmaya başlayan Tarık Buğra, İstanbul Üniversitesi Tıp ve Hukuk fakültelerinde bir süre okuduktan sonra kaydolduğu Edebiyat Fakültesi Türk Dili Edebiyatı Bölümü'nün son sınıfından ayrıldı. Askerlik hizmetinden sonra Şişli Terakki Lisesi'nde muallim muavini olarak işe başladı. Cumhuriyet gazetesinin açtığı yarışmada Oğlumuz adlı hikâyesiyle bin liralık büyük ödüle layık görüldüğü ilan edildi. (1948). Ancak, Tarık Buğra'ya bu para yerine altın bir kalem ödül olarak verildi. Aynı yarışmada Doğan Nadi'nin bölük komutanı birinci ilan edildi ve bu zatın hikayeci olarak adına ikinci bir kez daha rastlanılamadı. Yine de bu ödül neticesinde aldığı yoğun iş teklifleriyle basın hayatına atılma konusunda cesareti artan Tarık Buğra, Akşehir'e dönerek Nasrettin Hoca gazetesini çıkardı (26 Temmuz 1949-28 Haziran 1952). Milliyet gazetesi, Vatan, Yeni İstanbul gazetesi (1952- 1956), Yol Dergisi (1968) ve Tercüman gazetesinde (1970-1976) sanat sayfaları düzenledi, fıkralar yazdı, yazı işleri müdürlüğü yaptı. Hisar dergisi ve Türkiye gazetesinde de yazan Tarık Buğra, 26 Şubat 1994 tarihinde İstanbul'da öldü. ESERLERİ:Denemeleri:Yarın Diye Bir Şey Yoktur, İki Uykunun ArasındaRomanları: Siyah Kehribar,Küçük Ağa, Küçük Ağa Ankara’da, İbiş’in Rüyası, Firavun İmanı, Dönemeçte, Gençliğim Eyvah, Yağmur Beklerken, Yalnızlar, Osmancık.
Yunus Emre - Bu Canım Yağma Olsun
Cumartesi, 21 Eylül 2019
Canlar canını buldum, bu canım yağma olsunAssı, ziyandan geçtim, dükkanım yağma olsunBen benliğimden geçtim, gözüm hicabın açtımDost vaslına eriştim, gümânım yağma olsunİkilikten usandım, birlik hânına kandımDerd şarabını içtim, dermânım yağma olsunVarlık çün sefer kıldı, Dost andan bize geldiViran gönül hurd oldu, cihânım yağma olsunGeçtim bitmez sağınçtan, usandım yaz ü kıştanBostânlar başın buldum, bostânım yağma olsunYunus ne hoş demişsin, bal ü şeker yemişsinBallar balını buldum, kovanım yağma olsunassı: Faydaziyan: Zarargümân: Şüphehân: Sofra, Aşhanehurd: Önemi olmayan
Cumartesi, 21 Eylül 2019
Canlar canını buldum, bu canım yağma olsunAssı, ziyandan geçtim, dükkanım yağma olsunBen benliğimden geçtim, gözüm hicabın açtımDost vaslına eriştim, gümânım yağma olsunİkilikten usandım, birlik hânına kandımDerd şarabını içtim, dermânım yağma olsunVarlık çün sefer kıldı, Dost andan bize geldiViran gönül hurd oldu, cihânım yağma olsunGeçtim bitmez sağınçtan, usandım yaz ü kıştanBostânlar başın buldum, bostânım yağma olsunYunus ne hoş demişsin, bal ü şeker yemişsinBallar balını buldum, kovanım yağma olsunassı: Faydaziyan: Zarargümân: Şüphehân: Sofra, Aşhanehurd: Önemi olmayan
Zahirüdin Muhammed Babür - Gazel (Tapmadım)
Perşembe, 05 Eylül 2019
Cânımdın özge yâr-ı vefâdâr tapmadımKönglimdin özge mahrem-i esrâr tapmadımCânım dik özge cân-ı dil-efgâr körmedimKönglüm kibi köngülni giriftâr tapmadımÖsrük közige tâ ki köngül boldu mübtelâHergiz bu tilbeni yana hüşyar tapmadımNâçâr firkati bile huy etmişem niteyÇün vaslıga özümni sezâvâr tapmadımBârî baray işikige bu nevbet iy köngülNiçe ki barıp işikige bâr tapmadımBâbür özüngni örgete kör yârsız ki minİstep cihânnı munça kılıp yâr tapmadım-------Bugünün Türkçesiyle:BulamadımCanımdan başka vefalı yar bulamadım. Gönlümden başka sırlarımı paylaşacak kimse bulamadım.Canımdan başka canlarda yaralı gönül görmedim. Gönlüm gibi belaya tutulmuş (başka bir) gönül bulamadım.Mestane gözlerine gönlüm müptela olduktan sonra bu çılgını asla aklı başında görmedim.Çaresiz kalmışım. Ayrılık benim hayat tarzım haline gelmiş. Ne yapayım? Kendimi sana kavuşmaya layık görmedim.Kapına varıp dururum. Ey gönül! Bu gidişlerimde kaç kez kapısına vardıysam onun evde olduğunu görmedim.Babur! Kendini yarsiz kalmaya alıştır. Ben ki dünyayı (almak) istedim; bunca çabaladım, bir yar bulamadım.
Perşembe, 05 Eylül 2019
Cânımdın özge yâr-ı vefâdâr tapmadımKönglimdin özge mahrem-i esrâr tapmadımCânım dik özge cân-ı dil-efgâr körmedimKönglüm kibi köngülni giriftâr tapmadımÖsrük közige tâ ki köngül boldu mübtelâHergiz bu tilbeni yana hüşyar tapmadımNâçâr firkati bile huy etmişem niteyÇün vaslıga özümni sezâvâr tapmadımBârî baray işikige bu nevbet iy köngülNiçe ki barıp işikige bâr tapmadımBâbür özüngni örgete kör yârsız ki minİstep cihânnı munça kılıp yâr tapmadım-------Bugünün Türkçesiyle:BulamadımCanımdan başka vefalı yar bulamadım. Gönlümden başka sırlarımı paylaşacak kimse bulamadım.Canımdan başka canlarda yaralı gönül görmedim. Gönlüm gibi belaya tutulmuş (başka bir) gönül bulamadım.Mestane gözlerine gönlüm müptela olduktan sonra bu çılgını asla aklı başında görmedim.Çaresiz kalmışım. Ayrılık benim hayat tarzım haline gelmiş. Ne yapayım? Kendimi sana kavuşmaya layık görmedim.Kapına varıp dururum. Ey gönül! Bu gidişlerimde kaç kez kapısına vardıysam onun evde olduğunu görmedim.Babur! Kendini yarsiz kalmaya alıştır. Ben ki dünyayı (almak) istedim; bunca çabaladım, bir yar bulamadım.
Ербол Жанат - Батырлар жыры балаларға не береді?
Cumartesi, 21 Eylül 2019
Айрандай ұйып отырған елдердің іркіттей іріп, бір-ақ күнде берекесі қашып жатқан бүгінгі алмағайып заманда ұлт болып ұйысу, бірлікті сақтау, жастарды отанға, елге, жерге деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу, жас жеткіншектерге патриоттық тәрбие беру бұрынғыдан да маңызды мәселеге айналды. Тәуелсіздік алғаннан бергі ширек ғасырға жуық уақытта еліміздің бастауыш білім беру мекемелерінде балаларды тәрбиелеудің сан түрлі тәсілдері қолданылып келеді. Бірақ ұлтжандылыққа, отансүйгіштікке тәрбиелеу арналы жүйесін тапты деу қиын. Бұл іс көбіне тақырыптық шаралармен шектеліп жатады. Ондай шаралардың еш пайдасы жоқ деуден аулақпыз, алайда баланың бойында ұлтжандылық сынды ұлы сезімді қалыптастыруға науқандық сипаттағы іс-шараның қауқарсыз екенін де жасырып қала алмаймыз. Бізге жаңадан «Америка ашудың» қажеті жоқ. Бұрынғы бабаларымыздың баланы ұлтжандылыққа қалай тәрбиелегенін зерттеп-зерделесек те көп нәрсенің беті ашылады. Бертінге дейін ауылдың қариялары жас балаларға батырлар жырын жаттатқызып, кеш болса жыр оқытқызып келген. Сол жыр жаттап өскен, жыр тыңдап өскен балалар бүгінде ауызы дуалы, сөзі уәлі ақсақалға айналғанын өмір көрсетіп отыр. Батагөй, шежірешіл, сөзге шешен қай қариядан барып сұрасаңыз да, бала кездегі оқыған ертегі, естіген аңыздары, жаттаған жырлары өмір бойы рухани азық, бүкіл болмыс-бітім, мінез-құлық, ұлттық танымның қалыптасуына іргетас болғанын айтады ағынан жарылып. Ендеше ұлттық тәрбиенің қайнар көзі осы жырларда жатқанына еш шүбә келтіруге болмайды. Қайта өшкенімізді жағып, өткен бабалардың осы бір тәрбиелеу тәсілін жаңғыртып, ертеңгіге асыл мұра етіп қалдыруымыз керек. Ол үшін әуелі батырлар жыры балаларға не береді дегенді тарқата талдап, тереңірек түйсініп алғанымыз жөн. Қазақ халқы ат үстінен түспеген кешегі күндері ұл баланың бойында жылқы малына деген құрмет, оның қасиетті, құтты жануар, қала берді «ер қанаты» екенін жете түсіну маңызды болғаны даусыз. Кішкене күнінен естіп өскен жырлардағы тұлпарлар бейнесі баланың бойында осынау батырларға айнымас серік болған сәйгүліктерге сарқылмас ынтызарлықты оятады. Мәселен, Қамбар батырдың аузынан шығатын мынандай бір шумақ бар: «Қанатты туған пырағым, Аға-іні сен едің, Тар жерде жолдас шырағым, Мойның алтын таяқтай, Қамыстай екі құлағың, Төрт аяғың қазықтай,Төңкерген кесе тұяғың,Сұлулығың сүмбідей,Жылқыға бітпес жануарСымбатың менен сияғың...» Бұл жерде жылқы малының батырға жолдас қана емес, аға-інідей жақын болып кететіні айтылады. Жырларда кездесетін адам мен жылқының етене жақындығын, тіпті тұтасып бір денедей болып кететінін сипаттайтын тұстар көшпенді қазақ даласының ұландарын жер жаһандағы ең үздік атты әскер етіп тәрбиеледі. Ал қазіргі кезде жауға атқа мініп шаппайтыны бесенеден белгілі, дегенмен атқа мініп өскен ер баланың жігерлі, намысты, қуатты болып өсетіні сөзсіз. Атқа міну терапия түрі ретінде де танылып келеді. Қасиетті жануардың энергиясы адамға ерекше қуат сыйлап, шаршауын шығаратыны дәлелденіп, дамыған елдерде бұл ең пайдалы демалыс түрі саналып жүр. Сондықтан дені сау ұрпақ өсіру үшін атқұмарлық қасиеті ешқашан өшпеуі, ұмытылмауы тиіс. Отан қорғау, ел шетіне жау келсе, шеп құрып шекісу, қайрат көрсетіп, қаһарын таныту - ер жігітке парыз. Бұл парыз кешегі жаугершілік заманда да, бүгінгі бейбіт күнде де еркек кіндіктінің мойнынан түскен емес, түспейді де, түспек те емес. Қай елде де солай. Сондықтан ер баланы ерлікке, батырлыққа бала күнінен тәрбиелеу бүгін де маңызын жойған жоқ. Қайта әлем елдері әскери қуатын арттырып, оған миллиардтап ақша төгіп жатқан қазіргі таңда бұл өте маңызды тақырыпқа айналғанын жасыруға болмайды. Сол себепті де ұл балаға ерте жастан ерлік ұғымын, бұрынғы бабаларының бұл ұлы жолда өшпес із қалдырғанын жете түсіндіру керек. Ол, әрине, батырлар жырында кестелі тіл, өрнекті өлеңмен шебер өрілген, әсірелеумен әрленіп, баланы қайталанбас әсерге бөлейтін, оның қиялына қанат бітіретін ерекше формада берілген: «... Астында Шұбар секірді,Жазым болып кетер деп,Үстінде бала бекінді,Шынжыр арқан,темір тор,Жүн- жүн болған секілді.Тағы шұбар бұлқынды,Үстінде бала жұлқынды,Қамалап тұрған қалмаққа,Жалғыз бала ұмтылды.Енді қалмақ сасады,Қақпаның аузын ашады.Біріне бірі қарамай,Қақпаға құлып сала алмай,Бет бетімен қашады.Алдыңғы жағын қалмақтыңАрт жағы келіп басады......Көк орданың басында,Көк өзеннің қасында,Тайшық хандай ханынаАлпамыс берен айқасты.Қарсыласып қалысты,Тайынбай найза салысты.Біріне бірі ылағып,Екі найза қағысты.Осы менен екеуіБіраз жерге барысты.Найзаларын тастасып,Қылышпенен салысты.Ат үстінен жүгіртіп,Бірін бірі шабысты...» («Алпамыс батыр» жырынан) Жырларда кездесетін тағы бір нәрсе - батырдың қалыңдығы туралы білуі және сол үшін күресуі. Махаббат үшін күрес! Осы бір ұлы сезімге адалдық тұтас бір ұлттың ұлы болуына ықпал етеді дегенге сенбессіз, бірақ солай. Себебі, өмірлік жар таңдау, оған деген қамқорлық пен құрмет, оны қорғау үшін жанын пида ете білу сынды қасиеттер елде берекелі шаңырақтардың көбеюіне негіз болады. Ал дәл сондай шаңырақтардан елі, жері үшін отқа түсуден тайынбайтын ұландар шығады. Сондықтан баланың бойында махаббатқа адалдық, сүйе білу, жар таңдай білу сынды құнды қасиеттерді қалыптастыруда батырлар жырының рөлі зор. Қазақтың батырлық жырларында елін қорғаған батырлармен қатар, олардың анасы мен жар-жұбайлары да үлгі етіп көрсетілген. Оларды батырларды жорыққа дайындаушы, намысы мен жігеріне дем беруші, ақылшысы және қамқоршысы ретінде көрсеткен. Мысалы, «Қобыланды батыр» жырында Құртқа ақылды, сабырлы, көреген болып суреттеледі. Ол жасымайды, қайта батырға үнемі ақыл қосады, Тайбурылды баптап, жарыққа дайындайды, мұның барлығы батырдың қиындықтарды женіп шығуына себін тигізеді: Күн түсірмей көзіне,Жел тигізбей өзіне,Үстіне шатыр тіккізді,Не керегін жеткізді.Қулықтың сүтін емізді,Қызыл дәріні жегізді.Түндікпенен күн берді,Түтікпенен нәр берді. Қазақ қыздарының жарына деген мұндай адал қызметін Ақжүніс пен Гүлбаршын, Назымдардың да басынан көруге болады. Мұны ұрпақты ерлікке тәрбиелеудің тағылымдық үлгісі десе артық емес. Осы секілді ұзын-сонар шумақтарды мысал етіп, талай рухани құндылықтардың тамыры жырларда жатқанын дәлелдеуге болады. Оның ішінде адал достық, ерлік, отансүйгіштік, жауға деген қаһар, жарға деген махаббат, туған елге-жерге деген сағыныш, табиғатқа деген құрмет, бәрі-бәрі қамтылған. Сондықтан бала тәрбиелеуде батырлар жырын оқыту қайта қолға алынып, қайта жаңғыртылуы тиіс.
Cumartesi, 21 Eylül 2019
Айрандай ұйып отырған елдердің іркіттей іріп, бір-ақ күнде берекесі қашып жатқан бүгінгі алмағайып заманда ұлт болып ұйысу, бірлікті сақтау, жастарды отанға, елге, жерге деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу, жас жеткіншектерге патриоттық тәрбие беру бұрынғыдан да маңызды мәселеге айналды. Тәуелсіздік алғаннан бергі ширек ғасырға жуық уақытта еліміздің бастауыш білім беру мекемелерінде балаларды тәрбиелеудің сан түрлі тәсілдері қолданылып келеді. Бірақ ұлтжандылыққа, отансүйгіштікке тәрбиелеу арналы жүйесін тапты деу қиын. Бұл іс көбіне тақырыптық шаралармен шектеліп жатады. Ондай шаралардың еш пайдасы жоқ деуден аулақпыз, алайда баланың бойында ұлтжандылық сынды ұлы сезімді қалыптастыруға науқандық сипаттағы іс-шараның қауқарсыз екенін де жасырып қала алмаймыз. Бізге жаңадан «Америка ашудың» қажеті жоқ. Бұрынғы бабаларымыздың баланы ұлтжандылыққа қалай тәрбиелегенін зерттеп-зерделесек те көп нәрсенің беті ашылады. Бертінге дейін ауылдың қариялары жас балаларға батырлар жырын жаттатқызып, кеш болса жыр оқытқызып келген. Сол жыр жаттап өскен, жыр тыңдап өскен балалар бүгінде ауызы дуалы, сөзі уәлі ақсақалға айналғанын өмір көрсетіп отыр. Батагөй, шежірешіл, сөзге шешен қай қариядан барып сұрасаңыз да, бала кездегі оқыған ертегі, естіген аңыздары, жаттаған жырлары өмір бойы рухани азық, бүкіл болмыс-бітім, мінез-құлық, ұлттық танымның қалыптасуына іргетас болғанын айтады ағынан жарылып. Ендеше ұлттық тәрбиенің қайнар көзі осы жырларда жатқанына еш шүбә келтіруге болмайды. Қайта өшкенімізді жағып, өткен бабалардың осы бір тәрбиелеу тәсілін жаңғыртып, ертеңгіге асыл мұра етіп қалдыруымыз керек. Ол үшін әуелі батырлар жыры балаларға не береді дегенді тарқата талдап, тереңірек түйсініп алғанымыз жөн. Қазақ халқы ат үстінен түспеген кешегі күндері ұл баланың бойында жылқы малына деген құрмет, оның қасиетті, құтты жануар, қала берді «ер қанаты» екенін жете түсіну маңызды болғаны даусыз. Кішкене күнінен естіп өскен жырлардағы тұлпарлар бейнесі баланың бойында осынау батырларға айнымас серік болған сәйгүліктерге сарқылмас ынтызарлықты оятады. Мәселен, Қамбар батырдың аузынан шығатын мынандай бір шумақ бар: «Қанатты туған пырағым, Аға-іні сен едің, Тар жерде жолдас шырағым, Мойның алтын таяқтай, Қамыстай екі құлағың, Төрт аяғың қазықтай,Төңкерген кесе тұяғың,Сұлулығың сүмбідей,Жылқыға бітпес жануарСымбатың менен сияғың...» Бұл жерде жылқы малының батырға жолдас қана емес, аға-інідей жақын болып кететіні айтылады. Жырларда кездесетін адам мен жылқының етене жақындығын, тіпті тұтасып бір денедей болып кететінін сипаттайтын тұстар көшпенді қазақ даласының ұландарын жер жаһандағы ең үздік атты әскер етіп тәрбиеледі. Ал қазіргі кезде жауға атқа мініп шаппайтыны бесенеден белгілі, дегенмен атқа мініп өскен ер баланың жігерлі, намысты, қуатты болып өсетіні сөзсіз. Атқа міну терапия түрі ретінде де танылып келеді. Қасиетті жануардың энергиясы адамға ерекше қуат сыйлап, шаршауын шығаратыны дәлелденіп, дамыған елдерде бұл ең пайдалы демалыс түрі саналып жүр. Сондықтан дені сау ұрпақ өсіру үшін атқұмарлық қасиеті ешқашан өшпеуі, ұмытылмауы тиіс. Отан қорғау, ел шетіне жау келсе, шеп құрып шекісу, қайрат көрсетіп, қаһарын таныту - ер жігітке парыз. Бұл парыз кешегі жаугершілік заманда да, бүгінгі бейбіт күнде де еркек кіндіктінің мойнынан түскен емес, түспейді де, түспек те емес. Қай елде де солай. Сондықтан ер баланы ерлікке, батырлыққа бала күнінен тәрбиелеу бүгін де маңызын жойған жоқ. Қайта әлем елдері әскери қуатын арттырып, оған миллиардтап ақша төгіп жатқан қазіргі таңда бұл өте маңызды тақырыпқа айналғанын жасыруға болмайды. Сол себепті де ұл балаға ерте жастан ерлік ұғымын, бұрынғы бабаларының бұл ұлы жолда өшпес із қалдырғанын жете түсіндіру керек. Ол, әрине, батырлар жырында кестелі тіл, өрнекті өлеңмен шебер өрілген, әсірелеумен әрленіп, баланы қайталанбас әсерге бөлейтін, оның қиялына қанат бітіретін ерекше формада берілген: «... Астында Шұбар секірді,Жазым болып кетер деп,Үстінде бала бекінді,Шынжыр арқан,темір тор,Жүн- жүн болған секілді.Тағы шұбар бұлқынды,Үстінде бала жұлқынды,Қамалап тұрған қалмаққа,Жалғыз бала ұмтылды.Енді қалмақ сасады,Қақпаның аузын ашады.Біріне бірі қарамай,Қақпаға құлып сала алмай,Бет бетімен қашады.Алдыңғы жағын қалмақтыңАрт жағы келіп басады......Көк орданың басында,Көк өзеннің қасында,Тайшық хандай ханынаАлпамыс берен айқасты.Қарсыласып қалысты,Тайынбай найза салысты.Біріне бірі ылағып,Екі найза қағысты.Осы менен екеуіБіраз жерге барысты.Найзаларын тастасып,Қылышпенен салысты.Ат үстінен жүгіртіп,Бірін бірі шабысты...» («Алпамыс батыр» жырынан) Жырларда кездесетін тағы бір нәрсе - батырдың қалыңдығы туралы білуі және сол үшін күресуі. Махаббат үшін күрес! Осы бір ұлы сезімге адалдық тұтас бір ұлттың ұлы болуына ықпал етеді дегенге сенбессіз, бірақ солай. Себебі, өмірлік жар таңдау, оған деген қамқорлық пен құрмет, оны қорғау үшін жанын пида ете білу сынды қасиеттер елде берекелі шаңырақтардың көбеюіне негіз болады. Ал дәл сондай шаңырақтардан елі, жері үшін отқа түсуден тайынбайтын ұландар шығады. Сондықтан баланың бойында махаббатқа адалдық, сүйе білу, жар таңдай білу сынды құнды қасиеттерді қалыптастыруда батырлар жырының рөлі зор. Қазақтың батырлық жырларында елін қорғаған батырлармен қатар, олардың анасы мен жар-жұбайлары да үлгі етіп көрсетілген. Оларды батырларды жорыққа дайындаушы, намысы мен жігеріне дем беруші, ақылшысы және қамқоршысы ретінде көрсеткен. Мысалы, «Қобыланды батыр» жырында Құртқа ақылды, сабырлы, көреген болып суреттеледі. Ол жасымайды, қайта батырға үнемі ақыл қосады, Тайбурылды баптап, жарыққа дайындайды, мұның барлығы батырдың қиындықтарды женіп шығуына себін тигізеді: Күн түсірмей көзіне,Жел тигізбей өзіне,Үстіне шатыр тіккізді,Не керегін жеткізді.Қулықтың сүтін емізді,Қызыл дәріні жегізді.Түндікпенен күн берді,Түтікпенен нәр берді. Қазақ қыздарының жарына деген мұндай адал қызметін Ақжүніс пен Гүлбаршын, Назымдардың да басынан көруге болады. Мұны ұрпақты ерлікке тәрбиелеудің тағылымдық үлгісі десе артық емес. Осы секілді ұзын-сонар шумақтарды мысал етіп, талай рухани құндылықтардың тамыры жырларда жатқанын дәлелдеуге болады. Оның ішінде адал достық, ерлік, отансүйгіштік, жауға деген қаһар, жарға деген махаббат, туған елге-жерге деген сағыныш, табиғатқа деген құрмет, бәрі-бәрі қамтылған. Сондықтан бала тәрбиелеуде батырлар жырын оқыту қайта қолға алынып, қайта жаңғыртылуы тиіс.